Tài liệu Phân tích đặc trưng văn hóa ẩm thực đối với du lịch ở các tỉnh đồng bằng sông hồng

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP THỰC PHẨM TP.HCM KHOA DU LỊCH VÀ ẨM THỰC BÀI TẬP CUỐI KHÓA MÔN VĂN HÓA ẨM THỰC ĐỀ TÀI: PHÂN TICH ĐẶC TRƯNG VĂN HÓA ẨM THỰC ĐỐI VỚI DU LỊCH Ở CÁC TỈNH ĐỒNG BẰNG SÔNG HỒNG MÃ SINH VINN HỌ VÀ TNN GVGD: Hoàng Thái Hà Thành Phố Hồ Chí Minh 15 Tháng 06 Năm 2021 I TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP THỰC PHẨM TP. HỒ CHÍ MINH KHOA DU LỊCH VÀ ẨM THỰC BÀI TẬP CUỐI KHÓA MÔN VĂN HÓA ẨM THỰC ĐỀ TÀI: PHÂN TICH ĐẶC TRƯNG VĂN HÓA ẨM THỰC ĐỐI VỚI DU LỊCH Ở CÁC TỈNH ĐỒNG BẰNG SÔNG HỒNG Thành Phố Hồ Chí Minh 15 Tháng 06 Năm 2021 II DANH SACH THÀNH VINN ST T HỌ VÀ TNN ĐIỂM 1 2 3 Tp. HCM, ngày tháng 6 năm 2021 Giảng viể hướ̉ng dẩ PHÂN CÔNG NGHIṆM VU THỰC HIṆN STT HỌ VÀ TNN CHỨC DANH NHIṆM VU ĐƯƠC GIAO TỶ LṆ % HOÀN THÀN H CÔNG VIṆC 1 Từ 2.1 đế̉ 2.6 + 3.1 (trảng 9 đế̉ trảng 14) 100% 2 2.7 + 3.3 (trảng 14 đế̉ trảng 25) 100% 3 Chưởng 1 + 3.2 (trảng 2 đế̉ trảng 7) 100% NHẬNXÉTCỦAGIẢNGVINN …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… ………………… Điểm: Tp. HCM, ngày tháng 6 năm 2021 GVHD LỜI MỞ ĐẦU Vẳ hóa ẩm thực là một phầ̉ của các đặc trửng về vật chất, tỉh thầ̉, khắc họa một số ̉ét cơ bả, đặc sắc của một cộ̉ng đồ̉ng, vù̉ng miề̉, hay một quốc ngia ̉ào đó. Nhửng ở mỗi thời đại khác ̉hau thì ẩm thực lại được quả tâm ở ̉hữ̉ng mức độ khác ̉hau, điể̉ hì̉h từ khâu chọ̉ ̉nguyể liệu, chế biế̉ rồi tới khâu trảng trí để tạo sự đẹp mắt hấp dẩ. Nngày ̉ay khi cuộc số̉ng dầ̉ phát triể̉, ̉hu cầu của cỏ ̉người ̉ngày cà̉ng cao hở, khổng chỉ dừ̉ng lại ở mức độ “ẳ ̉o, mặc ấm” mà phai đạt đế̉ ̉ngưỡ̉ng của sự “ẳ ̉ngỏ, mặc đẹp”. Cù̉ng ̉ằm trể dai đất hì̉h chữ S, ẩm thực mỗi vù̉ng miề̉ Việt Nam có ̉hữ̉ng điểm ngiố̉ng ̉hau ̉hất đị̉h, ̉hửng cũ̉ng đa dạ̉ng và phỏng phú bởi sự khác biệt về vị trí địa lý, thổ ̉hưỡ̉ng, hay phỏng tục tập quá̉ riểng biệt mỗi vù̉ng. Ẩm thực cò̉ ảh hưở̉ng đế̉ sự phát triể̉ du lịch của vù̉ng, mỗi một mó̉ ẳ, mỗi một loại đặc sả đều làm ̉ể thưởng hiệu, tể tuổi của vù̉ng đó, ngóp phầ̉ đa dạ̉ng trỏng việc thu hút thực khách. Đó là lý do tại sao mà chú̉ng em đã chọ̉ đề tài “Phẩ tích đặc trửng vẳ hóa ẩm thực đối với du lịch ở các tỉ̉h đồ̉ng bằ̉ng sổng Hồ̉ng”. LỜI CẢM ƠN Chú̉ng em xỉ ngửi lời cam ở chẩ thà̉h và sự tri ẩ sâu sắc đối với thầy Hoà̉ng Thái Hà ngiảng viể bộ mổ Vẳ hóa ẩm thực và các thầy cô trỏng khoa đã tạo điều kiệ̉ cho chú̉ng em được hoà̉ thà̉h Bài tập cuối khóa mổ Vẳ hóa ẩm thực. Qua quá trì̉h học tập và tiếp thu trỏng mỗi buổi học, chú̉ng em đã có cái ̉hì̉ cụ thể và khách quả hở về tổ̉ng quả vẳ hóa ẩm thực, cũ̉ng ̉hư ̉ề̉ ẩm thực của mỗi quốc ngia, mỗi vù̉ng miề̉ khác ̉hau, ̉ngoài ra cò̉ có được ̉hữ̉ng tư liệu quý ngiá để hoà̉ thà̉h Bài tập cuối khóa. Mổ học ̉ày cò̉ là ̉ề̉ tảng ngiúp chú̉ng em tích lũy được ̉hiều kỉh ̉nghiệm và kiế̉ thức cho chuyể ̉ngà̉h về sau. Tuy ̉hiể trỏng quá trì̉h học ỏlỉe vẩ cò̉ ̉hiều bất cập và chú̉ng em vẩ cò̉ ̉hiều sai sót, mỏng các thầy cô bỏ qua. Chú̉ng em xỉ chẩ thà̉h cam ở! LỜI CAM ĐOAN Chú̉ng em xỉ cam đoả, các thổng tỉ sử dụ̉ng trỏng Bài tập cuối khóa mổ Vẳ hóa ẩm thực ̉ày được thu thập từ ̉nguồ̉ tài liệu đã được ngiảng dạy cù̉ng sự hướ̉ng dẩ của thầy Hoà̉ng Thái Hà và các ̉nguồ̉ tài liệu tham khao khác đã được sà̉ng lọc. Nội dủng trỏng Bài tập cuối khóa ̉ày được chú̉ng em rút ra từ quá trì̉h tìm hiểu về tổ̉ng quả các địa phưởng của vù̉ng trỏng đề tài, và chú̉ng em khổng sao chép từ các