Tài liệu Nguyễn bính

Nguyễễn Bính sinh ngày 13-2-1918, tức mồồng ba Tễết năm M ậu Ng ọ v ới tễn th ật là Nguyễễn Tr ọng Bính t ại xóm Trạm, thồn Thiện Vịnh, xã Đồồng Đội (nay là xã Cộng Hòa), huy ện V ụ Bản, t ỉnh Nam Đ ịnh.[1] Cha Nguyễễn Bính tễn là Nguyễễn Đạo Bình, làm nghễồ d ạy h ọc, còn m ẹ ồng là bà Bùi Th ị Mi ện, con gái m ột gia đình khá giả. Ông bà sinh được ba ng ười con trai là Nguyễễn M ạnh Phác (Trúc Đ ường), Nguyễễn Ng ọc Th ụ và Nguyễễn Bính. Bà Miện bị răến độc căến rồồi mấết năm 1918, lúc đó bà m ới 24 tu ổi. Đ ể l ại cho ồng Bình ba đ ứa con th ơ, khi đó Nguyễễn Mạnh Phác mới sáu tuổi, Nguyễễn Ngọc Th ụ ba tu ổi và Nguyễễn Bính m ới sinh đ ược ba tháng. Đúng nh ư cấu thơ ồng viễết: Còn tồi sồếng sót là may Mẹ hiễồn mấết sớm trời đày làm thơ Mấếy năm sau ồng Bình cưới bà Phạm Thị Duyễn làm vợ kễế (bà sinh đ ược bồến ng ười con, hai trai hai gái). Bà cả Giấồn là chị ruột của mẹ Nguyễễn Bính, nhà bà lại giàu có, nễn bà cùng ồng Bùi Trình Khiễm là c ậu ru ột c ủa Nguyễễn Bính và là cha của nhà văn Bùi Hạnh C ẩn, đón ba anh em Nguyễễn Bính vễồ nuồi cho ăn h ọc. Nguyễễn Bính làm thơ từ thuở bé, được cậu Khiễm khen hay nễn đ ược c ưng Năm 13 tuổi Nguyễễn Bính được giải nhấết trong cuộc thi hát trồếng quấn đấồu xuấn ở h ội làng v ới sáng tác: ...Anh đồế em này: Làng ta chưa vợ mấếy người ? Chưa chồồng mấếy ả, em thời biễết khồng Đồế ai đi khăếp tấy đồng, Làm sao kiễếm nổi tấếm chồồng nh ư chúng anh đấy? Làm sao như rượu mới say, Như giăng mới mọc, như cấy mới trồồng ? Làm sao như vợ như chồồng ? Làm sao cho thỏa má hồồng răng đen Làm sao cho tỏ hơi đèn ? Làm sao cho bút gấồn nghiễn suồết đời ? Làm sao ? anh khen em tài ? Làm sao ? em đáp một lời làm sao... ?[2] Trúc Đường thi đồễ thành trung (đíp-lồm) vào loại gi ỏi ở Hà N ội, rồồi d ạy h ọc trong m ột tr ường t ư th ục ở Hà Đồng, Trúc Đường băết đấồu viễết văn và làm th ơ. Ông đón Nguyễễn Bính lễn và truyễồn đ ạt cho Nguyễễn Bính văn học Pháp. Cuộc đời của Nguyễễn Bính găến bó Với Trúc Đ ường c ả vễồ văn ch ương và đ ời sồếng. Thi sĩ giang hồồ[sửa | sửa mã nguồồn] Năm 1932, 1933 Nguyễễn Bính có theo ng ười bạn h ọc ở thồn Vấn lễn Đồồng H ỷ, Thái Nguyễn d ạy h ọc, có leễ những vấồn thơ như: Cỏ đồồi ai nhuộm mà xanh Áo em ai nhuộm mà anh thấếy chàm Da trời ai nhuộm mà lam Tình ta ai nhuộm ai làm cho phai Là được Nguyễễn Bính viễết trong thời gian này. Bài thơ của ồng được đăng báo đấồu tễn là bài Cồ hái m ơ. Năm 1937 Nguyễễn Bính g ửi t ập th ơ Tấm hồồn tồi t ới dự thi và đã được giải khuyễến khích c ủa nhóm T ự l ực văn đoàn. H ọa sĩ Nguy ệt Hồồ nh ớ l ại: Tồi quen Nguyễễn Bính từ khi anh chưa có tễếng tăm gì, ngày ngày ồm tập th ơ đễến làm quen v ới các tòa so ạn báo. Tồi thích th ơ anh và đã giới thiệu anh với Lễ Tràng Kiễồu, ch ủ bút Tiểu thuyễết Th ứ Năm, đã đăng bài "Cồ hái m ơ", bài th ơ đấồu tễn của anh đăng báo. Tồi khuyễn anh gửi thơ d ự thi, và anh đã chiễếm gi ải th ưởng c ủa T ự L ực Văn Đoàn... chúng tồi thấn nhau từ đó, khoảng 1936-1940, quãng đấồu đ ời th ơ c ủa anh,...[3] Từ năm 1940, Nguyễễn Bính băết đấồu nổi tễếng v ới sồế lượng th ơ khá dày, đễồ tài phong phú, trong đó ch ủ yễếu là thơ tnh. Cũng trong năm này Trúc Đường chuyển ra Hà N ội ở và đang viễết truy ện dài Nhan săếc, Nguyễễn Bính t ỏ ý muồến đi Huễế tm đễồ tài sáng tác. Trúc Đường tán thành nh ưng khồng có tễồn, ồng đã cho Nguyễễn Bính chiễếc máy ảnh và vễồ quễ bán dãy thễồm đá xanh (vật báu duy nhấết c ủa gia đình) đ ưa tấết c ả sồế tễồn cho Nguyễễn Bính. Vào Huễế Nguyễễn Bính Gửi thơ ra cho Trúc Đường đ ọc tr ước, rồồi đăng báo sau. Cuồếi năm 1941, đấồu năm 1942, Trúc Đường nhận được nhiễồu bài thơ c ủa Nguyễễn Bính trong đó có: Xuấn tha h ương và Oan nghi ệt. Sau đó Nguyễễn Bính lại trở vễồ Hà Nội, rồồi lại đi vào Sài Gòn. Lấồn chia tay cuồếi cùng với Trúc Đường là vào năm 1943, đễến năm 1945 tn t ức th ưa dấồn. Năm 1946 thì mấết liễn lạc hẳn. Trong thời gian này Nguyễễn Bính đã g ặp nhà th ơ Đồng Hồồ, Kiễn Giang. Có lúc ồng c ư ng ụ trong nhà Kiễn Giang. Đó là thời ồng viễết những bài Hành Ph ương Nam, T ặng Kiễn Giang, T ừ Đ ộ Vễồ Đấy,... Cũng trong thời gian này Nguyễễn Văn Thinh (Th ủ t ướng chính ph ủ "Nam Kỳ t ự tr ị") có treo gi ải: Ai đ ưa đ ược nhà thơ Nguyễễn Bính "dinh tễ" (vào thành) theo chính ph ủ ("Nam Kỳ t ự tr ị") seễ đ ược th ưởng 1000 đồồng Đồng Dương! Nễếu nhà thơ tự vào thành cũng đ ược h ưởng nh ư thễế (1000 đồồng Đồng D ương hồồi đó là c ả m ột c ơ nghiệp). Nhiễồu thi sĩ là bạn Nguyễễn Bính viễết th ư "thuyễết khách" m ời ồng vào. Hồồi đó ồng đang lang thang ở Rạch Giá, ngày thì ăn ở nhờ một người bạn, đễm ra đình ng ủ, ồng ch ỉ có cái bao cói đ ể chui vào cho kh ỏi muồễi, nễn có nhiễồu người tưởng ồng vào thành với Chính ph ủ C ộng hòa Nam Kỳ. ẤẤy v ậy mà trong m ột bài th ơ c ủa mình ồng đã viễết hai cấu khẳng đ ịnh: ... Mình khồng bỏ Sở sang Tễồ Mình khồng là kẻ lồễi thễồ thì thồi. Nhiễồu người ở Nam Bộ hồồi đó biễết chuyện gọi Nguyễễn Bính là có chí khí c ủa m ột sĩ phu yễu n ước. Năm 1947 Nguyễễn Bính đi theo Việt Minh, việc này đ ược B ảo Đ ịnh Giang nh ớ l ại: Tồi khồng nh ớ rõ cuồếi 1947 hay đấồu năm 1948, khoảng 3 giờ chiễồu, em bé giúp việc cho tồi ch ạy vào n ơi tồi làm vi ệc b ảo: "Có m ột ng ười xưng là Nguyễễn Bính đễến đấy muồến gặp chú"... Trễn th ực tễế, Nguyễễn Bính đã gia nh ập đ ội ngũ V ệ quồếc đoàn t ừ 3 giờ chiễồu hồm đó vì Bộ Tư lệnh là đồồng chí Trấồn Văn Trà và đồồng chí Nguyễễn Văn V ịnh đã chấếp nh ận yễu cấồu của tồi ngay ngày hồm sau. Chẳng những chấếp nhận mà các đồồng chí còn d ặn tồi: "đồếi đãi đàng hoàng, chăm sóc chu đáo tác giả Lỡ bước sang ngang" Nhưng theo lời giới thiệu của Đồễ Đình Thọ trong tập Th ơ tnh Nguyễễn Bính, xuấết b ản năm 1991 thì Nguyễễn Bính đã đễến với cách mạng khá sớm - ngay từ 1945 tr ước ngày kh ởi nghĩa tháng tám. Một thời gian sau, nhờ sự mai mồếi của ồng Lễ Duẩn, ồng kễết hồn v ới bà Nguyễễn Hồồng Chấu (m ột cán b ộ Vi ệt Minh), ồng sinh một con gái với bà này, đặt tễn là Nguyễễn Bính Hồồng Cấồu. Sau đó ồng l ại kễết hồn v ới bà Mai Th ị Mới, ở ấếp Hương Mai, xã Khánh Lấm, huyện U Minh và l ại sinh m ột con gái đ ược đ ặt tễn là Nguyễễn H ương Mai. Trong thời gian này máy bay Pháp l ượn vòng t ừ đập đá dài theo kễnh Chăếc Băng xuồếng Th ới Bình, r ải truyễồn đơn kễu gọi đích danh tác giả "Lỡ bước sang ngang" - Nguyễễn Bính "quay vễồ v ới chính nghĩa Quồếc gia đ ể được trọng đãi".[4] Năm 1954 theo Hiệp định Genève, Nguyễễn Bính cũng nh ư bao cán b ộ Vi ệt Minh khác t ập kễết ra Băếc. Ông vễồ cồng tác tại Nhà xuấết bản Văn nghệ, sau đó ồng làm ch ủ bút báo Trăm hoa. Báo Trăm hoa[sửa | sửa mã nguồồn] Lúc đấồu Trăm hoa là một tờ báo do Nguyễễn Mạnh Phác làm Ch ủ nhi ệm, còn có ph ụ đễồ là "tuấồn báo t ểu thuyễết", toà soạn đặt tại 15 Hai Bà Tr ưng, Hà N ội, g ọi là tuấồn báo nh ưng khuồn kh ổ l ại có v ẻ "t ạp chí" nhiễồu hơn. Sồế 1 ra ngày 2/9/1955. Tờ Trăm hoa loại cũ cỡ nh ỏ này ra đ ược c ả th ảy 31 sồế, tồồn t ại t ừ tháng 9/1955 đễến giữa tháng 5/1956; mồễi sồế thường có 26 trang ru ột và 4 trang bìa, kh ổ báo 18x26 cm; ban đấồu trang bìa ch ỉ ghi chức danh Chủ nhiệm Nguyễễn Mạnh Phác; từ sồế 11 (19/11/1955) trễn tễu đễồ m ới xuấết hi ện thễm ch ức danh Chủ bút Nguyễễn Bính. Tuấồn báo Trăm hoa do Nguyễễn Bính làm Ch ủ nhiệm kiễm Ch ủ bút là Trăm hoa lo ại m ới, toà so ạn đ ặt t ại 17 Lễ Văn Hưu, Hà Nội; sồế một loại mới ra ngày thứ bảy 20/10/1956; sau sồế 11 (ch ủ nh ật 6/1/1957) là hai sồế cuồếi cùng, đễồu khồng đánh sồế: Trăm hoa Xuấn, và Trăm hoa sồế đ ặc biệt đấồu Xuấn, đễồu phát hành tr ước và sau Tễết ẤẤt tỵ. Trăm hoa sồế thường gồồm 8 trang in typo 28x40cm giá bán 300 đ; hai sồế cuồếi là hai đ ặc san: Trăm hoa Xuấn gồồm 24 trang giá bán 1000 đ, phát hành t ừ 23 Tễết; Trăm hoa sồế đ ặc bi ệt đấồu Xuấn gồồm 16 trang giá bán 600 đ, phát hành đấồu xuấn ẤẤt tỵ. Gọi là ban biễn tập tòa soạn nhưng thực tễế ch ỉ có bồến ng ười đó là: Nguyễễn Bính; Nguyễễn Th ị H ạnh (con gái Nguyễễn Mạnh Phác); Phạm Vấn Thanh (vợ Nguyễễn Bính); và m ột ng ười đ ược Nguyễễn Bính tuy ển t ừ Nam Đ ịnh lễn tễn là Trấồn Đức Quyễồn, ồng này lấếy bút danh là Tùng Quấn Cả hai tờ Trăm hoa và Trăm hoa loại mới đễồu là báo t ư nhấn. Trăm hoa c ủa Nguyễễn M ạnh Phác (Trúc Đ ường) b ị "chễết" vì lồễ vồến, thì ít lấu sau Nguyễễn Bính t ục b ản thành Trăm hoa lo ại m ới, và t ờ này cũng l ại "chễết" vì lồễ vồến. Ở miễồn Băếc khi đó báo chí và xuấết bản t ư nhấn còn đ ược phép tồồn t ại, nh ưng ph ải bán v ới giá cao vì ph ải mua giấếy giá cao hơn so với giá cung cấếp dành cho các báo nhà n ước và đoàn th ể; các c ơ s ở phát hành l ớn c ủa h ệ thồếng "hiệu sách nhấn dấn" khồng nhận bán các báo t ư nhấn; ngoài ra còn m ột tr ở ng ại đáng k ể là cán b ộ chính quyễồn và đoàn thể các đ ịa phương th ường gấy tr ở ngại cho phóng viễn và ng ười phát hành các báo t ư nhấn. Theo hồồi ức của Tồ Hoài: khồng biễết ai đã giúp tễồn cho Nguyễễn Bính ra nh ững sồế báo Trăm hoa đấồu tễn, thễế rồồi "cấếp trễn" có sáng kiễến lấếy giấếy và tễồn nhà xuấết b ản Văn ngh ệ giúp Trăm hoa, và chính Tồ Hoài đ ược giao nhi ệm vụ "thuyễết phục một tờ báo tư nhấn nhưng có tễếng nói chồếng nh ững lu ận đi ệu ngang ng ược c ủa báo Nhấn văn giai phẩm. Theo Tồ Hoài, do sự can thiệp này, "t ờ Trăm hoa rõ ra m ột v ẻ khác. Khồng vễồ bè v ới Nhấn văn giai phẩm, nhưng chẳng đi với ai ". Cấếp trễn c ủa Tồ Hoài nh ận xét t ừng sồế t ừng bài, "cho là ch ưa đ ủ h ơi s ức hồễ trợ cấồn thiễết". Tồ Hoài đem nhận xét ấếy bàn l ại với Nguyễễn Bính. Nguyễễn Bính b ảo Tồ Hoài: Trăm hoa ph ải thễế mới là báo của Nguyễễn Bính chứ. Nễếu khồng thì mày làm quách cho xong !. Sáng kiễến "đấồu t ư" cho Trăm hoa kễết thúc ở đấếy. Một buổi tồếi, Nguyễễn Bính rủ Tồ Hoài đễến ăn ở nhà hàng L ục Quồếc. Nguyễễn Bính b ảo: Hồm nay ăn cồễ đám ma Trăm hoa![5]. Những năm tháng ở Nam Định[sửa | sửa mã nguồồn] Bút tch của Nguyễễn Bính trong sách Tuyển tập Nguyễễn Bính 1986 Chu Văn viễết vễồ Nguyễễn Bính trong lời bạt c ủa cuồến Tuy ển t ập Nguyễễn Bính nh ư sau: Nguyễễn Bính vễồ Nam Hà, tuổi gấồn năm mươi, gấồy, đen, tóc căết ngăến gấồn nh ư tr ọc. Anh ăn m ặc th ật gi ản d ị: m ột s ơ mi nấu, m ột quấồn ka ki bạc màu, và đồi dép cao su. Toàn bộ hình th ức ấếy khồng g ợi m ột v ẻ gì m ột nhà th ơ l ớn tr ước - sau này ng ười ta gọi là "thi nhấn tễồn chiễến". Anh c ười đồi măết nấu, săếc s ảo, ánh h ơi l ạnh, và n ụ c ười khồ, hàm răng ám khói thuồếc lào. [6] Các tác phẩm[sửa | sửa mã nguồồn] Trong suồết 30 năm, Nguyễễn Bính đã sáng tác nhiễồu th ể lo ại nh ư th ơ, k ịch, truy ện th ơ... Ông sáng tác rấết m ạnh, viễết rấết đễồu và sồếng hễết mình cho sự nghiệp thi ca. Ông đ ược đồng đ ảo đ ộc gi ả cồng nh ận nh ư m ột trong các nhà thơ xuấết săếc nhấết của thi ca Việt Nam hiện đ ại.: M ột sồế tác ph ẩm: Qua Nhà (Yễu đương 1936) Những bóng người trễn sấn ga (Thơ 1937) Cồ Hái Mơ (Thơ 1939) Tương tư Chấn quễ (Thơ 1940) Lỡ Bước Sang Ngang (Thơ 1940) Tấm Hồồn Tồi (Thơ 1940) Hương Cồế Nhấn (Thơ 1941) Một Nghìn Cửa Sổ (Thơ 1941) Sao chẳng vễồ đấy (Thơ 1941) Người Con Gái Ở Lấồu Hoa (Thơ 1942) Mười Hai Bễến Nước (Thơ 1942) Mấy Tấồn (Thơ 1942) Bóng Giai Nhấn (Kịch Thơ 1942) Truyện Tỳ Bà (Truyện Thơ 1942) Ông Lão Mài Gươm (Thơ 1947) Đồồng Tháp Mười (Thơ 1955) Trả Ta Vễồ (Thơ 1955) Gửi Người Vợ Miễồn Nam (Thơ 1955) Trong Bóng Cờ Bay (Truyện Thơ 1957) Nước Giễếng Thơi (Thơ 1957) Tiễếng Trồếng Đễm Xuấn (Truyện Thơ 1958) Tình Nghĩa Đồi Ta (Thơ 1960) Cồ Son (Chèo cổ 1961) Đễm Sao Sáng (Thơ 1962) Người Lái Đò Sồng Vyễ (Chèo 1964) Ngoài những tác phẩm kể trễn, còn một sồế bài thơ viễết trong năm 1964, 1965 và 1966 ch ưa k ịp xuấết b ản. Những bài thơ phổ nhạc[sửa | sửa mã nguồồn] Thơ Nguyễễn Bính có nhiễồu bài được phổ nhạc và cũng có nhiễồu nh ạc sĩ ph ổ nh ạc cho th ơ c ủa ồng: Tiểu đoàn 307 được Nguyễễn Hữu Trí phổ nhạc và đ ược Quồếc H ương hát rấết thành cồng. Người hàng xóm được Anh Băồng phổ thành ca khúc B ướm Trăếng Cồ hái mơ được Phạm Duy phổ nhạc Lỡ bước sang ngang được Song Ngọc phổ nhạc Nhạc xuấn được Đức Quỳnh phổ nhạc, Thanh Lan hát Thời trước đượcVăn Phụng phổ nhạc thành bài Trăng sáng v ườn chè]] và H ương Lan hát Ghen được Trọng Khương phổ nhạc, Đức Tuấến trình bày Gái xuấn được Từ Vũ phổ nhạc, Thanh Lan trình bày Cồ lái đò được Nguyễễn Đình Phúc phổ nhạc, Ng ọc Bảo trình bày Chấn quễ được Minh Quang phổ nhạc, ca sĩ Quang Linh trình bày Nụ tấồm xuấn được Phạm Duy phổ nhạc Mưa xuấn được Huy Thục phổ nhạc Chấn quễ Đánh giá[sửa | sửa mã nguồồn] Tác phẩm[sửa | sửa mã nguồồn] Các tác phẩm của Nguyễễn Bính có thể chia làm hai dòng "lãng m ạn" và "cách m ạng" mà dòng nào cũng có sồế lượng đồồ sộ nhưng khi nói vễồ Nguyễễn Bính là nói vễồ nhà th ơ lãng m ạn c ủa làng quễ Vi ệt Nam. Th ơ Nguyễễn Bính đễến với bạn đọc như một cồ gái quễ kín đáo, mịn mà, duyễn dáng. Ng ười đ ọc thấếy ở th ơ ồng nh ững nét dung dị, đăồm thăếm, thiễết tha, đậm săếc hồồn dấn t ộc, gấồn gũi v ới ca dao. Cái tnh trong th ơ Nguyễễn Bính luồn luồn m ặn mà, mộc mạc, sấu săếc và tễế nhị hợp với phong cách, tấm hồồn c ủa ng ười Á Đồng. Vì v ậy th ơ Nguyễễn Bính s ớm đi sấu vào tấm hồồn của nhiễồu lớp người và đã chiễếm lĩnh đ ược c ảm tnh c ủa đồng đ ảo b ạn đ ọc t ừ thành th ị đễến nồng thồn. Đặc biệt là lớp người bình dấn, họ thu ộc lòng, ngấm nga nhiễồu nhấết. Vì ngoài phấồn ngồn ng ữ bình dấn dễễ hiểu, dễễ thuộc còn một vấến đễồ khác khiễến th ơ ồng tr ường tồồn chính là tễếng nói trong th ơ ồng cũng là tễếng nói của trái tm nhấn dấn thời đó. Trong khi hấồu hễết các thi sĩ trong phong trào Th ơ m ới ch ịu ảnh h ưởng c ủa th ơ ph ương Tấy, Nguyễễn Bính l ại găến bó và hấếp thụ tnh hoa ca dao, dấn ca, truyện th ơ dấn gian c ả vễồ n ội dung lấễn hình th ức. Bài th ơ "Chấn quễ" chính là tuyễn ngồn của thơ Nguyễễn Bính. Van em, em hãy giữ nguyễn quễ mùa Như hồm em đi lễễ chùa Cứ ăn mặc thễế cho vừa lòng anh Hoa chanh nở giữa vườn chanh Thấồy u mình với chúng mình chấn quễ Hồm qua em đi tỉnh vễồ Hương đồồng gió nội bay đi ít nhiễồu Thơ ồng biểu hiện cảnh quễ, thăếm được tnh quễ, hồồn quễ n ước Vi ệt v ới m ột săếc thái lãng m ạn. Ng ười ta g ặp trong thơ Nguyễễn Bính những hình ảnh bình d ị, thấn quen: hàng cau, giàn trấồu, r ặng mùng t ơi, cấy b ưởi, thồn Đoài, thồn Đồng,.... Tấm sự của người con gái trong L ỡ b ước sang ngang c ủa ồng cũng là tấm s ự c ủa rấết nhiễồu phụ nữ Việt Nam thời kỳ đó. Hình ảnh những cồ thồn n ữ trong trăếng, nh ững chàng trai quễ chấết phác luồn được Nguyễễn Bính mồ tả trong tnh yễu lãng mạn nh ưng đễồu dang d ở, chua xót đã đi vào lòng đ ộc gi ả nhiễồu thễế hệ Việt Nam. Nguyễễn Bính sử dụng rấết nhuấồn nhuyễễn th ể th ơ l ục bát, vì v ậy th ơ ồng càng dễễ ph ổ c ập. Tính cách[sửa | sửa mã nguồồn] Nhà thơ Hoàng Tấến, một người bạn thấn c ủa Nguyễễn Bính nh ớ l ại trong Hồồi ký: Nễếu v ới th ơ, Bính kyễ l ưỡng đăến đo suy nghĩ có khi đễến quễn ăn quễn ng ủ vì một t ừ, viễết nháp nhiễồu lấồn, s ửa ch ữa kyễ l ưỡng t ừng cấu t ừng ch ữ, trước khi đưa in viễết sạch seễ rõ ràng năến nót bao nhiễu, thì trong cu ộc sồếng Bính b ạt m ạng buồng th ả bấếy nhiễu. Tính thích khồi hài, giàu óc t ưởng t ượng, thồng minh nhanh nh ẹn, ứng phó mau l ẹ nh ư Án Anh, Bính thường hay chấm chọc bạn bè. Cái mà Bính thù ghét nhấết là nh ững bài th ơ d ở, cũng nh ư nh ững ng ười làm th ơ khồng hay. Đưa cho Bính coi một bài thơ mà Bính cho là d ở, thì l ập t ức khồng n ể gì tác gi ả đang đ ứng tr ước mặt, dùng những lời leễ cay độc để chễ bai khiễến tác gi ả đ ỏ m ặt, nhiễồu khi t ự ái phát khùng. L ại còn tnh kiễu kỳ khinh bạc nữa. Ngay cả với những người cưu mang Bính, khi thấết thồế điễồu gì là Bính th ẳng cánh mấết m ặn mấết nhạt. Nhưng đặc biệt lạ lùng là sau một cuộc đấếu kh ẩu nảy l ửa gay găết dấễn đễến vi ệc ph ải xa nhau, ch ỉ m ột thời gian sau gặp lại Bính lại vui vẻ niễồm nở nh ư khồng. Riễng vễồ th ơ, Bính t ự cao t ự đ ại quá quăết, chễ th ơ người này non, người kia dở, kể cả những thi sĩ có ng ười còn nổi tễếng h ơn c ả Nguyễễn Bính. Nh ững cấu th ơ của ai được Bính khen hay (khuyễn son), là m ột điễồu hãn h ữu. Ng ười mà Bính ph ục tài và "Nguy ện suồết đ ời là người học trò nhỏ" là thi hào Nguyễễn Du. Chẳng thễế mà Truy ện Kiễồu Bính thu ộc làu và lấếy làm sách gồếi đấồu giường Bà nguyễễn Hồồng Chấu, người vợ đấồu của Nguyễễn Bính nói: Tồi hi ểu anh Bính, anh ấếy rấết lãng m ạn, lãng t ử nhưng rấết có lòng nhấn, là người tồết, th ương ng ười và ch ịu trách nhi ệm vễồ nh ững gì mình đã làm. Con gái nhà thơ bà Nguyễễn Bính Hồồng Cấồu nói: Hồồi nh ỏ, tồi cũng gi ận ba tồi lăếm. Nh ưng l ớn lễn tm hi ểu, tồi v ỡ leễ, đời ba tồi bấết hạnh nhiễồu. Nhiễồu vợ nh ưng khồng ai hi ểu ồng. Và ồng c ứ ph ải đi tm cái bóng h ạnh phúc cho đễến khi nhăếm măết xuồi tay vào đễm giao th ừa năm 1966. Qua đời[sửa | sửa mã nguồồn] Hấồu như ai cũng biễết răồng nhà thơ Nguyễễn Bính qua đ ời vào m ột ngày giáp Tễết Bính Ng ọ (1966), chính xác là ngày 29 Tễết (tháng chạp này khồng có ngày 30). Tuy nhiễn, kể vễồ cái chễết c ủa ồng thì mồễi ng ười nói m ột ki ểu, khồng thồếng nhấết. Theo nhà văn Vũ Bão, ng ười bạn thấn thiễết v ới Nguyễễn Bính ở Ty Văn hóa Hà Nam và là người hỏi những người chứng kiễến sự ra đi c ủa Nguyễễn Bính s ớm nhấết (mùng 4 tễết) ồng đã k ể l ại nh ư sau: Khi làm báo Hà Nam, tồi và Nguyễễn Bính có m ột ng ười bạn chung tễn là Đồễ Văn H ứa, ng ười thồn M ạc H ạ, huyện Lý Nhấn, tỉnh Hà Nam. Anh này làm nghễồ bồếc thuồếc Đồng y nh ưng cũng viễết báo, làm th ơ, lấếy bút hi ệu là Tấn Thanh. Đặc biệt, anh rấết yễu thích th ơ Nguyễễn Bính nễn mồễi lấồn vễồ Ty Văn hóa Hà Nam h ọp, Tấn Thanh l ại khẩn khoản mời Nguyễễn Bính vễồ nhà mình chơi. Đ ược cái cồ Sang - v ợ Tấn Thanh - là ng ười rấết mễến khách, mồễi lấồn chúng tồi vễồ nhà là cồ tễếp đón niễồm nở... Mùng 4 Tễết tồi m ới đ ược ngh ỉ, đ ạp xe đi thăm đấy đó... 10 gi ờ ngày mùng 4 Tễết, tồi tới nhà Tấn Thanh ở Mạc Hạ. Vừa nhìn thấếy tồi dăết xe đ ạp vào trong sấn, cồ Sang đã nói ngay: "Bác Vũ ơi, bác Bính mấết rồồi!". Tồi đ ứng s ững lại: "Ai nói v ới cồ?". Cồ Sang nói tễếp: "Tuấồn tr ước, bác ấếy đạp xe vễồ nhà em. Trời trở gió, vừa vào tới nhà, bác ấếy đã b ảo nhà em đ ưa bác đi b ệnh vi ện. Th ời may, b ệnh viện huyện lại sơ tán ngay xã em. Bác ấếy bị th ổ ra máu. Năồm ở bệnh vi ện huy ện 3 ngày, s ức kh ỏe h ơi đ ỡ, l ại vễồ nhà em lấếy xe đạp tnh vễồ Đại Hoàng ăn tễết v ới vợ con. Hồm ấếy đã là 29 Tễết rồồi. Thấếy bác còn m ệt, chúng em s ợ bác khồng đủ sức vễồ tận Đại Hoàng nễn cồế giữ bác lại ăn Tễết cùng chúng em... Sáng s ớm 30, nhà em tnh sang chồễ hàng xóm chia thịt lợn mang vễồ cái đùi và một ít lòng, tễết canh đ ể hai anh em ăn c ơm. Bác Bính b ảo nhà em cứ ở nhà ăn với bác bát cơm cái đã. Nể bác, nhà em ngồồi nán l ại ăn c ơm. Bác Bính có thói quen ăn xong là đi r ửa tay. Bác văết khăn lễn vai, lò dò bước xuồếng cấồu ao. Bồễng chúng em nghe tễếng bác g ọi "Tấn Thanh!". Nhà em chạy vội ra sấn, thấếy bác Bính đang gục xuồếng bễn gồếc mít, c ạnh hồế vồi. Nhà em xồếc bác lễn, t ựa ng ười bác vào ngực mình. Miệng bác đấồy máu, bác thổ ra huyễết. Nhà em ch ạy đi g ọi anh Huễ và anh Đáp, nh ờ h ọ cáng bác lễn bệnh viện gấếp. Y sĩ khám cho bác ấếy xong mới cho nhà em biễết bác ấếy mấết rồồi. Nhà em ra b ưu đi ện huy ện g ọi điện báo tn cho bác Trúc Đường và Ty Văn hóa... Điễồm báo[sửa | sửa mã nguồồn] Thường những bài thơ tuyệt mệnh cuồếi cùng, ng ười ta hay tm ra nh ững "dấếu hi ệu" vĩnh bi ệt cõi đ ời và ng ười ta cho là sái, là điễồm gở chễết. Ví như Tản Đà, khi ồng viễết bài thơ xuấn 1939, có cấu: Tính trăm tu ổi đ ời ng ười ta có n ửa. Tháng 6 năm ấếy ồng mấết thọ đúng 50 tuổi, cấu thơ thật sái. Nguyễễn Bính cũng vậy, trong cuồến Tuyển tập Nguyễễn Bính, nhà văn Chu Văn k ể: Cuồếi năm 1965, nhăồm chu ẩn b ị cho kỷ niệm 200 năm ngày sinh Nguyễễn Du - ng ười mà Nguyễễn Bính vồến coi nh ư "t ổ s ư" c ủa mình trong lĩnh vực làm thơ (Nguyễễn Bính chẳng ph ục nhà th ơ nào, ch ỉ tr ừ... Nguyễễn Du!), báo Xuấn năm Bính Ng ọ ra sồế đ ặc biệt với nhiễồu bài vở vễồ Nguyễễn Du (1966). Hồm duyệt bài báo Tễết, Nguyễễn Bính c ười th ật t ươi, tay cấồm m ột xấếp giấếy mỏng, khoe: "Chỉ trong một đễm, tồi đã viễết đ ược một bài t ập Kiễồu, v ịnh c ụ Tiễn Điễồn". Nguyễễn Bính khồng cho ai xem mà chờ cho đễến lúc đồng đ ủ anh em m ới tr ịnh tr ọng gi ở nh ững trang giấếy đ ược viễết th ật cồng phu, chữ đẹp như xễếp, rồồi hăếng giọng ngấn nga: "Kính tặng c ụ Nguyễễn Du và Truy ện Kiễồu": Cảo thơm lấồn giở trước đèn Là nhiễồu vàng đá, phải tm trăng hoa Trăm năm trong cõi người ta Một thiễn tuyệt bút gọi là để sau Khen tài nhả ngọc phun chấu Mười lăm năm ấếy biễết bao nhiễu tnh Mấếy lời ký chú đinh ninh Răồng tài nễn trọng, mà tnh nễn thương Khen răồng giá đáng Thịnh Đường Thì treo giải nhấết, chi nhường cho ai Gấễm ấu người ấếy, báu này Nghe ra ngậm đăếng nuồết cay thễế nào Nặng vì chút nghĩa xưa sau Mà cho thiễn hạ trồng vào cũng hay Thương vui bởi tại lòng này Tan sương đấồu ngõ, vén mấy cuồếi trời Lòng thơ lai láng bồồi hồồi Tưởng người nễn lại thấếy người vễồ đấy... Cả hội đồồng duyệt bài sồế báo Tễết hồm ấếy, cùng lặng đi. M ột bài t ập Kiễồu th ật hay. Nh ưng nghe ra... đấy tuy đễồ là tặng cụ Tiễn Điễồn mà sao cứ như tấm sự của Nguyễễn Bính, t ổng kễết cái cu ộc đ ời th ơ tài hoa long đong l ận đận vễồ... Những cấu sau cùng, sao mà nó sái quá. Một l ời là m ột v ận vào khó nghe. Nguyễễn Bính c ười tr ừ: "Các ồng mễ tn! Cứ hay là được rồồi. Tồi xin nộp bài này. Một cấu một ch ữ khồng s ửa!"... ... Mùng sáu tháng giễng ta, tồi lễn Hội Nhà văn thồng báo vễồ vi ệc anh Bính mấết. G ặp Tồ Hoài, cũng ng ậm ngùi nói chuyện vễồ người bạn mới mấết. Sau đó, tồi tm đễến nhà Trấồn Lễ Văn. Nghe tn Bính mấết, Trấồn Lễ Văn tròn xoe măết kinh ngạc: "Bính chễết thật ư? Bao giờ?". "Ba m ươi Tễết, tr ước giao th ừa". Trấồn Lễ Văn bồễng x ịu m ặt, đấếm vào đùi bình bịch: "Biễết mà! Biễết mà! Chễết tr ước mồồng m ột, đã l ường thấếy t ừ bao gi ờ". Tồi g ặng h ỏi: "Sao anh lại nói vậy?". Trấồn Lễ Văn nói như găết: "Ô kìa! Năm m ới tháng giễng mồồng m ột Tễết. Còn nguyễn v ẹn c ả m ột mùa xuấn",[7] rồồi "... Giờ đấy chín vạn bồng hoa nở/Riễng có tnh ta khép l ại thồi".[8] Nó đ ể mùa xuấn nguyễn v ẹn cho người. Nó đi mà". Tồi sực nhớ bài Hồồn Việt trong thơ Nguyễễn Bính Nguyễễn Bính bước vào thi đàn Thơ mới và để lại m ột dấếu ấến khó phai trong lòng ng ười đ ọc b ởi nh ững nét veễ rấết đặc trưng vễồ đời sồếng nồng thồn Việt Nam. M ột dòng sồng bễn l ở, bễn bồồi, m ột con đò năồm đ ợi khách sang ngang, một vườn chè, một nương dấu, một gian nhà c ỏ đấồy trăng….đã đi vào hồồn ng ười nh ư là nh ững hình ảnh rấết đồễi thấn quen nơi thồn dã. Khồng một ng ười dấn quễ nào mà khồng biễết đễến nh ững c ảnh v ật vồến rấết gấồn gũi bễn mình như thễế. Rồồi những phiễn chợ tễết, ngày h ội làng, đễm h ội chèo … tấết c ả nh ư còn đấồy ở đấy những nễế Cảnh săếc thiễn nhiễn nồng thồn trong th ơ Nguyễễn Bính th ường t ươi thăếm v ẻ đ ẹp th ơ m ộng. Ph ải ch ẳng đó cũng là bản chấết thực tễế cuộc sồếng: trong nhọc nhăồn ảm đ ạm đói nghèo, trong đăếng cay c ơ c ực, quễ h ương vấễn là tấết cả những gì tươi đẹp và thơ mộng mà mồễi khi h ướng vễồ đó tấm hồồn con ng ười luồn có c ảm giác yễn bình và yễu mễến. Thong thả dấn gian ngh ỉ vi ệc đồồng Lúa thì con gái m ượt nh ư nhung Đấồy v ườn hoa b ưởi hoa cam r ụng Ngào ngạt h ương bay b ướm veễ vòng (Xuấn vễồ) Sau những ngày lao động tảo tấồn để kiễếm miễếng cơm manh áo ng ười dấn quễ l ại th ảnh th ơi v ới kho ảng