Tài liệu Phát triển tư duy lí luận của học sinh thcs bằng phương pháp giải thích trong dạy học lịch sử bài 18. đcsvn ra đời (lớp 9)

Ph¹m ThÞ Lan H»ng – Tr−êng THCS §ång Than -- S¸ng kiÕn kinh nghiÖm n¨m häc 2009 - 2010 Phßng gi¸o dôc & ®µo t¹o yªn mü Tr−êng THCS ®ång than ---------***---------- S¸ng kiÕn kinh nghiÖm Ph¸t triÓn t− duy lÝ luËn cña häc sinh thcs b»ng ph−¬ng ph¸p gi¶I thÝch trong d¹y häc lÞch sö bµi 18. ®¶ng céng s¶n viÖt nam ra ®êi (Líp 9) --------------- Ng−êi thùc hiÖn: Ph¹m ThÞ Lan H»ng ®¬n vÞ c«ng t¸c: Tæ KHXH - tr−êng THCS §ång Than - yªn mü - h−ng yªn §ång Than, ngµy 25 th¸ng 3 n¨m 2010 -1- Ph¹m ThÞ Lan H»ng – Tr−êng THCS §ång Than -- S¸ng kiÕn kinh nghiÖm n¨m häc 2009 - 2010 a. phÇn më ®Çu A. I. LÝ do chän ®Ò tµi A. I. 1. LÝ do khoa häc Ph¸t triÓn t− duy lÝ luËn cho häc sinh lµ mét trong nh÷ng nhiÖm vô quan träng cña gi¸o dôc phæ th«ng, trong ®ã cã d¹y häc lÞch sö. TiÕc r»ng trong d¹y häc lÞch sö còng cã nhiÒu ng−êi ch−a nghiªm tóc nhËn thøc ®−îc ®Çy ®ñ vai trß, vÞ trÝ cña bé m«n ®èi víi viÖc h×nh thµnh t− duy cña häc sinh. Hä xem nh÷ng m«n khoa häc tù nhiªn, khoa häc øng dông nh−: To¸n, LÝ, Hãa…míi ph¸t triÓn t− duy, bé m«n LÞnh sö chØ lµ m«n häc thuéc, ®ßi hái trÝ nhí. Thùc ra kh«ng ph¶i nh− vËy, bëi v×: b¶n chÊt qu¸ tr×nh häc tËp cña häc sinh lµ qu¸ tr×nh nhËn thøc, lµ qu¸ tr×nh mµ ng−êi häc ph¶i th«ng qua c¸c thao t¸c cña t− duy ®Ó nhËn thøc. Cho dï chØ cã häc thuéc, chØ t¸i hiÖn nh÷ng kiÕn thøc mµ loµi ng−êi ®· tÝch lòy ®−îc th× còng lµ mét qu¸ tr×nh cña nhËn thøc. Nã ®ßi hái mét qu¸ tr×nh t− duy th×, míi chiÕm lÜnh ®−îc nhËn thøc, cho nªn, trong qu¸ tr×nh häc tËp kiÕn thøc lÞch sö còng ®ßi hái häc sinh ph¶i tr¶i qua nhÒu thao t¸c t− duy, nhê ®ã mµ t− duy cña häc sinh ph¸t triÓn. H¬n n÷a, kiÕn thøc lÞch sö kh«ng chØ lµ häc thuéc mét c¸ch m¸y mãc, kh«ng chØ biÕt lÞch sö diÔn ra nh− thÕ nµo th«ng qua sù kiÖn mµ cßn ®ßi hái ph¶i hiÓu b¶n chÊt, mèi liªn hÖ bªn trong cña c¸c sù vËt hiÖn t−îng, tøc lµ biÕt gi¶i thÝch, ®¸nh gi¸, b×nh luËn, nhËn xÐt c¸c sù kiÖn lÞch sö. LÞch sö lµ tÊt c¶ nh÷ng g× ®· x¶y ra trong x· héi loµi ng−êi, nã tån t¹i ®éc lËp víi ý muèn chñ quan cña con ng−êi víi nh÷ng ®Æc tÝnh riªng cña nã nh−: tÝnh kh«ng lÆp l¹i, tÝnh qu¸ khø, tÝnh cô thÓ. ChÝnh v× vËy ®Ó -2- Ph¹m ThÞ Lan H»ng – Tr−êng THCS §ång Than -- S¸ng kiÕn kinh nghiÖm n¨m häc 2009 - 2010 hiÓu ®−îc lÞch sö häc sinh ph¶i tr¶i qua mét qu¸ tr×nh thao t¸c t− duy nh−: ph©n tÝch, tæng hîp, so s¸nh, kh¸i qu¸t hãa, trõu t−îng hãa…Nhê nh÷ng thao t¸c ®ã mµ kh¶ n¨ng ho¹t ®éng t− duy ®éc lËp, t− duy s¸ng t¹o, trÝ th«ng minh cña häc sinh ph¸t triÓn. §Ó ®¹t ®−îc ®iÒu ®ã, d¹y häc lÞch sö cÇn ®¶m b¶o ®óng ph−¬ng ph¸p ®Æc tr−ng bé m«n. Trong hÖ thèng c¸c ph−¬ng ph¸p d¹y häc lÞch sö: ph−¬ng ph¸p th«ng tin – t¸i hiÖn, ph−¬ng ph¸p nhËn thøc lÞch sö & ph−¬ng ph¸p t×m tßi nghiªn cøu th× ph−¬ng ph¸p th«ng tin - t¸i hiÖn ®−îc dïng réng r·i h¬n c¶ ë tr−êng phæ th«ng. ViÖc th«ng tin t¸i hiÖn ®−îc thùc hiÖn b»ng tr×nh bµy miÖng víi hÖ thèng d¹y häc t−¬ng øng: t−êng thuËt, miªu t¶, kÓ chuyÖn, gi¶i thÝch…& sö dông ®å dïng trùc quan, sö dông tµi liÖu v¨n b¶n… Ph−¬ng ph¸p gi¶i thÝch trong d¹y häc lÞch sö lµ ph−¬ng ph¸p quan träng ®Ó ph¸t triÓn t− duy lÝ luËn cña häc sinh THCS nh−ng Ýt ®−îc sö dông trong d¹y häc lÞch sö ë tr−êng phæ th«ng. Bµi 18. §¶ng céng s¶n ViÖt Nam (§CSVN) ra ®êi lµ bµi cã nhiÒu ®¬n vÞ kiÕn thøc míi mµ chØ ®−îc d¹y – häc trong mét tiÕt v× vËy cÇn ph¶i vËn dông ph−¬ng ph¸p d¹y häc sao cho phï hîp ®Ó ®¹t yªu cÇu bµi häc. A. I. 2. LÝ do thùc tiÔn Bé m«n LÞch sö ®· ®ù¬c thõa nhËn cã vÞ trÝ, ý nghÜa quan träng ®èi víi viÖc gi¸o dôc thÕ hÖ trÎ. Néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc mang tÝnh chÊt thêi ®¹i vµ giai cÊp râ rÖt. ViÖc nhËn thøc vÞ trÝ, ch−¬ng tr×nh, s¸ch gi¸o khoa (SGK) LÞch