Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực ở trường tiểu học ...

Tài liệu Quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực ở trường tiểu học quận hai bà trưng thành phố hà nội (lv02152)

.PDF
142
229
102

Mô tả:

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2 TẠ PHƯƠNG LAN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC QUẬN HAI BÀ TRƯNG THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI, 2016 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2 TẠ PHƯƠNG LAN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC QUẬN HAI BÀ TRƯNG THÀNH PHỐ HÀ NỘI Chuyên ngành : Quản lý giáo dục Mã số : 60140114 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THỊ THANH MAI HÀ NỘI, 2016 LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành, tôi trân trọng cảm ơn các thầy giáo, cô giáo Khoa Quản lý Giáo dục và phòng Sau Đại học trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 đã giảng dạy, hướng dẫn, giúp đỡ nhiệt tình, trách nhiệm, tạo mọi điều kiện tốt nhất cho tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thiện Luận văn của mình. Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Tiến sĩ Nguyễn Thị Thanh Mai, người hướng dẫn khoa học đã tận tâm chỉ bảo, hướng dẫn tôi nghiên cứu và hoàn thành luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn: UBND Quận, phòng giáo dục và Đào tạo Quận Hai Bà Trưng, Ban giám hiệu và các thầy giáo, cô giáo các trường Tiểu học Quận Hai Bà Trưng, các bạn đồng nghiệp và những người thân đã tận tình giúp đỡ, tạo điều kiện cho tôi học tập, cộng tác, cung cấp số liệu cho ý kiến và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình khảo nghiệm đề tài này. Trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn, mặc dù bản thân tác giả đã cố gắng, nỗ lực, song luận văn chắc chắn khó tránh khỏi những thiếu sót và hạn chế. Rất mong nhận được những ý kiến đóng góp của các thày cô giáo và các bạn đồng nghiệp để luận văn được hoàn thiện hơn. Xin trân trọng cảm ơn! Tác giả luận văn Tạ Phƣơng Lan LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực và không trùng lặp với các đề tài khác. Tôi cũng cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc. Tác giả luận văn Tạ Phƣơng Lan MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG DANH MỤC CÁC HÌNH MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1 1. Lý do chọn đề tài ...............................................................................................1 2. Mục đích nghiên cứu ........................................................................................3 3. Nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................................................3 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ...................................................................3 4.1. Đối tượng nghiên cứu ...................................................................................3 4.2 Phạm vi nghiên cứu .......................................................................................3 5. Giả thuyết khoa học ..........................................................................................4 6. Phƣơng pháp nghiên cứu .................................................................................4 6.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lí luận .................................................4 6.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn .............................................4 6.3. Nhóm các phương pháp nghiên cứu hỗ trợ ..................................................4 7. Cấu trúc của luận văn ......................................................................................5 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC Ở TRƢỜNG TIỂU HỌC..............6 1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu .......................................................................6 1.2. Một số khái niệm, thuật ngữ có liên quan đến vấn đề nghiên cứu ............8 1.2.1. Quản lí .......................................................................................................8 1.2.2. Quản lí giáo dục ......................................................................................11 1.2.3. Quản lí nhà trường ..................................................................................11 1.2.4. Năng lực ..................................................................................................12 1.2.5. Quản lí hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực ............13 1.3. Vị trí, nhiệm vụ, quyền hạn của trƣờng tiểu học và của hiệu trƣởng trƣờng tiểu học ....................................................................................................15 1.3.1. Vị trí, nhiệm vụ và quyền hạn của trường tiểu học .................................15 1.3.2. Nhiệm vụ và quyền hạn của hiệu trưởng trường tiểu học .......................17 1.4. Quản lí hoạt động dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực ở trƣờng Tiểu học ...................................................................................................18 1.4.1. Quản lí việc việc thực hiện chương trình, kế hoạch giảng dạy ..............18 1.4.2. Quản lí việc chuẩn bị lên lớp của giáo viên. ...........................................19 1.4.3. Quản lí việc thực hiện đổi mới phương pháp dạy học định hướng phát triển năng lực .....................................................................................................20 1.4.4. Quản lí hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả học tập và rèn luyện của HS. .....................................................................................................................21 1.4.5. Quản lí việc đánh giá, giám sát giáo viên. ..............................................23 1.4.6. Quản lí hoạt động học của học sinh theo định hướng phát triển năng lực ..23 1.4.7. Quản lí việc đầu tư và sử dụng cơ sở vật chất, thiết bị dạy học. ............24 1.4.8. Quản lí công tác bồi dưỡng giáo viên .....................................................25 1.5. Những yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực ở các trƣờng Tiểu học ................................................................26 1.5.1. Đội ngũ cán bộ quản lí ............................................................................26 1.5.2. Đội ngũ giáo viên ....................................................................................27 1.5.3. Đặc điểm học sinh tiểu học .....................................................................27 1.5.4. Điều kiện cơ sở vật chất, thiết bị dạy học phục vụ dạy học theo định hướng phát triển năng lực..................................................................................28 1.5.5. Điều kiện kinh tế- văn hóa xã hội ở địa phương .....................................29 1.5.6. Các hoạt động xã hội hóa giáo dục .........................................................30 KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 ........................................................................................31 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC Ở TRƢỜNG TIỂU HỌC QUẬN HAI BÀ TRƢNG, HÀ NỘI .............................................................................................32 2.1. Vài nét về tình hình kinh tế - xã hội – giáo dục quận Hai Bà Trƣng thành phố Hà Nội trong mối quan hệ với quản lí hoạt động dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh. .........................................................32 2.1.1.Vài nét về tình hình kinh tế - xã hội .........................................................32 2.1.2. Vài nét về tình hình giáo dục ..................................................................33 2.1.3. Tình hình giáo dục của các trường tiểu học ............................................33 2.2. Thực trạng quản lí hoạt động dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực của Hiệu trƣởng trƣờng tiểu học Quận Hai Bà Trƣng, thành phố Hà Nội.......35 2.2.1. Tổ chức khảo sát thực trạng ....................................................................35 2.2.2. Kết quả khảo sát ......................................................................................36 2.3. Đánh giá chung thực trạng quản lí hoạt động dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực ở các trƣờng Tiểu học Quận Hai Bà Trƣng thành phố Hà Nội. .................................................................................................................56 2.3.1. Ưu điểm ...................................................................................................56 2.3.2. Hạn chế ....................................................................................................57 KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 ........................................................................................59 Chƣơng 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC Ở TRƢỜNG TIỂU HỌC QUẬN HAI BÀ TRƢNG, HÀ NỘI .............................................................................................60 3.1. Các nguyên tắc lựa chọn biện pháp ...........................................................60 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn..........................................................60 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống ..........................................................60 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ ...........................................................61 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi và hiệu quả .........................................62 3.2. Các biện pháp đƣợc đề xuất........................................................................62 3.2.1. Tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho cán bộ giáo viên về vai trò, nhiệm vụ dạy học theo định hướng phát triển năng lực ...............................................62 3.2.2. Bồi dưỡng đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên đáp ứng dạy học theo định hướng phát triển năng lực..................................................................................64 3.2.3. Phát huy vai trò của tổ chuyên môn trong việc thực hiện dạy học theo định hướng phát triển năng lực trên cơ sở chương trình hiện hành ..................68 3.2.4. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, quản lí sử dụng hiệu quả thiết bị dạy học theo định hướng phát triển năng lực ...........................................................71 3.2.5. Đổi mới công tác giám sát đánh giá giáo viên theo định hướng phát triển năng lực .............................................................................................................73 3.2.6. Chỉ đạo đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh theo định hướng phát triển năng lực .................................................................76 3.2.7. Tăng cường công tác xã hội hóa giáo dục phát huy các tiềm năng từ xã hội hoá giáo dục cho hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực.78 3.3. Mối quan hệ của các biện pháp ..................................................................80 3.4. Khảo nghiệm các biện pháp quản lý dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực của hiệu trƣởng trƣờng tiểu học ........................................................82 3.4.1. Mục đích khảo nghiệm ............................................................................82 3.4.2. Nội dung khảo nghiệm ............................................................................82 3.4.3. Mẫu khách thể khảo nghiệm ...................................................................83 3.4.4. Tiêu chí và thang đánh giá kết quả ..........................................................83 3.4.5. Kết quả khảo nghiệm...............................................................................84 KẾT LUẬN CHƢƠNG 3 ........................................................................................90 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .........................................................................91 1. Kết luận ............................................................................................................91 2. Khuyến nghị ....................................................................................................92 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...............................................................94 