Tài liệu Sinh hoạt chuyên môn theo phân tích hoạt động học của học sinh ngữ văn

SINH HOẠT CHUYÊN MÔN THEO HƯỚNG ĐỔI MỚI TIẾT DẠY MINH HỌA DỰ GIỜ THEO PHÂN TÍCH HOẠT ĐỘNG HỌC CỦA HỌC SINH TIẾT 55: ĐIỆP NGỮ ( LỚP 7) GV thực hiện: Nguyễn Thị Thu Hằng A. Mục tiêu bài dạy: Giúp HS: 1. Kiến thức: - Nắm được thế nào là điệp ngữ và giá trị của điệp ngữ. Biết cách vận dụng phép điệp ngữ vào thực tiễn nói và viết. 2. Kỹ năng: - Nhận biết phép điệp ngữ, biết phân tích tác dụng của điệp ngữ; - Sử dụng được phép điệp ngữ phù hợp với ngữ cảnh. 3. Thái độ: Có ý thức sử dụng đúng mục đích. 4. Năng lực cần hình thành: - Năng lực tự học. - Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo. B. Các kỹ năng sống cần giáo dục: - Kỹ năng nhận thức - Tư duy lôgic - Kỹ năng giao tiếp C. Phương pháp, phương tiện: - Phương pháp: Đàm thoại, phân tích, nêu vấn đề - Phương tiện: Bài soạn, SGK, SGV. D. Tiến trình bài giảng: 1. Tổ chức: 7A: 7D: 7E: 2. Kiểm tra: 3. Bài mới: HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG Hoạt động của thầy và trò Nội dung kiến thức cần đạt -Mục tiêu ý tưởng: + Nhận biết ban đầu về điệp ngữ + Tạo tâm thế học tập, giúp HS ý thức được nhiệm vụ học tập, hứng thú học tập bài mới. -Nội dung hoạt động:GV nêu ví dụ về -Nhận thức được nhiệm vụ cần giải phép lặp và lỗi lặp từ quyết của bài học. - Tập trung cao để giải quyết nhiệm vụ. -Cách thức thực hiện: GV đưa một số -Có thái độ tích cực, hứng thú. ví dụ về phép lặp và lỗi lặp từ -H: Phân biệt 2 ví dụ sau , ví dụ nào là phép lặp còn ví dụ nào là lỗi lặp . VD1: Nhớ ai ra ngẩn vào ngơ , Nhớ ai, ai nhớ, bây giờ nhớ ai? (Ca dao) VD2: Con bò đang gặp cỏ. Con bò chợt ngẩng đầu lên. Con bò rống ò ò. - VD1 : phép lặp; VD2: lỗi lặp ? Nêu cảm xúc em khi đọc 2 câu ca dao và đoạn văn trên ? Giải thích. - Đọc câu ca dao thấy hay, thích, thú vị…nhờ các từ ngữ “nhớ ai” đem lại. - Đọc 3 câu văn xuôi thấy nặng nề, trùng lặp, rườm rà… do sự lặp ngữ “ con bò” đến 3 lần HS: Lắng nghe, trả lời câu hỏi theo hiểu biết cá nhân. GV chốt: Trong giao tiếp và trong viết văn, đôi khi do sơ ý hoặc do vốn ngôn ngữ ít ỏi ta thường lặp lại một số từ ngữ khiến cho câu văn trở nên nặng nề, ý không thanh thoát. Đó là hiện tượng lặp lại vô ý thức, nó khác với hiện tượng lặp lại có ý thức, có chủ động, nhằm tạo nên những ấn tượng mới mẻ có tính chất tăng tiến. Đó là biện pháp tu từ điệp ngữ. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC MỚI Hoạt động của thầy và trò Nội dung kiến thức cần đạt Hoạt động 1:Tìm hiểu điệp ngữ và I.Điệp ngữ và tác dụng của điệp ngữ tác dụng của điệp ngữ -Mục tiêu ý tưởng: Giúp HS nắm được thế nào là điệp ngữ và tác dụng của điệp ngữ -Nội dung hoạt động: Tìm hiểu điệp ngữ và tác dụng của điệp ngữ 1.Bài tập: SGK -Cách thức thực hiện: GV nêu câu hỏi, HS trả lời: Hs: đọc khổ thơ đầu và khổ thơ cuối bài thơ “Tiếng gà trưa”. - Các từ ngữ được lặp lại : ? Những từ ngữ nào được lặp đi lặp + Từ nghe được lặp lại 3 lần -> nhấn lại trong 2 khổ thơ này. mạnh cảm giác khi nghe tiếng gà trưa. - Từ nghe được lặp lại 3 lần -> nhấn + Từ vì được lặp lại 4 lần –> nhấn mạnh mạnh cảm giác khi nghe tiếng gà nguyên nhân chiến đấu của người chiến trưa. sĩ. - Từ vì được lặp lại 4 lần –> nhấn +Cụm từ Tiếng gà trưa -> lặp lại 4 lần mạnh nguyên nhân chiến đấu của ở đầu 4 khổ thơ -> Nó gợi ra những kỉ người chiến sĩ. - Cụm từ Tiếng gà trưa -> lặp lại 4 lần ở đầu 4 khổ thơ -> Nó gợi ra những kỉ niệm của tuổi thơ tác giả. ? Cách lặp lại ở đây là ngẫu nhiên hay cố ý ? Lặp lại như vậy để nhằm mục đích gì. - Nghe : nhấn mạnh cảm giác, cảm xúc khi nghe tiếng gà . - Vì: nhấn mạnh mục đích chiến đấu niệm của tuổi thơ tác giả. của người chiến sĩ.