Tài liệu Rèn kỹ năng điều hành nhóm cho học sinh trong trường tiểu học

REN KỸ NĂNG ĐIỀU HANH NHÓM CHO HOC SINH TRONG TRƯƠNG TIÊU HOC MƠ ĐẦU Để đáp ứng nhu cầầu phát triển của xã hội, thì giáo dục không ng ừng đ ược đổi mới và lầần đổi mới này là bước tiếến quan trọng đổi m ới cách h ọc, đ ổi mới cách day, đổi mới cách đánh giá. Trong day học việc truyếần th ụ đ ược kiếến thức giúp cho học sinh lĩnh hội được kiếến thức một cách linh ho at, sáng t ao, thì người giáo viến cũng phải tìm tòi, khám phá ra m ọi kyỹ năng nhăầm giúp cho việc day học đat kếết quả cao. Phương pháp day và học theo mô hình VNEN: Coi quá trình t ự h ọc c ủa học sinh là trung tầm hoat động giáo dục, giáo viến là ng ười h ướng dầỹn, đôầng hành với học sinh, giúp học sinh tự tìm hiểu và lĩnh hội kiếến th ức. D ay h ọc theo mô hình VNEN là hình thức day học đặt học sinh vào môi tr ường h ọc t ập tích cực, trong đó học sinh được tổ chức thành nhóm một cách thích hợp. H ọc hợp tác nhóm giúp các em rèn luyện và phát triển kĩ năng làm vi ệc, kĩ năng giao tiếếp, tao điếầu kiện cho học sinh học hỏi lầỹn nhau, phát huy vai trò trách nhiệm, tính tích cực xã hội trến cơ sở làm việc hợp tác. Thông qua ho at đ ộng nhóm, các em có thể cùng làm việc với nhau những công việc mà m ột mình không th ể tự làm được trong một thời gian nhầết định. Đôếi với cầếp Tiểu học, việc rèn cho các em các kyỹ năng h ọc h ợp tác nhóm là hếết sức cầần thiếết, tao điếầu kiện để các em có nhiếầu c ơ h ội giao l ưu, h ọc hỏi lầỹn nhau, giúp đỡ lầỹn nhau, góp phầần vào việc giáo dục toàn di ện nhần cách cho học sinh. Nhăầm đếầ xuầết các giải pháp giúp nầng cao hiệu quả học tập theo nhóm trong học sinh ở trường tiểu học qua đó phát triển các kyỹ năng day h ọc theo nhóm và nhần rộng ở các lớp, qua day học nhóm giúp chia s ẻ, t ư duy sáng tao, chiếếm lĩnh tri thức một cách chủ động, tự tin… góp phầần nầng cao chầết lượng học tập cho học sinh, đáp ứng yếu cầầu học tập hiện nay trong thời kỳ hội nhập. Với mô hình này việc day học theo nhóm rầết thường xuyến được thao tác như một chìa khóa để đi đếến thành công trong quá trình day học. I. THƯC TRANG a. Thuận lợi – khó khăn. * Thuận lợi : Đa sôế học sinh được trang bị đầầy đủ tài liệu Hướng dầỹn học và đôầ dùng học tập. Giáo viến được tập huầến day học theo mô hình trường ti ểu h ọc m ới ( Tỉnh, huyện, trường) trong đó có day học theo nhóm . Thiếết kếế của bài học VNEN được xầy dựng 3 trong 1 t ức là SGK, SGV và VBT cùng trong một quyển, điếầu đó rầết tiện cho GV và HS trong ho at đ ộng day và học. Mô hình day học của VNEN chuyển cơ bản từ hoat động day c ủa giáo viến sang hoat động học của học sinh. Tức là chuyển từ phương pháp d ay truyếần thôếng sang phương pháp học tích cực của học sinh. * Khó khăn:  Đôếi với học sinh: Các em còn bở ngỡ với “Hội đôầng tự quản”,chưa hiếầu được vai trò, nhi ệm của từng thành viến và cách điếầu hành của Hội đôầng tự qu ản. Nhóm trưởng còn lúng túng trong viếc