sö n−íc ta tõ sau C¸ch m¹ng th¸ng T¸m 1945, nhÊt lµ sau nh÷ng c¶i c¸ch gi¸o dôc lµ viÖc cÇn thiÕt. -3- Ph¹m ThÞ Lan H»ng – Tr−êng THCS §ång Than -- S¸ng kiÕn kinh nghiÖm n¨m häc 2009 - 2010 Thùc hiÖn ®¹i trµ ch−¬ng tr×nh vµ SGK Trung häc c¬ së (THCS) míi, m«n LÞch sö víi sù chuyÓn ®æi SGK theo h−íng gi¶m kªnh ch÷, t¨ng kªnh h×nh, cho häc sinh tiÕp cËn cËn nguån sö liÖu gèc, gi¶m bít phÇn lÞch sö qu©n sù, t¨ng phÇn lÞch kinh tÕ - v¨n hãa…®· ®Æt ra yªu cÇu ph¶i ®æi míi ph−¬ng ph¸p d¹y häc bé m«n tõ “thÇy nãi, trß nghe” (ph−¬ng ph¸p thuyÕt tr×nh) sang ph−¬ng ph¸p trÇy vµ trß cïng lµm viÖc, ®a d¹ng hãa lo¹i h×nh d¹y häc, ®ßi hái b¾t buéc ph¶i cã ®å dïng häc tËp vµ bæ sung, n©ng cao kiÕn thøc khoa häc, kinh tÕ - v¨n hãa. Tuy vËy, mét sè hiÖn t−îng phøc t¹p, nh÷ng kh¸i niÖm, nh÷ng qui luËt lÞch sö kh«ng thÓ kh«ng cÇn ®Õn ph−¬ng ph¸p gi¶i thÝch. Bëi gi¶i thÝch phï hîp víi tr×nh ®é & yªu cÇu häc tËp lÞch sö ë tr−êng phæ th«ng sÏ gãp phÇn vµo viÖc ph¸t triÓn t− duy lÝ luËn cña häc sinh, gióp häc sinh hiÓu râ b¶n chÊt, ý nghÜa cña c¸c hiÖn t−îng, kh¸i niÖm, qui luËt lÞch phøc t¹p Êy. N¨m 2010 lµ n¨m kØ niÖm 70 n¨m ngµy thµnh lËp §¶ng, n¨m tiÕn hµnh §¹i héi §¶ng c¸c cÊp. ChÝnh v× vËy mçi gi¸o viªn chóng ta cÇn thÊy râ tÇm quan träng còng nh− ý nghÜa lÞch sö cña viÖc §CSVN ra ®êi ®èi víi lÞch sö d©n téc ®Ó tõ ®ã n©ng cao chÊt l−îng gi¸o dôc nãi chung mµ cô thÓ lµ n©ng cao chÊt l−îng gi¶ng d¹y lÞch sö nãi riªng. Trong Ch−¬ng tr×nh LÞch sö 9 ë Bµi 18. §¶ng céng s¶n ViÖt Nam ra ®êi cã ba ®¬n vÞ kiÕn thøc míi mµ chØ ®−îc d¹y – häc trong mét tiÕt v× vËy nhiÒu gi¸o viªn kh«ng biÕt lµm thÕ nµo ®Ó häc sinh ghi nhí sù kiÖn mét c¸ch tèt nhÊt, kh«ng biÕt lµm thÕ nµo ®Ó cã thÓ gióp häc sinh hiÓu râ v× sao nãi §CSVN ra ®êi lµ “b−íc ngoÆt” vÜ ®¹i trong lÞch sö cña giai cÊp c«ng nh©n & c¸ch m¹ng ViÖt Nam mµ vÉn ®¶m b¶o thêi l−îng cña ch−¬ng tr×nh. §Ó c«ng t¸c thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh, SGK THCS míi nãi chung còng nh− viÖc ®æi míi ph−¬ng ph¸p d¹y häc LÞch sö ë bËc THCS nãi riªng ®i vµo thuËn lîi vµ cã kÕt qu¶ tèt, ®Æc biÖt lµm cho häc sinh THCS kh«ng chØ “biÕt” mµ cßn “hiÓu” s©u s¾c lÞch sö d©n téc nhÊt lµ lÞch sö vÒ -4- Ph¹m ThÞ Lan H»ng – Tr−êng THCS §ång Than -- S¸ng kiÕn kinh nghiÖm n¨m häc 2009 - 2010 sù ra ®êi, ý nghÜa sù ra ®êi cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam ®èi víi c«ng cuéc chiÕn ®Êu b¶o vÖ x©y dùng ®Êt n−íc, mÆt kh¸c ®Ó gãp phÇn ph¸t triÓn t− duy lÝ luËn cña häc sinh THCS t«i ®· chän néi dung “Ph¸t triÓn t− duy lÝ luËn cña häc sinh THCS b»ng ph−¬ng ph¸p gi¶i thÝch trong d¹y häc lÞch sö bµi 18. §CSVN ra ®êi (Líp 9)” - thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p ®Ó nghiªn cøu. A. II. LÞch sö vÊn ®Ò Tõ n¨m häc 2005 - 2006 Bé gi¸o dôc vµ §µo t¹o (BGD & §T) ®· tæ chøc thùc hiÖn ®¹i trµ SGK m«n LÞch sö 9 THCS míi. HÌ n¨m 2006 hÇu hÕt c¸c Phßng gi¸o dôc, c¸c Së gi¸o dôc - §µo t¹o trong c¶ n−íc ®· tiÕn hµnh tæng kÕt c«ng t¸c thùc hiÖn båi d−ìng thay s¸ch vµ gi¶ng d¹y theo SGK míi ë c¸c tr−êng THCS vµ ®é ngò gi¸o viªn bé m«n. Song c¸c vÊn ®Ò nªu ra cßn mang tÝnh chung chung, ch−a s¸t thùc, cô thÓ víi tõng bé m«n, tõng néi dung lÞch sö cô thÓ trong m«n LÞch sö, ch−a ®Ò cËp ®Õn tÊt c¶ nh÷ng thuËn lîi cÇn ph¸t huy vµ khã kh¨n cÇn gi¶i quyÕt cña bé m«n LÞch sö do thêi gian cã h¹n. Trªn thùc tÕ, thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p vÒ viÖc vËn dông hÖ thèng c¸c ph−¬ng d¹y häc trong bé m«n lÞch sö ®· ®−îc nhiÒu thÇy c« ®Ò cËp, nghiªn cøu, nh−ng viÖc “Ph¸t triÓn t− duy lÝ luËn cña häc sinh THCS b»ng ph−¬ng ph¸p gi¶i thÝch trong d¹y häc lÞch sö. Bµi 18. §¶ng céng s¶n ViÖt Nam ra ®êi - Líp 9 ” míi nãi riªng th× ch−a cã mét t¸c gi¶ nµo nghiªn cøu ®Ó phôc vô tèt cho gi¸o viªn vµ häc sinh trong viÖc d¹y - häc lÞch sö phÇn §CS VN ra ®êi. -5- Ph¹m ThÞ Lan H»ng – Tr−êng THCS §ång Than -- S¸ng kiÕn kinh nghiÖm n¨m häc 2009 - 2010 A. III. Môc ®Ých ý nghÜa Nghiªn cøu thùc tr¹ng viÖc “Sö dông ph−¬ng ph¸p gi¶i thÝch trong d¹y häc lÞch sö. Bµi 18. §¶ng céng s¶n ViÖt Nam ra ®êi - Líp 9” sÏ lµm s¸ng tá vÊn ®Ò rÊt quan träng trong viÖc thùc hiÖn ®æi míi ch−¬ng tr×nh, SGK vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc bé m«n LÞch sö nh−: SGK vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc; nh÷ng thuËn lîi, khã kh¨n trong viÖc thùc hiÖn SGK, S¸ch gi¸o viªn (SGV); thùc tr¹ng ®éi ngò gi¸o viªn THCS vÒ tr×nh ®é chuyªn m«n vµ ph−¬ng ph¸p d¹y – häc; tr×nh ®é nhËn thøc cña häc sinh; viÖc sö dông ph−¬ng ph¸p d¹y häc… Tõ ®ã ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p phôc vô cho viÖc sö dông SGK vµ ®æi míi ph−¬ng ph¸p d¹y häc bé m«n. §−a ra mét sè ph−¬ng ph¸p ®Ó gãp phÇn ®æi míi ph−¬ng ph¸p d¹y - häc vµ thay SGK m«n LÞch sö cã hiÖu qu¶: Ph−¬ng ph¸p gi¶i thÝch trong d¹y häc lÞch sö. A. iV. nh÷ng vÊn §Ò cÇn gi¶i quyÕt - Nghiªn cøu vÊn ®Ò “Ph¸t triÓn t− duy lÝ luËn cña häc sinh THCS b»ng ph−¬ng ph¸p gi¶i thÝch trong d¹y häc lÞch sö. Bµi 18. §¶ng céng s¶n ViÖt Nam ra ®êi - Líp 9” - lÝ luËn vµ thùc tiÔn. - Ph−¬ng ph¸p sö dông “Sö dông ph−¬ng ph¸p gi¶i thÝch trong d¹y häc lÞch sö. Bµi 18. §¶ng céng s¶n ViÖt Nam ra ®êi - Líp 9”. A. V. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu A. V.1. §èi t−îng - SGK, SGV, Ch−¬ng tr×nh lÞch sö THCS líp 9 míi - Gi¸o viªn lÞch sö, häc sinh THCS §ång Than, Yªn Mü, H−ng Yªn A. V. 2. Ph¹m vi SGK, SGV, Ch−¬ng tr×nh lÞch sö THCS, líp 9 míi Bµi 18. §¶ng céng s¶n ViÖt Nam ra ®êi. -6- Ph¹m ThÞ Lan H»ng – Tr−êng THCS §ång Than -- S¸ng kiÕn kinh nghiÖm n¨m häc 2009 - 2010 A. Vi. Ph−¬ng ph¸p tiÕn hµnh §Ó gi¶i quyÕt ®−îc vÊn ®Ò, ®Ò tµi ®· kÕt hîp rÊt nhiÒu c¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu nh−: - Ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra kh¶o s¸t: §Ó thÊy ®−îc thùc tr¹ng vÊn ®Ò vµ gi¶i ph¸p. - Ph−¬ng ph¸p so s¸nh, ®èi chiÕu: §Ó thÊy ®−îc sù kh¸c nhau gi÷a c¸c líp cã vµ kh«ng ¸p dông ®Ò tµi, tõ ®ã kh¼ng ®Þnh gi¸ trÞ kh¶ thi cña ®Ò tµi. - Ph−¬ng ph¸p l«gic: Sö dông ®Ó nghiªn cøu vÊn ®Ò trong h×nh thøc tæng qu¸t cña nã nh»m nªu nªn c¸i chung, c¸i tÊt yÕu, b¶n chÊt cña vÊn ®Ò. - Ph−¬ng ph¸p thùc nghiÖm: Sö dông ph−¬ng ph¸p nµy ®Ó ®èi chiÕu kÕt qu¶ cña ®Ò tµi. - Ph−¬ng ph¸p tæng hîp, qui n¹p, ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch, gi¶i thÝch. Trong c¸c ph−¬ng ph¸p ®ã ®Æc biÖt coi träng ph−¬ng ph¸p gi¶i thÝch, ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch, vµ ph−¬ng ph¸p l«gic. -7- Ph¹m ThÞ Lan H»ng – Tr−êng THCS §ång Than -- S¸ng kiÕn kinh nghiÖm n¨m häc 2009 - 2010 B. PhÇn néi dung Ch−¬ng I VÊn ®Ò ph¸t triÓn t− duy lÝ luËn cña häc sinh THCS b»ng ph−¬ng ph¸p gi¶i thÝch trong d¹y häc lÞch sö bµi 18. §CSVN ra ®êi (líp 9) – lý luËn vµ thùc tiÔn I. C¬ së lý luËn chung I.1. Nh©n lo¹i b−íc vµo thÕ kû XXI víi nh÷ng chuyÓn biÕn míi cùc kú quan träng, ¶nh h−ëng lín ®Õn t×nh h×nh c¸c n−íc, c¸c d©n téc vµ cuéc sèng cña mçi con ng−êi. Trong nh÷ng chuyÓn biÕn lín lao ®ã, næi bËt lªn sù h×nh thµnh mét x· héi th«ng tin, mét nÒn kinh tÕ tri thøc vµ sù ph¸t triÓn ch−a tõng thÊy cña khoa häc c«ng nghÖ còng nh− xu h−íng kh«ng c−ìng l¹i ®−îc cña qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸. TÊt c¶ c¸c yÕu tè ®ã ®· t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn gi¸o dôc vµ t¹o ra mét lµn sãng c¶i c¸ch gi¸o dôc chung ë c¸c n−íc trªn thÕ giíi. §iÓm chung cña c«ng cuéc c¶i c¸ch gi¸o dôc nµy lµ ®Æc ®iÓm chó ý ®Õn bèn khuyÕn c¸o cña Héi ®ång vÒ gi¸o dôc cho thÕ kû XXI cña tæ chøc Liªn hîp quèc vÒ gi¸o dôc, khoa häc, v¨n ho¸ (tæ chøc UNESCO): “Häc ®Ó biÕt, häc ®Ó lµm, häc ®Ó cïng chung sèng, häc ®Ó lµm ng−êi .” §Ó gióp cho con ng−êi ®Ó cã thÓ sèng