( vì những kỉ niệm ngày thơ ấu, vì bà, vì quê hương, Tổ quốc). - Tiếng gà trưa -> Nó gợi ra những kỉ niệm của tuổi thơ tác giả. ? Qua tìm hiểu ví dụ trên,điệp ngữ có tác dụng gì . ð Tác dụng : làm nổi bật ý, gây cảm xúc mạnh . - Những từ ngữ được lặp đi lặp lại để làm nổi bật ý,gây cảm xúc mạnh gọi là phép điệp ngữ . ?Qua tìm hiểu trên em hieåu theá naøo laø ñieäp ngöõ. 2.Kết luận: - Những từ ngữ được lặp đi lặp lại nhiều lần trong khi nói hoặc viết gọi là điệp ngữ - Mục đích: làm nổi bật ý,gây cảm xúc mạnh gọi là phép điệp ngữ . Hoạt động 2: Tìm hiểu về các dạng điệp ngữ -Mục tiêu ý tưởng: Giúp HS nắm được các loại điệp ngữ và đặc điểm *Ghi nhớ:SGK-152 II.Các dạng điệp ngữ: 1.Bài tập:SGK của mỗi dạng -Nội dung hoạt động: HS xác định được các dạng điệp ngữ -Cách thức thực hiện: - HS thảo luận nhóm - Đại diện 1 nhóm lên chữa ->nhóm còn lại nhận xét - GV chốt. Nhóm 1-2: Các từ ngữ được lặp lại trong bài thơ Tiếng gà trưa đứng liền nhau (nối tiếp nhau) hay đứng cách - Từ “Nghe”lặp lại các tiếng đầu trong mỗi dòng thơ. => điệp ngữ cách quãng. quãng với nhau. Nghe xao động nắng trưa Nghe bàn chân đỡ mỏi Nghe gọi về tuổi thơ(…) GV giảng: điệp ngữ cách quãng là phép điệp ngữ mà ta sắp xếp các từ ngữ được điệp giãn cách nhau, tạo ấn tượng nỗi bật và tạo tình nhạc. Nhóm 3-4:Các từ ngữ được lặp lại trong VDa đứng liền nhau (nối tiếp -Các từ “rất lâu”,”khăn xanh”,”thương em” lặp lại nối tiếp nhau trong dòng thơ nhau) hay đứng cách quãng với nhau. -> Điệp ngữ nối tiếp. - Vda : ...rất lâu, rất lâu...Khăn xanh, khăn xanh....thương em , thương em . GV giảng : Điệp ngữ nối tiếp là phép điệp ngữ ngữ mà người ta sắp xếp các từ ngữ được điệp liên tiếp nhau, tạo ấn tượng mới mẻ có tính chất tăng tiến. Nhóm 5-6: Các từ ngữ được lặp lại trong VDb đứng ở những vị trí nào -Các từ ngữ cuối câu trước được lặp lại ở đầu câu sau trong câu thơ. -> Điệp ngữ chuyển tiếp(Điệp ngữ + ..............thấy Thấy........ngàn dâu Ngàn dâu...... GV giảng: Điệp ngữ chuyển tiếp(Điệp ngữ vòng) là phép điệp ngữ mà ta sắp xếp các từ ngữ được điệp nằm cuối câu trên chuyển xuống đầu câu dưới tiếp với nó, làm cho câu văn , câu thơ liền nhau nhằm khắc sâu , gây ấn tượng vòng). ? Qua phân tích các ví dụ trên ta thấy điệp ngữ thường có những dạng nào . 2.Kết luận: HS đọc SGK Ghi nhớ-SGK GV liên hệ :phép điệp ngữ thường được sử dụng trong tục ngữ , ca dao , thơ rất nhiều, còn đối với văn bản thì thường dùng trong văn biểu cảm ( dùng để bộc lộ tình cảm , cảm xúc) GVLH: Em hãy tìm trong 1 số bài văn, ca dao, thơ mà chúng ta đã học có sử dụng phép điệp ngữ. - Văn bản “ Thép Mới” : Tre giữ làng,giữ nước,giữ mái nhà tranh,giữ đồng lúa chín… -.>Tre( 7 lần), giữ(4 lần), anh hùng(2 lần) -> NhÊn m¹nh ý : c©y tre ViÖt Nam g¾n bã víi ®êi sèng lao ®éng vµ chiÕn ®Êu - Văn bản “ Cảnh khuya” “Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ, Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà.” ( Hồ Chí Minh) ð Tác dụng :nhấn mạnh tình yêu thiên nhiên với tình yêu đất nước trong tâm hồn Bác . GDKN: - Qua bài học này giáo dục chúng ta cần phải có ý thức vận dụng điệp ngữ trong khi nói cũng như khi viết, nhất là khi chúng ta viết văn biểu cảm. - Phải biết phân biệt đâu là phép lặp đâu là lỗi lặp từ. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP Hoạt động của thầy và trò Nội dung kiến thức cần đạt Hoạt động 1: Tái hiện kiến thức III. Luyện tập -Mục tiêu ý tưởng: Khắc sâu kiến 1.Bài 1: thức đã học -Điệp ngữ: Một dân tộc,Dân tộc đó -Nội dung hoạt động: Tìm điệp ngữ phải được, năm nay  Tác dụng : và tác dụng của điệp ngữ nhấn mạnh sức mạnh quật cường của -Cách thức thực hiện: dân tộc ta, khẳng định tinh thần, ý chí GV cho 2 phút để chuẩn bị sau đó HS lên bảng trình bày - Hs đọc yêu cầu- HS làm – GV nhận xét quyết tâm bảo vệ nền độc lập mà người dân VN xứng đáng được hưởng. -Điệp ngữ: trông,đi cấy =>Nhấn mạnh nỗi lo âu nhiều bề và mong muốn của người nông dân về thời tiết thuận hòa để làm ăn thuận lợi Hoạt động 2: Thảo luận nhanh -Mục tiêu ý tưởng: Khắc sâu kiến thức đã học, vận dụng làm bài tập -Nội dung hoạt động: Tìm điệp ngữ và xác định dạng điệp ngữ -Cách thức thực hiện: H. Tìm điệp ngữ và xác định dạng điệp ngữ - HS thảo luận theo cặp 2,Bài 2: - xa nhau (2 lần) -> Điệp cách quãng - một giấc mơ (2 lần) -> Điệp chuyển tiếp( vòng tròn) - Cử đại diện trình bày Hoạt động 3: Thông hiểu kiến thức 3.Bài 3: -Mục tiêu ý tưởng: Khắc sâu kiến * Việc lặp một số từ ngữ (phía sau thức đã học nhà em, em trồng, em hái hoa) trong -Nội dung hoạt động: từ ngữ nào đoạn văn trên không có tác dụng biểu được lặp lại? Việc lặp lại của các từ cảm mà làm cho đoạn văn ấy lộn xộn, ấy có phải là điệp ngữ không rườm ra, không trong sáng. -Cách thức thực hiện: -> Lỗi lặp từ (không phải điệp ngữ) Tìm từ ngữ nào được lặp lại? Việc * Sửa lại: “Phía sau nhà em có một lặp lại của các từ ấy có phải là điệp mảnh vườn. Em trồng trên đấy rất ngữ không? nhiều loại hoa, nào là hoa hồng, hoa -Sửa lại cho đúng cúc, nào là thược dược, đồng tiền, và - HS thảo luận nhóm cả lay ơn nữa. Trong ngày quốc tế - Đại diện nhóm lên chữa -> nhận xét phụ nữ em hái hoa tặng mẹ, tặng chị…” - GV chốt. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG Hoạt động của thầy và trò Nội dung kiến thức cần đạt -Mục tiêu ý tưởng: Vận dụng kiến 5. Bài 5: thức đã học để viết đoạn văn. Trăng là người bạn muôn đời của thi -Nội dung hoạt động: Viết đoạn văn sỹ, với Hồ Chí Minh cũng vậy, trăng có chứa điệp ngữ theo yêu cầu. từ lâu đã trở thành người bạn tri âm, -Cách thức thực hiện: tri kỉ của Người. Mỗi đêm trăng - HS thảo luận nhóm người lại gửi gắm tâm sự qua những - Đại diện nhóm lên chữa -> nhận xét - GV chốt. vần thơ. Cũng bởi yêu trăng nên trăng trong thơ Bác rất đẹp. Trăng rằm tròn vằng vặc, trăng mùa xuân lung linh dát bạc tô điểm cho sức sống mùa xuân. HOẠT ĐỘNG: MỞ RỘNG, SÁNG TẠO Giáo viên giao nhiệm vụ cho học sinh về nhà: -Tìm những bài hát, câu thơ có chứa từ ghép Hán Việt. Chỉnh lí - Bổ sung