phần công nhi ệm vụ cho t ừng thành viến trong nhóm làm việc, nến các em còn nói chuyện riếng trong gi ờ học và làm mầết thời gian của tiếết học. Một sôế em chưa quen tự học với sách, kĩ năng đọc hiểu còn han chếế. Nến các em khó tiếếp thu các kiếến thức mới. Từ đó các em ch ưa m anh d an bày t ỏ y kiếến của mình trước lớp. Học sinh thiếếu những kyỹ năng cơ bản làm việc cá nhần, làm vi ệc nhóm (nhầết là những kyỹ năng đọc hiểu, giao tiếếp, phôếi hợp, h ợp tác v ới các b an trong nhóm...).  Đôếi với giáo viến. Lớp học sỉ sôế học sinh đông, với thời gian giảng day từ 35 đếến 40 phút học một tiếết là một trở ngai rầết lớn cho day học nhóm thành công. Nội dung và hướng dầỹn trong sách "Hướng dầỹn học" được thiếết kếế chung cho học sinh toàn quôếc. Giáo viến khó từ bỏ thói quen giảng bài cho HS nghe. Không gian l ớp h ọc han hẹp. II. GIAI PHAP . Với thực trang trến và để đáp ứng yếu cầầu vếầ đổi mới PPDH cũng nh ư vầến đếầ nầng cao chầết lượng giáo dục học sinh. Theo chúng tôi, đ ể th ực hi ện tôết phương pháp day học theo nhóm, giáo viến cầần phải có các kĩ năng t ổ ch ức sau:  Kyỹ năng tổ chức hướng dầỹn hoat động của Hội đôầng tự qu ản.  Kyỹ năng điếầu chỉnh sách “Hướng dầỹn học”.  Kĩ năng chia nhóm.  Kĩ năng tổ chức cho học sinh làm việc trong nhóm.  Kĩ năng quan sát.  Kĩ năng đánh giá kếết quả học tập. 1. Kĩ năng tổ chức, hướng dầỹn các hoat động c ủa Hội đôầng t ự quản. Sau ngày tựu trường giáo viến chủ nhiệm phổ biếến chức năng c ủa H ội đôầng tự quản và nhiệm vụ của từng thành viến trong Hội đôầng tự qu ản. T ổ ch ức cho học sinh bình chọn Hội đôầng tự quản. Trong quá trình ho at đ ộng c ủa H ội đôầng tự quàn giáo viến thường xuyến định hướng các thành viến trong H ội đôầng tự quản hoat động có hiệu quả hơn. Cuôếi buổi chiếầu giáo viến mời các nhóm trưởng l ai, h ướng dầỹn gi ải thích các nhiệm vụ và cách điếầu hành nhóm cho từng nhiệm vụ c ủa các môn h ọc ngày hôm sau. Các nhóm trưởng tổ chức cho các ban trong nhóm đọc yếu cầầu nhiếầu lầần, thảo luận tìm ra cách giải quyếết. Các em học học khó côế găếng lăếng nghe và nếu y kiếến thăếc măếc nếếu chưa hiểu. Tầết cả thành viến trong nhóm hãy giúp đ ỡ lầỹn nhau dể hoàn thành tôết các yếu cầầu của bài học. Khi đa sôế các nhóm giải quyếết nhiệm vụ học tập gặp khó khăn thì giáo viến đổi hình thức thảo luận nhóm băầng hình thức day cả l ớp để các em hi ểu yếu cầầu và thực hiện tôết nhiệm vụ đó. Những học sinh chưa manh dan bày tỏ y kiếến c ủa mình vì ngai nói sai b an cười. Giáo viến và các thành viến trong nhóm động viến các b an phát bi ểu nói lến chính kiếến của mình, nếếu có sai sót thì đóng góp s ưa ch ữa, đ ộng viến nhau hoàn thành nhiệm vụ học tập. Giáo viến theo thường xuyến theo doi giúp đỡ học sinh yếếu khi các em hoat động cá nhần ở buổi sáng. Buổi chiếầu giáo viến tiếếp t ục giúp đ ỡ các em học sinh yếếu để các em năếm được kiếến thức, kĩ năng bài h ọc. 2. Kyỹ năng điếầu chỉnh sách “Hướng dầỹn học”. Mặc dù