bài báo cáo, hay luậ̉ vẳ ̉ào khác. Nếu có sai sót, chú̉ng em xỉ hoà̉ toà̉ chịu trách ̉hiệm. MUC LUC CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN........................................................................................2 1.1. Giới thiệu về vù̉ng đồ̉ng bằ̉ng sổng Hồ̉ng...............................................................2 1.2. Phẩ tích tiềm ̉ẳng du lịch các tỉ̉h đồ̉ng bằ̉ng sổng Hồ̉ng....................................3 a) Vị trí địa lý.................................................................................................................3 b) Khí hậu......................................................................................................................3 1.2.2. Giới thiệu về địa dảh ̉ổi bật ở đồ̉ng bằ̉ng sổng Hồ̉ng.......................................4 1.2.3. Đặc điểm du lịch vù̉ng đồ̉ng bằ̉ng sổng Hồ̉ng......................................................6 1.2.4. Đặc điểm vẳ hóa đồ̉ng bằ̉ng sổng Hồ̉ng.............................................................7 1.2.5. Đặc điểm ngiao thổng vậ̉ chuyể̉ của đồ̉ng bằ̉ng sổng Hồ̉ng...............................7 CHƯƠNG 2: CAC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN VĂN HÓA ẨM THỰC CỦA CAC TỈNH VÙNG DU LỊCH ĐỒNG BẰNG SÔNG HỒNG...................................9 2.1. Vị trí địa lý, khí hậu................................................................................................9 a) Vị trí địa lý.................................................................................................................9 b) Khí hậu......................................................................................................................9 2.2. Lịch sử..................................................................................................................10 2.3. Vẳ hóa................................................................................................................. 10 2.4. Kỉh tế..................................................................................................................12 2.6. Tổ ngiáo................................................................................................................14 2.7. Các mó̉ ẳ, thức uố̉ng đặc trửng và cách thực hiệ̉.............................................14 2.7.1. Cá kho Nhẩ Hậu (Hà Nam)..............................................................................14 2.7.2. Cảh cá Quỳ̉h Côi (Thái Bì̉h).........................................................................15 2.7.3. Cá thí̉h Lập Thạch (Vĩ̉h Phúc).......................................................................17 2.7.4. Tái dê Hoa Lư (Nỉh Bì̉h)................................................................................19 2.7.5. Mó̉ Bú̉ Cha Hà Nội........................................................................................20 2.7.6. Mó̉ Tưởng Bầ̉ (Hửng Yể).............................................................................23 2.7.7. Trà sẻ (Hà Nội)................................................................................................25 CHƯƠNG 3: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ............................................................26 3.1. Kết luậ̉................................................................................................................. 26 3.2 Kiế̉ ̉nghị...............................................................................................................26 3.3. Bài học kỉh ̉nghiệm ̉hóm...................................................................................27 CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN 1.1. Giới thiệu về vùng đồng bằng sông Hồng - Đồ̉ng bằ̉ng sổng Hồ̉ng hay cò̉ ngọi là châu thổ sổng Hồ̉ng là một vù̉ng đất rộ̉ng lớ̉ ̉ằm quảh khu vực hạ lưu sổng Hồ̉ng thuộc miề̉ Bắc Việt Nam. -` Nơi đây bao ngồm 10 tỉ̉h thà̉h, trỏng đó có 2 thà̉h phố trực thuộc trủng ưởng: +Các tỉ̉h ̉hư: Vĩ̉h Phúc, Bắc Nỉh, Hà Nam, Hửng Yể, Hai Dưởng, Thái Bì̉h, Nam Đị̉h, Nỉh Bì̉h +Gồm 2 thà̉h phố: Hà Nội, Hai Phò̉ng - Toà̉ vù̉ng có diệ̉ tích: 23.336 km2 , chiếm 7,1% diệ̉ tích của ca ̉ước - Là cái ̉ôi sỉh trưở̉ng, và phát triể̉ của ̉người Việt, vù̉ng đồ̉ng bằ̉ng sổng Hồ̉ng tập trủng ̉hiều ̉nguồ̉ tài ̉nguyể du lịch phỏng phú từ biể̉ đao, vẳ hóa, lịch sử, tới du khao, mạo hiểm, tâm lỉh. - Đây là vù̉ng có mật độ dẩ số cao ̉hất Việt Nam( 1064 ̉người/km 2 , dẩ số là khoả 22 triệu ̉người) * Thuậ̉ lợi: - Đất phù sa màu mỡ, điều kiệ̉ khí hậu, thủy vẳ thuậ̉ lợi cho thâm cảh lúa ̉ước. - Thời tiết mùa đổng thuậ̉ lợi cho việc trồ̉ng một số cây ưa lạ̉h. Phát triể̉ vụ đổng thà̉h vụ sả xuất chí̉h. - Một số khoá̉ng sả có ngiá trị đá̉ng kể (sét cao lảh, thả ̉âu, khí tự ̉hiể). - Vù̉ng vẻ biể̉ và biể̉ thuậ̉ lợi cho ̉uôi trồ̉ng, đá̉h bắt thủy sả, du lịch. 2 * Khó khẳ: thiể tai (bão, lũ lụt, thời tiết thất thườ̉ng), ít tài ̉nguyể khoá̉ng sả. 1.2. Phân tích tiềm năng du lịch các tỉnh đồng bằng sông Hồng 1.2.1. Khái quát về vị trí địa lý, khí hậu a) Vị trí địa lý: + Đồ̉ng bằ̉ng sổng Hồ̉ng trai rộ̉ng từ vĩ độ 21031’B( huyệ̉ Lập Thạch) tới vù̉ng bãi ồi khoả 1905’B( huyệ̉ Kim Sở), từ 105 017’Đ( huyệ̉ Ba Vì) đế̉ 10707’Đ( trể đao Cát Bà) . Phía Bắc và đổng Bắc là Vù̉ng Đổng Bắc Việt Nam và phía Tây và Tây Nam là vù̉ng Tây Bắc. Phía đổng là vị̉h Bắc Bộ và phía Nam vù̉ng Bắc Trủng Bộ. Đồ̉ng bằ̉ng thấp dầ̉ từ phía Nam xuố̉ng Đổng Nam, từ các thềm phù sa cổ từ 10-15m xuố̉ng đế̉ các bãi bồi 2-4, ở trủng tâm + Địa hì̉h tưởng đối bằ̉ng phẳ̉ng với hệ thố̉ng sổng ̉ngòi dày đặt tạo điều kiệ̉ thuậ̉ lợi phát triể̉ ngiao thổng thủy bộ và các cơ sở hạ tầ̉ng của vù̉ng + Tuy ̉hiể vào mùa mưa do lưu lượ̉ng dò̉ng chay quá lớ̉ có thể ngây ra lũ lụt, ̉hất là các vù̉ng ở cửa sổng khi ̉ước lũ và triều cườ̉ng ngặp ̉hau ngây ra hiệ̉ tượ̉ng dồ̉ ứ ̉ước trể sổng . + Vị trí tiếp ngiáp: Phía Bắc, Đổng Bắc ngiáp Trủng du và miề̉ ̉úi Bắc Bộ. Phía Tây ngiáp Tây Bắc. Phía Nam ngiáp Bắc Trủng Bộ. Phía Đổng ngiáp Vị̉h Bắc Bộ. Ý ̉nghĩa: Giáp Trủng du và miề̉ ̉úi Bắc Bộ, Bắc Trủng Bộ (2 vù̉ng có ̉nguồ̉ củng cấp tài ̉nguyể, ̉nguyể liệu). b) Khí Hậu: 3 - Nơi đây có khí hậu ̉hiệt đới và cậ̉ ̉hiệt đới ngió mùa có mùa đổng lạ̉h, ̉hiệt độ khổng khí trủng bì̉h ̉ăm là 22,5-23,5 độ C, lượ̉ng mưa trủng bì̉h ̉ăm là 1400-2000mm( thuộc loại mưa lớ̉ trể thế ngiới). Lượ̉ng mưa biế̉ đổi ̉hiều ̉ăm khổng lớ̉, ̉ăm mưa ̉hiều ngấp 2-3 lầ̉ ̉ăm mưa ít. Do đặc tí̉h khí hậu ̉hiệt đới ngió mùa ̉ể chế độ mưa vù̉ng đồ̉ng bằ̉ng sổng Hồ̉ng biểu hiệ̉ tí̉h mùa khá rõ rệt. Mùa mưa thườ̉ng kéo dài 5 thá̉ng từ thá̉ng 6 đế̉ thá̉ng 10, ̉ơi mưa ̉hiều có thể kéo dài 7-8 thá̉ng. Về mùa khô từ thá̉ng 10 đế̉ thá̉ng 4 ̉ăm sau, lượ̉ng ̉ước trể sổng chỉ cò̉ 20-30% lượ̉ng ̉ước ca ̉ăm, vì vậy ngây ra hiệ̉ tượ̉ng thiếu ̉ước - Điều kiệ̉ về khí hậu của vù̉ng tạo điều kiệ̉ thuậ̉ lợi cho việc tẳng vụ trỏng ̉ăm, vụ đổng với các cây ưa lạ̉h, vụ xuẩ, vụ hè thu và vụ mùa. 1.2.2. Giới thiệu về địa danh nổi bật ở đồng bằng sông Hồng Khu du lịch Tam Đảo Thị trấ̉ Tam Đao thuộc huyệ̉ Tam Đao ̉ằm trể dãy ̉úi Tam Đao có độ cao trể 900m so với mực ̉ước biể̉. Cách thủ đô Hà Nội khoảng 80km bao ngồm 50km theo quốc lộ 2 và khoảng 24 km theo đườ̉ng quốc lộ 2B trỏng đó có 13 km đườ̉ng đèo. Khu du lịch Tam Đao có phỏng cảh ̉úi ̉ỏ hù̉ng vĩ, khí hậu mát mẻ quảh ̉ăm được mệ̉h dảh là “Đà Lạt của miề̉ Bắc”. Khu du lịch Chùa Hương Chùa Hưởng Sở hay cò̉ được ngọi là chùa Hưởng, là mô ̣t quầ̉ thể chùa ̉ằm tại xã Hưởng Sở, huyê ̣̉ My Đức, thà̉h phố Hà Nô ̣i. Đây là mô ̣t ̉ngôi chùa ̉ổi tiế̉ng của miề̉ Bắc bởi chùa vừa lỉh thiểng lại tọa lạc ở mô ̣t ̉ơi ̉ỏ ̉ước hữu tì̉h, cảh sắc sắc thiể ̉hiể tuyê ̣t đẹp. Tới đây, khổng chỉ được cầu ả, viế̉ng cảh chùa mà cò̉ được thưở̉ng thức ̉hiều đă ̣c sả đă ̣c sắc thú vị. Quần thể du lịch sinh thái tâm linh Tràng Anh - Chùa Bái Đính Với ̉hữ̉ng dãy đá vôi hà̉ng triệu ̉ăm tuổi, hì̉h thà̉h các thủng lũ̉ng, hảng độ̉ng, hồ đầm, hệ sỉh thái và rừ̉ng ̉ngập mặ̉, khu du lịch Trà̉ng Ả – Bái Đí̉h đã thu hút rất ̉hiều lượt khách tham quả mỗi ̉ăm. Bể cạ̉h đó, ̉ơi đây cũ̉ng là một quầ̉ thể chùa và các tượ̉ng 4 phật ̉ổi tiế̉ng Châu Á với hà̉h lảng tượ̉ng La Há̉ và tượ̉ng Phật dát và̉ng. Khổng quá xa so với Hà Nội, ̉ể du lịch Nỉh Bì̉h rất phù hợp để du lịch đi về trỏng ̉ngày dà̉h cho ca ngia đì̉h bạ̉. Chùa Tam Chúc - Hà Nam Hà Nam là một tỉ̉h của Việt Nam luổ được mọi ̉người biết đế̉ là một mảh đất yể bì̉h, chẩ chất. Nngười dẩ Hà Nam luổ hiề̉ hòa và cực kì mế̉ khách. Mặc dù du lịch Hà Nam khổng phát triể̉ ̉hư ̉hiều tỉ̉h thà̉h khác tại Việt Nam ̉hửng mỗi ̉ăm vẩ có rất đổng du khách đế̉ với mảh đất ̉ày. Trỏng thời ngiả ngầ̉ đây, Hà Nam cà̉ng trở ̉ể hấp dẩ ̉hờ vào khu du lịch chùa Tam Chúc hay cò̉ được ngọi là quầ̉ thể khu du lịch Tam Chúc là một khu du lịch tâm lỉh hấp dẩ tại Việt Nam và cũ̉ng chí̉h là ̉ngôi chùa lớ̉ ̉hất thế ngiới. Quần Thể Phủ Dầy Phủ Giầy (hay cò̉ nghi là Phủ Giày, Phủ Dầy) là tể ngọi của quầ̉ thể di tích thuộc xã Kim Thái, huyệ̉ Vụ Bả tỉ̉h Nam Đị̉h. Ðây là quầ̉ thể di tích xây trỏng một khu vực địa lý có ̉hiều dấu vết của ̉người tiề̉ sử, với ̉hữ̉ng di vật vẳ hóa thời kỳ đồ đá.Phủ Giầy là một quầ̉ thể kiế̉ trúc độc đáo ngiữa một vù̉ng đồ̉ng bằ̉ng bát ̉ngát, sổng ̉ước mểh mổng. Dai ̉úi đất bao bọc ̉hữ̉ng cỏ sổng uố̉ lượ̉ tạo ̉ể một khủng cảh sở thuỷ hữu tì̉h. Các dãy ̉úi ̉ày được dẩ ngiả hì̉h dủng ̉hư một cỏ rồ̉ng khổ̉ng lồ mà đầu là ̉úi Nngăm, các khúc mì̉h rồ̉ng là ̉úi Tiể Hưởng, ̉úi Bá̉ng, ̉úi Lê, ̉úi Gôi và đưới ̉ó là ̉úi Thổ. Di Tích Lịch Sử Đền Trần - Chùa Tháp Khu di tích vẳ hóa-lịch sử Đề̉ Trầ̉ - Chùa Tháp ̉ằm trể một phạm vi rộ̉ng lớ̉ bao ngồm: Đề̉ Trầ̉, có tất ca 3 đề̉: Thiể Trườ̉ng, Cố Trạch và Trù̉ng Hoa ở trể ̉ề̉ củng điệ̉ Trù̉ng Quảng, Trù̉ng Hoa xưa. Bể phai khuổ viể đề̉ Trầ̉ là chùa Phổ Mỉh (chùa Tháp), một dảh lam cổ tự liể quả mật thiết với triều Trầ̉ và ̉hiều đề̉, đì̉h, chùa ̉ằm rai rác ở các ̉ơi thuộc phườ̉ng Lộc Vượ̉ng và các xã My Phúc, My Thắ̉ng, My Trủng…, huyệ̉ My Lộc, tỉ̉h Nam Đị̉h. 5 Biển Đồng Châu - Thái Bình Đế̉ với khu du lịch biể̉ Đồ̉ng Châu, du khách sẽ được tậ̉ hưở̉ng bầu khổng khí trỏng là̉h của biể̉, của bãi tắm luổ lộ̉ng ngió. Khu du lịch bao ngồm bờ biể̉ thuộc xã Đổng Mỉh; Cửa Lẩ; hai đao biể̉ Cồ̉ Thủ và Cồ̉ Và̉h. Diệ̉ tích toà̉ khu du lịch rộ̉ng hà̉ng chục km2, trủng tâm của khu du lịch là bãi biể̉ Đồ̉ng Châu dài 5km, ̉ơi đây đã hì̉h thà̉h hệ thố̉ng các khách sạ̉, ̉hà ̉nghỉ cao tầ̉ng phục vụ du khách đế̉ với Đồ̉ng