PHỤ LỤC DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT CBQL Cán bộ quản lí CSVC Cơ sở vật chất CNTT Công nghệ thông tin ĐDDH Đồ dùng dạy học ĐNGV Đội ngũ giáo viên GD&ĐT Giáo dục và đào tạo GV Giáo viên HĐ Hoạt động HĐDH Hoạt động dạy học HS Học sinh NL Năng lực NXB Nhà xuất bản PPDH Phương pháp dạy học PTDH Phương tiện dạy học PTNL Phát triển năng lực QL Quản lí QLGD Quản lí giáo dục SGK Sách giáo khoa TH Tiểu học TBDH Thiết bị dạy học TS Tiến sỹ DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Hệ thống trường tiểu học công lập quận Hai Bà Trưng ...........................34 Bảng 2.2. Trình độ đội ngũ cán bộ quản lí các trường Tiểu học ..............................36 Bảng 2.3. Trình độ đội ngũ giáo viên của các trường Tiểu học ................................37 Bảng 2.4. Nguồn kinh phí cho việc tổ chức các HDDH theo định hướng PTNL.....49 Bảng 3.1. Kết quả ý kiến đánh giá về tính cần thiết của các biện pháp ....................85 Bảng 3.2. Kết quả ý kiến đánh giá về tính khả thi của các biện pháp ......................86 Bảng 3.3. Tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ...........88 Biểu đồ 3.1. Tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp .......89 DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 2.1. Kết quả khảo sát nhận thức của CBQL và GV về tầm quan trọng của nhiệm vụ dạy học theo định hướng PTNL ................................................................38 Hình 2.2. Kết quả khảo sát nhận thức của CBQL và GV về quan điểm dạy học theo định hướng PTNL .....................................................................................................39 Hình 2.3. Ý kiến của CBQL và GV về đặc trưng của DH theo định hướng PTNL ..40 Hình 2.4. Ý kiến của CBQL và GV về tầm quan trọng của công tác quản lí HĐDH theo định hướng PTNL .............................................................................................42 Hình 2.5. Ý kiến của CBQL và GV về thực hiện các biện pháp đổi mới PPDH theo định hướng PTNL .....................................................................................................43 Hình 2.6. Ý kiến của CBQL và GV về thực hiện các hình thức tổ chức dạy học theo định hướng PTNL học sinh .......................................................................................45 Hình 2.7. Ý kiến của CBQL và GV về thực trạng CSVC, thiết bị, tài liệu phục vụ cho việc dạy học theo định hướng PTNL HS ...........................................................47 Hình 2.8. Thực trạng sử dụng kinh phí tổ chức các HĐDH theo định hướng PTNL HS ..................................................................................................................48 Hình 2.9. Ý kiến Đánh giá của các CBQL và GV về việc xây dựng kế hoạch thực hiện dạy học theo định hướng PTNL học sinh. ........................................................50 Hình 2.10. Ý kiến Đánh giá của các CBQL và GV về kết quả thực hiện dạy học theo định hướng PTNL học sinh ...............................................................................52 Hình 2.11. Ý kiến đánh giá của các CBQL và GV về mức độ ảnh hưởng đến công tác quản lý dạy học theo định hướng PTNL HS .......................................................55 1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Đất nước ta đang bước vào thời kì đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. Bối cảnh đó đặt ra những yêu cầu mới đối với người lao động, đồng thời cũng đặt ra những yêu cầu mới cho sự nghiệp giáo dục thế hệ trẻ và đào tạo nguồn nhân lực, đó là đào tạo ra một lớp người có đủ phẩm chất và năng lực đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế, văn hóa xã hội của đất nước và hội nhập quốc tế. Dạy học định hướng phát triển năng lực (PTNL) nhằm đảm bảo chất lượng đầu ra của việc dạy học, thực hiện mục tiêu phát triển toàn diện các phẩm chất nhân cách, chú trọng năng lực vận dụng tri thức trong những tình huống thực tiễn nhằm chuẩn bị cho con người năng lực giải quyết các tình huống của cuộc sống và nghề nghiệp,...