đã có sách "Hướng dầỹn học" được thiếết kếế khá tỉ mỉ, theo đó, HS có thể tự học (cá nhần, nhóm) và thành công. Tuy nhiến, sách này đ ược thiếết kếế cho mọi HS (theo nghĩa cho HS toàn quôếc) nến có th ể không phù h ợp v ới HS lớp cụ thể nào đó. Vì vậy, GV cầần xem lai, nội dung và hướng dầỹn trong tài li ệu có phù h ợp với khả năng, trình độ HS lớp mình hay không. Nếếu không, GV cầần điếầu ch ỉnh lai (ví dụ: đưa ra nội dung vừa sức, nếu hướng dầỹn c ụ th ể h ơn...). 3. Kyỹ năng chia nhóm. Khi chia nhóm, GV cầần chú y đảm bảo răầng, trình độ của các nhóm là đôầng đếầu, tương đương nhau, trong nhóm nến có những HS v ới năng l ực khác nhau. Sôế HS trong nhóm tôếi ưu là 4 em. Như vậy, rầết có th ể, tùy môn h ọc và nội dung hoat động mà thành phầần cụ thể những HS trong nhóm là khác nhau (các nhóm có thể thay đổi theo nội dung). Giáo viến có tham khảo những cách chia nhóm như sau:  Chia nhóm theo đếến sôế.  Chia nhóm theo biểu tượng.  Chia nhóm tương trợ.  Chai nhóm theo trình độ.  Nhóm đếếm sôế : Muôến chia lớp thành 8 nhóm thì đi ểm sôế t ừ 1 đếến 4 rôầi quay lai 1…4. Cứ thếế cho đếến khi hếết sỉ sôế h ọc sinh trong l ớp. Ví dụ : Lớp ban có 32 học sinh, ban muôến chia thành 8 nhóm thì yếu cầầu h ọc sinh đếếm 1,2,3,4; Ban yếu cầầu những học sinh có sôế đếếm là 1 thì vếầ nhóm 1, những học sinh có sôế 2 vếầ nhóm 2 … Khi chuyển nhóm có th ể cho h ọc sinh vừa đi vừa hát hoặc vôỹ tay … * Ưu điểm : Tôến ít thời gian , tao cho học sinh có không khí h ọc t ập tho ải mái , phong cách nhanh nhẹn, áp dụng được cho tầết cả các môn h ọc.  Nhóm biểu tượng: Biểu tượng có thể là : (con vật , cầy côếi , hình ảnh, các bông hoa …) Muôến chia lớp thành 6 nhóm thì b an ph ải chuẩn bị 6 biểu tượng . Ví dụ : Lớp ban có 30 học sinh , ban muôến chia thành 6 nhóm theo bi ểu tượng là con vật , ban phải chuẩn bị các con vật nh ư: Chào mào , Vành khuyến, Thỏ ngọc, Sơn ca, Hoàng yếến …chẳng han. Môỹi con v ật b an ph ải có 6 bi ểu tượng. Ngoài ra ban phải chuẩn bị 6 biểu tượng của 6 con v ật trến có kích thước lớn hơn để đặt lến bàn cho môỹi nhóm . Sau khi phát bi ểu t ượng ho ặc cho học sinh chọn biểu tượng xong, HS nào có biểu tượng con v ật nào seỹ vếầ bàn có con vật đó.Tương tự như thếế với biểu tượng là: (cầy côếi, hoa, hình…) * Ưu điểm : Tôến ít thời gian, tao cho học sinh có không khí h ọc t ập tho ải mái, lớp học sinh động, áp dụng được cho tầết cả các môn h ọc nhầết là các môn học có chủ đếầ. Lớp học sôi nổi hứng thú cho tầết c ả h ọc sinh. * Nhược điểm : Giáo viến phải chuẩn bị nhiếầu, gầy tôến kém.  Nhóm tương trợ: Xếếp những học sinh có trình độ và năng lực khác nhau ( khá giỏi và trung bình- yếếu) vào m ột nhóm , đ ể h ọc sinh khá giỏi có thể hôỹ trợ cho học sinh yếếu.  Nhóm theo trình độ: Những học sinh cùng năng lực và trình độ seỹ ngôầi một nhóm . * Ưu điểm : Giáo viến có thời gian giúp đỡ , hôỹ tr ợ nh ững nhóm có trình đ ộ yếếu và phát huy tính tự lập cho nhóm khá giỏi. 4. Kĩ năng tổ chức học sinh làm việc trong nhóm.  Nguyến tăếc làm việc trong nhóm: Tôn trọng sự tổ chức c ủa nhóm tr ưởng, ghi chép trung thực y kiếến chung, báo cáo đầầy đủ toàn b ộ n ội dung đã ghi chép, người nói phải có người nghe, tôn trọng y kiếến cá nhần, thi ểu sôế ph ải tuần thủ theo đa sôế. Có nhận xét rút kinh nghiệm sau môỹi ho at đ ộng…  Một nhóm muôến hoat động hiệu quả cầần phải có cơ cầếu tổ ch ức ch ặt cheỹ. Cơ cầếu của nhóm gôầm:  Nhóm trưởng: Có trách nhiệm tổ chức, điếầu hành m ọi ho at đ ộng của nhóm, nhóm trưởng có thể do các thành viến trong nhóm bầầu lến hoặc do giáo viến chỉ định. Nhóm trưởng và các thành viến trong nhóm cầần thay đổi thường xuyến tao nến sự tự tin trong khi làm vi ệc nhóm.  Thư ky: Ghi chép nội dung, diếỹn biếến các cuộc họp, th ảo lu ận c ủa nhóm, thư ky có thể được thay đổi theo từng cuộc họp nhóm ho ặc côế đ ịnh từ đầầu đếến cuôếi. Nhóm phải quy định ro trách nhi ệm c ụ th ể c ủa t ừng v ị trí trong nhóm, xầy dựng môếi quan hệ găến kếết gi ữa các thành viến trong nhóm.  Báo cáo viến: cũng là một thành viến của nhóm gi ữ nhi ệm v ụ báo cáo kếết quả làm việc của nhóm mình và giải trình y kiếến thăếc măếc tr ước lớp và giáo viến, đôầng thời cùng các thành viến trong nhóm trao đ ổi, đóng góp y kiếến vếầ nhiệm vụ được giao qua từng ho at đ ộng.  Các thành viến: Trao đổi, đóng góp y kiếến vếầ nhi ệm v ụ đ ược giao. 5. Kĩ năng tổ chức cho học sinh thảo luận các nhiện vụ h ọc t ập. Vếầ phía học sinh các em hoàn toàn chủ động trong gi ờ học đ ể khám phá và tìm ra nội dung bài học băầng cách trao đổi, tranh lu ận, biếết nếu vầến đếầ và giải quyếết vầến đếầ thông qua hoat động theo nhóm. Các tiếết học không t ao áp l ực đôếi với các em từ đó kích thích sự sáng tao, tự tin trong giao tiếếp và biếết h ợp tác khi tham gia các hoat động tập thể, giúp các em hiểu bài sầu và tôết h ơn. Các em học sinh chưa năếm chăếc kiếến thức, chưa hoàn thành bài h ọc không những được giáo viến quan tầm giúp đỡ kèm c ặp mà còn đ ược các b an trong nhóm giúp đỡ để hoàn thành nhiệm vụ. Điếầu này giúp các em không còn tự ti mặc c ảm với b an bè trong l ớp. Môỹi ngày đếến trường các em không chỉ được tiếếp thu kiếến thức mà còn đ ược h ọc vếầ kĩ năng sôếng, những tiếết học gầần gũi, găến bó ch ặt cheỹ v ới cu ộc sôếng th ường ngày của các em, giúp biếết tự khẳng định mình và có y th ức đoàn kếết cao. Môỹi một nhiệm vụ các em cầần thực hiện các bước thảo lu ận nh ư sau: Nhóm trưởng đọc yếu cầầu của nhiệm vụ và tổ chức cho các b an phần tích yếu cầầu của nhiệm vụ và cách thức thực hiện nhiệm vụ đó. Môỹi nhiệm vụ yếu cầầu các ban thực hiện cá nhần, trao đổi nhóm đôi và trao đổi trong nhóm lớn, thi ky ghi chép kếết quả thảo luận và c ư thành viến báo cáo. Các nhóm thảo luận và nhóm thôếng nhầết y kiếến thì căếm m ặt c ười lến và tiếếp tục nhiệm vụ kếế tiếếp. Nếếu có khó khăn, hoặc bầết đôầng y kiếến gì thì căếm tín hiệu cầếp cứu (mặt khóc) nhờ giáo viến trợ giúp và để hoàn thành tôết nhi ệm v ụ . 6. Kĩ năng quan sát. Trong khi học sinh tự học (nhầết là các bước 1,2,3,4 trong qui trình 10 b ước). Gíáo viến cầần tiếếp cận các nhóm, cá nhần để năếm băết vi ệc th ực hi ện c ủa các em và giúp đỡ kịp thời. Khi day một môn học nào đó. Gíao viến ph ải biếết chăếc năng lực từng học sinh, nhầết là những em "chậm" đ ể săỹn sàng hôỹ trợ. Gíáo viến luôn để măết tới tầết cả các nhóm, nhận ra được nh ững bi ểu hi ện "khác la" ở các nhóm, tiếếp cận, lăếng nghe, đếầ ngh ị "cô có thể giúp đỡ các em điếầu gì không?"... Cuôếi cùng, gíáo viến phải biếết chăếc, nh ững nhóm nào có kếết quả đúng, những nhóm nào có kếết quả sai. 7. Kĩ năng tổ chức cho học sinh trình bày và đánh giá kếết qu ả h ọc tập Khi giáo viến yếu cầầu nhóm báo cáo kếết quả th ảo luận. Giáo viến c ẩn đ ặt cầu hỏi gợi mở để làm ro vầến đếầ hơn hoặc liến hệ thực tếế để giúp h ọc sinh có khả năng vận dụng kiếến thức vào cuộc sôếng. Nếếu kếết quả làm việc nhóm của học sinh đáp ứng đầầy đủ yếu cầầu thì có th ể sư dụng để hệ thôếng thành bài học. Điếầu này seỹ làm tăng sự thích thú làm việc của học sinh bởi vì các em rầết tự hào khi tự mình có thể hình thành đ ược bài học cho cả lớp, đôầng thời giảm bớt sự can thiệp của giáo viến trong quá trình học. Giáo viến nhận xét kếết quả hoat động của cả nhóm hoặc từng thành viến, động viến kích lệ, để các em manh dan, tự tin nếu y kiếến c ủa mình trong quá trình thảo luận. III. KẾT QUA ĐAT ĐƯƠC. Từ những kinh nghiệm vếầ tổ chức học nhóm trong day h ọc theo mô hình VNEN học sinh lớp tôi phát huy được tính tích c ực, ch ủ đ ộng, tăng c ường s ự tham gia của học sinh, như: mọi học sinh đếầu được trình bày y kiếến, h ọc sinh tự tìm ra tri thức, năếm bài chăếc hơn, hứng thú với h ọc t ập h ơn,v.v... và phát triển những kĩ năng giao tiếếp. Còn đôếi với giáo viến thì ít nói hơn, giúp đỡ được nhiếầu h ọc sinh, đ ặc bi ệt là học sinh có năng khiếếu và học sinh cá biệt. Tao cho môỹi h ọc sinh b ước đầầu đã có những kĩ năng làm việc theo nhóm: Các em đã biếết nhanh chóng gia nh ập vào nhóm, bầầu nhóm trưởng, thư kí; bước đầầu biếết bày t ỏ quan đi ểm, y kiếến và trình bày mach lac kếết quả làm việc chung của cả nhóm. Qua việc tổ chức học nhóm các em hứng thú, say sưa sôi nổi h ơn trong h ọc tập. Những học sinh khá, giỏi có điếầu kiện phát huy hơn năng l ực c ủa mình. Còn những em trước đầy vôến chậm chap, nhút nhát, tiếếp thu bài ch ậm, ít trao đổi, ít giơ tay phát biểu y kiếến thì nay đã manh dan h ơn, t ự tin h ơn, sôi n ổi hơn trong học tập và các hoat động. Các em biếết hợp tác, giúp đỡ, giao tiếếp học h ỏi lầỹn nhau, t ự tìm tòi, t ự phát hiện và tự chiếếm lĩnh kiếến thức. Các em học tập m ột cách h ứng thú, t ập trung với tinh thầần thi đua, vui vẻ, tích cực. Tiếết day nh ẹ nhàng, t ự nhiến, sinh động và hiệu quả. Lớp học trở nến thần thiện, gầần gũi tao cho các em có đ ược cảm giác môỹi ngày đếến trường là một ngày vui. IV. BAI HOC KINH NGHIÊM. Giáo viến thực hiện đổi mới phương pháp day học một cách hi ệu qu ả. Giáo viến đã nhận thức đúng trong việc day học lầếy quá trình d ay h ọc c ủa HS làm trung tầm. Rèn luyện cách học, cách tư duy cho HS. Giáo viến ch ỉ t ư vầến, hôỹ trợ, tổ chức quá trình tự học của HS. HS được học trong trường tích cực, trong đó HS tổ chức thành nhóm m ột cách thích hợp và hợp tác trong nhóm giúp các em tự rèn luy ện kĩ năng làm việc, kyỹ năng giao tiếếp tao điếầu kiện cho học sinh học h ỏi lầỹn nhau, phát huy vai trò trách nhiệm, tính tích cực xã hội trến cơ sở làm việc hợp Giáo viến không máy móc yếu cầầu học sinh học mà không năếm v ững đ ược nội dung, lộ trình được hướng dầỹn trong sách "H ướng dầỹn h ọc" và trình độ của HS lớp mình liến quan nội dung học tập. Khi chia nhóm mà không quan tầm đếến trình độ của nhóm nói chung và c ủa từng HS trong nhóm nói riếng (dếỹ tao ra tính bầết cần s ức gi ữa các nhóm, h ọc sinh trong nhóm khó hôỹ trợ nhau). Giáo viến không ngôầi một chôỹ chờ đợi học sinh tự h ọc mà không giúp đ ỡ kịp thời những HS, nhóm gặp khó khăn, không năếm được kếết qu ả ho at đ ộng của từng nhóm. Không gọi ngầỹu nhiến học sinh trình bày kếết quả trước lớp, hay g ọi nh ững em, nhóm có kếết quả đúng trình bày trước. Giáo viến không áp đặt kiếến thức, kếết quả học tập (trong đó có gi ảng gi ải, thuyếết trình...) đôếi với học sinh. V. KẾT LUÂN : Học nhóm theo mô hình VNEN giúp học sinh phát huy tính t ự h ọc, sáng tao, tính tự giác, tự quản, sự tự tin, hứng thú trong học tập. Với ph ương pháp day học mới, giúp các em phát huy tôết các kĩ năng: Kyỹ năng giao tiếếp, Kyỹ năng hợp tác, Kyỹ năng tự đánh giá lầỹn nhau trong giờ học. Tao điếầu kiện đẩy manh đổi mới PPDH và các hình thức day h ọc trến c ơ s ở tổ chức các hoat động phát huy tính tích cực, chủ động, khả năng t ự h ọc của học sinh. Tăng khả năng thực hành, vận dụng, tích hợp được ho at đ ộng phát triển ngôn ngữ của học sinh thông qua các hoat động học tập Chú trọng khai thác và sư dụng những kinh nghiệm của học sinh trong đ ời sôếng hàng ngày. Găến kếết giữa nội dung day học với đời sôếng th ực tiếỹn c ủa học sinh, của cộng đôầng thông qua hoat động ứng dụng c ủa môỹi bài., rèn cho các em kĩ năng giải quyếết các vầến đếầ, các khó khăn c ủa nhóm và chính b ản thần các em trong môỹi tiếết học. Để có được kĩ năng tổ chức hoat động nhóm, đòi h ỏi ng ười giáo viến ph ải không ngừng nghiến cứu, tìm tòi, học hỏi và rèn luyện. Ph ải năếm v ững yếu cầầu vếầ quan điểm day học, chương trình, nội dung day học. Thầếy đ ược tầầm quan trọng và ích lợi của hoat động nhóm trong quá trình d ay h ọc. Năếm v ững các cách chia nhóm và tổ chức nhóm. Rèn luyện cách chia nhóm thông qua các tiếết học một cách thường xuyến. Chuẩn bị đôầ dùng day học phục vụ cho vi ệc học nhóm của học sinh. Hoat động nhóm có thể áp dụng được cho tầết c ả các tiếết học ở tầết cả các khôếi lớp ở cầếp Tiểu học, đặc biệt là mô hình tr ường h ọc m ới. Xin chần thành cảm ơn !