th ời gian nồng nhàn, say sưa cùng hoạt động vui chơi gi ải trí mang giá tr ị tnh thấồn rấết l ớn: Bữa ấếy m ưa xuấn ph ơi ph ới bay Hoa xoan lớp l ớp r ụng v ơi đấồy Hội chèo làng Đặng đi qua ngõ Mẹ bảo: Thồn Đoài hát tồếi nay (M ưa xuấn) Thiễn nhiễn rộn ràng, tươi vui, tnh người dè dặt kín đáo đễến ng ại ngùng là nét đ ẹp khồng lấễn vào đấu đ ược ở làng quễ. Nguyễễn Bính yễu làng quễ, yễu cuộc sồếng rấết đồễi yễn bình nh ưng m ặn mà tnh nghĩa vì thễế hình ảnh thồn Vấn, nơi có bóng hình người mẹ thấn thương hiện lễn càng th ơ m ộng trong th ơ ồng: Thồn Vấn có biễếc có hồồng Biễếc trong năếng s ớm, hồồng trong v ườn chiễồu Đễ cao có đấết th ả diễồu Trời cao lăếm lăếm có nhiễồu chim bay Quả lành trĩu n ặng t ừng cấy Sen đấồy ao cá, cá đấồy ao sen Hiu hiu gió qu ạt trăng đèn.. (Anh vễồ quễ cũ) Dường như trong những trang th ơ Nguyễễn Bính làng c ảnh Vi ệt Nam khi nào cũng hi ện ra t ươi tăếm và bình yễn đễến lạ. Cả giậu mùng tơi, giàn trấồu khồng, hàng cau liễn phòng ghi nh ận nh ững mồếi tnh thấồm l ặng, đơn cồi, cả con đễ làng, cơn mưa xuấn giục giã hoa xoan nở…cùng cồ hái m ơ, cồ hàng xóm, anh lái đò nghèo v ới những giấếc mơ hoa đễồu là những vẻ đẹp mộc mạc, dung d ị c ủa cu ộc sồếng thồn dã m ộc m ạc nh ư cũng rấết đồễi thiễết tha và tnh tễế: Nhà nàng ở c ạnh nhà tồi Cách nhau cái gi ậu mùng t ơi xanh r ờn …Giá đ ừng có gi ậu mùng t ơi Thễế nào tồi cũng sang ch ơi thăm nàng (Ng ười hàng xóm) Trong những ngày xa quễ phiễu bạt ở tr ời Nam hình ảnh quễ h ương trong xa cách còn đ ọng l ại băồng những kỷ niệm thật đẹp mà cũng thật buồồn: Quễ nhà xa lăếc, xa lơ đó Ngoảnh lại tha hồồ mấy trăếng bay (Hành phương Nam) Phải chăng “hình ảnh quễ h ương đã góp phấồn gi ữ l ại trong con ng ười thi sĩ nhiễồu ph ẩm chấết tồết đ ẹp, bấết chấếp sự hủy hoại của hoàn cảnh khách quan”[1]. Khác v ới Anh Th ơ, Đoàn Văn C ừ Nguyễễn Bính khồng g ợi t ả cảnh quễ mà cồết yễếu muồến thể hiện cái hồồn quễ mặn mà dung d ị và thuấồn phác. Chính v ới cách nhìn mang chiễồu sấu như vậy đã tạo nễn nét độc đáo hiễếm thấếy c ủa th ơ ồng. 2. Thơ chở nặng tấm tư con ng ười thồn dã Nguyễễn Bính là ng ười am hiểu sấu săếc tấm lý ng ười quễ. Đ ời sồếng c ủa h ọ vồến ng ưng đ ọng l ại sau lũy tre làng. “Những cồ gái chăm tấồm dệt vải chỉ đi từ khung c ửi đễến n ương dấu, và cồ lái đò thì cũng ch ỉ quen v ới m ột khúc sồng, một cái bễến. Chỉ đễm hội làng là d ịp t ụ hội trai thồn n ọ gái thồn kia. Nh ững mồếi tnh quễ n ảy n ở, bao nhiễu vui buồồn, mơ ước nhớ mong, đau kh ổ xồn xao lễn, nh ưng vấễn xồn xao trong s ự tnh l ặng cồế h ữu c ủa quễ hương”[2]: Ph ường chèo đóng Nh ị đ ộ mai Sao em l ại đ ứng v ới ng ười đi xem Mấếy lấồn tồi muồến g ọi em L ớp Mai Sinh tễễn H ạnh Nguyễn sang Hồồ (Đễm cuồếi cùng) Cái tnh quễ e ấếp, rụt rè c ủa ng ười quễ th ật dễễ th ương đễến l ạ. Đó là nét văn hóa ph ương Đồng khồng lấễn vào đấu được: khồng vồồ vập, suồồng sã mà đăếm say, da diễết vồ cùng: Thồn Đoài ngồồi nh ớ thồn Đồng Một ng ười chín nh ớ m ười th ương m ột ng ười Năếng mưa là bệnh của trời Tương tư là bễnh của tồi yễu nàng (Tương tư) Lăếm lúc cũng táo bạo mãnh li ệt đễến bấết ng ờ: Đồi ta cùng ở m ột làng Cùng đi một ngõ vội vàng chi anh Em nghe họ nói mong manh Hình nh ư họ biễết… chúng mình v ới nhau (Chờ nhau) Nguyễễn Bính đã hóa thấn vào tấm tr ạng c ủa nh ững đồi l ứa yễu nhau đ ể th ể hi ện nh ững mồếi tnh beễn leễn, thiễết tha và trinh nguyễn ấếy. Có leễ vì thễế giấếc m ơ cùng nồễi đau c ủa anh lái đò nghèo, cõi lòng tan nát khi l ỡ bước sang ngang của một người con gái, niễồm mong nh ớ đễến khăếc kho ải c ủa nh ững mồếi tnh đ ơn ph ương t ội nghiệp… đễồu được Nguyễễn Bính thể hiện hễết s ức c ảm đ ộng, tnh tễế. D ường nh ư nh ững hình ảnh thấn quen của quễ hương như giậu mùng tơi, giàn trấồu, hàng cau, bễến đò v..v. đễồu tr ở thành nh ững bi ểu t ượng c ủa tnh yễu, tnh quễ trăếc trở. Ở đó có nồễi nhớ th ương mòn mỏi, cay đăếng xót xa cũng khát v ọng và niễồm tn mãnh li ệt. Đó là tấm tnh của một quễ hương, một dấn t ộc: thuấồn phác, m ộc m ạc, đ ậm đà v ới yễu th ương và c ả đau thương. 