đang là xu thế phát triển trên thế giới, đặc biệt là các nước có nền giáo dục cao như Hà Lan, Mỹ, Úc, Anh,... Nhận thức được tầm quan trọng đó, trong Nghị quyết số 29-NQ/TW8 khóa 11 về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo Đảng ta đã nêu rõ: “Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Học đi đôi với hành; lý luận gắn với thực tiễn;...”.[12] Chiến lược phát triển giáo dục giai đoạn 2011 – 2020 ban hành kèm theo Quyết định 711/QĐ-TTg ngày 13/6/2012 của Thủ tướng Chính phủ cũng chỉ rõ: "Tiếp tục đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) và đánh giá kết quả học tập, rèn luyện theo hướng phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo và năng lực tự học của người học";[9] Để thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW8 khóa 11 và Chiến lược phát triển giáo dục giai đoạn 2011 – 2020 của Chính phủ, Bộ Giáo dục và Đào tạo 2 đã có chỉ thị số 3131/CT BGDĐT ngày 25/8/2015 trong đó nhấn mạnh: “Đổi mới mạnh mẽ PPDH đồng bộ với đổi mới thi, kiểm tra, đánh giá kết quả học tập theo hướng PTNL học sinh”[6]; Vụ Giáo dục Tiểu học cũng có Công văn số 4323/BGDĐT-GDTH Hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ GDTH năm học 2015-2016: “Trên cơ sở chương trình giáo dục phổ thông của Bộ, các Sở/Phòng Giáo dục và Đào tạo chỉ đạo các trường chủ động xây dựng kế hoạch giáo dục theo định hướng PTNL học sinh..., phù hợp với đối tượng học sinh(HS), thời gian thực tế và điều kiện dạy học của địa phương trên cơ sở chuẩn kiến thức, kỹ năng và định hướng PTNL học sinh; tăng cường đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy học, giáo dục theo hướng phát huy tính chủ động, tích cực, tự học, PTNL học sinh.” [7] Thực hiện những sự chỉ đạo trên, giáo dục phổ thông nước ta nói chung, GD tiểu học(TH) nói riêng đang thực hiện bước chuyển từ chương trình giáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của người học, nghĩa là từ chỗ quan tâm đến việc học sinh học được cái gì đến chỗ quan tâm học sinh vận dụng được cái gì từ những điều đã học để chuẩn bị cho việc xây dựng và thực hiện chương trình mới sắp tới. Cụ thể, từ năm học 2014 – 2015, nhà trường Việt Nam đã và đang chuyển dần từ phương pháp dạy học theo lối "truyền thụ một chiều" sang dạy cách học, cách vận dụng kiến thức, rèn luyện kỹ năng theo định hướng PTNL của người học. Hiệu trưởng trường Tiểu học là người đứng đầu chịu trách nhiệm trước Nhà nước về việc quản lí nhà trường thực hiện mục tiêu giáo dục của bậc Tiểu học. Trong đó, quản lí HĐDH theo định hướng PTNL là việc vô cùng quan trọng của công tác quản lí nhà trường, nhất là trong giai đoạn thực hiện dạy học theo định hướng PTNL người học ở các trường Tiểu học hiện nay. 3 Ở các trường TH quận Hai Bà Trưng, Hà Nội đã thực hiện một số biện pháp quản lí hoạt động dạy học (HĐDH) theo định hướng PTNL và đã đạt được một số kết quả ban đầu. Song bên cạnh đó vẫn còn một số hạn chế về nhận thức về năng lực của cán bộ quản lí, về phương pháp dạy học của GV nên kết quả đạt được chưa cao. Với những lí do trên, chúng tôi chọn đề tài nghiên cứu: “Quản lí hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường tiểu học quận Hai Bà Trưng thành phố Hà Nội”. 2. Mục đích nghiên cứu Đề xuất một số biện pháp quản lí HĐDH theo định hướng PTNL học sinh của hiệu trưởng trường Tiểu học nhằm nâng cao chất lượng dạy học ở các trường TH trên địa bàn quận Hai Bà Trưng, Hà Nội. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hoá những vấn đề lí luận cơ bản về quản lí HĐDH theo định hướng PTNL của hiệu trưởng trường TH. - Phân tích thực trạng quản lí HĐDH theo định hướng PTNL người học của hiệu trưởng trường TH quận Hai Bà Trưng - Hà Nội. - Đề xuất một số biện pháp quản lí HĐDH theo định hướng PTNL học sinh của hiệu trưởng trường TH quận Hai Bà Trưng, Hà Nội. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Quản lí HĐDH theo định hướng PTNL ở trường tiểu học Quận Hai Bà Trưng, thành phố Hà Nội. 4.2 Phạm vi nghiên cứu Đề tài chủ yếu nghiên cứu một số biện pháp quản lí HĐDH theo định hướng PTNL học sinh ở trường tiểu học quận Hai Bà Trưng thành phố Hà Nội, 4 trên cơ sở điều tra, khảo sát ở 3 trường: Tiểu học Trung Hiền, Tiểu học Bạch Mai và Tiểu học Lê Văn Tám quận Hai Bà Trưng, Hà Nội. 5. Giả thuyết khoa học Nếu những biện pháp quản lí HĐDH theo hướng PTNL ở trường TH phù hợp với mục tiêu, kế hoạch, điều kiện quản lí và họat động dạy học ở nhà trường thì sẽ tác động góp phần nâng cao hiệu quả quản lí HĐDH ở các trường TH quận Hai Bà Trưng – Hà Nội, đáp ứng yêu cầu đổi mới dạy học theo định hướng PTNL học sinh và chất lượng giáo dục sẽ được nâng cao. 6. Phƣơng pháp nghiên cứu Trong quá trình nghiên cứu đề tài, chúng tôi sử dụng các phương pháp sau: 6.