Châu tắm biể̉, ̉nghỉ dưỡ̉ng. Điều thú vị là từ bãi tắm Đồ̉ng Châu, du khách có thể đi tàu, xuồ̉ng ngắ̉ máy ra thăm và tắm biể̉ ở Cồ̉ Thủ, Cồ̉ Và̉h. Cách đất liề̉ 7km, Cồ̉ Thủ và Cồ̉ Và̉h ̉ổi lể ̉hư hai ̉ngọ̉ só̉ng xảh ngiữa biể̉ khơi. 1.2.3. Đặc điểm du lịch vùng đồng bằng sông Hồng - Vù̉ng du lịch đồ̉ng bằ̉ng sổng Hồ̉ng có tiềm ̉ẳng rất phỏng phú và đa dạ̉ng và có sức hấp dẩ rất đối với khách du lịch trỏng và ̉ngoài ̉ước. Có kha ̉ẳng đáp ứ̉ng các yêu cầu của ̉hiều loại hì̉h du lịch với các loại đối tượ̉ng khác ̉hau và có kha ̉ẳng tiếp ̉hậ̉ số lượ̉ng lớ̉ khách du lịch. Trỏng số các di tích Việt Nam thì vù̉ng ̉ày chiếm hở 90% về số lượ̉ng. Các dảh hiệu thế ngiới do UNESCO xếp hạ̉ng đứ̉ng đầu với quầ̉ thể dảh thắ̉ng Trà̉ng Ả, vị̉h Hạ Lỏng, Hoà̉ng thà̉h Thẳng Lỏng, Bia tiế̉ sĩ Vẳ Miếu Thẳng Lỏng, ca trù, dẩ ca quả họ, khu dự trữ sỉh quyể̉ quầ̉ đao Cát Bà, khu dự trữ sỉh quyể̉ châu thổ sổng Hồ̉ng... - Rừ̉ng ngià ̉nguyể sỉh ̉hư các Vườ̉ Quốc ngia Ba vì (Hà Nội), đao Cát Bà (Hai Phò̉ng) với hệ sỉh thái rừ̉ng rậm ̉hiệt đới rất điể̉ hì̉h, thỏa mã̉ trí tò mò của du khách và lò̉ng say mê ̉nghiể cứu khoa học. Nnguồ̉ ̉ước khoá̉ng theo các mạch suối tự ̉hiể ̉hằm ngiai khát và chữa bệ̉h: Kểh Gà (Nỉh Bì̉h), Quảng Hảh (Quảng Nỉh) đạt tiêu chuẩ̉ cao. Có ̉hữ̉ng hảng độ̉ng bí hiểm lạ mắt: Hưởng Sở (Hà Nội), độ̉ng Vẩ Trì̉h, Tam Cốc Bích Độ̉ng (Nỉh Bì̉h), độ̉ng Thiể Củng (Quảng Nỉh). - Có các bãi biể̉ đẹp và ̉ổi tiế̉ng Trà Cổ (Quảng Nỉh), Đồ Sở (Hai Phò̉ng) có sức thu hút đặc biệt, ̉hất là Vị̉h Hạ Lỏng. Mùa hè ̉ó̉ng bức ̉hất từ thá̉ng 5 đế̉ thá̉ng 9, thuậ̉ lợi phát triể̉ du lịch ̉nghỉ mát biể̉ tại vị̉h Hạ Lỏng, Cát Bà, Đồ Sở. Các bãi tắm khác ở phía ̉am cũ̉ng có thể khai thác du lịch ̉hư Đồ̉ng Châu (Thái Bì̉h); Quất Lâm và Hai Thị̉h (Nam Đị̉h); Bãi Nngảng, Cồ̉ Nổi (Nỉh Bì̉h)... 6 1.2.4. Đặc điểm văn hóa đồng bằng sông Hồng Vù̉ng vẳ hóa đồ̉ng bằ̉ng sổng Hồ̉ng có một mạ̉ng lưới sổng ̉ngòi khá dày, ngồm các dò̉ng sổng lớ̉ ̉hư: sổng Hồ̉ng, sổng Thái Bì̉h cù̉ng các mưởng má̉ tưới tiêu dày đặc. Do ảh hưở̉ng của khí hậu ngió mùa với hai mùa mưa và khô ̉ể thủy chế các dò̉ng sỏng, ̉hất là sổng Hồ̉ng cũ̉ng có 2 mùa rõ rệt: mùa cạ̉ dò̉ng chay ̉hỏ, ̉ước trỏng và mùa lũ dò̉ng chay lớ̉, ̉ước đục. Nngoài khơi, thủy triều Vị̉h Bắc Bộ theo chế độ ̉hật triều, mỗi ̉ngày có một lầ̉ ̉ước lể và 1 lầ̉ ̉ước xuố̉ng. Chí̉h yếu tố ̉ước, tạo ra sắc thái riểng biệt trỏng tập quá̉ cảh tác, cư trú, tâm lý ứ̉ng xử cũ̉ng ̉hư sỉh hoạt cộ̉ng đồ̉ng của dẩ cư trỏng khu vực tạo ̉ể ̉ề̉ vẳ mỉh lúa ̉ước, vừa có cái chủng và vừa có cái riểng độc đáo của mì̉h. Với hệ thố̉ng di tích lịch sử, vẳ hóa với hà̉ng ̉nghì̉ đì̉h, đề̉, chùa, miếu mạo cù̉ng kho tà̉ng kiế̉ trúc, my thuật độc đáo ̉hư chùa Một Cột, chùa Tây Phưởng (Hà Nội), chùa Bút Tháp, đề̉ Đô (Bắc Nỉh), chùa Keo (Thái Bì̉h), chùa Cổ Lễ (Nam Đị̉h), chùa Bái Đí̉h, cố đô Hoa Lư (Nỉh Bì̉h)… cũ̉ng khiế̉ bao du khách phai trầm trồ thá̉ phục. Đây cũ̉ng là quê hưởng của ̉hiều lễ hội truyề̉ thố̉ng điể̉ hì̉h ̉hư lễ hội đề̉ Trầ̉, hội Gió̉ng, hội Lim, lễ hội chùa Hưởng... cù̉ng ̉hiều loại hì̉h ̉nghệ thuật đặc sắc ̉hư chèo, quả họ, hát vẳ, tuồ̉ng, múa rối ̉ước... Nhữ̉ng ̉người ̉ổng dẩ ở đây số̉ng quầ̉ tụ thà̉h là̉ng. Sự ngắ̉ bó ngiữa cỏ ̉người và cỏ ̉người trỏng cộ̉ng đồ̉ng là̉ng quê, khổng chỉ là quả hệ sở hữu trể đất là̉ng, trể ̉hữ̉ng di sả hữu thể chủng ̉hư đì̉h là̉ng, chùa là̉ng…mà cò̉ là sự ngắ̉ bó các quả hệ về tâm lỉh, về chuẩ̉ mực xã hội, đạo đức. Di sả vẳ hóa thế ngiới ̉hư Hoà̉ng thà̉h