Tài liệu Một số biện phápdạy học nhằm nâng cao chất lượng môn tập đọc lớp 5 ở trường tiểu học

1. PHẦN MỞ ĐẦU 1.1. Lý do chọn sáng kiến: Trong chương trình Tiểu học xác định mục tiêu của môn Tiếng Việt ở bậc Tiểu học là: Hình thành và phát triển ở học sinh các kỹ năng sử dụng Tiếng Việt, (nghe, nói, đọc ,viết) để học tập và giao tiếp trong các môi trường hoạt động của lứa tuổi. Thông qua việc dạy và học Tiếng Việt góp phần rèn luyện thao tác tư duy. Cung cấp cho học sinh những kiến thức sơ giản về Tiếng Việt và những hiểu biết sơ giản về xã hội, tự nhiên, con người, về văn hoá văn học Việt Nam và nước ngoài. Bồi dưỡng tình yêu Tiếng Việt và hình thành thói quen giữ gìn sự trong sáng giàu đẹp của Tiếng Việt góp phần hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Phân môn Tập đọc trong Tiếng Việt là một trong những phân môn quan trọng bởi có đọc tốt thì mới học tốt Tiếng Việt. Đọc tốt ở phân môn Tập đọc là các em được củng cố khắc sâu thêm những tri thức, kỹ năng học tốt ở những phân môn khác của Tiếng Việt và các môn học khác. Chức năng của phân môn Tập đọc là luyện đọc: rèn cho học sinh đọc đúng, đọc trôi chảy, tiến tới đọc hay (đọc diễn cảm). Thông qua đọc đúng, đọc hay học sinh cảm thụ được cái hay cái đẹp của bài văn, bài thơ. Nó là chìa khoá đưa các em vào kho tàng văn hoá, khoa học, giúp các em nhận ra những tinh hoa của dân tộc đang được tàng trữ trong sách vở. Mỗi bài tập đọc là một văn bản là một bức tranh thu nhỏ về hiện thực về cảnh đẹp đất nước, con người, xã hội...Mặt khác, thể hiện được tâm hồn của tác giả không chỉ có nội dung hấp dẫn của bài văn bài thơ mà còn phụ thuộc vào người đọc tác phẩm đó. Trước hết người đọc phải đọc đúng, đọc chính xác, đọc trôi chảy, tiến tới đọc diễn cảm , đọc theo vai thì mới diễn tả cảm xúc, tình cảm, thái độ của tác giả bộc lộ qua từng nhân vật trong tác phẩm. Bởi vậy nâng cao năng lực đọc cho học sinh nhất là đọc đúng, đọc diễn cảm là hết sức cần thiết đối với giáo viên ở bậc Tiểu học. 1 Hiện nay, việc đọc đúng văn bản là yếu tố quan trọng giúp học tốt các môn học khác. Ở Tiểu học, rèn đọc là một hoạt động quan trọng nhất ngay từ đầu cấp học. Rèn đọc tốt giúp học sinh đọc bài, làm bài sẽ đạt hiệu quả cao. Đối với học sinh lớp 5, kĩ năng đọc trơn, đọc thầm, đọc lướt đã được nâng cao vì thế giáo viên càng không nên chủ quan, bỏ qua việc rèn đọc đúng, đọc hay cho các em. Đọc tốt là “đòn bẩy” giúp các em học các môn học khác. Đọc đúng giúp các em hiểu biết, bồi dưỡng ở các em lòng yêu cái thiện và cái đẹp, dạy cho các em biết suy nghĩ một cách lôgic cũng như biết tư duy có hình ảnh. Trên thực tế hiện nay, dạy học theo phương pháp mô hình trường học mới VNEN(Mức I) đối với việc luyện đọc nhiều giáo viên còn lúng túng không biết cách rèn đọc cho học sinh đọc văn bản đúng và hay ở thời điểm nào của các hoạt động. Nhiều tiết dạy khô khan, học sinh tự luyện đọc trong nhóm mà vai trò của giáo viên có lúc còn mờ nhạt trong việc hỗ trợ. Nhiều em đọc ngắt nghỉ câu không đúng làm cho nghĩa của câu văn bị lệch hướng, không đúng trọng tâm. Chất lượng đọc diễn cảm cũng bị hạn chế, việc cảm nhận văn học cũng từ đó mà khô khan, thiếu sự tinh tế. Xuất phát từ thực tế đó tôi đã viết sáng kiến: " Một số biện phápdạy học nhằm nâng cao chất lượng môn Tập đọc lớp 5 ở trường Tiểu học" để cùng chia sẻ kinh nghiệm với các bạn đồng nghiệp góp phần nâng cao chất lượng dạy và học nhằm đáp ứng mục tiêu của môn học cũng như mục tiêu chung giáo dục cấp tiểu học. 1.2. Điểm mới của sáng kiến: Sáng kiến này không đi sâu vào một hoạt động cụ thể của phân môn mà đưa ra các giải pháp cơ bản khi luyện đọc cho học sinh lớp 5 có hiệu quả. Sáng kiến này còn thể hiện các biện pháp tối ưu nhằm đáp ứng tốt nhất dạy học theo phương pháp dạy học mới mà nhà trường đang thực hiện. Sáng kiến đưa ra các tình huống trong những bài tập đọc làm cho tiết tập đọc trở nên linh động, học sinh ham học hơn. 2 2. PHẦN NỘI DUNG Qua nhiều những năm nhà trường phân công giảng dạy lớp 5 và qua dự giờ trao đổi học tập lẫn nhau và được dự hội giảng cấp trường, cấp cụm, huyện. Còn bộc lộ nhiều tồn tại: Có những học sinh học tới lớp 5 đọc vẫn chưa lưu loát, chưa hay, ngắt nghỉ còn chưa được chuẩn xác, nhấn giọng lên xuống chưa phù hợp. Các em chưa hiểu và chưa khai tác hết nội dung, nghệ thuật, chưa thấy được hết cái hay cái đẹp của tác phẩm. Bởi vì trình độ học sinh không đồng đều, chưa nghiên cứu kỹ nội dung bài chưa cảm nhận được cái hay của bài tập đọc. Mặt khác, địa bàn của trường còn bị ảnh hưởng của ngôn ngữ địa phương nên học sinh phần lớn còn đọc sai, phát âm nhầm lẫn dấu hỏi với dấu ngã. Trong các giờ dạy tập đọc, việc rèn đọc cho học sinh còn hạn chế giáo viên chưa chú ý rèn đọc khi phát âm sai, khi ngắt nghỉ chưa đúng. Trong việc rèn đọc diễn cảm mang tính chất hình thức, nhiều giáo viên còn lúng túng trong việc hướng dẫn học sinh rèn đọc: đọc thành tiếng, đọc thầm. Ngược lại, trong giờ tập đọc có giáo viên chỉ chú trọng đến việc tìm hiểu nội dung bài, số lượng học sinh được đọc trong lớp ít, chưa biết lên giọng, hạ giọng khi nào, nhấn giọng ở những từ ngữ nào. Nhất là khi đọc lời các nhân vật chưa thể hiện được tính cách của các nhân vật, qua đó giờ dạy chưa đạt được mục tiêu của tiết học. 2. Thực trạng của việc dạy học phân môn Tập đọc Lớp 5 ở trường tôi công tác. 2.1.1. Đối với giáo viên: Một số giáo viên đổi mới phương pháp nhưng chưa mạnh, rèn đọc cho học sinh còn rập khuôn, máy móc theo sách hướng dẫn nên giờ học còn khô khan, rời rạc. Nhiều giáo viên thường xuyên bám sách hướng dẫn, sách thiết kế nên giờ dạy thường xa rời học sinh. Giáo viên chưa thực sự năng động, sáng tạo nên chưa mang đến những cái mới, cái hay trong cách dạy đọc nhằm nâng cao chất lượng dạy học. 2.1.2. Đối với học sinh: Qua thực tế giảng dạy lớp 5, qua tìm hiểu về những thuận lợi và khó khăn của học sinh lớp 5 thông qua giờ tập đọc nói chung và học sinh lớp 5A mà tôi chủ nhiệm và giảng dạy tôi thấy các em kĩ năng đọc yếu, khả năng cảm thụ văn học chưa cao, 3 nhiều em không hiểu được nội dung bài đọc qua tìm hiểu bài. Từ đó thường kéo theo học yếu tất cả các môn học khác. Ngay từ đầu năm học, tôi đã tiến hành khảo sát chất lượng đọc của học sinh lớp 5A mà tôi giảng dạy (vào tháng 9/2018) như sau: Tổng số học sinh 32 Số em đọc chưa Số em đọc đạt Số em đọc Số em đọc diễn đạt yªu cầu yêu cầu đúng, rõ ràng cảm tốt SL 7 % 21,9 SL 12 % 37,5 SL 9 % 28,1 SL 4 % 12,5 Từ thực tế và kết quả khảo sát trên, bản thân tôi đã vận dụng những phương pháp đặc trưng của môn học, bám sát các chuyên đề của cấp trên đồng thời linh động, sáng tạo tìm ra những phương pháp tích cực để giúp các em đọc tốt từ đó nâng cao chất lượng các môn học khác. 2.2. Các biện pháp thực hiện: Qua nhiều những năm giảng dạy Tập đọc ở lớp 5, tôi đã rút ra kinh nghiệm của bản thân qua từng tiết dạy; vận dụng linh hoạt các hình thức, phương pháp giảng dạy phù hợp với đối tượng, tích cực phát huy chủ động sáng tạo của học sinh và chú ý rèn kỹ năng toàn diện cho học sinh. Trong những năm qua tôi đã đi sâu vào điều tra, nghiên cứu và đề ra những giải pháp, biện pháp hợp lý sát thực với yêu cầu của bộ môn cũng như đặc điểm tình hình học sinh của nhà trường. 