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lí luận Bao gồm: sưu tầm, nghiên cứu các tài liệu lí luận, các văn bản pháp quy GD&ĐT có liên quan đến vấn đề nghiên cứu. 6.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn Bao gồm các phương pháp: - Phương pháp điều tra: Điều tra thực trạng quản lí dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường TH quận Hai Bà Trưng Hà Nội bằng phiếu hỏi, bằng phỏng vấn sâu đối với CBQLGD và GV. - Phương pháp quan sát: Quan sát giáo viên và học sinh trong HĐ dạy học, quan sát HĐ của GV trong sinh hoạt chuyên môn để rút ra những nhận xét về biện pháp quản lí DH theo định hướng PTNL. - Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: Tổng kết kinh nghiệm quản lí HĐDH bản thân, của hiệu trưởng một số trường TH. 6.3. Nhóm các phương pháp nghiên cứu hỗ trợ Bao gồm: sử dụng thống kê toán học và phần mềm tin học để xử lí số liệu khảo sát thực trạng và kết quả nghiên cứu. 5 7. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lí luận về quản lí HĐDH theo định hướng PTNL ở trường tiểu học. Chương 2: Thực trạng quản lí HĐDH theo định hướng PTNL ở trường tiểu học quận Hai Bà Trưng, Hà Nội. Chương 3: Biện pháp quản lí HĐDH theo định hướng PTNL ở trường tiểu học quận Hai Bà Trưng, Hà Nội. 6 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC Ở TRƢỜNG TIỂU HỌC 1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu Trên thế giới, để khắc phục những nhược điểm của chương trình định hướng nội dung, từ cuối thế kỷ 20 có nhiều nghiên cứu mới về chương trình giáo dục PTNL người học, trong đó có nhiều quan niệm và mô hình mới về chương trình dạy học. Chương trình dạy học định hướng kết quả đầu ra (outcomes based curriculum - OBC) hay nói rộng hơn là giáo dục định hướng kết quả đầu ra (Outcome-based Education – OBE), còn gọi là giáo dục điều khiển đầu ra được bàn đến nhiều từ những năm 90 của thế kỷ 20 và đang nhận được sự quan tâm của nhiều quốc gia. Nhiều tác giả đã nghiên cứu lí luận về dạy học phát triển năng lực như: - Bonwell và Eison đưa ra phương pháp học tập chủ động (Active learning) vào năm 1991. Phương pháp học tập chủ động nhấn mạnh trách nhiệm học của người học không chỉ nghe mà còn phải thực hiện việc đọc, viết, bàn luận và tham gia giải quyết vấn đề. [37] - Nhà nghiên cứu tâm lý học và nhận thức học Jerome Bruner lần đầu tiên đưa ra những nguyên lí cơ bản học bằng khám phá vào năm 1967 trong một cuốn sách bàn về vấn đề “con người kiến tạo tri thức như thế nào dựa trên kinh nghiệm đã có”. Sau đó, John Dewey, Jean Piaget và Lev Vygosky có thêm những đóng góp trong các nghiên cứu liên quan.[37] - Dewey đưa ra khái niệm về học tập gợi mở (Inquiry-based learning). Theo quan điểm về học tập của ông là giáo dục có hiệu quả nhất khi giải đáp được thắc mắc của người học. [37] 7 - Kolb nghiên cứu về học tập qua trải nghiệm (Experiential learning). Ông cho rằng học là quá trình kiến thức được tạo ra thông qua chuyển hóa kinh nghiệm.[37] - Đầu thế kỷ 20 các nhà sư phạm Mỹ (Woodward; Richard; J.Dewey, W.Kilpatrick) cũng xây dựng lý luận cho dạy học dự án. Dạy học theo dự án là một hình thức dạy học quan trọng của dạy học PTNL, trong đó HS thực hiện một nhiệm vụ học tập phức hợp, gắn với thực tiễn, kết hợp lý thuyết với thực hành, tự lực lập kế hoạch, thực hiện và đánh giá kết quả. Hình thức làm việc chủ yếu là theo nhóm, kết quả dự án là những sản phẩm hành động có thể giới thiệu được...[37] Ở Việt Nam, trong khoảng gần 10 năm gần đây, lý luận về xây dựng chương trình và dạy học PTNL người học đã được quan tâm, với nghiên cứu của các tác giả : - Nguyễn Thúy Hồng và các cộng sự (2010), đã xác định khái niệm năng lực, đề xuất năng lực chung cho chương trình giáo dục phổ thông sau năm 2015.