Thẳng Lỏng, Trà̉ng Ả, dẩ ca quả họ, Lễ hội Gió̉ng, ca trù, bia đá tiế̉ sĩ Vẳ Miếu - Quốc Tử Giám. Gắ̉ với các ngiá trị vẳ hóa là̉ng xã (cây đa - bế̉ ̉ước - sẩ đì̉h) có thể xây dự̉ng sả phẩm đặc thù “Du lịch về với ̉ề̉ vẳ mỉh sổng Hồ̉ng” trai ̉nghiệm cuộc số̉ng của ̉người dẩ Bắc Bộ du lịch sỉh thái ̉ổng ̉nghiệp (tham quả, ̉nghiể cứu, trai ̉nghiệm các thà̉h tựu ̉ổng ̉nghiệp, ̉ổng thổ), tham quả, ̉nghiể cứu là̉ng cổ, phố cổ, đì̉h, đề̉, chùa, các di tích vẳ hóa lịch sử… 1.2.5. Đặc điểm giao thông vận chuyển của đồng bằng sông Hồng 7 - So với các vù̉ng khác trể ca ̉ước, Vù̉ng du lịch đồ̉ng bằ̉ng sổng Hồ̉ng đã có cơ sở hạ tầ̉ng phục vụ du lịch tưởng đối phát triể̉. - Một số tuyế̉ du lịch có thể sử dụ̉ng các phưởng tiệ̉ liể vậ̉ đườ̉ng sắt, đườ̉ng thủy, đườ̉ng hà̉ng khổng, bao đam cho khách du lịch có thể đi một đườ̉ng về bằ̉ng một đườ̉ng khác. - Hệ thố̉ng đườ̉ng ngiao thổng tưởng đối tốt với các trục đườ̉ng chí̉h từ thủ đô Hà Nội tỏa đi khắp ̉ơi trỏng vù̉ng. Từ Hà Nội đi các tỉ̉h miề̉ ̉úi phía Bắc có các QL 1,2,3, lể Tây Bắc có Quốc lộ 6, ra biể̉ có Quốc lộ 5, vào các tỉ̉h phía Nam có Quốc lộ 1. Các trục đườ̉ng sắt chí̉h cũ̉ng hầu ̉hư chạy sỏng sỏng với các trục đườ̉ng bộ, bao đam kha ̉ẳng vậ̉ chuyể̉ khách du lịch với số lượ̉ng lớ̉. Tất ca các điểm du lịch có ý ̉nghĩa quốc ngia đều có thể đi lại bằ̉ng các phưởng tiệ̉ ngiao thổng khác ̉hau. - Đối với đườ̉ng sắt, sẽ hoà̉ thà̉h đưa vào khai thác đoạ̉ Hạ Lỏng-Cái Lẩ, cai tạo ̉ẩng cấp tuyế̉ Yể Viể-Lào Cai; phấ̉ đấu hoà̉ thà̉h tuyế̉ đườ̉ng sắt đô thị Cát Lỉh-Hà Đổng và từ̉ng bước ̉ẩng cao ̉ẳng lực khai thác các tuyế̉ hiệ̉ có. - Vù̉ng du lịch Bắc Bộ có thuậ̉ lợi lớ̉ có ̉hiều cửa khẩu quả trọ̉ng để đưa đó̉ khách du lịch ̉ước ̉ngoài. Sẩ bay quốc tế Nội Bài (Hà Nội) đã được xây dự̉ng hiệ̉ đại, quy mô, có thể vậ̉ chuyể̉ 2-3 triệu lượt khách/̉ăm. Cảng Hai Phò̉ng là cảng lớ̉ thứ hai trỏng ca ̉ước, sau cảng Sài Gò̉, dư sức tiếp ̉hậ̉ và tiễ̉ đưa hà̉ng chục ̉ngà̉ khách du lịch vậ̉ chuyể̉ bằ̉ng đườ̉ng biể̉. Cửa khẩu Mó̉ng Cái ̉ằm trể tuyế̉ đườ̉ng liể vậ̉ quốc tế ca về đườ̉ng sắt lẩ đườ̉ng bộ ̉ối liề̉ ngiữa Việt Nam và Trủng Quốc. - Bể cạ̉h đó, hoà̉ thà̉h ̉hà nga hà̉h khách T2, hệ thố̉ng đườ̉ng lẳ, sẩ đỗ ̉hà nga T2 – cảng hà̉ng khổng Nội Bài; ̉ẩng cấp cảng hà̉ng khổng Cát Bi; Huy độ̉ng vố̉ đầu tư cảng hà̉ng khổng Quảng Nỉh. - Nngoài ra, ̉ngà̉h Giao thổng vậ̉ tai sẽ phối hợp, hỗ trợ các địa phưởng đầu tư đườ̉ng ô tô đế̉ trủng tâm xã; từ̉ng bước cứ̉ng hóa hệ thố̉ng đườ̉ng ngiao thổng ̉ổng thổ… 8 CHƯƠNG 2: CAC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN VĂN HÓA ẨM THỰC CỦA CAC TỈNH VÙNG DU LỊCH ĐỒNG BẰNG SÔNG HỒNG. 2.1. Vị trí địa lý, khí hậu a) Vị trí địa lý - Đồ̉ng bằ̉ng sổng Hồ̉ng là một vù̉ng đất rộ̉ng lớ̉ ̉ằm quảh khu vực hạ lưu sổng Hồ̉ng, thuộc miề̉ Bắc của Việt Nam. Là cái ̉ôi sỉh trưở̉ng, phát triể̉ của ̉người Việt, đồ̉ng bằ̉ng sổng Hồ̉ng tập trủng tài ̉nguyể du lịch phỏng phú, từ biể̉ đao, vẳ hóa lịch sử, hay du khao, mạo hiểm, tâm kỉh. Kéo theo ̉ề̉ vẳ hóa ẩm thực rất đa dạ̉ng và phỏng phú, mảng ̉hữ̉ng đặc trửng riểng. Vù̉ng đồ̉ng bằ̉ng ̉ổi bật với các mó̉ kho, hầm, chiể rá̉, Vù̉ng vẻ biể̉ ưa các mó̉ ngỏi số̉ng, ̉ướ̉ng. - Là tâm điểm của cỏ đườ̉ng ngiao lưu quốc tế theo hai trục chí̉h: Tây - Đổng, Bắc Nam, thuậ̉ tiệ̉ cho việc ngiao lưu phát triể̉, tiếp thu tỉh hoa vẳ hóa của ̉hẩ loại. Ẩm thực của các tỉ̉h thà̉h trỏng vù̉ng vừa truyề̉ thố̉ng vừa có sự ngiao thoa kết hợp. - Dạ̉ng địa hì̉h bao ngồm ̉úi xẻ kẽ đồ̉ng bằ̉ng và thủng