2.2.1. Biện pháp 1: Một số công việc chuẩn bị của giáo viên và học sinh * Đối với giáo viên Trước hết muốn rèn cho học sinh đọc thành tiếng đúng thì giáo viên phải đọc đúng, đọc hay (đọc diễn cảm). Để đạt được yêu cầu trên thì giáo viên phải rèn luyện bản thân mình đọc đúng, đọc hay. Không cho phép giáo viên dạy Tập đọc mà lại đọc chưa chuẩn. Trước khi soạn bài giáo viên phải đọc bài nhiều lần, đọc thể hiện được cảm xúc của tác giả khi viết bài văn đó. Dành quỹ thời gian cho việc soạn bài và thiết kế các hoạt động cụ thể của giáo viên, học sinh ở từng đoạn của bài. Giáo viên phải chú ý đến khâu rèn đọc cho học sinh, chú ý đến đối tượng học sinh đọc kém. Nhất là 4 những tiết luyện đọc ở buổi hai. Giáo viên phải nên sửa, rèn dứt điểm cho học sinh phát âm sai ở từng cặp phụ âm mà em đó hay phát âm sai hoặc đọc chưa đúng. Tham khảo các tài liêu giảng dạy để lựa chọn nội dung, phương pháp, hình thức học tập cho phù hợp với đối tượng của học sinh lớp mình. Sưu tầm đồ dùng dạy học, tranh ảnh minh hoạ phục vụ cho bài dạy để học sinh hứng thú học tập tiếp thu bài sâu hơn. * Đối với các em học sinh Yêu cầu học sinh đọc kỹ trước bài ở nhà, có đọc trước bài ở nhà học sinh mới biết được từ nào khó đọc, hay đọc sai để đến lớp nghe giáo viên hướng dẫn sửa chữa. Học sinh thường xuyên rèn đọc đúng ở bất kỳ một văn bản nào nói chung hay trong các bài tập đọc nói riêng. Cần có sự ham thích đọc, có ý thức tự đọc. Sưu tầm sách, báo, truyện để đọc. 2.2.2. Biện pháp 2: Tạo hứng thú cho học sinh khi giới thiệu bài: Bắt đầu bài học là một bước khá quan trọng trong tiến trình dạy bài mới. Giới thiệu bài một cách hấp dẫn sẽ thu hút sự chú ý của học sinh, tạo hứng thú học tập, các em sẽ hăng say luyện đọc, tập trung suy nghĩ để phát biểu xây dựng bài và tiếp thu bài tốt hơn. Tùy theo từng bài mà ta có cách giới thiệu khác nhau, linh động thay đổi các cách giới thiệu để tránh gây nhàm chán. Có thể giới thiệu bài theo nhiều cách khác nhau: Giới thiệu có thể dẫn dắt trực tiếp gây sự hấp dẫn. Ví dụ: Bài “Buôn Chư Lênh đón cô giáo” (Tiếng Việt 5 tập 1 - trang 144) giáo viên có thể dẫn dắt trực tiếp: “Người dân miền núi nước ta rất ham học. Bài tập đọc Buôn Chư Lênh đón cô giáo phản ảnh lòng yêu mến cái chữ, yêu mến cô giáo. Các em cùng học bài để thấy được điều đó” . Giới thiệu bài bằng cách cho học sinh xem tranh, trình chiếu tranh để gợi mở như các bài: Hành trình của bầy ong, mùa thảo quả, chuyện một khu vườn nhỏ,... Giới thiệu bằng cách dùng bản đồ, khơi gợi về chủ quyền thiêng liêng của Tổ quốc: Cao Bằng, quần đảo Trường Sa, lập làng giữ biển.... 5 Giới thiệu bằng cách đặt câu hỏi vì sao? Gây sự tò mò tìm tòi, khám phá cho học sinh Ví dụ: Dạy bài “Hạt gạo làng ta” giáo viên giới thiệu: “Hạt gạo quê hương thật đáng quí”. Vì sao như vậy ? Học bài “ Hạt gạo làng ta” của nhà thơ Trần Đăng Khoa các em sẽ biết được điều đó” Giới thiệu bằng cách dẫn dắt từ bài trước đến bài sau để phát triển tình cảm, ý thức cho các em. Ví dụ: Dạy bài “ Út Vịnh” dẫn dắt từ bài “ Con gái” Giới thiệu bằng cách áp dụng phương pháp dạy học mới, cho chủ tịch hội đồng tự quản tổ chức trò chơi liên quan đến bài học. Ví dụ: Tổ chức trò chơi xây nhà khi giới thiệu bài " Về ngôi nhà đang xây".(Tiếng Việt 5 tập 1 - trang 148). Hoặc chơi trò: “Quan án về làng”. Chủ tịch hội đồng tự quản: " A lô... a lô .... mời các bạn ra xem quan án xử kiện, quan xử rất thông minh , công bằng". Giáo viên : Để các em biết được vụ kiện như thế nào, quan xử ra sao, hôm nay ta học bài “Phân xử tài tình”. Tuỳ theo nội dung từng bài mà ta lựa chọn cách giới thiệu cho thích hợp nhưng phải đảm bảo tính ngắn gọn, trọng tâm và lôi cuốn, hấp dẫn. Trong giới thiệu phải chú ý đến ngữ điệu lời nói, thao tác, động tác gây sự chú ý, thu hút học sinh. 2.2.3. Biện pháp 3: Rèn kĩ năng đọc. Rèn đọc là bước trọng tâm của giờ học. Vì vậy giáo viên phải linh động, áp dụng các phương pháp tích cực để rèn luyện và phát triển kĩ năng đọc. 2.2.3.1. Đọc mẫu sáng tạo Để hoạt động này đạt hiệu quả, cần chú ý hai việc: chọn người đọc mẫu và cách tổ chức hoạt động nghe đọc mẫu. Khi đọc mẫu phải chọn giáo viên hoặc học sinh đọc tốt, giọng đọc mẫu phải chuẩn xác, phải hay. Vì vậy, giáo viên hoặc học sinh phải đọc bài trước vài lần để ngắt nghỉ đúng câu, đúng ý. Chất lượng đọc mẫu ảnh hưởng rất nhiều đến chất lượng đọc của học sinh ( các em hay bắt chước) 6 Đọc với ngữ điệu phù hợp, với những cảm xúc, tình cảm sâu lắng, truyền được cảm xúc tới người nghe thì khi đọc bài sẽ làm cho học sinh cảm nhận rất tốt văn bản. Ví dụ: Bài Ê - mi - li, con... (TV5 tập 1- trang 49) Đoạn 1: Đọc với giọng tâm tình của người cha với, giọng thơ ngây, thủ thỉ của người con. Đoạn 2: Lên giọng mạnh mẽ để tố cáo tội ác chiến tranh mà Mĩ đã gây ra ở Việt Nam ...... 2.2.3.2. Rèn đọc đúng, đọc hay. Giáo viên cần phân biệt các khái niệm đọc tiếng, đọc thầm rồi tuỳ theo từng đối tượng học sinh mà giáo viên rèn đọc tiếng. Chọn câu cho học sinh luyện đọc: Những câu học sinh luyện đọc là những câu khó đọc đúng, hoặc cần chú ý để đọc cho hay, chú ý tới ngữ điệu, bao gồm cả việc ngắt nghỉ hơi và việc thể hiện trường độ, cao độ, cường độ của giọng đọc Rèn cho các em ngắt nghỉ những câu văn xuôi dài, đặc biệt là những câu có ít dấu giữa câu. Ví dụ: Nhân dân các địa phương đều phấn khởi/ vì rừng ngập mặn phục hồi đã góp phần đáng kể tăng thu nhập và bảo vệ vững chắc đê điều ( Bài 13B Trồng rừng ngập mặn) Những câu thơ khó đọc, đặc biệt là các dòng thơ có cấu trúc ngữ pháp và nhịp thơ không trùng nhau thì gióa viên cần hướng dẫn kĩ. Ví dụ: Hành trình của bầy ong Nối rừng hoang/với biển xa Đất nơi đâu/ cũng tìm ra ngọt ngào. (nếu hoa có ở trời cao Thì bầy ong/ cũng đem vào mật thơm) Chắt trong/ vị ngọt /mùi hương Lặng thầm thay/ những con đường ong bay. Trải qua /mưa nắng /vơi đầy/ Men trời đất đủ/ làm say đất trời. 7 Bầy ong/ giữ hộ /cho người Những mùa hoa/ đã tàn phai tháng ngày. (Tiếng Việt 5 tập 1) Ngoài ra, chúng ta cần quan tâm tới những câu có yếu tố nghệ thuật cảm xúc, câu hội thoại bộc lộ cảm xúc, tính cách của nhân vật. Ví dụ: Ê - mi- li- con ôi! Trời sắp tối rồi... Cha không về bế con được nữa! Giáo viên cần rèn cho học sinh kĩ năng phát âm đúng. Cho học sinh tự phát hiện từ khó đọc. Gặp từ các em hay đọc sai giáo viên phân tích kĩ cấu tạo từ, phân biệt từ đó với các từ hay nhầm lẫn. Đối với địa bàn phát âm sai theo phương ngữ giáo viên ưu tiên và tập cho em đó đọc. Nếu sai nhiều lần cuối buổi giáo viên đọc từ đó cho học sinh viết ra giấy rồi đánh vần. Ví dụ: Các em ở Quyết Tiến, Cẩm Ly hay phát âm các tiếng có vần “anh” thành vần “ân” “xanh” thành “xân”. Nếu học sinh đọc sai nhiều giáo viên không nên nạt làm cho các em mất bình tĩnh mà phải nhẹ nhàng chỉ ra chỗ sai uốn nắn cho các em để các em sửa lại. Sử dụng cách đọc nối tiếp, lấy việc đọc tiếp sức đúng để đánh giá cho học sinh. Như vậy học sinh sẽ phát huy được tính thi đua, tích cực dò bài và mỗi lần dò các em được đọc thầm thêm một lần làm tăng kĩ năng đọc và nhận xét được cách đọc của bạn. 2.2.4. Biện pháp 4: Linh động áp dụng các phương pháp dạy học mới vào việc rèn đọc cho các em. Giáo viên để các em luyện đọc theo nhóm dưới sự điều hành của hội đồng tự quản (nhóm trưởng). Trong các nhóm luyện đọc có đủ các đối tượng học sinh , để mỗi nhóm trưởng là một cô giáo của nhóm, các em trong nhóm cùng giúp đỡ nhau, phát huy hết khả năng của mình, tích cực luyện đọc. Lượt đọc các em tăng lên, tạo được sự thi đua giữa các nhóm. Các nhóm luyện đọc sau đó cho học sinh tự đánh giá mình, đánh giá bạn, đánh giá nhóm mình nhóm bạn. Làm như vậy, không chỉ rèn đọc mà còn rèn được cả kĩ năng giao tiếp thông qua luyện đọc. 8 Ví dụ: Học bài Lòng dân (Tiếng Việt 5 tập 1- trang 24) học sinh phân vai luyện đọc theo nhóm: Người dẫn truyện, dì Năm, cai, cán bộ. Khi các nhóm thể hiện trước lớp, các nhóm khác sẽ nhận xét sự thể hiện giọng đọc của mỗi bạn đã đúng với nhân vật mình đóng vai hay chưa. Qua đó, sẽ khắc sâu hơn kiến thức, cách đọc cho mỗi học sinh. Ngoài ra, học sinh có thể chia sẻ, góp ý cho nhau thông qua hộp thư bè bạn. Khi viết thư các em có thể khen, nhắc nhở nhau những vấn đề trong học tập, từ đó các em sẽ cùng nhau tiến bộ hơn. 2.2.5. Biện pháp 5: Tạo không khí hào hứng, say mê học tập cho học sinh bằng cách tổ chức trò chơi luyện đọc. Để tạo không khí tươi vui, hồn nhiên, sinh động giáo viên tổ chức trò chơi luyện đọc cho học sinh. Tổ chức theo từng nhóm đối tượng: Nhóm yếu: Thi đọc đúng Nhóm khá: Đọc tiếp sức Nhóm giỏi: Tìm người uyên bác, thả thơ với bài học thuộc lòng. Đối với các bài có lời nhân vật và có lời hội thoại nên tổ chức cho học sinh đọc phân vai, diễn kịch. Ví dụ: Bài: Lòng dân, Người công dân số 1 (Phân vai, diễn kịch); Bài:Trí dũng song toàn, Một vụ đắm tàu, Thái sư Trần Thủ Độ... ( Đọc phân vai ) Ngoài việc luyện đọc ở lớp, giáo viên động viên các em luyện đọc nhiều ở nhà. Ngoài việc đọc bài ở sách giáo khoa các em đọc thêm các loại sách báo bổ ích, phù hợp với lứa tuổi để rèn kĩ năng đọc tốt hơn. Một việc không thể thiếu là giáo viên uốn nắn cho các em cách cầm sách, đặt sách đúng tư thế khi đọc để các em không những đọc tốt mà còn đảm bảo được sức khoẻ. 2.2.6. Biện pháp 6. Dẫn dắt học sinh tìm hiểu bài Tìm hiểu bài là một quá trình hoạt động nhận thức, giúp các em phát triển khả năng tư duy, bồi dưỡng vốn sống, vốn văn học, giúp các em hiểu biết hơn về xã hội, nhận biết được cái hay cái đẹp của văn thơ, của cuộc sống. Trong bước này giáo viên đóng vai trò dẫn dắt gợi mở, gợi nguồn cảm hứng, khơi dậy suy nghĩ trong các em. 9 Để hướng dẫn học sinh tìm hiểu bài tốt, trước hết giáo viên phải hiểu kĩ nội dung bài dạy, lựa chọn, đặt ra những câu hỏi sát thực, sắp xếp có hệ thống, lô gích theo tuần tự nội dung bài, lựa chọn ra những từ ngữ trọng tâm, nội dung từng đoạn, toàn bài. Chú ý rèn cho học sinh kĩ năng phân biệt các khái niệm đoạn văn, từ ngữ, chi tiết ... nắm chắc các khái niệm này học sinh sẽ hoạt động theo yêu cầu giáo viên nhanh hơn đỡ mất thời gian. Ví dụ: Giáo viên yêu cầu đọc đoạn 1 là học sinh đọc đúng ngay mà không cần hướng dẫn từ đâu cho đến đâu. Hoặc: Khi dạy bài “Hành trình của bầy ong” (Tiếng Việt 5 tập 1 - trang 117) giáo viên hỏi: Những chi tiết nào nói lên hành trình vô tận của bầy ong ? Học sinh sẽ trả lời đúng các từ ngữ (trọn đời, nẻo đường xa, vô tận) mà không trả lời dong dài hay đọc tất cả các câu thơ có từ đó. Hoặc ngược lại giáo viên hỏi: “Chi tiết nào trong câu chuyện gây bất ngờ cho người đọc?” ( Tiếng rao đêm - Tiếng Việt 5, tập 2 - trang 30). Học sinh trả lời đúng cả câu chứ không trả lời cộc lốc, cụt ngủn: Ai nấy bàng hoàng khi thấy trong xấp giấy một thẻ thương binh. Vận dụng phương pháp dạy học mới trong phần tìm hiểu bài để giờ học phát huy hết tính tích cực, đồng thời rèn kĩ năng giao tiếp, kĩ năng tự học của các em. ( (Cho các nhóm thảo luận, hỏi nhau và trả lời một số câu hỏi khi tìm hiểu bài, cho các em tự đánh giá, đánh giá nhau trong quá trình đọc hiểu. Giáo viên trợ giúp cho các em khi cần ) Khi đưa ra câu hỏi nếu học sinh khó hiểu hoặc trả lời chưa được thì giáo viên nên gợi mở thêm. Ví dụ: Giáo viên hỏi “Nội dung bài này là gì?” Học sinh không nói được thì giáo viên gợi thêm: “Bài này tả cảnh gì? Cảnh đó thế nào?” học sinh sẽ dễ dàng trả lời hơn bằng câu hỏi gợi mở như vậy học sinh yếu cũng có thể trả lời được. Ngoài những câu hỏi đại trà giáo viên có thể đưa ra các câu hỏi dễ hơn dành cho học sinh yếu, hoặc câu khó hơn cho học sinh giỏi. 10 Khi giải thích từ, giáo viên nên linh động chứ không rập khuôn máy móc. Có thể giải thích bằng cách đặt câu hỏi để phát huy tính tích cực, khơi dậy vốn hiểu biết về từ ngữ của các em. Nếu gặp từ khó giáo viên giải thích luôn, còn từ học sinh có thể giải thích được nên cho học sinh tự giải thích cho nhau. Ví dụ: cụm từ “rong ruổi trăm miền” trong bài Hành trình của bầy ong (Tiếng Việt 5 tập 1 - trang 117) Giáo viên hỏi: Em hiểu" rong ruổi trăm miền” là thế nào? Có thể dùng tranh minh hoạ cho từ ngữ cần giải thích. Cho học sinh phát hiện từ khó hiểu. Giáo viên hỏi: “Trong đoạn này em thấy từ nào em chưa hiểu?” Học sinh sẽ nêu từ ,giáo viên kết luận giải thích. Qua câu trả lời của các em, giáo viên rèn cho các em cách trả lời đúng ngữ pháp, đúng câu, đúng ý, rèn kĩ năng diễn đạt trôi chảy mạch lạc, tự nhiên bằng cách cho học sinh nhận xét câu trả lời, cách trả lời của bạn, nếu sai thì em sửa lại. Sau khi rút ra ý của đoạn, nội dung của bài, giáo viên cho học sinh nhắc lại nhiều lần để khắc sâu kiến thức. Tìm hiểu xong mỗi đoạn giáo viên nên có câu chuyển ý để bài liền mạch lôi cuốn học sinh. Tuỳ từng câu hỏi mà chọn hình thức dạy học khác nhau, để tiết học sinh động tránh nhàm chán.( trao đổi cặp, tìm hiểu cá nhân, tự phỏng vấn nhau, nhóm...) Qua tìm hiểu bài giáo viên cần cho học sinh phát hiện biện pháp nghệ thuật, cách miêu tả, thể loại văn thơ để học sinh làm quen và vận dụng trong câu viết, viết đoạn, nâng cao hiểu biết về văn học, nâng cao chất lượng môn tập làm văn. 2.2.7. Biện pháp 7. Tăng cường hoạt động ứng dụng. Phần này nhằm khắc sâu nội dung bài học cho học sinh và tự bản thân các em nói lên được nhận thức, ý thức tình cảm của mình khi học xong bài. Câu hỏi củng cố cần chú trọng vào kiến thức trọng tâm của tiết học. khuyến khích đủ các đối tượng học sinh trả lời để giáo viên dễ đánh giá kết quả đại trà toàn lớp. 11 Phần liên hệ nhằm giúp học sinh tự so sánh, bộc lộ, nhận thức tình cảm, việc làm của mình đối với điều vừa học. Thông qua đó mà giáo dục đạo đức cho các em, hình thành phát triển nhân cách của các em theo chiều hướng tốt đẹp . Liên hệ giáo dục phải sát thực với bài dạy chứ không rập khuôn máy móc, không chung chung. Ví dụ: Bài “ Về ngôi nhà đang xây” (Tiếng Việt 5 tập 1- trang 148) giáo viên liên hệ về sự đổi mới về nhà cửa trên quê hương, giáo dục lòng biết ơn người thợ xây. Tuỳ theo nội dung từng bài giáo viên kết hợp giáo dục hành vi đạo đức cho các em. Ví dụ: Bài “Bầm ơi” (Tiếng Việt 5 tập 2- trang 130) giáo dục lòng yêu thương quê hương, đất nước, người thân. Bài “Một vụ đắm tàu” (Tiếng Việt 5 tập 2- trang 108) giáo dục tình cảm bạn bè trong sáng, quan tâm nhau, sẵn sàng hi sinh vì bạn. Bài “ Phong cảnh đền Hùng” (Tiếng Việt tập 2- trang 68) giáo dục lòng hướng về cội nguồn dân tộc. Bài “ Thư gửi các học sinh” (Tiếng Việt 5 tập 1- trang 4) giáo dục tình cảm yêu quý, nhớ ơn Bác Hồ. 2.3. Kết quả đạt được: Qua việc áp dụng các biện pháp nêu trên đối với môn Tập đọc Lớp 5 mà tôi trực tiếp giảng dạy và qua khảo sát thực tế, tôi thấy chất lượng đọc – hiểu nội dung bài học đã được nâng lên rõ rệt. Phần lớn các em đọc đúng, đảm bảo tốc đô. Nhiều học sinh đọc diến cảm tốt. Hình thành cho các em thói quen ham đọc sách báo. Điều đó thể hiện rõ qua bảng sau: Bảng 1: Thời điểm cuối học kì I Tổng số học Sinh 32 Số em đọc chưa đạt yªu cầu SL 3 % 9,4 Số em đọc đạt Số em đọc đúng, trung bình SL 6 rõ ràng % 18,8 SL 15 % 46,8 Số em đọc diễn cảm tốt SL 8 % 25 Bảng 2: Thời điểm ngày 25 tháng 2 năm 2019 12 Tổng số học Sinh 32 Số em đọc chưa đạt yªu cầu SL 0 Số em đọc đạt Số em đọc đúng, trung bình % 0 SL 2 rõ ràng % 6,3 SL 18 % 56,2 Số em đọc diễn cảm tốt SL 12 % 37,5 3. PHẦN KẾT LUẬN 3.1. Ý nghĩa của sáng kiến: 13 Khi thực hiện đề tài này tôi đã mạnh dạn đưa ra những biện pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn Tập đọc cho học sinh lớp 5. Các biện pháp này đã và đang được tôi thực hiện ở lớp chủ nhiệm khá hiệu quả, chất lượng đọc – hiểu của học sinh đang từng bước được nâng lên. Những biện pháp này không những giúp học sinh ngày càng đọc hay, đọc tốt hơn mà còn giúp giáo viên cảm thấy tự tin, nhẹ nhàng hơn khi luyện đọc cho các em. Từ đó, giờ học của các em sẽ trở nên sôi động, không nhàm chán, kích thích hứng thú học tập ở các em. Kĩ năng đọc của các em tốt hơn các em sẽ tự tin hơn trong các môn học khác như Toán, Khoa học, Lịch sử, Địa lí.... Như vậy để nâng cao chất lượng hiệu quả của các giờ dạy Tập đọc để học sinh đọc đúng đọc hay. Bước đầu cảm thụ được cái hay, cái đẹp trong bài văn, bài thơ thì khâu luyện đọc - rèn đọc đúng có vai trò rất quan trọng. Học sinh có đọc đúng mới hiểu đúng nội dung, mới diễn tả được cảm xúc của mình. Để làm tốt việc điều đó người giáo viên phải làm tốt những việc sau: Mỗi giáo viên phải mẫu mực trong lời nói, việc làm, say sưa yêu nghề, mến trẻ, luôn bám trường, bám lớp. Phải luôn nghiên cứu tìm hiểu về nội dung kiến thức, phương pháp bộ môn, nắm chắc hệ thống chương trình. Người giáo viên phải thường xuyên tự bồi dưỡng nâng cao trình độ, luôn cập nhật những thông tin, những đổi mới về phương pháp giảng dạy. Giáo viên phải nhận thức đúng vai trò chức năng ở phân môn Tập đọc. Trước hết giáo viên phải rèn cho mình đọc đúng, đọc hay, đọc diễn cảm mọi bài Tập đọc trong cấp học nói chung, các bài tập đọc lớp 5 nói riêng. Phải đầu tư thời gian cho khâu chuẩn bị bài, xây dựng tổ chức các hoạt động cho học sinh trên lớp học và thực hiện tốt các biện pháp sau: Biện pháp 1 Một số công việc chuẩn bị của giáo viên và học sinh Biện pháp 2: Tạo hứng thú cho học sinh khi giới thiệu bài: Biện pháp 3: Rèn kĩ năng đọc. Giáo viên phải kiên trì, thường xuyên rèn cho học sinh theo các bước: + Luyện cho học sinh phát âm đúng các phụ âm khó đọc hay lẫn lộn. + Luyện đọc đúng các cụm từ, ngắt nghỉ đúng câu. 14 + Ngắt nghỉ đúng ở các câu văn, khổ thơ. + Luyện đọc mức độ từ thấp đến cao với học sinh yếu. + Luyện cho học sinh biết lên giọng, hạ giọng, nhấn giọng ở câu văn, thể hiện tính cách nhân vật hoặc giọng vui, buồn trong các văn bản với giọng đọc, ngữ điệu, tốc độ đọc, âm sắc, nhằm diễn tả đúng nội dung bài. + Đối với những học sinh đọc sai, rèn dứt điểm ở tiết đọc và tiết luyện đọc ở buổi thứ 2 + Nhiều học sinh được tham gia luyện đọc. Biện pháp 4: Linh động áp dụng các phương pháp dạy học mới vào việc rèn đọc cho các em. Biện pháp 5: Tạo không khí hào hứng, say mê học tập cho học sinh bằng cách tổ chức trò chơi luyện đọc. Biện pháp 6: Dẫn dắt học sinh tìm hiểu bài Biện pháp 7: Tăng cường hoạt động ứng dụng. Trong quá trình thực hiện các biệp pháp trên, giáo viên luôn động viên khích lệ gây hứng thú học tập, đọc đối với học sinh chưa hoàn thành phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo của học sinh. Vận dụng phương pháp giảng dạy phù hợp với đối tượng học sinh lớp mình. Cử chỉ giáo viên, lời nói ngắn gọn dễ hiểu hướng học sinh thao tác tư duy chủ động. Học sinh phải chuẩn bị bài thật tốt ở nhà, đọc nhiều lần đối với học sinh yếu kém trước khi đến lớp. Phối hợp nhịp nhàng về chương trình môn Tập đọc với các phân môn học khác như: Tập làm văn, kể chuyện... Thường xuyên thăm lớp, dự giờ đồng nghiệp để học tập, trao đổi rút kinh nghiệm. Tổ khối quan tâm bồi dưỡng thường xuyên hơn nữa những giáo viên năng lực còn hạn chế nhất là khâu đọc của giáo viên. Hội thảo trao đổi những kinh nghiệm cho đồng nghiệp học tập ở cấp tổ, trường. 3.2. Kiến nghị, đề xuất: 15 *Đối với nhà trường: Tiếp tục tổ chức các chuyên đề dạy học, tập huấn về đổi mới phương pháp dạy đọc cho học sinh, bố trí nhiều tiết dạy mẫu…để giáo viên vận dụng một cách linh hoạt sáng tạo trong việc giảng dạy với từng đối tượng học sinh. Tổ chức cho các em những sân chơi, cuộc thi để các em có điều kiện thể hiện những hiểu biết về tiếng Việt, khả năng đọc hay (đọc diễn cảm) *Đối với giáo viên: Muốn nâng cao chất lượng đọc cho học sinh lớp 5 giáo viên phải nhiệt tình, nghiên cứu kĩ bài, tích cực học hỏi, tham khảo các tài liệu để nâng cao hiểu biết về từ ngữ về văn học. Phải biết thu hút học sinh, thay đổi các hình thức học, tránh nhàm chán, tạo hứng thú học tập cho các em . Giáo viên phải nắm chắc các đối tượng, nhẹ nhàng uốn nắn, nhận xét, khen ngợi động viên kịp thời. Đặc biệt giáo viên phải rèn cho mình có kĩ năng đọc tốt, kĩ năng diễn đạt trôi chảy mạch lạc, ngắn gọn nhưng chính xác, dễ hiểu trước học sinh. Phải biết kết hợp các phương pháp dạy học một cách khéo léo, phù hợp, kết hợp giữa các phương pháp hiện hành và phương pháp dạy học mới, phát huy hết khả năng, tính tích cực, sáng tạo của học sinh, áp dụng biện pháp này một cách thường xuyên ở lớp thì chất lượng đọc của học sinh sẽ được nâng lên rõ rệt. Trên đây là một số kinh nghiệm, biện pháp mà bản thân tôi đã thực hiện trong dạy học môn Tập đọc lớp 5. Tôi đã mạnh dạn áp dụng và thu được những thành công nhất định. Tuy nhiên trong quá trình thực hiện đề tài, không tránh khỏi những thiếu sót. Rất mong nhận sự đóng góp ý kiến của Lãnh đạo các cấp, các đồng chí, bạn bè đồng nghiệp để sáng kiến này được hoàn thiện và sớm được úng dụng rộng rãi. Tôi xin chân thành cảm ơn./. 16