3. Từ cội nguồồn dấn tộc đễến s ự cách tấn và sáng t ạo đ ộc đáo trong thi pháp sáng tác Nguyễễn Bính đã rấết thành cồng khi sáng t ạo ra nh ững cấếu trúc m ới cho th ơ hi ện đ ại trễn nễồn cấếu trúc th ơ ca truyễồn thồếng. Như một sồế nhà nghiễn c ứu đã nh ận xét ồng là nhà th ơ đấồu tễn trễn thi đàn th ơ ca hi ện đ ại dùng hình thức của thơ ca dấn gian để chuy ển t ải n ội dung th ẩm mĩ c ủa Th ơ m ới. Thành cồng c ủa thi sĩ khồng phải là việc sử dụng nhuấồn nhuyễễn ca dao, dấn ca đễến m ức đ ọc th ơ ồng ta c ứ thấếy thấn thu ộc nh ư cu ộc sồếng và tấm tư dấn tộc mà hơn thễế ở đó còn thể hiện s ự hòa nh ập khồng th ể nh ận thấếy gi ữa ngh ệ thu ật và cu ộc đời. Tình quễ – hồồn quễ đi vào thơ Nguyễễn Bính t ự nhiễn nh ư chính con ng ười n ơi ấếy, khồng trau chuồết, khồng dàn dựng, nguyễn sơ, mộc mạc nhưng cũng sấu săếc đễến lạ kì. T ứ th ơ và c ảm xúc th ơ ở đấy ch ở n ặng c ả t ủi hờn: Năm tao b ảy tễết anh hò h ẹn Để cả màu xuấn cũng nhỡ nhàng (Cồ lái đò) Tuy nhiễn để làm nễn thành cồng ấếy, nhà th ơ đã khồng ch ỉ biễết lăếng sấu trong m ạch ngấồm văn hóa dấn tộc mà còn khồng ngừng sáng tạo để chuyển tải trọn vẹn nguồồn xúc c ảm tr ừu t ượng và ph ức t ạp c ủa đ ời sồếng tấm hồồn con người. Một thồn quễ khồng ch ỉ thi v ị v ới hoa xoan đua n ở, v ới m ưa xuấn r ơi nh ẹ, v ới h ội làng nao nức mà còn có cả nồễi đau thấn phận c ủa cồ gái sang ngang trong ngh ẹn ngào t ủi c ực, giấếc m ơ th ật buồồn của chàng trai lái đò nghèo khồng bao giờ có ngày “vinh qui bái t ổ”, tấm tr ạng cồ đ ơn c ủa mồếi tnh b ướm trăếng v.v.. Có leễ khồng có nhà thơ nào liễn tục sử d ụng nh ững hình ảnh th ực tễế ao bèo, giàn trấồu, giễếng th ơi… đ ể diễễn tả nồễi mấết mát, đau thương của tnh yễu đồi l ứa thành cồng nh ư Nguyễễn Bính: L ợn khồng nuồi đ ặc ao bèo Giấồu khồng dấy ch ẳng buồồn leo vào giàn Giễếng th ơi m ưa ng ập n ước tràn Ba gian đấồy c ả ba gian năếng chiễồu (Qua nhà) Sự đồồng nhấết giữa cái tồi tr ữ tnh c ủa nhà th ơ v ới thiễn nhiễn, v ạn v ật là thi pháp c ơ b ản c ủa th ơ ca truyễồn thồếng được nhà thơ sử dụng hễết sức thành cồng. Rõ ràng ở đấy “tnh liễn t ưởng đ ộc đáo, nh ững mã hiện thực thực – cụ thể mang tnh thấễm myễ c ủa t ư duy dấn gian đ ược s ử d ụng hễết s ức tài hoa trong cấếu trúc của cả bài thơ và ở từng từ, từng cấu thơ đã mở ra chiễồu r ộng và chiễồu sấu m ới cho th ơ hi ện đ ại”[3]. Ngồn ngữ bình dấn, nh ịp thơ l ục bát thấn quen c ủa lồếi th ơ dấn t ộc đ ược s ử d ụng trong sáng tác c ủa Nguyễễn Bính khồng gấy cảm giác nhàm chán, đ ơn điệu ng ược l ại đấồy sáng t ạo đễến bấết ng ờ: Hồm nay d ưới bễến xuồi đò Th ương nhau qua c ửa tò vò nhìn nhau Anh đi đấếy, anh vễồ đấu Cánh buồồm nấu, cánh buồồm nấu cánh buồồm (Khồng đễồ) Tiễết tấếu thay đổi, ấm vận được mở ra như cảm xúc miễn man khồng bao gi ờ d ứt. Tính truyễồn thồếng và tnh hiện đại trong hình ảnh thơ ở đấy được kễết hợp khá đặc biệt. Bễến đò, c ửa tò vò là ngồn ng ữ, hình ảnh c ủa dấn gian nhưng đễến khi cánh buồồm nấu xuấết hiện thì khồng gian truyễồn thồếng b ị phá v ỡ. Nh ư v ậy, v ới s ự sáng t ạo độc đáo trong thi pháp, Nguyễễn Bính đã mang đễến th ơ hi ện đ ại Vi ệt Nam m ột dáng v ẻ m ới, m ột sinh l ực m ới nhưng vấễn đậm đà “hương đồồng gió nội”. [1] Hà Minh Đức, Nguyễễn Bính thi sĩ c ủa đồồng quễ, – rút trong “Nguyễễn Bính nhà th ơ c ủa chấn quễ”, Th ảo Linh (tuyển chọn và biễn soạn), NXB VHTT, H.2000, tr [2] Vũ Quấồn Phương – Đóng góp của Nguyễễn Bính – rút trong “Nguyễễn Bính nhà th ơ c ủa chấn quễ”, Th ảo Linh (tuyển chọn và biễn soạn), NXB VHTT, H.2000, tr 172. [3] Đoàn Thị Đặng Hương, Nguyễễn Bính nhà th ơ “chấn quễ”, – rút trong “Nguyễễn Bính nhà th ơ c ủa chấn quễ”, Thảo Linh (tuyển chọn và biễn soạn), NXB VHTT, H.2000, tr 34