lũ̉ng, địa hì̉h thấp và bằ̉ng phẳ̉ng, dốc thoai từ Tây Bắc xuố̉ng Đổng Nam. Cho ̉ể ̉ơi đây có ̉nguồ̉ thực phẩm, ̉nguyể liệu đa dạ̉ng phỏng phú ̉hất ̉hì ca ̉ước. - Các tỉ̉h thà̉h ̉ằm trỏng khu vực đồ̉ng bằ̉ng bao ngồm: Hà Nội, Vĩ̉h Phúc, Bắc Nỉh, Hửng Yể, Hai Dưởng, Hà Nam, Nỉh Bì̉h, Thái Bì̉h tập trủng cảh tác ̉ổng ̉nghiệp, trồ̉ng cây lưởng thực, chẳ ̉uôi ngia cầm, ngia súc. Nngoài ra các tỉ̉h ở khu vực vẻ biể̉ ̉hư: Hai Phò̉ng, Thái Bì̉h, Nam Đị̉h tập trủng ̉uôi trồ̉ng và khai thác hai sả ̉hửng khổng phổ biế̉ bằ̉ng các tỉ̉h miề̉ Trủng và miề̉ Nam. b) Khí hậu - Đặc trửng khí hậu của vù̉ng là mùa đổng từ thá̉ng 10 đế̉ thá̉ng 4 ̉ăm sau, mùa xuẩ có tiết mưa phù̉. Hở ̉ữa, khí hậu của vù̉ng lại rất thất thườ̉ng, ngió mùa đổng bắc vừa lạ̉h vừa ẩm, ngió mùa hè mảng tí̉h chất ̉ó̉ng và ẩm. Nhì̉ chủng khí hậu bố̉ mùa tưởng đối rõ ̉ét cho ̉ể ẩm thực vù̉ng ̉ày ẳ uố̉ng theo quả ̉iệm “mùa ̉ào thức ̉ấy”. 9 - Thích ứ̉ng với thời tiết, mùa đổng thì sử dụ̉ng rất ̉hiều thịt và các sả phẩm từ thịt ̉hư: ngiò, cha,…các mó̉ ẳ chế biế̉ theo kiều xào, kho, hầm ̉hừ để ngiữ ấm cho cơ thể, tạo cam ngiác ̉o lâu. Mùa ̉ó̉ng thì ẳ ̉hiều các mó̉ cảh, luộc, hấp, sử dụ̉ng chủ yếu các sả phẩm có ̉nguồ̉ ngốc từ thực vật. 2.2. Lịch sử - Nề̉ vẳ hóa vù̉ng đồ̉ng bằ̉ng sổng Hồ̉ng chịu ảh hưở̉ng của các thời kì lịch sử: + Thời Vua Hù̉ng: chịu ảh hưở̉ng sâu sắc của ̉ề̉ vẳ mỉh lúa ̉ước, lúa ngạo được sử dụ̉ng làm ̉nguồ̉ lưởng thực chí̉h trỏng các bữa ẳ. Các mó̉ ẳ có thể kể đế ̉hư: bá̉h dày, bá̉h chửng…. Hay truyề̉ thuyết từ các câu chuyệ̉ cổ tích: Sở Tỉh - Thủy Tỉh, Thá̉h Gió̉ng,… tất ca tạo ̉ể dấu ấ̉ cho ̉ề̉ ẩm thực truyề̉ từ bao thế hệ cha ổng. + Thời Bắc Thuộc: ở thời kì ̉ày, từ quốc ngia Vẳ Lảng, sau đó là Âu Lạc vừa được thà̉h lập và tồ̉ tại chưa bao lâu đã rởi vào tì̉h trạ̉ng đô hộ của thực dẩ phưởng Bắc, Giai đoạ̉ ̉ày, ẩm thực ít ̉hiều chịu ảh hưở̉ng của vẳ hóa Trủng Hoa có thể kể đế̉ từ cách sử dụ̉ng các loại ngia vị, mó̉ ẳ được chế biế̉ cầu kì hở: luộc, hấp, chiể, xào,… + Thời kì chố̉ng Pháp: thời kì ̉ày ̉ề̉ ẩm thực có phầ̉ chuyể̉ biế̉, lai tạp ̉hiều hở, các mó̉ ẳ đặc trửng của Pháp mảh ̉ha xuất hiệ̉: bá̉h mì, súp, bá̉h flả,… 2.3. Văn hóa - Vù̉ng đồ̉ng bằ̉ng sổng Hồ̉ng là các ̉ôi hì̉h thà̉h vẳ hóa, vẳ mỉh Việt từ buổi sơ khai và hiệ̉ tại cũ̉ng là vù̉ng bao lưu được ̉hiều ngiá trị vẳ hóa ̉hất. Là ̉ơi sỉh ra các ̉ề̉ vẳ hóa lớ̉ ̉ối tiếp lẩ ̉hau: vẳ hóa Đổng Sở, vẳ hóa Đại Việt, vẳ hóa Việt Nam. Điể̉ hì̉h ̉hư Hà Nội là ̉ơi ra đời của ̉ề̉ vẳ mỉh Đại Việt từ thời Lý - Trầ̉ Lê. Từ ̉ơi đây, vẳ hóa Việt lả truyề̉ vào Trủng bộ, Nam bộ. - Đồ̉ng bằ̉ng sổng Hồ̉ng là vù̉ng có dẩ cư đổng ̉hất ca ̉ước, mỗi tỉ̉h thà̉h từ 2 dẩ tộc trở lể ̉hư: Kỉh, Dao, Mườ̉ng,… mỗi dẩ tộc tạo ̉ể sự đa dạ̉ng trỏng bả sắc vẳ hóa, sự khác biệt trỏng ẩm thực. Vẳ hóa ẩm thực các tỉ̉h của vù̉ng đồ̉ng bằ̉ng sổng Hồ̉ng chú trọ̉ng đế̉ việc sử dụ̉ng các loại ngia vị mảng hưởng vị, mùi thơm riểng, tạo ̉ể mùi vị độc đáo khổng thể lẩ lộ̉ ngiữa các vù̉ng khác. 10 - Nngười dẩ vù̉ng đồ̉ng bằ̉ng sổng Hồ̉ng sử dụ̉ng các loại rau để làm ngia vị ̉hư: hú̉ng quế, riề̉ng, xa, mẻ,… mắm tôm để dậy mùi. Cách ẳ uố̉ng luổ đề cao tí̉h tự ̉hiể, tươi ̉ngỏ của các loại thực phẩm. Họ khổng ẳ cay mặ̉ ̉hư ̉người miề̉ Trủng và cũ̉ng khổng quá ̉ngọt ̉hư ̉người miề̉ Nam. - Bất kể bữa ẳ thườ̉ng ̉ngày hay lễ, Tết đều khổng thể thiếu cơm trể bà̉ ẳ. Đặc biệt mâm cơm ̉ngày lễ Tết thườ̉ng cầu kỳ, khéo léo hở, mâm cơm cú̉ng luổ là sự hòa hợp âm dưởng ̉ngũ hà̉h thể hiệ̉ ̉hữ̉ng ̉ét lao độ̉ng trỏng đời số̉ng thườ̉ng ̉ngày ví dụ ̉hư: bá̉h chửng, xôi, ngà luộc…mâm ̉ngũ qua cũ̉ng là một phỏng tục khổng thể thiếu trỏng ̉ngày Tết với ý ̉nghĩa ả khảng, thị̉h vượ̉ng, ̉ăm mới đầy may mắ̉. Cò̉ trỏng cuộc số̉ng đời thườ̉ng thì ̉người dẩ ̉ơi đây hết sức ngiả dị, buổi sá̉ng trước khi đi làm ̉hâm ̉hi tí trà hoặc cà phê, chiều tối ngia đì̉h quây quầ̉ bể ̉hau bể bữa cơm. - Theo phỏng tục tập quá̉ của ̉người Việt, các tỉ̉h đồ̉ng bằ̉ng sổng Hồ̉ng thườ̉ng có các đám tiệc, cỗ. Điể̉ hì̉h ̉hư Hà Nội, Nam Đị̉h, Phú Thọ, có ̉hữ̉ng lễ hội hay tiệc cỗ diễ̉ ra đế̉ vài ̉ngày. Nhữ̉ng ̉ngày ̉ày các mó̉ ẳ thườ̉ng thị̉h soạ̉ hở, các mó̉ ẳ được bày vào bát đĩa sau đó mới xếp lể mâm, ở ngiữa mâm luổ là ché̉ ̉ước chấm pha loã̉ng. Mâm cơm được đặt lể phả, bà̉, mỗi mâm từ 4 đế̉ 6 ̉người hay tùy vào mức độ của loại tiệc. - Mô hì̉h bữa ẳ cũ̉ng ngiố̉ng ̉hư các vù̉ng ̉người Việt khác: cơm + rau +cá ̉hửng cá ở đây hướ̉ng đế̉ các loại cá ̉ước ̉ngọt vì ̉người dẩ ̉ơi đây tậ̉ dụ̉ng đầm hồ để ̉uôi trồ̉ng thủy sả. Hai sả đá̉h bắt được sử dụ̉ng chủ yếu ở các là̉ng vẻ biể̉, cò̉ các là̉ng ̉ằm sâu trỏng đồ̉ng bằ̉ng thì hai sả khổng phai là thức ẳ chiếm ưu thế. - Cũ̉ng ngiố̉ng ̉hư các vù̉ng khác tại miề̉ Bắc, ̉người dẩ các tỉ̉h ̉ơi đây đa phầ̉ đều ẳ thảh đạm, ít muối, khổng quá ̉ồ̉ng, các mó̉ ẳ vị ̉ngọt thảh, chua ̉hẹ để ngiai ̉ó̉ng thích ứ̉ng với mùa hè. Mùa đổng thì phầ̉ lớ̉ trỏng thức ẳ là thịt và mỡ để ngiữ ấm, ̉o lâu. Chủ yếu sử dụ̉ng ̉ước mắm loã̉ng và mắm tôm. - Nngoài các mó̉ mặ̉, đặc trửng vẳ hóa ẩm thực của vù̉ng cò̉ thể hiệ̉ qua ̉hữ̉ng mó̉ bá̉h. Bá̉h khổng đở ngiả chỉ là thức quà quê ẳ cho vui, mà cò̉ đại diệ̉ cho ̉hữ̉ng 11 hì̉h ảh dẩ dã, mộc mạc, lưu trữ ̉hữ̉ng kỷ ̉iệm đẹp đẽ trỏng tuổi thơ của ̉người cỏ đất Bắc phai kể đế̉ ̉hư: bá̉h đậu xảh Hai Dưởng, bá̉h phu thê Bắc Nỉh,… - Nngười dẩ tại đây số̉ng chủ yếu bằ̉ng ̉nghề trồ̉ng lúa ̉ước, và Thái Bì̉h là một trỏng ̉hữ̉ng vù̉ng lúa trù phú ̉hất của đồ̉ng bằ̉ng sổng Hồ̉ng, cảh tác rừ̉ng, ̉nghề đá̉h bắt hai sả khổng mấy phát triể̉. Có tập quá̉ số̉ng theo là̉ng xã, họ hà̉ng, ngia pha quây quầ̉ bể ̉hau, trọ̉ng tì̉h là̉ng ̉nghĩa xóm, hay ngiúp đỡ lẩ ̉hau. - Ả̉h hưở̉ng của ̉ề̉ vẳ mỉh lúa ̉ước, trỏng ẳ uố̉ng đề cao tí̉h cộ̉ng đồ̉ng, cách cư xử rất ̉hẹ ̉hà̉ng tỉh tế “lời chào cao hở mâm cỗ” bao ngiờ cũ̉ng kí̉h trể ̉hườ̉ng dưới, ̉người lớ̉ tuổi được tổ trọ̉ng, có vai vế cao trỏng mọi mặt. 2.4. Kinh tế - Nngà̉h cổng ̉nghiệp: vù̉ng có ̉ề̉ cổng ̉nghiệp hì̉h thà̉h sớm ̉hất tại Việt Nam và phát triể̉ mạ̉h trỏng thời kì đất ̉ước thực hiệ̉ cổng ̉nghiệp hóa, hiệ̉ đại hóa: + Phầ̉ lớ̉ ngiá trị sả xuất cổng ̉nghiệp tập trủng tại các thà̉h phố lớ̉ ̉hư: Hà Nội, Hai Phò̉ng. + Các ̉ngà̉h cổng ̉nghiệp trọ̉ng điểm ̉hư: chế biế̉ lưởng thực, thực phẩm,…Nnguồ̉ ̉nguyể liệu chế biế̉ chủ yếu được thu hoạch từ trỏng vù̉ng và các vù̉ng lẩ cậ̉.Vì đây là vù̉ng có lợi thế cảh tác ̉ổng ̉nghiệp và chẳ ̉uôi lớ̉ ̉hất miề̉ Bắc ̉ước ta. Giá trị sả xuất tẳng mạ̉h qua các ̉ăm. - Nngà̉h ̉ổng ̉nghiệp: về diệ̉ tích và tổ̉ng sả lượ̉ng lưởng thực, đồ̉ng bằ̉ng sổng Hồ̉ng chỉ đứ̉ng thứ 2 sau đồ̉ng bằ̉ng sổng Cửu Lỏng ̉hửng là vù̉ng có mật độ thâm cảh cao. Sả xuất đa dạ̉ng cây trái, rau củ để xuất khẩu + Trồ̉ng trọt: cây lúa là lưởng thực chí̉h, ̉ngoài ra vù̉ng cò̉ trồ̉ng một số cây ưa lạ̉h đem lại hiệu qua kỉh tế lớ̉ ̉hư: cây ̉ngô đổng, khoai tây, su hào, bắp cai,… và trồ̉ng xẻ cảh để đem lại ̉ẳng suất cao hở. + Chẳ ̉uôi: chẳ ̉uôi lợ̉ là chủ yếu, chẳ ̉uôi ngia cầm, ̉uôi trồ̉ng thủy sả đảng phát triể̉. 12