tèt, cã tr¸ch nhiÖm víi céng ®ång trong mét x· héi ph¸t triÓn, c¸c nhµ gi¸o dôc trªn thÕ giíi ®· kh¼ng ®Þnh vai trß quyÕt ®Þnh cña viÖc h×nh thµnh c¸c n¨ng lùc cho ng−êi häc. Trong ®ã ®Æc biÖt nhÊn m¹nh ®Õn viÖc h×nh thµnh bèn n¨ng lùc ch×a kho¸, ®ã lµ: N¨ng lùc s¸ng t¹o, n¨ng lùc hîp t¸c, n¨ng lùc tù kh¼ng ®Þnh m×nh, n¨ng lùc hµnh ®éng cã hiÖu qu¶. §©y còng chÝnh lµ nh÷ng ®iÓm -8- Ph¹m ThÞ Lan H»ng – Tr−êng THCS §ång Than -- S¸ng kiÕn kinh nghiÖm n¨m häc 2009 - 2010 ®−îc nhÊn m¹nh trong môc tiªu gi¸o dôc cña nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi, trong ®ã cã n−íc ta. §Ó ®¹t ®−îc môc tiªu trªn, yªu cÇu ®Æt ra lµ ph¶i ®æi míi néi dung, ph−¬ng ph¸p vµ c¸c h×nh thøc tæ chøc d¹y häc. §èi víi n−íc ta, ®æi míi néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc lµ yªu cÇu sèng cßn cña x©y dùng ®Êt n−íc trong thÕ giíi hîp t¸c ®a ph−¬ng, trong cuéc c¹nh tranh gay g¾t vÒ kinh tÕ, vÒ nguån nh©n lùc cã chÊt l−îng trÝ tuÖ cao. MÆt kh¸c, chóng ta ®ang x©y dùng mét nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng theo ®Þnh h−íng XHCN ®Ó øng phã víi ®Æc ®iÓm kh«ng ch¾c ch¾n vµ nh÷ng n¨ng lùc c¬ b¶n, cã kh¶ n¨ng “DÜ bÊt biÕn, øng v¹n biÕn”. ChÝnh v× thÕ, yªu cÇu ®æi míi néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc cã ý nghÜa hÕt søc quan träng ®èi víi n−íc ta trong thêi kú míi. Ph−¬ng ph¸p d¹y häc lµ con ®−êng, c¸ch thøc ho¹t ®éng thèng nhÊt cña thÇy vµ trß, trong ®ã thÇy tæ chøc, h−íng dÉn häc sinh häc tËp nh»m thùc hiÖn tèt c¸c nhiÖm vô d¹y häc. XuÊt ph¸t tõ thµnh tùu cña lÝ luËn d¹y häc vµ ®Æc tr−ng cña m«n häc, chóng ta x¸c ®Þnh hÖ thèng ph−¬ng ph¸p d¹y häc lÞch sö gåm: Ph−¬ng ph¸p th«ng tin - t¸i hiÖn lÞch sö, ph−¬ng ph¸p nhËn thøc lÞch sö vµ ph−¬ng ph¸p t×m tßi nghiªn cøu. Trong viÖc sö dông hÖ thèng ph−¬ng ph¸p d¹y häc lÞch sö ë tr−êng phæ th«ng nãi trªn cÇn chó ý ®Õn nh÷ng nguyªn t¾c vÒ d¹y häc th−êng xuyªn cã mÆt trong qu¸ tr×nh d¹y häc lÞch sö. Nh÷ng nguyªn t¾c nµy lµm cho viÖc sö dông hÖ thèng ph−¬ng ph¸p sinh ®éng, cô thÓ, cã hiÖu qu¶ s− ph¹m cao. Mét trong nh÷ng nguyªn t¾c d¹y häc ®−îc sö dông trong m«n LÞch sö ë tr−êng phæ th«ng ®ã ph−¬ng ph¸p gi¶i thÝch. -9- Ph¹m ThÞ Lan H»ng – Tr−êng THCS §ång Than -- S¸ng kiÕn kinh nghiÖm n¨m häc 2009 - 2010 Gi¶i thÝch lµ lµm cho hiÓu râ (Tõ ®iÓn TiÕng ViÖt). §©y lµ mét trong nh÷ng h×nh thøc, nh÷ng c¸ch thøc c¬ b¶n cña hÖ thèng d¹y häc tr×nh bµy miÖng – c¸ch thùc hiÖn ph−¬ng ph¸p th«ng tin – t¸i hiÖn. Gi¶i thÝch ®−îc sö dông trong viÖc tr×nh bµy tµi liÖu míi, nh¾c l¹i nh÷ng kiÕn thøc ®· häc cã liªn quan ®Õn viÖc tiÕp thu kiÕn thøc míi ®Ó häc sinh t×m hiÓu b¶n chÊt, ý nghÜa cña nh÷ng hiÖn t−îng phøc t¹p, nh÷ng kh¸i niÖm, c¸c qui luËt lµm cho häc sinh cã quan ®iÓm khoa häc vÒ sù ph¸t triÓn cña x· héi loµi ng−êi, vÒ nh÷ng mèi liªn hÖ nh©n qu¶ gi÷a c¸c hiÖn t−îng. Gi¶i thÝch bao giê còng g¾n liÒn víi c¸c thao t¸c cña t− duy & thuéc giai ®o¹n hai cña qu¸ tr×nh nhËn thøc. Gi¶i thÝch phï hîp sÏ ph¸t triÓn t− duy lÝ cho häc sinh. Gi¶i thÝch th−êng tr¶ lêi cho c©u hái: V× sao? I.2. §Æc ®iÓm cña t− duy lÞch sö & mèi quan hÖ cña nã víi ph−¬ng ph¸p gi¶i thÝch T− duy lµ qu¸ tr×nh t©m lÝ ph¶n ¸nh nh÷ng thuéc tÝnh b¶n chÊt, nh÷ng mèi liªn hÖ & quan hÖ bªn trong cã tÝnh qui luËt cña sù vËt, hiÖn t−îng trong hiÖn thùc kh¸ch quan mµ tr−íc ®ã ta ch−a biÕt. M«n häc nµo ë tr−êng phæ th«ng còng h×nh thµnh cho häc sinh t− duy bé m«n, nh− t− duy to¸n häc, t− duy sinh häc…V× vËy m«n lÞch sö còng cho c¸c em t− duy lÞch sö. Ngoµi nh÷ng tÝnh chÊt cña t− duy nãi chung, ho¹t ®éng t− duy lÞch sö cña häc sinh trong qu¸ tr×nh häc tËp lÞch sö còng cã nh÷ng ®Æc tr−ng riªng: T− duy lÞch sö lµ ho¹t ®éng trÝ tuÖ cña häc sinh nh»m nhËn thøc ®óng qu¸ khø, hiÓu râ hiÖn t¹i & dù ®o¸n sù ph¸t triÓn hîp quy luËt cña t−¬ng lai. -10- Ph¹m ThÞ Lan H»ng – Tr−êng THCS §ång Than -- S¸ng kiÕn kinh nghiÖm n¨m häc 2009 - 2010 Trong viÖc h×nh thµnh & ph¸t triÓn t− duy lÞch sö, sù kiÖn lÞch sö cã vai trß quan träng, v× chØ cã thÓ t− duy ®óng ®¾n trªn c¬ së tµi liÖu – sù kiÖn. Song, n¾m b¾t sù kiÖn lÞch sö ph¶i tiÕn tíi tr×nh ®é hiÓu biÕt lÞch sö: b¶n chÊt, ®Æc tr−ng cña sù kiÖn, qu¸ tr×nh ph¸t triÓn lÞch sö, nh÷ng biÓu hiÖn cô thÓ cña quy luËt ë mçi thêi k×… - tøc lµ ph¶i biÕt gi¶i thÝch. II. C¬ së thùc tiÔn Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, bé m«n LÞch sö ®· ®æi míi nhiÒu trong c¸c kh©u c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh d¹y häc, trong ®ã cã ®æi míi ph−¬ng ph¸p d¹y häc lÞch sö. Tuy nhiªn, ph−¬ng ph¸p d¹y häc bé m«n LÞch sö vÉn chËm ®æi míi. Nh×n chung, gi¸o viªn cã kÕt hîp nhiÒu ph−¬ng ph¸p d¹y häc song ch−a hiÖu qu¶. Gi¶i thÝch khi d¹y häc lÞch sö ch−a ®−îc chó ý mÆc dï hÇu hÕt ë c¸c tr−êng, gi¸o viªn d¹y m«n LÞch sö hÇu hÕt ®Òu ®· qua ®µo t¹o chuyªn m«n S− ph¹m. Nh−ng trong qu¸ tr×nh dù giê th¨m líp ®ång nghiÖp, khi tham dù c¸c kú gi¸o viªn d¹y giái bé m«n LÞch sö t«i thÊy viÖc gi¶i thÝch trong d¹y häc lÞch sö cßn qu¸ khiªm tèn. NhÊt lµ d¹y bµi 18. §CSVN ra ®êi, bëi: + Gi¸o viªn ë tr−êng phæ th«ng hiÖn nay vÉn quan t©m SGK, SGV lµ chuÈn ®Ó d¹y häc. Mµ thùc tÕ kh¶o s¸t SGK vµ SGV lÞch sö bËc THCS viÖc gi¶i thÝch mét sù kiÖn, néi dung lÞch sö cßn qu¸ Ýt, chung chung, hêi hît. ChÝnh v× vËy häc sinh kh«ng hiÓu râ, hiÓu s©u sù kiÖn, kh¸i niÖm, thuËt ng÷… Trong khi ®ã ë nhiÒu bµi lÞch sö rÊt cÇn gi¸o viªn gi¶i thÝch hoÆc h−íng dÉn häc sinh gi¶i thÝch, ®Æc biÖt ë líp 9 phÇn lÞch sö ViÖt Nam (vÝ dô: bµi 18. §CSVN ra ®êi (thuËt ng÷: ChÝnh c−¬ng, luËn c−¬ng -11- Ph¹m ThÞ Lan H»ng – Tr−êng THCS §ång Than -- S¸ng kiÕn kinh nghiÖm n¨m häc 2009 - 2010 chÝnh trÞ, “b−íc ngoÆt” vÜ ®¹i trong lÞch sö cña giai cÊp c«ng nh©n & c¸ch m¹ng ViÖt Nam...) + Sè gi¸o viªn tho¸t ra khái quan niÖm ®ã th× hoÆc lµ qu¸ Ýt “vèn” lÞch sö (do ®µo t¹o 30% sö, 70% v¨n) hoÆc cã “vèn” nh−ng ph−¬ng ph¸p sö dông ch−a hiÖu qu¶ (do ch−a x¸c ®Þnh ®−îc ®óng c¸c « trong s¬ ®å §ai-ri nªn lóc nµo còng sî bµi dµi kh«ng d¹y hÕt, nhÊt lµ lÞch sö ViÖt Nam líp 9) nªn còng kh«ng d¸m gi¶i thÝch hoÆc gi¶i thÝch ch−a thÊu ®¸o. Thùc tr¹ng ®ã ®· lµm cho häc sinh kh«ng cã høng thó häc tËp lÞch sö so víi häc v¨n, kh«ng x¸c ®Þnh ®−îc môc tiªu häc tËp bé m«n LÞch sö ë tr−êng phæ th«ng. Vµ tõ kh«ng cã høng thó häc tËp, häc sinh kh«ng thÝch thËm chÝ “sî” hoÆc “ghÐt” häc lÞch sö hoÆc chØ häc ®Ó ®¹t møc “kh«ng bÞ ®iÓm kÐm”. §iÒu nµy thÓ hiÖn rÊt râ ë kú thi ®Çu vµo bËc Trung häc phæ th«ng vµ §¹i häc, Cao ®¼ng hµng n¨m. Sè l−îng häc sinh cã ®iÓm d−íi trung b×nh rÊt ®«ng. Cã khi mét phßng thi chØ cã 1-5 häc sinh ®¹t ®iÓm tõ trung b×nh trë lªn. ChÝnh ®iÒu ®ã kh¶ n¨ng t− duy lÞch sö cña häc sinh rÊt h¹n chÕ. -12- Ph¹m ThÞ Lan H»ng – Tr−êng THCS §ång Than -- S¸ng kiÕn kinh nghiÖm n¨m häc 2009 - 2010 Ch−¬ng II Ph−¬ng ph¸p ph¸t triÓn t− duy lÝ luËn cña häc sinh THCS b»ng ph−¬ng ph¸p gi¶i thÝch trong d¹y häc lÞch sö Bµi 18. §¶ng céng s¶n ViÖt Nam ra ®êi (Líp 9) I. Néi dung c¬ b¶n cña bµi 18. ®¶ng céng s¶n viÖt nam ra ®êi Bµi 18: §¶ng céng s¶n ViÖt Nam ra ®êi, ®−îc ®−a vµo néi dung ch−¬ng tr×nh lÞch sö líp 9 thuéc phÇn hai, Ch−¬ng II. Néi dung cô thÓ: PhÇn II: LÞch sö ViÖt Nam tõ n¨m 1919 ®Õn nay Ch−¬ng II: ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m 1930 – 1939 Bµi 18. §¶ng céng s¶n ViÖt Nam ra ®êi I. Héi nghÞ thµnh lËp §CSVN II. LuËn c−¬ng chÝnh trÞ (10.1930) III. ý nghÜa lÞch sö cña viÖc thµnh lËp ®¶ng Néi dung lÞch sö nµy, theo h−íng dÉn thùc hiÖn ph©n phèi ch−¬ng tr×nh míi nhÊt cña Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o ¸p dông tõ n¨m häc 2009 2010 theo h−íng gi¶m t¶i, ®iÒu chØnh néi dung kiÕn thøc trong tõng tiÕt häc cho phï hîp sÏ ®−îc häc ë Häc k× II trong 1 tiÕt (tiÕt 22 tuÇn 21). II. Ph−¬ng ph¸p sö dông ViÖc gi¶i thÝch trong d¹y häc lÞch sö ë tr−êng phæ th«ng ph¶i ®¶m b¶o hai tiªu chuÈn c¬ b¶n: tÝnh gi¸o d−ìng & tÝnh võa søc. Gi¶i thÝch lµ mét ph−¬ng ph¸p khã v× nã ph¶i gi¶i thÝch vÒ nh÷ng vÊn ®Ò trõu t−îng vÒ lÞch sö. Gi¶i thÝch ph¶i phôc vô ®−îc néi dung, yªu cÇu cña tõng bµi häc, ph¶i phï hîp víi tr×nh ®é nhËn thøc cña häc sinh. V× vËy, trong mçi bµi gi¶ng, gi¸o viªn cÇn x¸c ®Þnh râ nh÷ng vÊn nµo cÇn gi¶i thÝch. -13- Ph¹m ThÞ Lan H»ng – Tr−êng THCS §ång Than -- S¸ng kiÕn kinh nghiÖm n¨m häc 2009 - 2010 Cã nhiÒu c¸ch ®Ó thùc hiÖn ph−¬ng ph¸p gi¶i thÝch trong bµi d¹y lÞch sö . Thø nhÊt, khi tr×nh bµy & kh¾c s©u cho häc sinh mét sù kiÖn, mét biÕn cè lÞch sö quan träng, gi¸o viªn cung cÊp cho häc sinh nh÷ng kiÕn thøc cÇn thiÕt råi dõng l¹i ph©n tÝch sù kiÖn Êy, hoÆc h−íng dÉn häc sinh tù ph©n tÝch. Ch¼ng h¹n khi gi¶i thÝch vÒ ý nghÜa cña viÖc thµnh lËp §¶ng Céng s¶n §«ng D−¬ng, gi¸o viªn h−íng dÉn häc sinh ph©n tÝch ý nghÜa “b−íc ngoÆt” cña sù thµnh lËp §¶ng trong phong trµo c¸ch m¹ng gi¶i phãng d©n téc & tiÕn bé x· héi. Tõ ®ã, ®i ®Õn kh¸i qu¸t, kÕt luËn vÒ tÝnh tÊt yÕu, hîp quy luËt cña sù ra ®êi cña §¶ng & phª ph¸n nh÷ng luËn ®iÓm sai tr¸i vÒ sù kiÖn nµy nh− cho §¶ng ra ®êi lµ do sù ¸p ®Æt, ch−a chÝn muåi ®èi víi ®iÒu kiÖn §«ng D−¬ng lóc bÊy giê…) Thø hai, viÖc gi¶i thÝch ®−îc tiÕn hµnh ë cuèi mét môc, mét bµi, mét ch−¬ng ®Ó rót ra nh÷ng ®iÓm quan träng nhÊt mµ häc sinh cÇn ghi nhí. Ch¼ng h¹n: sau khi häc xong c¸c n−íc ®Õ quèc Anh, Ph¸p, §øc, MÜ, gi¸o viªn cÇn gi¶i thÝch ®Æc ®iÓm chung cña chñ nghÜa ®Õ quèc, sù ph¸t triÓn kh«ng ®ång ®Òu vÒ mÆt kinh tÕ sÏ dÉn tíi nh÷ng cuéc chiÕn tranh ph©n chia l¹i thÞ tr−êng thÕ giíi. Thø ba, trong khi gi¶ng d¹y, gi¸o viªn cã thÓ kÕt hîp gi¶i thÝch mét sè tõ, thuËt ng÷, kh¸i niÖm míi, khã ®èi víi häc sinh, hoÆc n©ng cao sù hiÓu biÕt cña c¸c em vÒ nh÷ng sù kiÖn cô thÓ lªn møc lÝ luËn, kh¸i qu¸t. VÝ dô, khi gi¶i thÝch vÒ tÝnh chÊt kh«ng triÖt ®Ó cña cuéc c¸ch m¹ng t− s¶n Anh, cÇn cho häc sinh thÊy cuéc c¸ch m¹ng nµy ®−îc tiÕn hµnh d−íi sù l·nh ®¹o cña mét liªn minh giai cÊp gi÷a t− s¶n & quý téc míi, ®Æc ®iÓm ®ã n¶y sinh trªn c¬ së cña mèi liªn hÖ kinh tÕ. Hai giai cÊp nµy cã -14- Ph¹m ThÞ Lan H»ng – Tr−êng THCS §ång Than -- S¸ng kiÕn kinh nghiÖm n¨m häc 2009 - 2010 nguån gèc kh¸c nhau nh−ng l¹i cã cïng lîi Ých trªn con ®−êng kinh doanh t− b¶n chñ nghÜa. Trong khi tiÕn hµnh gi¶i thÝch, gi¸o viªn nªn h−íng dÉn ®éng viªn tÝnh tÝch cùc cña ho¹t ®éng nhËn thøc cña häc sinh. Gi¶i thÝch lµ b−íc quan träng dÉn ®Õn n¾m néi dung kh¸i niÖm, tõ chç hiÓu hiÖn t−îng ®Õn hiÓu b¶n chÊt cña sù kiÖn lÞch sö. Do ®ã, gi¶i thÝch gióp häc sinh ®¹t ®Õn møc suy lÝ, nghÜa lµ qua viÖc hiÓu biÕt lÞch sö cô thÓ rót ra nh÷ng kÕt luËn cã tÝnh chÊt lÝ luËn kh¸i qu¸t. ChÝnh v× thÕ ng«n ng÷ cña gi¶i thÝch ph¶i rÊt ng¾n gän, khóc chiÕt & xóc tÝch; ng÷ ®iÖu ph¶i râ rµng, m¹ch l¹c. III. kÕt qu¶ Thùc hiÖn Tõ thùc tr¹ng viÖc ®iÒu tra nghiªn cøu viÖc ¸p dông ph−¬ng ph¸p gi¶i thÝch trong d¹y häc lÞch sö nãi chung vµ viÖc d¹y lÞch sö Sù ra ®êi cña §CSVN nãi riªng t«i ®· t×m hiÓu nguyªn nh©n, c¬ së lÝ luËn vµ ph−¬ng ph¸p sö dông chóng. §Ó kh¼ng ®Þnh tÝnh ®óng ®¾n cña vÊn ®Ò t«i ®· tiÕn hµnh so¹n hai gi¸o ¸n, mét gi¸o ¸n so¹n cã sö dông ph−¬ng ph¸p gi¶i thÝch trong d¹y häc lÞch sö, mét gi¸o ¸n so¹n kh«ng sö dông ph−¬ng ph¸p gi¶i thÝch trong d¹y häc lÞch sö cho TuÇn 21. TiÕt 22. Bµi 18. §¶ng céng s¶n ViÖt nam ra ®êi. (Cã gi¸o ¸n kÌm theo) Víi gi¸o ¸n so¹n cã sö dông ph−¬ng ph¸p gi¶i thÝch trong d¹y häc lÞch sö t«i ®em ¸p dông vµo d¹y thö cho häc sinh líp 9B. Gi¸o ¸n so¹n kh«ng sö dông ph−¬ng ph¸p gi¶i thÝch trong d¹y häc lÞch sö t«i ®em ¸p dông vµo d¹y thö cho häc sinh líp 9C tr−êng THCS §ång Than. KÕt qu¶ thu ®−îc: VÒ høng thó häc tËp, kh¶ n¨ng n¾m kiÕn thøc, th¸i ®é t×nh c¶m cña häc sinh ë líp cã sö dông ph−¬ng ph¸p gi¶i thÝch trong d¹y häc lÞch -15- Ph¹m ThÞ Lan H»ng – Tr−êng THCS §ång Than -- S¸ng kiÕn kinh nghiÖm n¨m häc 2009 - 2010 sö kh¶ quan h¬n so víi líp kh«ng sö dông ph−¬ng ph¸p gi¶i thÝch trong d¹y häc lÞch sö. Cô thÓ: Líp SÜ sè Høng thó häc tËp Cã kh¶ n¨ng Th¸i ®é t×nh n¾m kiÕn thøc c¶m râ rµng TS % TS % TS % 9B 35 20 57.1 25 71.4 18 51.4 9C 37 18 48.7 22 59.5 18 48.7 Víi sè liÖu trªn ta thÊy ta thÊy ®Ò tµi cã hiªô qu¶ râ rÖt: Sè häc sinh cã høng thó häc tËp, cã kh¶ n¨ng n¾m b¾t kiÕn thøc, cã th¸i ®é t×nh c¶m râ rµng víi bé m«n ®· t¨ng. V× vËy t«i nghÜ r»ng cã thÓ ¸p dông ®Ò tµi nµy phæ biÕn vµo qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y vµ häc tËp bé m«n LÞch sö cho gi¸o viªn vµ häc sinh THCS. IV. nh÷ng h¹n chÕ, vÊn ®Ò cßn bá ngá LÞch sö lµ mét ngµnh khoa häc cña khoa häc x· héi, lµ h×nh thøc quan träng cña viÖc con ng−êi nhËn thøc sù ph¸t triÓn cña x· héi. Mµ sù ph¸t triÓn Êy chÝnh lµ nh÷ng c¸i ®· qua tõ rÊt xa, nh÷ng c¸i ®ang diÔn ra & c¶ nh÷ng c¸i ch−a x¶y ra. ChÝnh v× vËy, d¹y - häc LÞch sö, nhÊt lµ LÞch sö vÒ sù ra ®êi cña §¶ng kh«ng ph¶i lµ dÔ. Ph−¬ng ph¸p gi¶i thÝch trong gi¶ng d¹y LÞch sö lµ mét trong nh÷ng ph−¬ng ph¸p khã lµm nh−ng cã hiÖu qu¶ cao khi ph¸t triÓn t− duy lÝ luËn cho häc sinh THCS. C¸c bµi d¹y cã thÓ sö dông ph−¬ng ph¸p nµy cßn nhiÒu nh−ng ®Ò tµi nµy míi chØ ¸p dông vµo mét bµi : Bµi 18. §CSVN ra ®êi (líp 9) mµ ch−a cã ®iÒu kiÖn tr×nh bµy viÖc ¸p dông ph−¬ng ph¸p nµy vµo nh÷ng bµi kh¸c trong ch−¬ng tr×nh lÞch sö THCS. -16- Ph¹m ThÞ Lan H»ng – Tr−êng THCS §ång Than -- S¸ng kiÕn kinh nghiÖm n¨m häc 2009 - 2010 V. bµi häc kinh nghiÖm Qua qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y cña b¶n th©n, qua qu¸ tr×nh dù giê th¨m líp ®ång nghiÖp & ®Æc biÖt qua viÖc ¸p dông s¸ng kiÕn kinh nghiÖm nµy vµo thùc tiÔn t«i rót ra ®−îc mét vµi kinh nghiÖm nhá cã thÓ n©ng cao chÊt l−îng d¹y häc bé m«n nh− sau: - Nghiªn cøu kÜ néi dung bµi d¹y ®Ó cã h−íng vËn dông ph−¬ng ph¸p d¹y häc cho thÝch hîp. - KÕt hîp víi c¸c ®å dïng trùc quan, tµi liÖu tham kh¶o, tÝch hîp kiÕn thøc c¸c m«n: Ng÷ v¨n, §Þa lÝ, Gi¸o dôc c«ng d©n, nhÊt lµ kiÕn thøc m«n Ng÷ v¨n ®Ó minh häa, dÉn chøng cho giê d¹y - häc LÞch sö thªm sinh ®éng, g©y høng thó häc tËp cho häc sinh. - Ng«n ng÷ tr×nh bµy cña gi¸o viªn ph¶i râ rµng, g©y c¶m xóc, cã ng÷ ®iÖu phï hîp. - Giµnh thêi gian h−íng dÉn häc sinh chuÈn bÞ bµi míi mét c¸ch cô thÓ. - H−íng dÉn häc sinh s−u tÇm, sö dông t− liÖu ®Ó më réng, kh¾c s©u kiÕn thøc. - Tïy theo ®èi t−îng häc sinh & c¬ së vËt chÊt phôc vô qu¸ tr×nh d¹y - häc mµ sö dông ph−¬ng ph¸p gi¶i thÝch trong d¹y - häc LÞch sö cho phï hîp. VI. ®iÒu kiÖn ¸p dông Do ®iÒu kiÖn sinh ho¹t cña häc sinh c¸c tr−êng THCS kh«ng gièng nhau, sù tiÕp thu kiÕn thøc cña c¸c em kh¸c nhau, c¬ së vËt chÊt phôc vô cho d¹y - häc ë c¸c tr−êng còng kh¸c nhau, v× vËy viÖc ¸p dông cã hiÖu qu¶ cao nhÊt còng kh¸c nhau. -17- Ph¹m ThÞ Lan H»ng – Tr−êng THCS §ång Than -- S¸ng kiÕn kinh nghiÖm n¨m häc 2009 - 2010 §−¬ng nhiªn s¸ng kiÕn cã thÓ sö dông cho tÊt c¶ gi¸o viªn & häc sinh THCS nÕu häc sinh cã ý thøc häc tËp, nhËn thøc tèt & gi¸o viªn cã kinh nghiÖm gi¶ng d¹y, yªu nghÒ, say mª víi viÖc më réng kiÕn thøc cho häc sinh th× ®©y lµ ®iÒu kiÖn tèt & ng−îc l¹i. §Ó cã kÕt qu¶ nh− mong muèn cÇn cã c¸c ph−¬ng tiÖn d¹y - häc hç trî, nh−: video, c¸tset, m¸y chiÕu, phim t− liÖu… VII. §Ò xuÊt N¨m 1941, khi vÒ n−íc trùc tiÕp l·nh ®¹o c¸ch m¹ng ViÖt Nam, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· biªn so¹n quyÓn “LÞch sö n−íc ta” b»ng th¬ lôc b¸t víi hai c©u më ®Çu : “D©n ta ph¶i biÕt sö ta Cho t−êng gèc tÝch n−íc nhµ ViÖt Nam” “BiÕt” ®Ó t−êng nguån gèc m×nh mµ ®Êu tranh giµnh ®éc lËp d©n téc vµ tiÕn bé x· héi. Cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng, t¸c dông cña bé m«n LÞch sö kh«ng chØ cung cÊp kiÕn thøc (gi¸o d−ìng) mµ cßn cã t¸c dông vÒ t×nh c¶m, phÈm chÊt, ®¹o ®øc, quan ®iÓm chÝnh trÞ (gi¸o dôc) vÒ nhËn thøc t− t−ëng vµ kh¶ n¨ng hµnh ®éng (ph¸t triÓn) Lµ trÝ thøc XHCN, lµ ng−êi kü s− t©m hån, t«i nghÜ r»ng, ng−êi gi¸o viªn nãi chung vµ ng−êi gi¸o viªn gi¶ng d¹y LÞch sö nãi riªng ph¶i thÊy râ vµ thùc hiÖn tèt tr¸ch nhiÖm ®èi víi bé m«n m×nh gi¶ng d¹y. Gi¶i thÝch trong d¹y häc LÞch sö lµ mét trong nh÷ng ph−¬ng ph¸p cã vÞ trÝ, ý nghÜa v« cïng to lín ®èi víi viÖc gi¸o d−ìng, gi¸o dôc, ph¸t triÓn thÕ hÖ trÎ. V× lÏ ®ã, t«i m¹nh d¹n ®−a ra mét sè ®Ò xuÊt vÒ vÊn ®Ò n©ng cao chÊt l−îng bé m«n qua viÖc sö dông ph−¬ng ph¸p gi¶i thÝch trong viÖc ph¸t triÓn t− duy lÝ luËn cña häc sinh THCS : -18- Ph¹m ThÞ Lan H»ng – Tr−êng THCS §ång Than -- S¸ng kiÕn kinh nghiÖm n¨m häc 2009 - 2010 - Gi¶m thiÓu sè gi¸o viªn kh«ng cã chuyªn m«n d¹y kª m«n Sö. - Tæ chøc båi d−ìng ph−¬ng ph¸p d¹y häc míi ®¹i trµ cho toµn bé gi¸o viªn bé m«n. Trong qu¸ tr×nh båi d−ìng, t¨ng c−êng c¸c giê d¹y minh ho¹ ®Ó gi¸o viªn dù, häc tËp vµ rót kinh nghiÖm, t¨ng c−êng cho häc viªn so¹n bµi vµ gi¶ng thö ®Ó tÊt c¶ häc viªn ®Òu rót kinh nghiÖm. NÕu n¶y sinh nh÷ng v−íng m¾c, khã kh¨n ®éi ngò cèt c¸n cã ®iÒu kiÖn ®Ó gióp ®ì. - Trang bÞ cho gi¸o viªn nh÷ng tµi liÖu tham kh¶o bæ Ých (c¸c bµi so¹n cña gi¸o viªn giái bé m«n qua c¸c k× thi Gi¸o viªn giái c¸c cÊp, nh÷ng s¸ng kiÕn kinh nghiÖm bé m«n), giíi thiÖu nh÷ng t− liÖu ®Ó gi¸o viªn s−u tÇm vµ vËn dông vµo thùc tÕ gi¶ng d¹y. - Båi d−ìng kiÕn thøc chuyªn m«n, båi d−ìng c¸ch tæ chøc ho¹t ®éng ngo¹i kho¸, c¸ch tæ chøc viÖc tù häc cho häc sinh. - Gi¸o viªn cÇn tù s−u tÇm tÇm thªm c¸c tranh ¶nh, ®å dïng d¹y häc phï hîp víi bµi häc. - Gi¸o viªn cÇn tÝch hîp kiÕn thøc c¸c bé m«n (Ng÷ v¨n, §Þa lÝ, Gi¸o dôc c«ng d©n…) minh ho¹, dÉn chøng cho giê d¹y Sö thªm sinh ®éng, g©y høng thó häc tËp cho häc sinh. - H−íng dÉn häc sinh s−u tÇm, sö dông t− liÖu ®Ó më réng, kh¾c s©u kiÕn thøc, gi¶i thÝch nh÷ng vÊn ®Ò t−¬ng tù. -19- Ph¹m ThÞ Lan H»ng – Tr−êng THCS §ång Than -- S¸ng kiÕn kinh nghiÖm n¨m häc 2009 - 2010 C. kÕt luËn Nh©n lo¹i b−íc vµo thÕ kû XXI víi b−íc ph¸t triÓn nh¶y vät vÒ khoa häc c«ng nghÖ vµ h×nh thµnh mét x· héi th«ng tin. Nh÷ng yÕu tè ®ã t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn gi¸o dôc vµ ®Æt ra yªu cÇu bøc thiÕt lµ ph¶i c¶i c¸ch nÒn gi¸o dôc ë tÊt c¶ c¸c quèc gia trªn thÕ giíi trong ®ã cã ViÖt Nam. Trong giai ®o¹n c¸ch m¹ng hiÖn nay, §¶ng, Nhµ n−íc vµ nh©n d©n ta ®ang tiÕn hµnh C«ng nghiÖp ho¸ - HiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc, ®æi míi gi¸o dôc phæ th«ng lµ yªu cÇu tÊt yÕu kh¸ch quan, lµ nhiÖm vô sèng cßn cña ®Êt n−íc nh»m ®¸p øng nhu cÇu ®µo t¹o nguån nh©n lùc cã chÊt l−îng trÝ tuÖ cao, cã thÓ c¹nh tranh víi thÕ giíi vµ khu vùc. §øng tr−íc yªu cÇu ®ã NghÞ quyÕt héi nghÞ lÇn thø hai Ban chÊp hµnh TW kho¸ VIII (1996) ®· ghi râ : “ph¶i ®æi míi m¹nh mÏ ph¸t triÓn gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, kh¾c phôc lèi truyÒn thô mét chiÒu, rÌn luyÖn thµnh nÕp t− duy s¸ng t¹o cña ng−êi häc”. T¹i ®iÒu 4, Ch−¬ng I cña LuËt gi¸o dôc n−íc céng hoµ XHCN ViÖt Nam (11.1998) quy ®Þnh : “Ph−¬ng ph¸p gi¸o dôc ph¶i ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, tù gi¸c, chñ ®éng t− duy, s¸ng t¹o cña ng−êi häc, båi d−ìng lßng say mª häc tËp vµ ý chÝ v−¬n lªn”. NghÞ quyÕt §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX cña §¶ng còng nªu râ : “§¸p øng yªu cÇu vÒ con ng−êi vµ nguån nh©n lùc lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn ®Êt n−íc trong thêi kú c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸, cÇn t¹o chuyÓn biÕn c¬ b¶n, toµn diÖn vÒ gi¸o dôc vµ ®µo t¹o. §æi míi ph−¬ng ph¸p d¹y vµ häc, ph¸t huy t− duy s¸ng t¹o vµ n¨ng lùc tù ®µo -20-