[19] - Dự thảo “Đề án Đổi mới chương trình, sách giáo khoa phổ thông cho sau năm 2015 ở Việt Nam”, đã nghiên cứu về khái niệm năng lực, chương trình, nội dung và cách đánh giá năng lực.[8] - Lương Việt Thái và nhóm nghiên cứu, đã xác định các năng lực cốt lõi cho chương trình phổ thông sau 2015 và một số vấn đề vận dụng.[35] - Nguyễn Thị Thanh Mai đã nghiên cứu về đổi mới phương pháp dạy học, hình thức tổ chức dạy học, theo định hướng PTNL của học sinh.[25] - Trần Văn Tuấn đã khẳng định: Khác với chương trình định hướng nội dung, chương trình dạy học định hướng kết quả đầu ra tập trung vào việc mô tả chất lượng đầu ra, có thể coi là “sản phẩm cuối cùng” của quá trình dạy 8 học. Việc quản lý chất lượng dạy học chuyển từ việc điều khiển “đầu vào” sang điều khiển “đầu ra”, tức là kết quả học tập của HS [36,tr.4]. - Nguyễn Thu Hà, nghiên cứu giảng dạy theo năng lực và đánh giá theo năng lực.[16] - Đặng Thành Hưng, nghiên cứu về kĩ năng học tập hiện đại [20]. Ngoài ra, một số tác giả đã nghiên cứu về quản lí hoạt động dạy học theo định hướng PTNL như: - Nguyễn Tuấn Anh, nghiên cứu về quản lí hoạt động đổi mới phương pháp dạy học theo tiếp cận năng lực tại các trường trung học phổ thông ở huyện Lập Thạch tỉnh Vĩnh Phúc.[1] - Nguyễn Thị Tuyết Lan, nghiên cứu về quản lí dạy học môn toán theo tiếp cận năng lực ở trường trung học cơ sở quận Kiến An, thành phố Hải Phòng.[24] Nhìn chung các công trình trên đã đi sâu nghiên cứu về lí luận quản lí giáo dục, quản lí nhà trường hay quản lí dạy học theo tiếp cận năng lực nhưng chưa nghiên cứu về quản lí hoạt động dạy học theo hướng PTNL người học. Từ việc kế thừa kết quả các nghiên cứu đi trước, chúng tôi đi sâu vào nghiên cứu cơ sở lí luận, khảo sát thực trạng quản lí hoạt động dạy học theo định hướng PTNL ở trường tiểu học Quận Hai Bà Trưng, thành phố Hà Nội. 1.2. Một số khái niệm, thuật ngữ có liên quan đến vấn đề nghiên cứu 1.2.1. Quản lí Hoạt động QL đã có từ khi con người biết lao động theo từng nhóm đòi hỏi có sự tổ chức, điều khiển và phối hợp hành động. Quản lí là đối tượng nghiên cứu của nhiều ngành khoa học nghiên cứu QL từ những góc độ riêng của mình và đưa ra những định nghĩa khác nhau về QL. Trong lĩnh vực giáo dục, quản lí có thể hiểu ở những cách tiếp cận riêng như sau: 9 Theo Thomas.j.Robins,Wayrned Morryn: “Quản lí là một nghề nhưng cũng là một nghệ thuật, một khoa học”.[38,tr.19] Theo từ điển Tiếng Việt: “QL là tổ chức và điều hành các hoạt động theo yêu cầu nhất định”. [28, tr.789]. Ngày nay, thuật ngữ quản lí đã trở nên phổ biến, nhưng chưa có một định nghĩa thống nhất. Các nhà nghiên cứu Việt Nam cũng có những quan niệm khác nhau về quản lí: - Tác giả Đặng Quốc Bảo cho rằng: “QL là quá trình tác động gây ảnh hưởng của chủ thể Quản lí đến khách thể QL nhằm đạt được mục tiêu chung”[2, tr.16]. - Theo Trần Kiểm “Quản lí nhằm phối hợp nỗ lực của nhiều người sao cho mục tiêu của từng cá nhân biến thành những thành tựu của xã hội” [22]. - Theo Trần Hồng Quân: “QL là hoạt động định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lí (người quản lí) đến khách thể quản lí (người bị QL) trong tổ chức, nhằm làm cho tổ chức vận hành và đạt được mục đích của tổ chức”.[32] - Hà Thế Ngữ và Đặng Vũ Hoạt cùng thống nhất quan điểm: “QL là một quá trình có định hướng, quá trình có mục tiêu, quản lí là một hệ thống là một quá trình tác động đến hệ thống nhằm đạt được mục tiêu nhất định.”[30,tr17]. Các khái niệm trên tuy có khác nhau về cách diễn đạt, nhưng chúng đều có chung những dấu hiệu chủ yếu sau: - Hoạt động QL được tiến hành trong một tổ chức hay một nhóm xã hội. - Hoạt động QL là những tác động có tính hướng đích; - Hoạt động QL là những tác động phối hợp nỗ lực của các cá nhân, là sự lựa chọn các khả năng tối ưu nhằm thực hiện mục tiêu của tổ chức đã đề ra. Từ các khái niệm trên, chúng ta có thể hiểu khái niệm quản lí như sau: “Quản lí là sự tác động có tổ chức, có hướng đích của chủ thể quản lí tới đối tượng và khách thể quản lí nhằm sử dụng có hiệu quả nhất các nguồn lực, các thời cơ của tổ chức để đạt mục tiêu đặt ra trong môi trường luôn biến động”.
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan