Tài liệu Nghiên cứu sự cân đối quỹ bảo hiểm xã hội dưới góc nhìn của người làm kế toán nghiên cứu tại bảo hiểm xã hội tỉnh tây ninh

UBND TỈNH BÌNH DƯƠNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ DẦU MỘT VÕ THANH AN NGHIÊN CỨU SỰ CÂN ĐỐI QUỸ BẢO HIỂM XÃ HỘI DƯỚI GÓC NHÌN CỦA NGƯỜI LÀM KẾ TOÁN_NGHIÊN CỨU TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI TỈNH TÂY NINH CHUYÊN NGÀNH: KẾ TOÁN MÃ SỐ: 8340301 LUẬN VĂN THẠC SĨ BÌNH DƯƠNG - 2019 UBND TỈNH BÌNH DƯƠNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ DẦU MỘT VÕ THANH AN NGHIÊN CỨU SỰ CÂN ĐỐI QUỸ BẢO HIỂM XÃ HỘI DƯỚI GÓC NHÌN CỦA NGƯỜI LÀM KẾ TOÁN_NGHIÊN CỨU TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI TỈNH TÂY NINH CHUYÊN NGÀNH: KẾ TOÁN MÃ SỐ: 8340301 LUẬN VĂN THẠC SĨ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. VÕ VĂN NHỊ BÌNH DƯƠNG - 2019 UBND TỈNH BÌNH DƯƠNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ DẦU MỘT CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập – Tự do – Hạnh phúc Bình Dương, ngày…… tháng…… năm…… NHẬN XÉT CỦA NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC 1. Họ và tên học viên: …………………………, Khoá: …………………………. 2. Chuyên ngành: ….…………………………, Mã ngành……………………….. 3. Đề tài nghiên cứu:……………………………………………………………… …………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………...... …………………………………………………………………………………….. .................................................................................................................................. 4. Họ và tên Người hướng dẫn khoa học :…………………………………………. 5. Nhận xét:(Kết cấu luận văn, xác định đề tài nghiên cứu, mục tiêu nghiên cứu, tổng quan lý thuyết, phương pháp nghiên cứu, kết quả nghiên cứu, thái độ làm việc của học viên,…) ……………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………. 6. Kết luận:……………………………………………………………………….. Chữ ký của Người hướng dẫn (ghi rõ họ tên) LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu trong luận văn là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng. Những kết quả nghiên cứu của luận văn chưa được công bố ở bất cứ một công trình nào khác. Bình Dương, Ngày tháng Tác giả luận văn Võ Thanh An i năm 2019 LỜI CẢM ƠN Tôi xin chân thành cảm ơn quý Thầy, Cô giáo thuộc Khoa Sau đại học trường Đại học Thủ Dầu Một đã tận tình giảng dạy, dìu dắt, giúp đỡ tôi trong học tập và quá trình hoàn thành luận văn tốt nghiệp. Xin chân thành cảm ơn ban giám đốc và lãnh đạo các phòng nghiệp vụ Bảo hiểm xã tỉnh Tây Ninh. Đặc biệt tôi xin cảm ơn thầy Võ Văn Nhị đã hướng dẫn tôi trong quá trình thực hiện luận văn. Tuy đã cố gắng, nhưng với thời gian và trình độ nghiên cứu còn nhiều hạn chế nên luận văn không thể tránh khỏi những thiếu sót. Tôi rất mong nhận được sự đóng góp chân thành của quý Thầy, Cô, các bạn đồng nghiệp để tôi bổ sung và hoàn thiện trong quá trình nghiên cứu vấn đề được trình bài trong luận văn này. Xin chân thành cảm ơn! ii TÓM TẮT Bảo hiểm xã hội (BHXH) là trụ cột của hệ thống an sinh xã hội (ASXH), đảm bảo thay thế hoặc bù đắp rủi ro cho người lao động khi họ gặp rủi ro bị ốm đau, thai sản, tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp, tàn tật, thất nghiệp, tử tuất hoặc hết khả năng lao động. Dựa trên cơ sở một quỹ tài chính do sự đóng góp của các bên tham gia BHXH và có sự quản lý, bảo hộ của pháp luật nhà nước. Đi đôi với sự hình thành quỹ này là nhu cầu sử dụng quỹ của đối tượng tham gia đóng góp. Điều đó vô hình chung tạo ra áp lực ngày một lớn cho quỹ BHXH. Bên cạnh đó vấn đề đặt ra là làm thế nào để tăng trưởng nguồn tài chính, quản lý tốt quỹ trước sự biến động mất cân đối dần. Mục đích nghiên cứu của đề tài là đưa ra các giải pháp hoàn thiện và nâng cao sự cân đối quỹ BHXH tỉnh Tây Ninh dưới ảnh hưởng của thông tin kế toán đến các hoạt động chủ yếu có ảnh hưởng đến quỹ, trong đó đáng kể nhất là quản lý thu - chi. Hệ thống hóa các lý luận cơ bản về cân đối quỹ BHXH. Phân tích, đánh giá thực trạng cân đối quỹ trong giai đoạn hiện tại nơi BHXH tỉnh Tây Ninh. Hy vọng rằng với những kết quả nghiên cứu của luận văn sẽ đóng góp hữu ích vào mục tiêu quản lý, sử dụng hiệu quả quỹ BHXH trong bối cảnh hiện tại và tương lai, để BHXH thật sự trở thành trụ cột chính của hệ thống ASXH quốc gia. iii MỤC LỤC Trang LỜI CAM ĐOAN .................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ....................................................................................................... ii TÓM TẮT ............................................................................................................ iii MỤC LỤC ............................................................................................................ iv DANH MỤC BẢNG BIỂU SƠ ĐỒ .................................................................. viii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ..................................................................... x LỜI MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN NHỮNG NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN SỰ CÂN ĐỐI QUỸ BẢO HIỂM XÃ HỘI VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ CẦN TIẾP TỤC NGHIÊN CỨU ............................................................................................ 5 1.1 Các công trình nghiên cứu liên quan đến nguồn tài chính quỹ bảo hiểm xã hội ........................................................................................................ 5 1.1.1 Nghiên cứu về thu bảo hiểm xã hội .................................................... 5 1.1.2 Nghiên cứu về chi bảo hiểm xã hội .................................................... 6 1.1.3 Nghiên cứu về tính cân đối quỹ bảo hiểm xã hội ............................. 6 1.2 Những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu ................................................. 8 TÓM TẮT CHƯƠNG 1........................................................................................ 8 CHƯƠNG 2: MỘT SỐ LÝ LUẬN CHUNG VỀ BẢO HIỂM XÃ HỘI VÀ CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ CÂN ĐỐI QUỸ BẢO HIỂM XÃ HỘI ................. 10 2.1 Khái niệm bảo hiểm và bảo hiểm xã hội ............................................ 10 2.1.1 Khái niệm bảo hiểm ........................................................................ 10 2.1.2 Khái niệm bảo hiểm xã hội ............................................................. 10 2.2 Vai trò và ý nghĩa của bảo hiểm xã hội .............................................. 12 2.3 Mối quan hệ giữa các bên trong hoạt động bảo hiểm xã hội ........... 12 2.4 Sự cân đối của quỹ BHXH và những nguyên nhân có thể gây mất cân đối quỹ BHXH ..................................................................................... 13 2.4.1 Tổng quan về quỹ BHXH ............................................................... 13 2.4.1.1 Khái niệm quỹ BHXH .............................................................. 13 iv 2.4.1.2 Đặc điểm quỹ BHXH ............................................................... 14 2.4.1.3 Nguồn hình thành quỹ BHXH .................................................. 14 2.4.1.4 Mục đích sử dụng và vai trò của quỹ BHXH .......................... 17 2.4.2 Quản lý quỹ BHXH ........................................................................ 19 2.4.2.1 Sự cân đối của quỹ BHXH ....................................................... 19 2.4.2.2 Một số phương pháp tính toán cân đối quỹ BHXH ................. 22 2.4.3 Những nguyên nhân có thể gây mất cân đối quỹ BHXH ............... 26 2.5 Ảnh hưởng của thông tin kế toán trong việc đảm bảo tính cân đối quỹ BHXH. ................................................................................................. 27 2.5.1 Hệ thống thông tin kế toán và đặc điểm thông tin kế toán trong đơn vị BHXH. ................................................................................................. 27 2.5.1.1 Hệ thống thông tin kế toán. ..................................................... 27 2.5.1.2 Đặc điểm thông tin kế toán trong đơn vị BHXH ..................... 28 2.5.1.3 Đối tượng sử dụng thông tin kế toán về đơn vị BHXH ........... 28 2.5.1.4 Vai trò hệ thống thông tin kế toán trong đơn vị BHXH .......... 29 2.5.2 Ảnh hưởng của hệ thống thông tin kế toán đến khả năng cân đối quỹ BHXH ............................................................................................... 30 TÓM TẮT CHƯƠNG 2 ..................................................................................... 37 CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ VÀ CÂN ĐỐI QUỸ BẢO HIỂM XÃ HỘI TỈNH TÂY NINH ......................................................... 39 3.1 Tổng quan về bảo hiểm xã hội tỉnh Tây Ninh ................................... 39 3.1.1 Quá trình thành lập và phát triển bảo hiểm xã hội tỉnh Tây Ninh .. 39 3.1.2 Tổ chức hoạt động của hệ thống bảo hiểm xã hội tỉnh Tây Ninh .. 39 3.2 Tình hình phát triển kinh tế, chính sách an sinh xã hội và những vấn đề đặt ra đối với sự đảm bảo cân đối quỹ BHXH tỉnh Tây Ninh ... 41 3.2.1 Tình hình phát triển kinh tế, chính sách an sinh xã hội trên địa bàn trong thời gian tới .................................................................................... 41 3.2.1.1 Phấn đấu đạt các chỉ tiêu về kinh tế vào năm 2019 ................ 41 3.2.1.2 Phát triển các chính sách anh sinh xã hội hướng đến năm 2030………………………………………………………………….....44 v 3.2.2 Những vấn đề đặt ra đối với sự cân đối quỹ BHXH tỉnh Tây Ninh trong thời gian tới .................................................................................... 45 3.2.2.1 Nhận diện các yếu tố tác động đến sự cân đối quỹ BHXH ..... 45 3.2.2.2 Những vấn đề đặt ra đối với sự cân đối quỹ BHXH tỉnh Tây Ninh ..................................................................................................... 45 3.3 Thực trạng công tác quản lý và cân đối quỹ bảo hiểm xã hội tỉnh Tây Ninh ..................................................................................................... 46 3.3.1 Thực trạng cơ chế quản lý tài chính về BHXH tại tỉnh Tây Ninh .. 46 3.3.1.1 Đảm bảo nguồn lực tài chính .................................................. 46 3.3.1.2 Tập trung nguồn thu, quản lý và sử dụng nguồn thu .............. 48 3.3.1.3 Tổ chức quản lý, theo dõi chi phí quản lý BHXH.................... 49 3.3.2 Thực trạng quản lý thu, chi và tình hình cân đối thu chi tại BHXH tỉnh Tây Ninh ........................................................................................... 50 3.3.2.1 Thực trạng công tác quản lý thu BHXH .................................. 50 3.3.2.2 Thực trạng công tác quản lý chi BHXH .................................. 55 3.3.2.3 Thực trạng cân đối thu-chi quỹ BHXH tỉnh Tây Ninh ............ 68 3.3.3 Ảnh hưởng của HTTTKT đến việc đảm bảo tính cân đối quỹ BHXH tại Tây Ninh ................................................................................. 69 3.3.3.1 Ảnh hưởng của HTTTKT trong quy trình quản lý thu BHXH . 69 3.3.3.2 Ảnh hưởng của HTTTKT trong quy trình quản lý chi BHXH . 71 3.4 Đánh giá thực trạng quản lý và cân đối quỹ bảo hiểm xã hội tỉnh Tây Ninh ..................................................................................................... 75 3.4.1 Những thành quả đạt được.............................................................. 75 3.4.2 Những hạn chế và nguyên nhân ..................................................... 77 3.4.2.1 Những hạn chế còn tồn tại....................................................... 77 3.4.2.2 Nguyên nhân của những hạn chế ............................................ 81 TÓM TẮT CHƯƠNG 3 ..................................................................................... 83 CHƯƠNG 4: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP NHẰM GIẢM SỰ MẤT CÂN ĐỐI QUỸ BẢO HIỂM XÃ HỘI TỈNH TÂY NINH ....................................... 84 vi 4.1 Quan điểm và phương hướng đảm bảo sự cân đối quỹ BHXH tỉnh Tây Ninh ..................................................................................................... 84 4.1.1 Quan điểm đảm bảo sự cân đối quỹ BHXH tỉnh Tây Ninh............ 84 4.1.2 Phương hướng đảm bảo sự cân đối quỹ BHXH tỉnh Tây Ninh ..... 85 4.2 Giải pháp nhằm đảm bảo sự cân đối quỹ BHXH tỉnh Tây Ninh .... 86 4.2.1 Những giải pháp về cân đối quỹ BHXH tỉnh Tây Ninh ................. 86 4.2.2 Giải pháp về thông tin kế toán đến đảm bảo sự cân đối quỹ BHXH tỉnh Tây ninh ............................................................................................ 90 4.2.2.1 Nâng cao chất lượng HTTTKT ................................................ 90 4.2.2.2 Hoàn thiện hệ thống kiểm soát HTTTKT................................. 92 4.3 Kiến nghị ............................................................................................... 94 4.3.1 Kiến nghị BHXH Việt Nam ........................................................... 94 4.3.2 Kiến nghị BHXH tỉnh Tây Ninh..................................................... 95 4.3.3 Kiến nghị BHXH huyện ................................................................. 96 TÓM TẮT CHƯƠNG 4 ..................................................................................... 98 KẾT LUẬN ......................................................................................................... 99 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................ 101 PHỤ LỤC .......................................................................................................... 105 vii DANH MỤC BẢNG BIỂU SƠ ĐỒ Bảng biểu: Bảng 2.1: Thông tin phục vụ việc lập dự toán chi BHXH Bảng 3.1: Các chỉ tiêu kinh tế chủ yếu năm 2019 Bảng 3.2: Các chỉ tiêu xã hội chủ yếu năm 2019 Bảng 3.3: Phân cấp thực hiện và xét duyệt dự toán BHXH Bảng 3.4: Cơ cấu doanh nghiệp theo quy mô lao động qua các năm Bảng 3.5: Số thu BHXH bắt buộc từ NLĐ và NSDLĐ Bảng 3.6: Tỷ lệ bao phủ BHXH Bảng 3.7: Bảng tổng hợp tình hình nợ đóng BHXH giai đoạn (2014-2018) Bảng 3.8: Tỷ lệ tuân thủ BHXH bắt buộc Bảng 3.9: Dự toán chi BHXH Bảng 3.10: Bảng tổng hợp tình hình chi trả chế độ ốm đau, thai sản giai đoạn (2014-2018) Bảng 3.11: Tình hình chi trả chế độ hưu trí Bảng 3.12: Số lượng người được giải quyết chế độ TNLĐ - BNN Bảng 3.13: Tỷ lệ giữa số chi quản lý so với số thu BHXH Sơ đồ: Hình 2.1: Hệ thống chính sách xã hội Hình 2.2: Nguồn hình thành và sử dụng quỹ BHXH Hình 2.3: Sơ đồ phương pháp tọa thu tọa chi - PAYG Hình 2.4: Sơ đồ phương pháp đóng góp bậc thang - SCP Hình 2.5: Biến động trong chu kỳ tính toán Hình 2.6: Sơ đồ Phương pháp đóng góp trung bình Phổ quát Hình 2.7: Đường cong nhu cầu Hình 2.8: Sơ đồ ba phương pháp tính toán PAYG, SCP và GAP Hình 2.9: Quy trình xử lý hệ thống thông tin kế toán Hình 2.10: Quy trình vận hành hoạt động thu và quản lý thu Hình 2.11: Chu trình quản lý chi BHXH viii Hình 2.12: Sơ đồ khái quát chi BHXH Hình 2.13: Các tiêu chí dự báo cân đối quỹ BHXH Hình 3.1: Sơ đồ tổ chức bảo hiểm xã hội tỉnh Tây Ninh Hình 3.2: Quy trình thực hiện dự toán BHXH Hình 3.3: Số lao động tham gia BHXH Hình 3.4: Tình hình nợ đóng BHXH qua các năm Hình 3.5: Sơ đồ chu trình và phân cấp chi trả chế độ BHXH Hình 3.6: Sơ đồ phân cấp và chu trình chi trả chế độ BHXH hàng tháng Hình 3.7: Sơ đồ phân cấp và chu trình chi trả chế độ BHXH một lần Hình 3.8: Tỷ trọng số người hưởng lương hưu do NSNN và quỹ BHXH đảm bảo Hình 3.9: Tỷ lệ chi trả lương hưu hàng tháng và một lần Hình 3.10: Tổng Thu chi và cân đối quỹ BHXH Hình 3.11: Quy trình thu và quản lý thu BHXH Hình 3.12: Ủy nhiệm chi chuyển kinh phí cho đại diện chi trả Hình 3.13: Sổ chi tiết tài khoản 354 Hình 4.1: Sơ đồ liên thông các phòng kế toán với phòng thu và phòng chế độ ix DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Diễn giải ASXH An sinh xã hội BHXH Bảo hiểm xã hội BHTN Bảo hiểm thất nghiệp BHYT Bảo hiểm y tế KHTC Kế hoạch tài chính TB & XH TTHC HTTTKT Thương binh và xã hội Thủ tục hành chính Hệ thống thông tin kế toán TTKT Thông tin kế toán NLĐ Người lao động NN & PTNT Nông nghiệp và phát triển nông thôn NSDLĐ NSNN ILO Người sử dụng lao động Ngân sách nhà nước Tổ chức lao động thế giới (International Labour Organization) TNLĐ - BNN Tai nạn lao động - bệnh nghề nghiệp x LỜI MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Bảo hiểm xã hội (BHXH) là một trụ cột quan trọng trong hệ thống an sinh xã hội (ASXH) quốc gia, góp phần ổn định xã hội, thực hiện công bằng và thúc đẩy phát triển kinh tế. Đây là một trong những nội dung quan trọng trong hệ thống chính sách xã hội mà đảng và nhà nước ta hết sức chú trọng phát triển. Thực tiễn những năm qua cho thấy chính sách BHXH đã đạt được mục tiêu thành tựu đáng kể, đánh dấu sự phát triển mới về hệ thống ASXH của đất nước. Hàng năm ngành BHXH đã giải quyết chế độ và chi trả trợ cấp hưu trí và trợ cấp thường xuyên cho hơn 2 triệu người, giải quyết các chế độ ốm đau thai sản, tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp cho hàng triệu lượt người, chi trả chi phí khám chữa bệnh cho hàng chục triệu người. Giúp cho người lao động và gia đình họ ổn định cuộc sống khi gặp phải các rủi ro xã hội trong phạm vi chính sách BHXH, góp phần đảm bảo sự công bằng trong phân phối lại thu nhập và đảm bảo ASXH bền vững. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được thì BHXH Việt Nam vẫn đang đứng trước nhũng khó khăn, thách thức. Mặc dù số lượng đối tượng tham gia BHXH đã tăng nhưng mức độ bao phủ của BHXH vẫn còn rất thấp, nhất là khu vực phi chính thức. Tỷ lệ tuân thủ BHXH chưa cao. Mức độ tác động của chính sách BHXH đến đời sống của người tham gia BHXH còn thấp. Công tác thu, chi BHXH vẫn còn tồn tại những hạn chế, tình trạng trốn đóng, nợ đóng BHXH cho NLĐ của các chủ sử dụng lao động vẫn còn khá phổ biến. Các đối tượng BHXH lợi dụng những kẽ hở của pháp luật BHXH để trục lợi BHXH làm thất thoát quỹ BHXH, dẫn đến sự mất công bằng đối với các đối tượng BHXH. Hoạt động đầu tư quỹ BHXH đạt hiệu quả chưa cao, những hạn chế của thông tin kế toán đến vấn đề nghiên cứu, xem xét tính cân đối quỹ BHXH, không gian chính sách về phát triển BHXH theo chiều rộng và chiều sâu ngày càng hạn hẹp, cung cách điều hành hoạt động trong đơn vị BHXH bộc lộ nhiều yếu điểm…chính là những thách thức đối với BHXH, nhất là trong bối cảnh hiện nay, trước xu hướng toàn cầu hóa và tốc 1 độ già hóa dân số đang diễn ra nhanh chóng. Xuất phát từ thực tế đó tác giả đã chọn đề tài "Nghiên cứu sự cân đối quỹ bảo hiểm xã hội dưới góc nhìn của người làm kế toán_nghiên cứu tại bảo hiểm xã hội tỉnh Tây Ninh" để nghiên cứu và làm luận văn của mình. 2. Mục tiêu nghiên và câu hỏi nghiên cứu 2.1 Mục tiêu nghiên cứu - Phân tích và đánh giá thực trạng công tác quản lý và cân đối quỹ BHXH tỉnh Tây Ninh, đồng thời chỉ ra những kết quả cũng như những hạn chế và nguyên nhân của hạn chế dưới góc nhìn của người làm công tác kế toán. - Đề xuất quan điểm, phương hướng và giải pháp đảm sự cân đối cho quỹ BHXH. 2.2 Câu hỏi nghiên cứu Để đánh giá được thực trạng và tìm ra những cơ sở cũng như phương hướng và giải pháp về đảm bảo cân đối quỹ BHXH, tác giả tiến hành phỏng vấn ban giám đốc và trưởng các phòng ban tại BHXH tỉnh về các nội dung chính như sau: - Thực trạng công tác quản lý và cân đối quỹ BHXH tỉnh Tây Ninh trong thời gian qua diễn ra như thế nào? - Công tác quản lý và cân đối quỹ BHXH đạt được những kết quả gì? Đồng thời có những hạn chế gì? Nguyên nhân nào gây ra những hạn chế này? - Những quan điểm, phương hướng và giải pháp nào đảm bảo cho sự cân đối quỹ BHXH? 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1 Đối tượng nghiên cứu - Nghiên cứu sự cân đối quỹ BHXH. 3.2 Phạm vi nghiên cứu - Về không gian: BHXH tỉnh Tây Ninh (bao gồm BHXH bắt buộc, không nghiên cứu BHXH tự nguyện, bảo hiểm y tế). - Về thời gian: Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng về tính cân đối của quỹ BHXH tỉnh Tây Ninh. Trong đó, tác giả tập trung nghiên cứu phân tích vào giai đoạn năm (2014 - 2018) tức là khi luật BHXH được sửa đổi vào năm 2014 đang hoàn thiện 2 và đi vào cuộc sống. 4. Phương pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng các phương pháp chung như: thu thập thông tin, phân tích, tổng hợp, thống kê, so sánh để phân tích về sự cân đối quỹ BHXH. - Phương pháp phân tích, tổng hợp: Trên cơ sở những kiến thức đã tích lũy được về tài chính BHXH kết hợp với việc tham khảo các tài liệu về lĩnh vực này, tác giả đã phân tích, tổng hợp và hệ thống hóa thành những vấn đề lý luận chung về quỹ BHXH và đảm bảo sự cân đối cho quỹ BHXH. - Phương pháp thống kê, so sánh: Luận văn phân tích, so sánh các số liệu thống kê về số đối tượng tham gia BHXH, tình hình thu chi của quỹ BHXH để đánh giá tính cân đối quỹ BHXH tại tỉnh Tây Ninh thời gian qua. Trên cơ sở đó đề xuất giải pháp phù hợp nhằm bảo đảm tính cân đối cho BHXH tỉnh Tây Ninh. - Phương pháp thu thập thông tin + Nguồn thu thập các dữ liệu sơ cấp: Phỏng vấn lãnh đạo và trưởng các phòng ban thuộc đơn vị BHXH tỉnh Tây Ninh. + Nguồn thu thập các số liệu thứ cấp: Niên giám thống kê, các báo cáo tài chính, báo cáo thống kê của BHXH tỉnh Tây Ninh, các số liệu thu thập từ các cơ quan ban ngành có liên quan đến BHXH như sở tài chính, sở lao động - thương binh và xã hội. 5. Ý nghĩa thực tiễn đề tài Luận văn giúp BHXH tỉnh Tây Ninh nhìn nhận sâu hơn về sự cận đối quỹ BHXH dưới góc độ kế toán để quản lý quỹ BHXH hiệu quả hơn. Luận văn giúp BHXH tỉnh Tây Ninh hiểu rõ hơn về ảnh hưởng của HTTTKT đến các hoạt động liện quan đến quản lý, sử dụng và cân đối quỹ BHXH. 6. Kết cấu luận văn Ngoài phần mở đầu, mục lục và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn được kết cấu gồm 4 chương: Chương 1: Tổng quan những nghiên cứu liên quan đến sự đảm bảo cân đối quỹ bảo hiểm xã hội và những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu. 3 Chương 2: Một số lý luận chung về bảo hiểm xã hội và cơ sở lý thuyết về cân đối quỹ bảo hiểm xã hội. Chương 3: Thực trạng công tác quản lý và cân đối quỹ bảo hiểm xã hội tại bảo hiểm xã hội tỉnh Tây Ninh. Chương 4: Quan điểm và giải pháp giảm sự mất cân đối quỹ bảo hiểm xã hội tỉnh Tây ninh. 4 CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN NHỮNG NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN SỰ CÂN ĐỐI QUỸ BẢO HIỂM XÃ HỘI VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ CẦN TIẾP TỤC NGHIÊN CỨU 1.1 Các công trình nghiên cứu liên quan đến nguồn tài chính quỹ bảo hiểm xã hội 1.1.1 Nghiên cứu về thu bảo hiểm xã hội Thu BHXH đã trở thành đề tài nghiên cứu của nhiều tác giả. Một số công trình nghiên cứu về thu BHXH cho thấy tầm quan trọng của nó trong chính sách ASXH. Tác giả Phạm Trường Giang (2010), Hoàn thiện cơ chế thu bảo hiểm xã hội. Cho rằng cơ chế thu BHXH là phải có sự phối hợp đồng điệu giữa các bộ phận trong hệ thống thu BHXH. Tác giả đã chỉ ra những hạn chế trong cơ chế này và đề ra một số giải pháp phù hợp. Tác giả Dương Xuân Triệu (2000), Cơ sở khoa học hoàn thiện quy trình quản lý thu bảo hiểm xã hội. Trong công trình nghiên cứu này, tác giả đã đề cập đến thực trạng công tác quản lý thu tại một số quốc gia, tác giả đã xây dựng một số giải pháp nhằm thực hiện quy trình quản lý thu BHXH, áp dụng công nghệ thông tin (CNTT) vào quản lý BHXH. Một số công trình nghiên cứu về kiểm soát thu BHXH dựa trên việc hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ (KSNB) trong hoạt động thu BHXH. Tuy nhiên, các tác giả chưa đề cập đến kiểm soát HTTTKT; Tác giả Võ Năm (2013), Hoàn thiện công tác kiểm soát thu tại bảo hiểm xã hội tỉnh Bình Định; Nguyễn Thị Minh Trang (2017), Tăng cường công tác kiểm soát thu tại bảo hiểm xã hội tỉnh Quảng Nam. Các nghiên cứu này đã hệ thống hóa lý luận KSNB trong hoạt động thu BHXH và đưa ra một số giải pháp khắc phục những hạn chế còn tồn tại trong công tác kiểm soát thu ở đơn vị BHXH. Ở Việt Nam các công trình nghiên cứu về HTTTKT chưa nhiều. Các tác giả chủ yếu nghiên cứu HTTTKT ở từng khía cạnh riêng lẽ như là: Thủ tục kiểm soát, CNTT, tính hiệu quả của HTTTKT. Ở lĩnh vực BHXH chưa có tác giả nào nghiên cứu về HTTTKT trong hoạt động thu BHXH, các nghiên cứu chỉ đề cập đến việc hoàn thiện công tác kế toán tài chính tại các đơn vị BHXH như: công trình của tác giả Nguyễn 5 Đình Hải (2012), Hoàn thiện công tác kế toán tài chính tại bảo hiểm xã hội thành phố Đà Nẵng. Luận án tiến sĩ Phan Thị Thu Mai (2012), Hoàn thiện công tác kế toán nhằm quản lý tài chính tại các đơn vị ngành lao động thương binh và xã hội. Hai công trình này đều đưa ra các giải pháp hoàn thiện tổ chức công tác kế toán trong đơn vị thuộc hệ thống ASXH nhưng chưa đi sâu phân tích cụ thể hoạt động thu BHXH chịu ảnh hưởng từ HTTTKT. 1.1.2 Nghiên cứu về chi bảo hiểm xã hội Hoạt động chi BHXH được các tác giả nghiên cứu về những vấn đề ảnh hưởng đến công tác chi như: Luận án tiến sĩ của Nguyễn Thị Chính (2010), Hoàn thiện hệ thống tổ chức và chi trả các chế độ BHXH. Trong nghiên cứu này, tác giả đã chỉ ra những vấn đề còn tồn tại trong công tác chi bao gồm: Việc lập kế hoạch chi còn sai soát, báo cáo quyết toán chậm, quản lý đối tượng và phân cấp chi trả còn nhiều hạn chế. Ngoài những yếu tố ảnh hưởng đến công tác chi trả thì việc kiểm soát chi BHXH được các tác đưa ra một số giải pháp cấp thiết như công trình nghiên cứu “Hoàn thiện công tác kiểm soát chi bảo hiểm xã hội tại thành phố Đà Nẵng” của tác giả Đoàn Thị Hoa (2012) và “Một số giải pháp hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ trong cơ quan bảo hiểm xã hội TP. Hồ Chí Minh” của tác giả Tiêu Thị Thu Hiền (2014). Cả hai tác giả đã xây dựng được bộ phận cấu thành kiểm soát chi BHXH gồm: Môi trường kiểm soát, HTTTKT phục vụ kiểm soát, các thủ tục kiểm soát…và làm rõ được nội dung kiểm soát chi BHXH và đã đề cập đến sự ảnh hưởng của HTTTKT trong hoạt động kiểm soát chi BHXH. Nghiên cứu về HTTTKT ảnh hưởng đến chi BHXH có công trình của Hồ Thị Tố Quyên (2013), Hoàn thiện tổ chức thông tin kế toán trong chu trình chi bảo hiểm xã hội tại bảo hiểm xã hội tại bảo hiểm xã hội tỉnh Bình Định. Nghiên cứu này đã làm rõ vai trò quan trọng của HTTTKT trong chu trình chi BHXH. Ngoài những công trình nghiên cứu về HTTTKT trong chu trình chi BHXH còn có các bào viết về HTTTKT theo hướng tiếp cận với các chu trình, trong đó có bài viết “Tiếp cận theo chu trình – cơ sở nâng cao hiệu quả HTTTKT” của tác giả Nguyễn Mạnh Toàn (2011) đăng trên tạp chí kế toán và kiểm toán số 92 năm 2011. Ngoài ra còn có bài 6 viết “Các tiếp cận đa chiều và tổng thể về HTTTKT” của Nguyễn Mạnh Toàn và Huỳnh Thị Hồng Hạnh (2013) đăng trên tạp chí kinh tế và phát triển số 192. 1.1.3 Nghiên cứu về tính cân đối quỹ bảo hiểm xã hội Luận án tiến sĩ của Đỗ Văn Sinh (2005), Hoàn thiện quản lý quỹ bảo hiểm xã hội ở Việt Nam. Luận án đã làm rõ cơ sở lý luận về BHXH và quản lý quỹ BHXH. Phân tích đánh giá thực trạng quản lý quỹ BHXH, đề xuất giải pháp góp phần hoàn thiện quản lý quỹ BHXH Việt Nam như: hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật về chế độ hình thành và sử dụng quỹ BHXH, hoàn thiện hoạt động nghiệp vụ quản lý quỹ BHXH, giải pháp đổi mới công tác kiểm tra, giám sát đối với toàn bộ hoạt động quản lý quỹ BHXH. Ngoài ra nghiên cứu về dự báo cân đối quỹ BHXH được tác giả trình bày trong đề án “Đánh giá hoạt động quỹ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế; Tính toán dự báo cân đối quỹ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế đến năm 2020 và tầm nhìn đến 2030”. Đề án đã xây dựng các mô hình tính toán và cân đối các quỹ thành phần dựa trên cơ sở mối quan hệ đóng – hưởng của từng cá nhân bằng cách xác định các nhân tố ảnh hưởng đến cân đối quỹ và tìm ra quy luật dự báo tương lai cho các nhân tố này. Luận án tiến sĩ của Nguyễn Thị Thanh Nga (2017), Hệ thống thông tin kế toán quỹ BHYT tại bảo hiểm xã hội Việt Nam. Luận án đã đóng góp về mặt lý luận về HTTTKT trong đơn vị SNCL dưới gốc độ các yếu tố cấu thành HTTTKT trong việc kết nối thông tin kế toán với cơ sở khám chữa bệnh và đối tượng hưởng BHYT. Tuy nhiên luận án đã chỉ ra những hạn chế nhất định, đó là phần HTTTKT quỹ BHXH bắt buộc chưa được nghiên cứu và phần chi cho bộ máy và phần quỹ BHYT dự phòng tác giả chưa đặt trong phạm vi nghiên cứu. Ngoài ra còn có các bài viết: “Hệ thống hưu trí Việt Nam - Hiện trạng và những thách thức trong điều kiện già hóa dân số” của tác giả Giang Thanh Long, tháng 4/2004 tại diễn đàn phát triển Việt nam. “Thách thức cân đối quỹ bảo hiểm xã hội” của tác giả Văn Hải ngày 15/01/2018, đăng trên báo nhân dân chuyên mục xã hội, “cải cách chính sách bảo hiểm xã hội - kinh nghiệm quốc tế và khuyến nghị cho Việt Nam” của tác giả Thái Dương, ngày 29/11/2017 trên tạp chí bảo hiểm xã hội. 7