Tài liệu Sa ngay nay 53 (2 2009)

DI N ÀN Y KHOA Ch n l a Xét nghi m Y khoa Ch n Chuyên hay c n Nh y? V i à phát tri n không ng ng c a khoa h c k thu t, s lư ng các Xét nghi m c n lâm sàng (g i là Test cho g n) ngày m t gia tăng. S gia tăng này ã ưa n m t s ưu tư cho ngư i b nh l n th y thu c trư c và sau khi quy t nh làm Test – như Test Sinh Hóa (ví d : th máu, th phân…) ho c V t lý (ví d : X-Quang, Siêu âm…). Nên hay không làm test c n lâm sàng là v n n n u tiên trư c khi làm Test [To test or not to test]; K ti p là ph i làm th nào tránh làm quá nhi u ho c quá ít test [To overuse tests or underuse tests]; Và sau khi ã có báo cáo k t qu , c n làm th nào tránh ánh giá quá cao ho c quá th p các k t qu xét nghi m, tránh lo âu ho c lơ là v b nh tình [To overestimate or underestimate test results]. M t gi i pháp cho v n n n nêu trên, trong b i c nh th c t lâm sàng, mà không c n ph i dùng n công th c toán h c ph c t p, là c n phân tích k lý do làm Test, ai c n ư c Test, và Test nên ư c ch n như th nào. Lý do c n làm Test Trư c tiên c n h i t i sao c n làm Test này hay Test n . Test dù ơn gi n n âu cũng gây ít nhi u phi n toái, ưu tư, t n phí v th i gian, công s c, tài chánh cho ngư i b nh và c ng ng. Do ó, Test c n có nh ng m c tiêu rõ ràng như: 1. xác nh ho c ph nh m t b nh, và tìm phương hư ng ch a tr b nh; Bác sĩ Nguy n Nguyên 2. liên t c theo dõi m t b nh ho c bi n chuy n c a b nh khi i u tr ; 3. tiên lư ng m t b nh; 4. sàng l c (screen) nh ng ngư i có b nh ho c có nguy cơ (risk factors) m c b nh; 5. áp ng yêu c u c a pháp y, b o hi m, và yêu c u chính áng c a ngư i b nh; 6. có th làm cho ngư i b nh yên tâm hơn khi hi u rõ b nh tình và chuy n bi n thu n l i. Không có m c tiêu rõ ràng thì không th bi t Test gì s làm, và Test ó có th c s chính xác (accurate) t m c tiêu không? i tư ng ph i làm Test Căn c vào m c tiêu khi làm Test, nh ng ngư i c n ư c làm Test g m ba nhóm chính: 1. Nh ng ngư i có tri u ch ng ch quan (Subjective Symptoms), b nh s (History), d u hi u khách quan (Objective Signs) khá c thù cho m t b nh. Ví d : au th t ng c c n làm ECG (Tâm i n ); nôn m a + "bi t kinh kỳ" c n làm Pregnancy test (Th thai) 2. Nh ng ngư i có tri u ch ng ch quan (Subjective Symptoms), b nh s (History), d u hi u khách quan (Objective Signs) nhưng không rõ r t cho m t b nh. Ví d : hay m t c n làm FBC ( m máu t ng quát); 3. Nh ng ngư i không tri u ch ng ch quan (Subjective Symptoms), b nh s (History), d u hi u khách quan (Objective Signs) nhưng c n phát hi n b nh trư c khi b nh bi u hi n. Ví d th Siêu âm ngày nay T p 53 – S 2/2009 Cholesterol, Glucose, Mammogram cho ph n trên 50 tu i. Ch n úng i tư ng s giúp vi c ch n oán, x lý và tiên lư ng b nh h u hi u hơn và l i ít phí t n hơn. Tiêu chu n c n dùng ch n Test Test c n ư c ch n là nh ng test ã t tiêu chu n t i thi u: PASS PASS là gì? P cho Practical: c n ưu tiên ch n test có tính th c ti n hơn là test có giá tr lý thuy t kinh i n; c n ch n test nào ít làm m t th i gian, công s c, ít gây phí t n tài chính cho b nh nhân ho c c ng ng. M t test v a t ti n l i không em l i thay i nào v ch a tr và tiên lư ng b nh, c n ư c dè d t hơn khi ch n l a. CT scan m i cơ quan trong cơ th là i u c n cân nh c k trư c khi làm. "Th th " theo yêu c u c a m t s b nh nhân s là i u không th c t và không th th c hi n ư c. A cho Accurate: Test còn c n chính xác và t m c tiêu, nh m úng i tư ng, o lư ng úng cái mu n o, và th c hi n b i nh ng Cơ quan xét nghi m có t ki m tra k thu t. C n tránh chuy n " au Nam th Test B c". Th Cholesterol cho m t cháu bé dư i 10 tu i, th c hi n trong i d o chơi trong m t Shopping Mall, hi n nhiên là m t chuy n "phi thư ng". S cho Safe: Test không xâm l n (non-invasive test) như Siêu âm áng ư c dành ưu 1 DI N tiên hơn X-quang cho m t ph n có thai. Làm m t test g i là sinh thi t trên da dù v i v t c t r t nh v n là làm m t test xâm l n (invasive test) vào cơ th ngư i b nh, c n úng ch nh; m t test r ch nh da tìm d ng cũng là m t test có th gây ph n ng t ng t nguy hi m n tính m ng ngư i b nh. S cho Sensitive và Specific: Test dù nh tính hay nh lư ng u có th nh y (sensitive) nhưng l i kém chuyên (specific). Test quá nh y d nh n l m m t ngư i có b nh trong lúc ngư i y th t s không m c b nh (b t l m = false positive = "dương gi " = không mà nói có). M t cái Test th thai quá nh y có th làm cho m t ph n m ng (hay s ) vì tư ng mình có b u trong lúc chưa th t s L I HAY Ý có thai. Test quá chuyên có th không nh n ra m t ngư i ang m t giai o n nh t nh c a b nh và cho r ng ngư i y không m c b nh (tha l m = false negative = "âm gi " = có mà nói không). M t cái Test th thai quá chuyên có th làm cho m t ph n th t v ng (hay h t s ) vì tư ng mình không có b u trong lúc ã th t sư có thai – nhưng test không nh n ra vì chuyên nhi u hơn nh y. Các nhà th ng kê thư ng nêu nh ng công th c toán h c tính nh y và chuyên cũng như tính giá tr tiên lư ng c a các Tests. Trên th c t lâm sàng, xác nh n (rule in) m t b nh, ngư i th y thu c thư ng ch n m t test có nh y cao vì mu n "thà b t l m hơn tha l ". Ngư c l i, khi mu n ph nh n (rule out – exclude) m t ÀN Y KHOA b nh, test có chuyên cao thư ng ư c th y thu c ch n hơn. Tóm l i, vi c x lý b nh trên th c t thư ng d a vào b n c t tr cân b ng SHOW. (Symptoms - Tri u ch ng, History B nh s , Observation – Quan sát, Workup – Xét nghi m). Xét nghi m (Workup – Test – Investigation) có m t vai trò không th thi u và c n cân b ng trong th "t tr " này. Vai trò này có h u hi u (hay không) hoàn toàn tùy thu c ki n th c, k năng, phán oán c a ngư i th y thu c. T t nhiên không th "th th " như m t s b nh nhân òi h i. Ngư i th y thu c ph i ch n l a m c tiêu, i tư ng và th lo i cái test g i i, vì bi t rõ là What You Sent Is What You Get (WYSIWYG). P 1_Cái quý nh t c a con ngư i ta là i s ng, i ngư i ch s ng có m t l n, ph i s ng sao cho kh i xót xa, ân h n v nh ng tháng năm ã s ng hoài s ng phí, cho kh i h th n v dĩ vãng ti ti n và n hèn c a mình và khi nh m m t xuôi tay, ta có th nói r ng: t t c i ta, t t c s c ta ã hi n dâng cho s nghi p cao p nh t trên i-s nghi p u tranh gi i phóng loài ngư i 2_Ch có s tr i nghi m b ng d n v t lo âu, s lao ng h t mình, n m mùi nh ng th t b i, b n m i c m nh n ư c ni m vui sư ng c a s thành công 3_Thi u t tin là nguyên nhân c a ph n l n m i s th t b i 4_Không có s nh c nhã nào b ng tin tư ng r ng mình ã bi t nh ng gì mình chưa bi t 5_Ngư i s ng v i hy v ng s ch t v i s mãn nguy n 6_Bi quan là d u hi u c a b t l c 7_Ngư i không có ý chí là chơi trong tay b t kỳ tên vô lo i nào 8_Tin tư ng vào b n thân, ó là i u ki n thi t y u u tiên c a m i s kh i u vĩ i 9_Trong b t c vi c gì, n n chí là i u x u nh t 10_Nh ng ư c v ng th t s c a chúng ta thì ít, còn s mơ tư ng thì mênh mông 11_Ai không có m c ích thì không th có ni m vui trong b t kỳ công vi c gì 12_ i u s nh t trong i là nhi t tình ã t t 13_Tranh th th i gian là tranh th ư c t t c 14_S kiêu ng o i trư c, s b i ho i theo sau và tính t cao i trư c s sa ngã 15_Con ngư i sinh ra chi n u nên ngư i ch không ph i an ngh 16_Th thách i v i lòng dũng c m không ph i là ch t mà là s ng 17_Con ngư i ch có th t ư c cái gì ó nơi mà chính h tin vào s c m nh c a mình 18_Ph i b l i s ng ch i nh ng quà t ng b t ng c a cu c s ng mà ph i t mình làm nên cu c s ng 19_Trong i có m t i u t h i hơn th t b i, ó là: không dám th c hi n 20_Nh ng th t b i trong nhi u năm là giá tr cho thành công trong m t phút 21_Ni m vui cao quý nh t trong cu c s ng là c m th y mình c n thi t cho m i ngư i và g n gũi v i m i ngư i 22_Hãy d n toàn b trái tim và tâm h n cho công vi c c a b n, nhưng trư c h t ph i xem xét ó có ph i là vi c t t không ã . 23_sai l m l n nh t c a i ngư i là ánh m t mình 24_Th t b i chưa ph i là nguy hi m mà nguy hi m ch là không dám thú nh n, không dám rút ra nh ng bài h c ng cay Siêu âm ngày nay T p 53 – S 2/2009 2 CHUYÊN SIÊU ÂM APLIO - DYNAMIC và ADVANCED DYNAMIC FLOW =MÔ T K THU T BS NGUY N THI N HÙNG biên d ch Trung tâm Y khoa MEDIC Hòa H o - Thành ph H Chí Minh (T APLIO - DYNAMIC and ADVANCED DYNAMIC FLOW =A Technological Description, TAKESHI SATO, MEDICAL SYSTEMS COMPANY, TOSHIBA CORPORATION, TOCHIGI, JAPAN) Có m t s v n n y sinh khi s d ng ch t tương ph n LevovistTM. Trong Doppler mode là v n ly gi i kém và vùng blooming r ng. Trong th h th 2, harmonic imaging và pulse inversion imaging có liên quan n tissue harmonic imaging (THI) vì Levovist c n có high mechanical index (MI). Tissue Harmonic Imaging (THI) tăng dư i các i u ki n c a high MI và THI l i giao thoa v i k thu t tương ph n dùng ch t Levovist. Nói chung vi b t trong Levovist b x p i vì các i u ki n c a high MI nên khó nh n ra vi b t trong các frames. Dynamic Flow tránh ư c các v n trên. Dynamic Flow cũng dùng Doppler mode nhưng các hình c a DF có ly gi i cao hơn và vùng blooming nh hơn các hình c a siêu âm Doppler quy ư c. Dynamic Flow không th hi n THI do ó kh năng phát hi n vi b t cao hơn các mode khác dùng Levovist tăng cư ng. Dynamic Flow có nh y cao nên có th th hi n vi b t trong th i gian th c (real time). Advanced Dynamie Flow (ADF) là k thu t c i thi n cơ b n cho nh y và kh năng th hi n khi so sánh v i DF quy ư c. Khi dùng ch t tương ph n, hình nh ADF r t gi ng hình B-mode do high resolution và wide dynamic range. Còn kh năng phát hi n vi b t thì cao hơn DF quy ư c. ADF có th phát hi n vi b t trong nh ng m ch máu nh hơn nhi u và xuyên th u sâu hơn b ng cách cho tăng cư ng ng nh t t nông n sâu. ADF có th s d ng mà không c n ch t tương ph n và có th th y ươc các m ch máu r t nh v i ly gi i cao và high frame rates. Thông tin v hư ng dòng ch y có th thêm vào b ng các màu khác nhau. nh y c a ADF có th sánh v i siêu âm màu và màu năng lư ng. D N NH P T khi có LevovistTM (Schering AG, Germany) năm 1999, m t ch t thu c tương ph n tiêm tĩnh m ch dùng cho siêu âm, có nhi u phương pháp dùng siêu âm tương ph n ư c áp d ng và phát tri n. M i u, Levovist ư c dùng làm tăng nh y trong khám Color Doppler/Power Doppler nhưng l i gây blooming áng k nên khó khám các m ch máu nh . Ti p n th h 2 harmonic method cho phép khám các m ch máu nh và theo sau là pulse inversion method, có ly gi i cao hơn. Tuy nhiên, harmonic method và pulse inversion method ph i ương u v i 2 v n t nt it c trưng c h u c a Levovist. V n th nh t là thu c tính hi u ng tương ph n y u c a Levovist. Dù v i sóng âm có áp l c cao truy n i, hi u ng tương ph n v n không nhưng chính vi c truy n sóng áp l c cao ã phá h y ngay các vi b t c a Levovist. Thêm vào ó khó nh n ư c các hình nh tương ph n liên t c. vư t qua tr ng i này phương pháp Flash Echo imaging ư c áp d ng. Trong phương pháp này vi b t ư c phép k t t t m th i khi gián o n truy n âm, và r i b h y ngay t t c trong m t l n truy n sóng âm khác. Tuy v y, phương pháp này cũng không cho ư c hình nh t c th i (real time) gây c n tr cu c khám. V n th 2 là vi c dùng sóng âm có áp l c cao cũng t o ra các thành ph n harmonic t mô, t o ra các hình nh gi ng như là t THI, i u này gây khó khăn khi bi u hi n ch t tương ph n và mô v i tương ph n t t khi dùng k thu t harmonic và pulse inversion methods. K thu t Dynamic Flow v a m i áp d ng ã vư t qua các gi i h n nói trên. Dynamic Flow là phương pháp hình nh dùng k thu t Color Doppler có high-resolution, high-frame-rate imaging.Vì phương pháp này không g m vi c truy n sóng âm không liên t c như Flash Echo, các tín hi u dòng máu ư c phát hi n v i nh y cao. Tuy nhiên có th kh o sát s tư i máu (dòng ch y trong mô) trong real time có dùng Levovist. Dynamic Flow có trong các dòng máy PowerVision 6000/8000 (Toshiba Corporation, Tokyo). Dynamic Flow là phương pháp hình nh u tiên real time, trong ó tín hi u vi b t có th bi u hi n ch b ng truy n ơn gi n tín hi u áp l c âm năng lư ng cao t i Levovist và nh n l i tín hi u pseudo Doppler k t h p v i vi c h y vi b t. Tuy nhiên Dynamic Flow có nh ng gi i h n trong nh y và kh năng t o hình, như là xuyên th u không và ki u black defects. nh y, ly gi i và xuyên th u c a Dynamic Flow (DF) ã ươc c i thi n b ng Advanced Dynamic Flow (ADF) có ư c hình nh có hi u qu lâm sàng ngay c khi không dùng ch t tương ph n. K thu t này ư c cài t trong dòng máy Aplio Toshiba. Siêu âm ngày nay T p 53 – S 2/2009 3 CHUYÊN SIÊU ÂM CÁC C I M C A DYNAMIC FLOW Dynamic Flow dùng k thu t băng r ng duy nh t c a Toshiba nh m các m c tiêu= 1) khám Doppler v i ly gi i cao. 2) v i high frame rate. 3) ít blooming. Và 4) d v n hành máy. Dynamic Flow ư c áp d ng cho c khi có dùng và không dùng ch t tương ph n. Nói cách khác khi không dùng ch t tương ph n, dòng máu ch y ư c bi u hi n v i high frame rate v i nh y cao. Khi có dùng ch t tương ph n dòng ch y ư c tăng cư ng s bi u hi n v i nh y cao hơn n a. CÁC C I THI N TRONG ADVANCED DYNAMIC FLOW Nh m t ư c 1) ly gi i cao hơn. 2) nh y hơn. 3) xuyên th u t t. 4) tương thích v i u dò linear t n s cao. 5) ch t lư ng hình nh cùng c v i hình B-mode (có dùng ch t tương ph n). 6) m c kh d ng lâm sàng c a ch t lư ng hình nh khi không dùng ch t tương ph n. 7) bi u hi n hư ng dòng ch y (không dùng ch t tương ph n). So sánh v i Dynamic Flow các c i thi n có í nghĩa này u cơ b n t ư c khi th c hi n. Hình 1= So sánh gi a hình Color Doppler (trái) và Advanced Dynamic Flow (ph i), không dùng ch t tương ph n. Như trong H.1 ADF v n có nh y như trong siêu âm Doppler màu khi không dùng ch t tương ph n, trong khi c ng c thêm ly gi i và frame rate. Vài ví d lâm sàng như trong H.2, m t hình gan không dùng ch t tương ph n cho th y xuyên th u không dư i 11cm, và hình bi u hi n rõ ràng vi c o lưu lư ng máu 0,4mm hay th p hơn trong mô tuy n giáp. Trong DF quy ư c, nh y th p hơn nh y c a siêu âm màu Doppler khi không dùng ch t tương ph n là gi i h n ph m vi ng d ng c a k thu t này, nhưng k thu t ADF cho phép có ư c các thông tin lâm sàng có ích ngay c khi không dùng ch t tương ph n. H.3 là hình dùng ADF, các m ch máu nh ch ng lên H.1 ư c mô t tách bi t b ng nhi u màu khác nhau (nhi u hư ng). CHÂN TR I SIÊU ÂM (TI P TRANG 19) K t lu n: n m không ư c i u tr có th di n ti n thành bóng n m hay apxe. Siêu âm thì thư ng ư c dùng như phương ti n kh i u. Ch p b th n ngư c dòng hay xuôi dòng thì ư c dùng khi có sinh thi t, ch n oán và i u tr . Nh n bi t tình tr ng này và hi u bi t hình nh ánh giá có th giúp phát hi n và xác nh v trí, s tr m tr ng c a nhi m n m và có tr li u sau ó. 9/ X O NH L P LÁNH TRÊN SIÊU ÂM TRONG VÔI HÓA TINH HOÀN: The Sonographic Twinkling Artifact in Testicular Calcification--- Elizabeth A. O’Flynn, FRCR and Paul S. Sidhu, FRCR . Department of Radiology, King’s College Hospital, London, England. Address correspondence to Paul S. Sidhu, FRCR, Department of Radiology, King’s College Hospital, Denmark Hill, London SE5 9RS, England. E-mail: [email protected] M c tiêu: x o nh l p lánh (twinling artifact) là hi n tư ng Doppler màu xu t hi n như là d u hi u Doppler tr n l n 2 màu xanh sau 1 môi trư ng ph n x m nh, bi u hi n như tín hi u màu nhưng không có dòng ch y th t s sau c u trúc. V i ngư i không kinh nghi m, x o nh l p lánh có th làm l m l n v i dòng ch y m ch máu trong 1 c u trúc. M c tiêu c a chúng tôi cho th y trư ng h p x o nh l p lánh trong tinh hoàn. Phương pháp: 2 b nh nhân có vôi hóa trong tinh hoàn ã ư c khám v i tiêu chu n 2 máy siêu âm khác nhau. K t qu : vôi hóa trong l p màng và vôi hóa l n trong tinh hoàn u cho th y có x o nh l p lánh K t lu n: báo cáo s hi n di n x o nh l p lánh trong 2 ca vôi hóa tinh hoàn, v i m c ích cho th y hi n tư ng này có th x y ra c tinh hoàn. Siêu âm ngày nay T p 53 – S 2/2009 4 CHUYÊN Hình 2: Các ví d lâm sàng không dùng ch t tương ph n. T t c các hình này ch t tương ph n. Hình 3= Advanced Dynamic Flow có SIÊU ÂM u không dùng nh hư ng, không dùng ch t tương ph n. K THU T C A ADVANCED DYNAMIC FLOW Các c i m k thu t c a ADF g m 3 lãnh v c= distance resolution, Doppler signal processing và image processing. 1/ Distance Resolution: Wide-band Doppler và Doppler digital image optimizer (DIO) ư c dùng cho signal processing trong distance direction, k t qu là c ly gi i và nh y u ư c tăng cư ng. 2/ Doppler Signal Processing (Doppler DIO): Nói chung, khi dùng ch t tương ph n, t n s l p xung (PRF) trong cùng hư ng ư c thi t l p m c cao hơn nhi u so v i Doppler b ng quy ư c gây nên h th p t c dòng ch y trong mô tương i v i aliasing Siêu âm ngày nay T p 53 – S 2/2009 5 CHUYÊN SIÊU ÂM frequency. K t qu là hình nh có ư c khi dùng Doppler DIO h u như không còn clutter components và ch có artifacts r t y u. 3/ Adapted Image Processing (AIP): Ti n trình này có l i ch clutter components trong wide-band transmission trong m t hình Power Doppler r t gi ng v i hình B-mode. Khi dùng phương pháp processing này residual clutter components trong hình Power Doppler h u như gi m hòan tòan và hi n tư ng overpainting cũng ư c gi m thi u. H.7 trình bày hình do AIF t o nên. Hình 7= Nguyên lí c a Adaptive Image Processing (AIP). Hơn n a, hình Power Doppler có ch t tương ph n h u như không còn clutter components, do v y tránh ư c admixture c a clutter trong AIP. Cũng v y, khi dùng ch t tương ph n, display dynamic range r ng kh ang 60dB, i u này có nghĩa là gradient và các depiction levels r t sát v i thông s này c a hình Bmode. K T LU N ADF là k thu t DF ã c i thi n, có tác d ng (1) ly gi i cao hơn, (2) nh y l n hơn và (3) xuyên th u t t hơn. Khi không dùng ch t tương ph n, nh y h u như b ng v i Color Doppler trong khi ly gi i và frame rate u ư c tăng cư ng có í nghĩa. Hình nh trình bày v i nhi u màu theo nhi u hư ng có giá tr , t t c g i lên kh năng thay th Color Doppler và Power Doppler b ng phương pháp này. Trong khi dùng ch t tương ph n Levovist các v n t n t i c a DF quy ư c (như xuyên th u kém và mô t ) u ư c c i thi n có í nghĩa, do ó có th quan sát các m ch máu nh real time trong thì vascular và t ư c hình nh ng nh t c a tòan b gan trong thì postvascular. Nói chung, ADF là phương pháp hình nh lí tư ng khi kh o sát v i ch t tương ph n Levovist. CHÚ THÍCH 1. Blooming artifact= X o nh khu ch i: Siêu âm Color Doppler (CDI) và Power Doppler (PDI) thư ng có nhi u tín hi u ngoài m ch máu, thư ng th y rõ trong PDI, g i là blooming artifact. Do v y nhi u k thu t siêu âm dùng ch t tương ph n như harmonic, flash echo và pulse inversion methods ư c phát tri n và áp d ng tránh artifact này. 2. Wide-band Doppler technology= K thu t harmonic c n k thu t ch t o u dò siêu âm a t n s hay dãi r ng (ví d t 2 n 5 MHz) cho phép nh n t c thì các ph n âm có cư ng khác nhau. 3. Harmonic method= K thu t hòa âm: K thu t này dùng như B-mode, Doppler xung, Color Doppler hay Power Doppler. Tuy nhiên ch s d ng ư c trong m t dãi t n s gi i h n, g p ôi t n s cơ bàn c a Siêu âm ngày nay T p 53 – S 2/2009 6 CHUYÊN SIÊU ÂM u dò (2,5MHz và 5MHz, 3MHz và 6MHz) vì t n s cơ b n và t n s harmonic không th tách r i nhau. Như c i m là khó dùng harmonic khám các v trí sâu vì t n s harmonic s gi m âm r t m nh. 4. Flash echo method= K thu t harmonic m i giúp tìm các di căn gan nh và kh o sát tư i máu mô dùng tín hi u c a vi b t b x p do sóng âm Vào th i i m ó m t tín hi u echo r t l n ( như m t ch p èn flash) có t sóng truy n âm lúc u sau vài giây ch , th y ư c trong frame u tiên mà không th y trong khung hình th hai. Th i gian ch t 30--40 giây sau tiêm ch t tương ph n m t l n. Khi gan sáng lên do ch t tương ph n có th th y các di căn gan là isoechoic hay hypoechoic so v i mô gan lành xung quanh. 5. Pulse inversion method=K thu t o xung: Cũng d a vào tính c ng hư ng c a vi b t ch t tương ph n luân phiên bi u hi n thành áp l c sóng âm c ng và tr ; m t dòng hình ư c t o b i 2 xung ngư c pha. Mô có tái phân b tuy n tính còn vi b t có tái phân b không tuy n tính v i các xung c ng và tr có d ng không i x ng do c ng hư ng khác nhau. Xung t ng c a 2 xung c a vi b t có biên l n hơn xung t ng c a mô. K thu t này tách ư c thành ph n harmonic c a tín hi u mà không dùng l c và không làm gi m r ng dãi t n s c a hình nh. CHÂN TR I Y H C(ti p trang) D ng c ã ư c hư ng nh ng ti n b l n : v i các cathéter d u n hơn nhi u, cho phép m t s xê d ch t t hơn trong các ng m ch. H i : Nh ng k t qu mà chúng ta thu ư c v i ngo i khoa vi xâm nh p này là nh ng k t qu nào ? G.S J-N F : Th thu t này cho phép thay van nơi nh ng b nh nhân có s c kh e kém, không th m ư cv ik thu t c i n tim m (technique à coeur ouvert) và nơi nh ng b nh nhân ã t ng b m b t c u ng m ch vành (pontage coronarien). Nh ng k t qu ã r t là t t, v i ít b rò t thi t b và v i h u ph u vô cùng ơn gi n : b nh nhân tr v nhà ngay ngày th tư sau m và không m t m i. H i : Nói tóm l i, nh ng ưu i m c a k thu t gi i ph u qua da (technique chirurgicale percutanée) này là nh ng ưu i m nào ? G.S J-N F : 1. Không m l ng ng c. 2. B n ngày nh p vi n thay vì b y hay tám. 3. Không m t m i, do ó ti p t c ngay i s ng xã h i và ngh nghi p. 4.Không có v t s o gi i ph u. 5. Kh năng gây tê t i ch . H i : Có các ch ng ch nh hay không ? G.S J-N F: Vài b nh nhân có m t ng m ch ùi quá khít h p hay quá nh nên không th chu i vào ó ng catheter ư c. i v i nh ng trư ng h p này, có m t k thu t thay th ít gây t n thương hơn so v i ph u thu t m tim h mà chúng ta không th mô t ây nhưng dư ng như có hi u năng. H i : Các phương pháp thay van b ng ngo i khoa vi xâm nh p (implantation de valve par chirurgie mini-invasive) này có ư c th c hi n thông thư ng hay không ? G.S J-N F : Hi n nay, k thu t này dành cho các b nh nhân già có m t tình tr ng s c kh e chung kém. Theo ý ki n c a tôi, n u nh ng k t qu sau m t th i gian trung bình ư c xác nh n, thì trong tương lai, các ch nh s ư c m r ng. (PARIS MATCH 25-31/12/2008) 4/ THI U S T LÀM GIA TĂNG NGUY CƠ S I M T ăn u ng Ngư i ta bi t r ng s t óng m t vai trò quan tr ng trong chuy n hóa c a các men gan và r ng m t ch thi u s t làm d s phát tri n các s i m t nơi ng v t. Nh ng d ki n này ã ư c xác nh n trong m t công trình nghiên c u nơi 200 ngư i. Trong trư ng h p thi u máu, ư c ch ng t b i nh ng n ng th p m t cách b t thư ng c a Hb, ferritine và b i m t s gi m t su t b o hòa s t c a transférine, ngư i ta nh n th y m t nguy cơ gia tăng b s i túi m t. (SCENCES ET AVENIR 2/2009) MATCH5/3-11/3/2009) BSNguy n văn Th nh http://www.yduocngaynay.com KI N TH C T NG QUÁT(ti p trang) Ngư i th y thu c ph i luôn tuân th các quy nh, th n tr ng và t p trung trong lúc làm vi c - Khám b nh nhanh thì làm sao tránh ư c sai sót? Th y thu c ph i luôn khiêm t n h c h i, th n tr ng và k lư ng trong Vi c thư ng xuyên h i ch n s giúp tránh ư c nhi u sai sót trong th c hành y khoa. SAFE is always better than SORRY! An toàn cho b nh nhân luôn t t hơn là ngàn l n xin l i! First of all: DO NO HARM! Tâm ni m u tiên c a ngư i th y thu c là: Không gây thi t h i cho ngư i b nh lúc làm vi c Albatros http:diendanykhoa.com TÀI LI U THAM KH O SANG THƯƠNG D NG NANG…(ti p trang 11) Phôi thai h c, Nguy n Trí Dũng, HYD TP. HCM Human Embryology, Hamilton, Mc Graw – Hill www. Embryo/XI_ Splanchnology_ 3_ The Urogenital Apparatus_ Gray, Henry_ 1918_ Anatomy of the Human Prostatic cysts/ William & Kins/ Dahnert Prostate/ Carol & Rumack www.radiograhics/ Hanh T Nghiem, Gary M Kellman, Sharon A Sandberg, Brian M Craig/Cystic lesions of the prostate Siêu âm ngày nay T p 53 – S 2/2009 7 CHUYÊN CH N OÁN THI U SIÊU ÂM I TRÊN SIÊU ÂM BS. Võ th M ng i p Trung Tâm Y Khoa Medic – Thành Ph H Chí Minh B t thư ng lư ng nư c i như thi u i ho c a i thì thư ng g p nh t là nh ng r i lo n có ngu n g c t m ho c thai nhi. Ngay c khi s b t thư ng không liên quan v i thai thì thi u i ho c a i k t h p tăng t l t vong và t su t cho thai. Vì th nhà siêu âm s n ph khoa nên có ki n th c cơ b n v ngu n g c s t o thành kh i lư ng nư c i bình thư ng. Kh i lư ng nư c i tăng t t cho n 33 tu n tu i thai ( B ng 1). Có kho ng 8% kh i lư ng nư c i gi m d n t 38 – 43 tu n tu i thai. Kh i lư ng nư c i trên và dư i bách phân v th 95 ư c ch n oán là a i và thi u i. D a vào B ng 1, ví d thai 30 tu n, thi u i ư c nh nghĩa là kh i lư ng nư c i dư i 300 ml và a i là trên 2100 ml. B ng 1 Ch c năng c a nư c i: - Nuôi dư ng thai nhi. - B o v thai nhi tránh kh i nh ng va ch m sang ch n bên ngoài, tình tr ng nhi m trùng, giúp thai nhi duy trì nhi t n nh, cân b ng nư c i n gi i. - Giúp thai nhi phát tri n hài hòa, cân i, và bình ch nh t t trong ng sinh d c vào nh ng tháng cu i thai kỳ. - Giúp s trư ng thành c a h tiêu hóa và h hô h p. Kh i lư ng nư c i o ư c b t kỳ th i i m nào ph n ánh s cân b ng gi a s t o thành và s h p thu nư c i. Chính vì v y, o kh i lư ng nư c i là m t quá trình ng khác nhau t ng giai o n trong thai kỳ. S i u ti t d ch i bình thư ng (Hình 1) Hình 1 Trong ó ngu n nư c i quan tr ng nh t t thai nhi là ư ng ti t ni u. Ư c tính kh i lư ng nư c i qua siêu âm: Nh ng cách o ư c áp d ng nhi u nh t: - o theo chi u th ng ng b sâu m t khoang i l n nh t, không bao g m dây r n (Hình 2) - o ch s i (Amniotic fluid index, AFI), chia bu ng t cung làm 4 ph n và tính t ng s s o b sâu c a khoang i l n nh t trong m i bu ng i. (Hình 3) - o di n tích khoang i qua s o 2 chi u d c và ngang. (Hình 4) Siêu âm ngày nay T p 53 – S 2/2009 8 CHUYÊN Hình 2 SIÊU ÂM Hình 3 B ng 2: So sánh ch s i (AFI) v i tu i thai Hình 4 Moore nh nghĩa kh i lư ng nư c i bình thư ng khi AFI gi a bách phân v th 5 và th 95. Có m t s tương quan t t gi a s ánh giá và o lư ng AFI nh ng ngư i siêu âm. o AFI thì h u ích theo dõi kh i lư ng nư c i qua nhi u l n khám. Tuy nhiên nó ít giá tr xác nh chính xác kh i lư ng nư c i qua m t l n o. Chính vì v y, m c dù AFI thì thích h p tính kh i lư ng nư c i nhưng nó không th i di n chính xác th tích nư c i. T t nh t nên o 3 l n và l y tr s AFI l n nh t.Giá tr kh i lư ng nư c i bình thư ng ho c b t thư ng ư c th hi n b ng 3. Giá tr này thì n nh t tu n th 20 cho n cu i tam cá nguy t 3. ánh giá chung lư ng nư c i bình thư ng là khi AFI t 10 – 20, gi m khi AFI t 5 – 10 và tăng khi AFI t 20 – 24. nh nghĩa thi u i khi AFI t 0 – 5 và khoang i l n nh t <=2. B ng 3. Giá tr g n úng kh i lư ng nư c i bình thư ng, thi u i, và a i trong tam cá nguy t cu i thai kỳ Siêu âm ngày nay T p 53 – S 2/2009 9 Khoang i l n nh t Thi u i i bình thư ng a i Ch s 0–2 2.1 – 8.0 >8 0–5 5.1 -24.0 >24 i (AFI) Di n tích khoang i 0 – 15 15.1 – 50.0 >50 Nguyên nhân thi u i: - Thai b d t t và/ho c b t thư ng nhi m s c th - Thai ch m tăng trư ng trong t cung - Thai quá ngày - i v non - Do i u tr Tiên lư ng và h u qu c a thi u i: Nh ng bi n ch ng ti m tàng có th x y ra khi thi u i g m thai lưu, gi m s n ph i và thay i s hình thành cơ xương. Tiên lư ng còn tùy thu c vào: - Nguyên nhân b nh n n -M c thi u i nghiêm tr ng - Tu i thai ( dư i 25 tu n) - Kéo dài trên 14 ngày Ngoài ra thi u i k t h p v i sanh non, thai nhi nh cân, ph i m l y thai, chăm sóc tăng cư ng sơ sinh và ch t chu sinh. Tài li u tham kh o: Magann EF, Chauhan SP, Barrilleaux PS, Whitworth NS, Martin JN. Amniotic fluid index and single deepest pocket: weak indicatiors of abnormal amniotic volumes. Obstet Gynecol 2000 Nov;96:737-740 Chamberlain PF, Manning FA, Morrison I, Harman CR, Lange IR. Ultrasound evaluation of amniotic fluid volume. The relationchip of marginal and decreased amniotic fluid volume to perinatal outome. Am J Obstet Gynecol 984;150:245-249. Siêu âm S n khoa th c hành – B nh vi n Hùng Vương THÔNG N I TĨNH M CH C A V I TĨNH M CH TRÊN GAN PH I Thông n i tĩnh m ch c a v i tĩnh m ch trên gan thư ng xu t hi n gan ph i, ư c gi i thích do b t thư ng m ch máu b m sinh trong th i kỳ phôi thai. Park et al. chia ra 4 type hình thái h c: Type 1: thông n i qua m t m ch máu l n. Type 2: m t ho c nhi u thông n i gi a nhánh ngo i vi tĩnh m ch c a và m t o n tĩnh m ch trên gan. Type 3: thông n i qua túi phình m ch. Type 4: nhi u thông n i m ch máu ngo i vi gi a tĩnh m ch c a và tĩnh m ch trên gan . B nh nhân c a chúng tôi báo cáo thu c Type 3. Siêu âm Doppler là phương pháp không xâm l n, r t có giá tr trong ch n oán v i nh y và c hi u cao và ư c dùng như là phương ti n chính trong vi c theo dõi. MSCT 64 Slide, có tiêm thu c c n quang ư c xem là phương ti n khách quan, ít xâm l n, xác nh ch n oán, và l p k ho ch i u tr . i u tr tri t là ph u thu t ho c làm t c m ch. Tuy nhiên khi chưa có bi n ch ng n ng x y ra, i u tr n i khoa làm gi m lư ng Amonia trong máu là m t cách t t có th c i thi n tri u ch ng lâm sàng và theo dõi sát b ng siêu âm Doppler là th t c n thi t. K T LU N: Thông n i tĩnh m ch c a v i tĩnh m ch c a và tĩnh m ch trên gan nguyên phát là b nh lý r t hi m g p, ôi khi gây b nh c nh lâm sàng gi ng b nh não gan. Siêu âm Doppler màu, Doppler ph và Doppler năng lư ng th hi n vai trò quan tr ng, giúp phát hi n t n thương, xác nh ch n oán và theo dõi di n ti n b nh. ABSTRACT= 37 year-old male patient with history of hepatitis B. Ultrasound detected one aneurysm in the right lobe liver, which was in communication together with a branch of right portal vein and one of right hepatic vein. MSCT 64 confirmed that was a right portal – hepatic vein anastomosis. TÀI LI U THAM KH O: • Intrahepatic portal-hepatic venous anastomosis: a portal-systemic shunt with n eurological repercussions. The American Journal of Gastroenterology (2000), Jeffrey Crespin, Albert Nemcek, Gina Rehkemper,and Andres T Blei, Department of Medicine, Northwestern Memorial Hospital and Northwestern University, Chicago, Illinois, USA, Received 3 December 1998; Revised 0000; Accepted 12 March 1999. • Nontumorous Vascular Malformations in the Liver. 2002 by the American Institute of Ultrasound in Medicine J Ultrasound Med 21:187-197 • 0278-4297Gerd Bodner, MD, Siegfried Peer, MD, Martin Karner, MD, Reinhold Perkmann, MD, Beate Neuhauser, MD, Wolfgang Vogel, MD and Werner Jaschke, MD Departments of Radiology (G.B., S.P., M.K., W.J.), Vascular Surgery (R.P., B.N.), and Gastroenterology (W.V.), University Hospital of Innsbruck, Innsbruck, Austria. • Imaging Findings in Incidental Intrahepatic Portal Venous Shunts. Erick M. Remer1, Gaspar A. MottaRamirez1 and J. Michael Henderson2 1 Division of Radiology, Cleveland Clinic Foundation, 9500 Euclid Ave., A21, Cleveland, OH 44195.2 Department of General Surgery, Cleveland Clinic Foundation, Cleveland, OH. Received June 28, 2005; accepted after revision September 4, 2005. Siêu âm ngày nay T p 53 – S 2/2009 10 CHUYÊN SIÊU ÂM SANG THƯƠNG D NG NANG C A TI N LI T TUY N VÀ T CH C LIÊN QUAN BS. LÝ VĂN PHÁI biên d ch Trung Tâm Y khoa Medic – Tp. H Chí Minh T khi siêu âm ư c ng d ng vào ch n oán y khoa, ngư i ta phát hi n ra các sang thương d ng nang lân c n tuy n ti n li t. Nhưng ch n oán úng ngu n g c c a nó không ph i lúc nào cũng d dàng. Vì v y bác sĩ siêu âm ph i hi u và bi t rõ phôi thai h c l n gi i ph u h c c a tuy n ti n li t và c u trúc lân c n là c n thi t MÔ PHÔI H C H1:Các c u trúc phôi thai và s t o thành th n H2: S xu t hi n và nh t c a ng Wolff và Muller và h p nh t m t sau xoang ni u d c ng T tu n th 4 thai kỳ, c p ng trung th n (wolffian duct) xu t hi n và sau ó không lâu c p ng c n trung th n (Mullerian duct) hình thành, c hai xu t phát t trung bì. Cũng gi ng như tinh hoàn, hai c p ng này di chuy n xu ng dư i và c p ng Muller h p nh t m t sau xoang ni u d c t o nên c Muller (Mullerian tubercle) là túi b u d c ti n li t tuy n (prostatic utricle) sau này. ng Wolff tham gia vào quá trình t o th n. Th n ư c hình thành t trung mô h u th n (mesonephric blastema) và n ni u qu n (ureteric bud) xu t phát t u dư i c a ng Wolff. N ni u qu n phân nhánh và kích thích trung mô h u th n phân thùy, ngư c l i trung h u th n kích thích n ni u qu n phân nhánh hình thành các ài th n l n và bé. N u s phân nhánh c a n ni u qu n b t thư ng thì th n không ư c t o thành. gi i n , sau quá trình này thì ng Wolff thoái tri n l i v t tích là ng Gartner n m trong dây ch ng r ng, t cung, ph n trên âm o. Ngư c l i, gi i nam dư i kích thích c a testosterone ng Wolff ti p t c phát tri n t o nên tinh hoàn, mào tinh hoàn, ng d n tinh, túi tinh, ng phóng tinh và ph n ph mào tinh hoàn Trong khi ó, ng Muller t o nên t cung, tai vòi và ph n trên âm o gi i n . Ngư c l i, gi i nam dư i tác d ng c a ch t c ch Muller, ng Muller thoái tri n l i v t tích là ph n ph tinh hoàn (appendix testis) . Tháng th 3 c a thai kỳ, ti n li t tuy n ư c t o thành t hai n riêng bi t t xoang ni u d c và ph n bàng quang – ni u o c a nh p. Hai n này h p nh t phía sau ni u o t o thành ti n li t tuy n. GI I PH U H C H3: Gi i ph u h c phân vùng ti n li t tuy n Siêu âm ngày nay T p 53 – S 2/2009 11 CHUYÊN SIÊU ÂM Gi i ph u h c phân thùy (lobar anatomy):Ti n li t tuy n ư c chia thành thùy trư c, thùy sau, hai thùy bên và thùy gi a. S phân chia này ch có ích khi ánh giá phì i lành tính ti n li t tuy n, không giúp ích trong ánh giá u carcinoma. Gi i ph u h c phân vùng (zonal anatomy): Ti n li t tuy n ư c chia thành ba vùng mô tuy n ch y u và vùng mô xơ-cơ (fibromuscular stroma) (H3) Mô tuy n:Vùng ngo i biên (peripheral zone) chi m 70% mô tuy n c a ti n li t tuy n, vùng này liên quan ch y u n viêm (prostatitis) và u carcinoma. Vùng chuy n ti p (transitional zone) chi m kho ng 5%, liên quan v i phì i lành tính. Vùng trung tâm (central zone) chi m 20% có hình chóp n m ph n ni u o g n. Vùng xơ – cơ: là ph n n m trư c ni u o Các m c gi i ph u c n nh : núi hay l i tinh (veru montanum, seminal colliculus), nh c a núi là túi b u d c c a ti n li t tuy n (prostatic utricle) và hai bên là l c a ng phóng tinh (opening of ejaculatory duct) và xung quanh là các l các ng tuy n c a ti n li t tuy n Túi tinh (seminal vesicle): hai túi n m sau bên ti n li t tuy n và ng phóng tinh i vào vùng trung tâm vào núi H4: Thi t c t ng ngang H5: Thi t c t ng d c CÁC SANG THƯƠNG D NG NANG LÂN C N TI N LI T TUY N Các sang thương d ng nang lân c n ti n li t tuy n r t a d ng và ôi khi r t khó ch n oán trên siêu âm Nang ng Muller: là ph n còn l i c a ng Muller, n m trên ư ng thoái tri n c a ng Muller (H7), có th n m trên ư ng gi a ho c c nh ư ng gi a (H6), kích thư c có th là nang to n m vùng ch u nam, ch c hút nang thư ng không ch a tinh trùng, và thư ng không kèm b t thư ng b m sinh khác, phát hi n thư ng l a tu i 30-40. H6: nang ng Muller m t c t ngang và d c Siêu âm ngày nay T p 53 – S 2/2009 H7: Con ư ng thoái tri n c a ng Muller 12 CHUYÊN SIÊU ÂM 2. Nang túi b u d c ti n li t tuy n: như tên g i c a nó, do dãn túi b u d c ti n li t tuy n b m sinh ho c m c ph i do t c ngh n, và thư ng dãn ph n áy nên nang có hình “gi t nư c” v i nh hư ng v núi (H8 A-B), kích thư c nang thư ng nh , luôn n m trên ư ng gi a, khi ch c hút ra d ch tr ng ho c nâu hi m khi ch a tinh trùng. Nang b m sinh thư ng phát hi n s m tu i nh kèm b t thư ng b m sinh khác như b t s n th n m t bên (unilateral renal agenesis), tinh hoàn i xu ng không hoàn toàn (incomplete testicular descent), l ti u óng th p (hypospadias). C hai, nang túi b u d c và nang ng Muller có t l chuy n ác tính 3% cho m i lo i. H8A: túi b u d c ti n li t tuy n trên hình c t ngang Nang ng phóng tinh: dãn ng phóng tinh trên ư ng i c a ng phóng tinh, i v gi a và trên ư ng gi a khi nang ngang trùng (n u tinh hoàn h at ng bình thư gây vô sinh. H9A: hai nang ư ng gi a H8B: túi b u d c ti n li t tuy n trên hình c t d c b m sinh hay th phát do t c ngh n sau viêm nhi m, nang n m i nang nh dư ng như n m trong vùng trung tâm c nh ư ng v trí núi, nang thư ng ch a s i, khi ch c hút d ch có ch a tinh ng). Nang có th gây xu t tinh au, xu t tinh có máu, chèn ép ng phóng tinh hai bên, c nh H9B: hình nh s i trong nang ng phóng tinh Nang thoái hóa trong phì i ti n li t tuy n lành tính và nang ng: Nang thoái hóa, do thoái hóa các n t phì i, thư ng n m trong vùng chuy n ti p ( H10). Nang ng, do t c ngh n các ng tuy n c a ti n li t tuy n, thư ng ba vùng mô tuy n ( H11). Hai sang thương này thư ng g p ngư i l n tu i (50-60 tu i) và không có ý nghĩa b nh lý Siêu âm ngày nay T p 53 – S 2/2009 13 CHUYÊN H10: Nang thoái hóa n t phì chuy n ti p i trong vùng H11: Nang ti n li t tuy n ng do t c ngh n SIÊU ÂM ng tuy n c a Viêm ti n li t tuy n t o xoang ho c túi th a: Tình tr ng viêm m n tính gây ng ch t ti t t o nang, các nang này to d n và v vào nhau t o nên xoang và các xoang này v vào nhau t o túi th a ( H12). Nang túi tinh: có th b m sinh hay m c ph i. Trong trư ng h p b m sinh, có th k t h p v i b t s n th n cùng bên ( 80%). Trong trư ng h p không b t s n th n, thì ni u qu n cùng bên c m l c ch ( 92%). H12: Viêm ti n li t tuy n m n tính t o xoang , ti n li t tuy n có hình th i bơ th y sĩ “Swiss cheese prostate” H13: Nang túi tinh ph i và b t s n th n cùng bên Các nang hi m g p khác: prostatic cystadenoma, prostatic cystic carcinoma, parasitic cyst H12: prostatic cystadenoma H13: Bi u v trí c a m t s nang thư ng g p Tài li u tham kh o xem trang 7 Siêu âm ngày nay T p 53 – S 2/2009 14 CASE REPORT THÔNG N I TĨNH M CH C A V I TĨNH M CH TRÊN GAN PH I (PORTAL – RIGHT HEPATIC VENOUS ANASTOMOSIS) BS Lê Thanh Liêm Trung Tâm Y Khoa Medic – Thành Ph H Chí Minh Thông n i tĩnh m ch c a và tĩnh m ch trên gan là b nh lý hi m g p, có th b m sinh nguyên phát hay th phát liên quan v i tăng áp tĩnh m ch c a. B NH ÁN: B nh nhân nam 37 tu i, ư c ch n oán viêm gan siêu vi B năm 2006, tái khám nh kỳ m i 3 tháng. B nh nhân không tri u ch ng au b ng, m t m i, … Siêu âm vùng b ng vào ngày 20 tháng 03 năm 2009. Không th y d u hi u tăng áp tĩnh m ch c a: Gan lách không to, Tĩnh m ch c a không dãn d = 10 mm, Flow bình thư ng, Vmax = 21,3 cm/s. Gan ph i, H phân thùy V có 1 c u trúc d ng nang, d =18 mm, bên trong có vách ngăn, có d u hi u dòng ch y ư c kh ng nh l i b ng siêu âm Doppler màu. Siêu âm Doppler cho th y dòng ch y xoáy, ph liên t c, d ng ph tĩnh m ch, m t phía thông v i m t nhánh tĩnh m ch c a (nhánh h phân thùy V), phía khác thông v i tĩnh m ch trên gan ph i. Dòng ch y hư ng t tĩnh m ch c a n tĩnh m ch trên gan. Tĩnh m ch trên gan flow cao, Vmax = 115 cm/s, d ng ph thay i gi ng ph tĩnh m ch c a (Tĩnh m ch c a hóa tĩnh m ch trên gan). H1: Siêu âm B-Mode cho th y 1 c u d ng nang, có vách ngăn. H2: Siêu âm Doppler màu cho th y dòng ch y trong nang v i nhi u hư ng khác nhau. H3: Siêu âm Doppler ph , cho th y ph liên t c, d ng ph tĩnh m ch, ch y theo hư ng khác nhau, gi ng như túi phình m ch máu. H4: M t phía thông v i m t nhánh c a tĩnh m ch c a, m t phía thông v i tĩnh m ch trên gan ph i. Siêu âm ngày nay T p 53 – S 2/2009 15 CASE REPORT H5: Dòng ch y hư ng t tĩnh m ch c a qua túi phình m ch n tĩnh m ch trên gan H6: Ph tĩnh m ch trên gan d ng ơn pha gi ng ph tĩnh m ch c a, flow cao. B nh nhân ư c ch p MSCT có tiêm thu c c n quang. Thì tĩnh m ch c a cho th y hình nh thông n i gi a tĩnh m ch c a và tĩnh m ch trên gan ph i qua m t túi phình m ch. H7 H8 MSCT 64 Slide, có tiêm thu c c n quang, hình tái t o 3D, thì tĩnh m ch c a, cho th y c u trúc b t thu c c n quang m nh, khá ng nh t, liên t c v i m t nhánh tĩnh m ch c a (H7)và tĩnh m ch trên gan ph i (H8). ây là m t b nh nhân thông n i tĩnh m ch c a và tĩnh m ch trên gan ph i qua túi phình m ch, không có tăng áp tĩnh m ch c a, ư c cho là thông n i nguyên phát. B nh nhân ư c i u tr b o t n (không ph u thu t) và theo dõi sát b ng siêu âm Doppler. BÀN LU N: Thông n i tĩnh m ch c a v i tĩnh m ch c a và tĩnh m ch trên gan nguyên phát là b nh lý r t hi m g p, xu t hi n s m ho c th p niên 6 – 7. Theo “Albert Nemcek, Gina Rehkemper,and Andres T Blei, Intrahepatic portal-hepatic venous anastomosis, The American Journal of Gastroenterology (2000)”: ây là m t b nh lý hi m , ch có 14 báo cáo trư c ó. Vi c phát hi n b nh lý này r t quan tr ng, ngoài nguy cơ t o huy t kh i và v phình m ch, b nh lý này có th gây b nh lý th n kinh gi ng như trong xơ gan (b nh não gan). Do máu tĩnh m ch c a tr c ti p vào tĩnh m ch h th ng, có th gây tăng Amonia máu ng m ch, bi u hi n lâm sàng là tri u ch ng m t m i, c m giác ki n bò, tê u ngón tay và ngón chân t ng cơn,... Có th bi u hi n trên MRI não v i hình nh tăng tín hi u c u nh c trong hình T1-Weighted. Xem ti p Trang 10 Siêu âm ngày nay T p 53 – S 2/2009 16 Bs Võ Nguy n Th c Quyên Tuy n ch n và d ch 1/ PHÁT HI N BƯ U BÀNG QUANG B NG SIÊU ÂM 3 CHI U VÀ SIÊU ÂM N I SOI BÀNG QUANG O: (Detection of Bladder Tumors With 3-Dimensional Sonography and Virtual Sonographic Cystoscopy) Ercan Kocakoc, MD, Adem Kiris, MD, Irfan Orhan, MD, A. Kursad Poyraz, MD, Hakan Artas, MD and Fatih Firdolas, MD Departments of Radiology (E.K., A.K., A.K.P., H.A.) and Urology (I.O., F.F.), Faculty of Medicine, Firat University, Elazig, Turkey. Address correspondence to Ercan Kocakoc, MD, Department of Radiology, Faculty of Medicine, Firat University, 23119 Elazig, Turkey. E-mail: [email protected] ) M c tiêu: bư u bàng quang là m t trong nh ng lo i bư u ác tính thư ng g p c a ư ng ni u. M c tiêu c a nghiên c u này là ánh giá kh năng c a siêu âm 3 chi u và siêu âm n i soi bàng quang o trong phát hi n bư u bàng quang. Phương pháp: bao g m trong nghiên c u là 31 b nh nhân có bư u bàng quang ã ư c bi t hay nghi ng . T t c b nh nhân ư c siêu âm 3 chi u và n i soi bàng quang qui ư c trong 15 ngày. S lư ng, kích thư c, v trí và hình thái c a t n thương ã ư c ánh giá trên siêu âm thang xám, 3 chi u o và hình nh tái t o nhi u m t c t. K t qu c a n i soi bàng quang siêu âm 3 chi u o ã ư c so sánh v i d u hi u t n i soi qui ư c d a trên nh ng tiêu chu n tham kh o. K t qu : 28 (90,3%) trong 31 siêu âm n i soi o có hình nh t t hay xu t s c. N i soi qui ư c cho th y 47 t n thương 22 trong s 28 b nh nhân. Siêu âm n i soi 3 chi u o cho th y 41 (87,2%) trong t ng s 47 t n thương. Siêu âm 3 chi u o ơn c có nh y 96,2%, c hi u 70,6%, giá tr ch n oán dương tính 93,9% và giá tr ch n oán âm tính 80% trong phát hi n t n thương. S k t h p siêu âm thang xám, tái t o nhi u m t c t và siêu âm 3 chi u o có nha 96,4%, c hi u 88,8%, giá tr ch n oán dương tính là 97,6%, giá tr ch n oán âm tính là 84,2%. K t lu n: siêu âm 3 chi u là m t k thu t không xâm l n h a h n cho phát hi n bư u bàng quang, v trí, xâm l n bàng quang xung quanh. V trí, kích thư c và hình thái c a bư u ư c bi u hi n trên siêu âm 3 chi u cũng t t như d u hi u trên n i soi qui ư c. 2/ SIÊU ÂM ÁNH GIÁ T N THƯƠNG M CH MÁU: Sonographic Evaluation of Vascular Injuries. Diana Gaitini, MD, Nira Beck Razi, MD, Eduard Ghersin, MD, Amos Ofer, MD and Michalle Soudack, MD.Department of Medical Imaging, Rambam Medical Center, Haifa, Israel. Address correspondence to Diana Gaitini, MD, Unit of Ultrasound, Department of Medical Imaging, Rambam Medical Center, Ha’aliya 8, PO Box 9602, 31096 Haifa, Israel.E-mail: [email protected] M c tiêu: làm n i b t tính ch t siêu âm duplex doppler màu c a nh ng t n thương m ch máu liên quan ch n thương kín hay xuyên th u. Phương pháp: các lo i bi n ch ng khác nhau như gi phình, dò ng- tĩnh m ch, bóc tách và huy t kh i. Nh ng t n thương m ch máu chi, c , và b ng ã ư c mô t d ng ph trên siêu âm. K t qu : siêu âm duplex doppler màu có giá tr trong Siêu âm ngày nay T p 53 – S 2/2009 ch n oán và theo dõi nh ng ch n thương m ch máu và i u tr gi phình. Có h u ích trong phân tích dòng ch y và theo dõi i u tr . Tuy nhiên, b i vì gi i h n siêu âm là xương, khí, ph ng da và th c hi n test ch m, do ó MRI, CTscan và ch p m ch máu là c n thi t ánh giá xa hơn nh ng trư ng h p ch n l c. K t lu n: siêu âm duplex doppler màu là m t k thu t chính xác, không xâm l n, d s d ng ánh giá t n thương m ch máu và nên là phương th c hình nh u tiên h u h t b nh nhân. 3/ SIÊU ÂM 3 CHI U ÁNH GIÁ S PHÁT TRI N NÃO THAI NHI: Three-Dimensional Sonographic Evaluations of Embryonic Brain Development Mi Suk Kim, MD, Philippe Jeanty, MD, PhD, Cheryl Turner, RDMS and Bernard Benoit, MD Inner Visions Women’s Ultrasound, Nashville, Tennessee USA (P.J., C.T.); Department of Obstetrics and Gynecology, Flushing Hospital Medical Center, Flushing, New York USA (M.S.K.); and Department of Obstetrics and Gynecology, Princess Grace Hospital, Monaco (B.B.). Address correspondence to Mi Suk Kim, MD, Department of Obstetrics and Gynecology, Flushing Hospital Medical Center, 4500 Parsons Blvd, Flushing, NY 11355 USA. E-mail: [email protected] M c tiêu: cho th y s phát tri n 3 chi u c a não th t thai thai kỳ giai o n s m, t 6 n 13 tu n và cung c p m t tham kh o cho ch n oán s m nh ng b t thư ng h th ng th n kinh trung ương như não úng th y và holoprosencephaly Phương pháp: t 3/2007 n 8/2007, 46 b nh nhân t t c ư c khám siêu âm nh kỳ và siêu âm 3 chi u tam cá nguy t 2. T t c nh ng b nh nhân ư c khám b ng Voluson 730 expert hay Voluson E8, s d ng u dò ng âm o 4 8 hay 6 --> 17 CHÂN TR I SIÊU ÂM 12MHz. Th tích ư c o và phân tích v i ph n m m GE 4Dview. Sau khi ch n mode inversion- rendering, th tích ư c phân tích b ng ch c năng MagicCut th y ư c các não th t. K t qu : t ng s 34 th tích t 7 n 12 tu n tu i thai dã ư c phân tích thành công. Nh ng trư ng h p trư c 7 tu n và sau 12 tu n có th phân tích không chính xác. Chi u dài u mông o trong kho ng 12,7-> 68mm. 12 hình nh trình bày c a th tích render trong s p x p theo th t th i gian ã ư c th hi n. Phân tích não 2 thai có não th t to và holoprocencepha1y cũng ã ư c mô t so sánh. K t lu n: c u trúc não ngư i s m có th ư c ánh giá trong vivo b ng siêu âm 3 chi u. Báo cáo cho th y ư ng bi u di n th i gian c a phát tri n não và cung c p hình nh tham kh o so sánh s phát tri n b t thư ng có th có trong s phát tri n não. 4/ SIÊU ÂM DOPPLER MÀU ÁNH GIÁ SPERMATOCELE(NANG TINH D CH) - D U HI U ‘’ TUY T RƠI’’: Color Doppler Sonography in Evaluation of Spermatoceles The "Falling Snow" Sign Akhilesh K. Sista, MD and Roy A. Filly, MD Department of Radiology, University of California, San Francisco, California USA. Address correspondence to Roy A. Filly, MD, Department of Radiology, University of California, 505 Parnassus Avenue, L374, San Francisco, CA 941430628 USA. E-mail: [email protected] M c tiêu: siêu âm doppler ít ư c dùng ánh giá nh ng t n thương d ng nang v i h i âm bên trong. ây chúng tôi báo cáo vi c s d ng nh ng tính ch t cơ h c c a doppler màu mô t 3 trư ng h p spermatocele. Phương pháp: 3 b nh nhân n t i h c California San Fransisco có sưng m t bên bìu không au ư c ánh giá b ng siêu âm và ư c tìm th y có spermatocele to. Siêu âm doppler màu ư c s d ng và ghi video clip k thu t s cũng t ư c vi c t o ra nh ng tia màu. K t qu : khi siêu âm màu ư c ng d ng cho m i spermatocle, nh ng h i âm bên trong di chuy n hư ng ra kh i u dò, k t qu cho hình nh tương t như tuy t rơi. K t lu n: d u hi u ‘’ tuy t rơi’’ có th dùng tăng cư ng ch n óan spermatocele cũng như ánh giá t n thương d ng nang nông có d ch có h i âm và c n nh bên trong mà nó khó phân bi t v i nh ng kh i c. 5/ SIÊU ÂM ÀN H I K T H P V I SIÊU ÂM QUI Ư C: S H U ÍCH TRONG TH C HI N CH N OÁN: Sonographic Elastography Combined With Conventional Sonography: How Much Is It Helpful for Diagnostic. Yu-Mee Sohn, MD, Min Jung Kim, MD, Eun-Kyung Kim, MD, Jin Young Kwak, MD, Hee Jung Moon, MD and Soo Jin Kim, MD Department of Radiology, Yonsei University College of Medicine, Seoul, Korea. Address correspondence to Min Jung Kim, MD, Department of Radiology, Yonsei University College of Medicine, 250 Seongsanno, Shinchon-dong, Seoul 120-752, Korea. E-mail: [email protected] M c tiêu: ánh giá vi c th c hi n siêu âm àn h i k t h p v i siêu âm qui ư c trong ch n oán phân bi t gi a t n thương vú lành và ác tính và ánh giá vi c th c hi n ch n oán b ng 2 ki u phân tích tiêu chu n cho siêu âm àn h i. Phương pháp: bao g m 281 t n thương trong 267 b nh nhân ã ư c ch n oán là Siêu âm ngày nay T p 53 – S 2/2009 lành hay ác tính d a trên k t qu sinh thi t dư i hư ng d n siêu âm và phân tích ti n c u siêu âm àn h i và siêu âm qui ư c t tháng 10 n tháng 12 năm 2007. K t qu mô h c t sinh thi t ã ư c s d ng như tiêu chu n tham kh o. ánh giá cu i cùng ư c d a trên ti n c u trên n n siêu âm ơn c và r i siêu âm àn h i k t h p siêu âm qui ư c. Th c hi n ch n oán d a trên vùng dư i ROC (receiver operating characteristic) phân tích ư ng cong Az ư c so sánh d a trên n n siêu âm qui ư c ơn c và k t h p gi a siêu âm àn h i - siêu âm qui ư c. Chúng tôi cũng tính toán t l vùng t n thương b ng bi u àn h i và i m s àn h i ư c Itoh báo cáo ( Radiology 2006; 269: 341350). K t qu : Nh ng vùng dư i ư ng cong ROC cho siêu âm qui ư c ơn c và siêu âm àn h i k t h p siêu âm qui ư c có k t qu l n lư t là 0,927 và 0,876. T l vùng t n thương cho th c hi n ch n oán t t (Az = 0,757) hơn là i m s àn h i ( Az= 0,54; P< 0,5). K t lu n: Th c hi n ch n oán trên khía c nh c tính c a kh i u vú lành hay ác thì không c i thi n áng k khi có siêu âm àn h i. T l vùng t n thương trong bi u àn h i có giá tr ch n oán hơn i m s àn h i. 6/ SIÊU ÂM TĂNG CƯ NG ÂM V I SONOVUE- CH N OÁN PHÂN BI T GI A T N THƯƠNG LÀNH VÀ ÁC TÍNH C A LÁCH: Contrast-Enhanced Ultrasonography With SonoVue: Differentiation Between Benign and Malignant Lesions of the Spleen Alexandra von Herbay, MD, AnaPaula Barreiros, MD, Andre Ignee, MD, Julia Westendorff, Michael Gregor, MD, Peter R. 18 CHÂN TR I SIÊU ÂM Galle, MD and Christoph Dietrich, MD Department of Medicine, University of Tbingen, Tbingen, Germany (A.v.H., J.W., M.G.); Department of Medicine, University of Mainz, Mainz, Germany (A.-P.B., P.R.G.); and Department of Medicine, CaritasKrankenhaus Bad Mergentheim, Bad Mergentheim, Germany (A.I., C.D.). Address correspondence to Prof Dr Alexandra von Herbay, MD, Department of Medicine, University of Tbingen, OtfriedMller-Strasse 10, D- 72076 Tbingen, Germany. E-mail: [email protected] M c tiêu: kh o sát siêu âm tăng cư ng âm v i SonoVue, ch t c n âm vi b t sulfur hexafloride, phân bi t s khác nhau gi a t n thương lách lành và ác tính. Phương pháp: nghiên c u ti n c u kh o sát trên 35 t n thương c a 35 b nh nhân ( 24 nam và 11 n ; trung bình 54 +/- 15) v i nh ng t n thương lách khu trú ư c phát hi n b ng siêu âm Bmode. Sau khi chích TM 1,22,4ml SonoVue, lách ư c khám liên t c 3 phút dùng siêu âm ch s cơ h c th p v i ph n m m c n âm c bi t. Ch n oán cu i cùng ư c thi t l p b ng mô h c, ch p c t l p và c ng hư ng t . K t qu : T n thương ác tính trên 14 b nh nhân( 6 di căn; 6 lymphoma non-Hodgkin , 2 lymphoma Hodgkin). 21 b nh nhân có t n thương lành tính ( 6 t n thương là thi u máu; 5 là nang; 4 apxe; 3 hemangioma; 1 hematoma; 1 là h i ch ng th c bào máu; 1 u lách). D u hi u i n hình cho t n thương lành tính là 2 m u m i n: không tăng cư ng âm ( không có trong giai o n s m và c trong nhu mô lách) và b t u tăng cư ng âm trong pha s m b i tăng cư ng âm trong nhu mô lách 60 giây sau chích. Ngư c l i, s k t h p tăng cư ng ch t c n âm trong pha s m và theo th i thu c (washout) nhanh và phân chia ranh gi i c a t n thương không có tăng cư ng ch t c n âm trong nhu mô lách ( 60 giây sau chích) là i n hình cho t n thương ác tính. K t lu n: Siêu âm tăng cư ng ch t c n âm gíup ích trong phân bi t t n thương lách lành và ác tính. 7/ VAI TRÒ C A HÌNH NH TRONG X TRÍ H I CH NG C P MÁU M LÁCH: Role of Imaging in the Management of Splenic Artery Steal Syndrome.--- Rupan Sanyal, MD and Shetal N. Shah, MD Department of Radiology, Section of Abdominal Imaging, Cleveland Clinic Foundation, Cleveland, Ohio USA. Address correspondence to Shetal N. Shah, MD, Department of Radiology, Section of Abdominal Imaging, Cleveland Clinic Foundation, 9500 Euclid Ave, HB6, Cleveland, OH 44195 USA. E-mail: [email protected] M c tiêu: là th o lu n nguyên nhân và vai trò c a hình nh trong x trí h i ch ng c p máu M lách ( splenic artery steal syndrome SASS) khi theo dõi ghép gan tr c ti p Phương pháp: Huy t kh i M gan và h p là bi n ch ng m ch máu thư ng g p nh t khi theo dõi ghép gan. G n ây h i ch ng c p máu M lách ư c mô t toàn b trong y văn ph u thu t ghép và ư c nghĩ là 1 trong nh ng nguyên nhân c a thi u máu ghép. Nó ư c c trưng b i gi m tư i máu m gan k t h p v i tăng tư i máu m lách và tm c a và d n n bi n ch ng khác nhau v m ch máu và m t . B i vì bi u hi n lâm sàng c a SASS không c hi u, ch n oán hình nh óng vai trò như 1 chìa khóa trong ch n oán tình tr ng này K t qu : bài báo cáo ã th o lu n vai trò c a hình nh Siêu âm ngày nay T p 53 – S 2/2009 trong x trí nguyên nhân thi u máu có kh năng h i ph c nguyên nhân khi ghép gan. K t lu n: nh n bi t tính ch t hình nh và có ch s cao nghi ng là thi t y u cho ch n óan s m và x trí thích h p cho tình tr ng này. 8/ N M TH N NGUYÊN PHÁT- VAI TRÒ C A HÌNH NH VÀ LÂM SÀNG TRONG CH N OÁN VÀ I U TR : Importance of Imaging and Clinical History in Diagnosis and Management Barry J. Sadegi, MD, Bhargavi K. Patel, MD, Andrew C. Wilbur, MD, Anil Khosla, MD and Ejaz Shamim, MD -- Department of Radiology, University of Illinois, Chicago, Illinois USA (B.J.S., B.K.P., A.C.W., E.S.); and Veterans Administration Medical Center, John Cochran Division, St Louis, Missouri USA (A.K.). -Address correspondence and to Bhargavi K. Patel, MD, Department of Radiology, University of Illinois, 1740 W Taylor St, M-C 931, Room 2483, Chicago, IL 60612 USA. M c tiêu: n m th n nguyên phát thì hi m nhưng nay tăng d n t l m c ph i. M c tiêu nghiên c u là cung c p hình nh và d u hi u lâm sàng cho ch n oán n m và th o lu n hình nh trong i u tr b nh lý này. Phương pháp: xem xét 10 ca siêu âm, 8 ch p b th n ngư c dòng, 2 ch p b th n qua chích TM, 2 ch p b th n xuôi dòng và 2 ch p c t l p qua khám 5 b nh nhân ( 4 ngư i l n là nam và 1 bé gái 16 tu i). K t qu : d u hi u lâm sàng thì khác nhau. Siêu âm cho th y d y b th n ( n= 5), c n có h i âm ( n=4), và bóng n m ( n=2). Ch p b th n ngư c dòng cho th y ho i t nhú ( n=4), thi u s y do b i c n ( n= 3) và bóng n m ( n=2). Xem ti p trang 4 19 BMI GI A 22,5 VÀ 25 B O M S NG LÂU. N u ngư i ta ánh giá t l t vong theo ch s kh i lư ng cơ th (BMI : body mass index), ngư i ta s có ư c m t ư ng cong hình ch J, v i m t t l s ng sót t i ưu khi BMI n m gi a 22,5 và 25 kg/m2. Nh ng tr s cao c a BMI ư c liên k t v i m t t l t vong l n hơn, nh t là do m t b nh lý m ch máu. ó là i u v a ư c ch ng t b i m t công trình nghiên c u, ư c công b trong Lancet ngày 18/3. M t ch ng béo phì m c trung bình (BMI t 30 n 35) i ôi v i m t s gi m sút 3 năm tu i th . Nh ng ngư i v i béo phì c c kỳ (BMI t 40 n 50) s ng 10 năm ít hơn, m t con s gi ng v i con s cho nh ng ngư i nghi n thu c lá thâm niên. Các tác gi ã phân tích các d ki n c a 57 công trình nghiên c u, ư c ti n hành t ng c ng trên 894.576 ngư i tham d . Ph n l n nh ng công trình nghiên c u này di n ra Tây Âu và B c M . 6 ngư i tham d trên 10 là àn ông. Tu i trung bình vào lúc tuy n m (gi a năm 1975 và 1985) là 46 tu i và BMI là 25. Các nhà nghiên c u ã th c hi n nh ng i u ch nh i v i nh ng y u t khác nhau như tu i tác, gi i tính, hành vi hút thu c lá. nơi àn ông cũng như ph n , nhóm có t l t vong th p nh t là m t BMI n m gi a 22,5 và 25. M i gia tăng 5kg/m2 c a BMI i ôi v i m t gia tăng t l t vong kho ng 30% : 40% do m t b nh m ch máu, 60-120% do m t b nh ái ư ng, các b nh lý th n và gan, 10% do ung thư và 20% do nh ng b nh ư ng hô h p và nh ng b nh khác. Trong trư ng h p BMI < 22,5-25, t l t vong cao hơn, nh t là do nh ng b nh liên k t v i nghi n thu c lá, như nh ng b nh ư ng hô h p và ung thư ph i. (LE JOURNAL DU MEDECIN 21/4/2009) TESTOSTERONE VÀ CH NG TR M C M Nh ng ngư i già thư ng b gi m năng b ph n sinh d c (hypogonadisme) và thư ng b ch ng tr m c m (dépression). Hai ch ng b nh này có l liên k t v i nhau, như m t công trình nghiên c u ư c th c hi n nơi 4000 ngư i già trên 70 tu i ã ch ng t i u ó. S liên k t gi a các n ng th p c a hormone nam và m t nguy cơ gia tăng b ch ng tr m c m, là c l p v i các y u t làm d khác như s tăng th tr ng (surpoids) hay ch ng nghi n thu c lá. Ngu n : SCIENCES ET AVENIR(6/2008) U NG NHI U NƯ C KHÔNG NH T THI T LÀ CÓ L I. Theo các ni m tin dân gian, u ng 1,5 lít nư c m i ngày s là t t cho s c kh e, vì như v y cho phép lo i b t t hơn các c t , c i thi n ch c năng c a các cơ quan, gia tăng s khát hay làm p da. Tuy v y không có m t nghiên c u nào ã ch ng t nh ng l i ích như th , các nhà sinh h c Dan Negolanu và Stanley Goldfarb ( i h c Pennsylvanie) ã k t lu n như v y, sau khi ã duy t xét tư li u y h c v v n này. Ngu n : SCIENCE ET VIE(6/2008) CH NG TR M C M VÀ NGUY CƠ B TAI BI N M CH MÁU NÃO Siêu âm ngày nay T p 53 – S 2/2009 Ch ng tr m c m, nh t là khi b nh này nghiêm tr ng, làm gia tăng nguy cơ b nh ng r i lo n tim m ch, là m t s ki n càng ngày càng ư c xác nh n. M t nhóm các nhà nghiên c u ngư i Anh ã th c hi n m t cu c duy t xét k nh ng d ki n liên quan n hơn 20.000 b nh nhân tham gia m t công cu c i u tra d ch t h c r ng rãi. Lúc c các k t qu , ngư i ta nh n xét r ng s hi n di n c a nh ng ti n s v b nh tr m c m hay m t tr m c m ang trong th i kỳ ho t ng nhưng m c trung bình, không nh hư ng n nguy cơ m c ph i tai bi n m ch máu não. Trái l i ch ng tr m c m càng tr n ng, thì nguy cơ b tai bi n m ch máu não càng b gia tăng áng k . Do ó, i u quan tr ng nơi nh ng ngư i b tr m c m n ng là c n theo dõi sát và i u tr tích c c m i y u t nguy cơ tim m ch, cũng như phát hi n và i u tr m t cách d phòng và ch ng m i nguy cơ tr m c m hay lo âu. (LE GENERALISTE 16/10/2008) BABY BLUES (CH NG TR M C M SAU KHI SINH) VÀ HORMONE T n s b ch ng tr m c m sau khi sinh kho ng 10%. M t công trình nghiên c u c a California ã o nơi 100 ph n mang thai vào tu n l th 15,19,25,31 và 37 nh ng hormone khác nhau và ã phát hi n m t m i tương quan rõ r t gi a n ng c a m t hormone c a nhau thai, corticoliberine, và s xu t hi n ch ng tr m c m sau khi sinh (baby blues). (PARIS MATCH 25/4-29/4/2009) CALCIUM CH NG L I UNG THƯ I TR C TRÀNG Lư ng calcium ư c khuy n ngh m i ngày cho m i ngư i là kho ng 1000 mg t 19 n 50 tu i và 1200 mg sau 50 20