Tài liệu Một số biện pháp rèn kĩ năng tự phục vụ cho trẻ mẫu giáo 5 6 tuổi trong trường mầm non huyện tam dương

BÁO CAÁO KẾT QUẢ NGHIÊN CAƯAU ƯNG DUNG ÁNG KÊÍN 1. Lời giơi hiêụ Giáo dục mầm non là bậc học đầu tiên, đặt nền móng cho các bậc học tiếp theo trong hệ thống giáo dục quốc dân. Trẻ mầm non đến trường được chăm sóc, nuôi dưỡng và giáo dục để phát triển toàn diện về “đức, trí, thể, mĩ và lao động”. Lao động ở đây chính là những kĩ năng xã hội mà cô giáo hướng dẫn, rèn dũa cho trẻ để trẻ có được những kĩ năng, kĩ xảo cơ bản, chuẩn bị hành trang bước vào lớp 1. Kĩ năng mà trẻ mầm non không thể thiếu đó chính là kĩ năng tự phục vụ. Kĩ năng tự phục vụ là một trong số những hành vi quan trọng nhất mà mỗi đứa trẻ cần phải học. Ở lứa tuổi mẫu giáo lớn, kĩ năng tự phục vụ gồm có: mặc quần áo, chải đầu, vệ sinh, ăn uống, chải răng…Với trẻ, việc thành thạo cách sử dụng thìa khi ăn, cài cúc áo…là một bước nhảy vọt, bước tiến lớn hướng tới sự độc lập. Trẻ ở lứa tuổi mầm non như một trang giấy trắng, trẻ sẽ tự nhận thức và học hỏi từ chính bố mẹ, thầy cô, bạn bè. Nắm vững các kĩ năng tự phục vụ sẽ giúp cho trẻ luôn cảm thấy tự tin và cố gắng sử dụng khả năng của bản thân để vượt qua mọi thử thách trong cuộc sống. Cho nên giáo dục kĩ năng sống cho trẻ cần phải bắt tay ngay từ khi trẻ còn trong độ tuổi mầm non, đặc biệt là kĩ năng tự phục vụ. Việc thiếu kĩ năng tự phục vụ sẽ gây hệ quả nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ, dẫn đến việc trẻ lười biếng, thụ động và gặp nhiều khó khăn hơn khi tham gia vào các hoạt động tập thể. Vì vậy vai trò của người lớn chúng ta là rất quan trọng, đặc biệt đối với giáo viên mầm non, cô là người hướng trẻ tới những hành vi đúng, tránh xa hành vi sai trái Cần giáo dục kĩ năng tự phục vụ cho trẻ để trẻ có nhận thức đúng và có hành vi ứng xử phù hợp ngay từ khi còn nhỏ. Khi thuần thục các kĩ năng tự phục vụ, trẻ sẽ biết khiểm soát cảm xúc, thể hiện tình yêu thương, sự chia sẻ đồng cảm 1 với người xung quanh, giúp trẻ mạnh dạn tự tin, tự trọng và tôn trọng người khác, có khả năng giao tiếp tốt, trẻ biết lắng nghe, nói năng lịch sự, hòa nhã và cưởi mở. Đối với trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi, ngưỡng cửa cho trẻ chuẩn bị hành trang vào lớp 1 thì việc hình thành cho trẻ những kĩ năng tự phục vụ bản thân là vô cùng quan trọng. Khi trẻ nắm trong tay các kĩ năng tự phục vụ bản thân, sẽ là những kĩ năng nền tảng giúp trẻ mầm non hình thành và phát triển toàn diện nhân cách, sẵn sàng đi học lớp 1. Giúp trẻ ham hiểu biết, sáng tạo có những kỹ năng thích ứng với hoạt động học tập. Tuy nhiên, thực trạng ở các trường mầm non hiện nay, việc giáo dục kĩ năng tự phục vụ cho trẻ còn chưa thực sự được quan tâm chú trọng nhiều mà chủ yếu là các cô vẫn chú tâm đến các hoạt động dạy học. Bên cạnh đó, một số giáo viên trẻ mới vào nghề hay giáo viên cao tuổi lại chưa thực sự quan tâm trong việc đưa hoạt động rèn dạy trẻ kĩ năng tự phục vụ vào trong kế hoạch giảng dạy cũng như trong các hoạt động hàng ngày. Về phía gia đình, bố mẹ thường có tâm lý “sợ con vất vả” cho nên đã làm thay trẻ mọi việc, thậm chí tước đi cả kĩ năng tự phục vụ như: cất xếp đồ dùng cá nhân hộ con, mặc quần áo cho con…và nghiễm nhiên đứa trẻ như trở thành “ông chủ” không phải tự tay động đến bất cứ việc gì. Nhưng cha mẹ không biết rằng những việc làm ấy vô tình sẽ làm mất dần kỹ tự phục vụ của trẻ. Trẻ lớn lên sẽ cảm thấy quá lạ lẫm với những kĩ năng tưởng chừng như đơn giản. Thiếu hụt những kĩ năng tự phục vụ, đa phần các em sống rất ích kỷ, chỉ biết đến bản thân, chỉ biết nhận biết hưởng thụ mà không biết cho đi. Các em hầu như thiếu sự sáng tạo, luôn ỷ lại phụ thuộc vào người lớn; mỗi khi gặp tình huống trong thực tế thì lúng túng không biết xử lý như thế nào. Để góp phần giáo dục kỹ năng tự phục vụ cho trẻ điều quan trọng là chúng ta tạo được môi trường giáo dục thật tốt. Vì thế, yêu cầu đặt ra là các trường phải tổ chức thực hiện một cách nghiêm túc và khoa học trong việc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ. Do vậy với vai trò của giáo viên dạy lớp 5-6 tuổi, bản thân tôi luôn 2 trăn trở phải tìm ra những biện pháp giáo dục kỹ năng tự phục vụ cho trẻ như thế nào để đạt được kết quả tốt hơn. Nói một cách cụ thể, là giúp trẻ tìm hiểu, nhận biết và thực hành một một số kỹ năng tự phục vụ cần thiết một cách có hiệu quả nhất. Xuất phát từ sự cần thiết và thực tiễn, với khả năng và hứng thú của mình tôi lựa chọn đề tài: “Một số biện pháp rèn kĩ năng tự phục vụ cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi trong trường mầm non huyện Tam Dương”. 2. Tên sáng kiên “Một số biện pháp rèn kĩ năng tự phục vụ cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi trong trường mầm non huyện Tam Dương” 3. Tác giả sáng kiên - Họ và tên : Nguyễn Thị Thanh Huyền - Địa chỉ tác giả sáng kiến: Trường mầm non Đạo Tú - Tam Dương - Vĩnh Phúc - Địa chỉ email : SĐT: 0979463973 – Email [email protected] 4. CAhủ đâu t ạo ra sáng kiên : Nguyễn Thị Thanh Huyền 5. Linh vưc áp dung sáng kiên : Lĩnh vực phát triển tình cảm và kĩ năng xã hội 6. Ngày viê sáng kiên đtơc áp dung ân đâu : Từ 15/02/2018 – 15/02/2019 7. Mô ả bản chh của sáng kiên 7.1 Về nôị dung c̉a sáng kiiên 7.1.1. Vai trò c̉a kĩ năng tự phục vụ đối với sự phát triển toàn diêṇ c̉a trẻ Đối với việc giáo dục phát triển toàn diện cho trẻ em, hoạt động giáo dục kĩ năng tự phục vụ có một vị trí quan trọng và có quan hệ mật thiết với đối với các mặt giáo dục khác, giúp cho quá trình giáo dục nhân cách phát triển toàn diện diễn ra thuận lợi. Có kĩ năng tự phục vụ bản thân giúp trẻ được an toàn, khỏe mạnh, khéo léo, bền bỉ, có khả năng thích ứng được với thay đổi của điều kiện sống. 3 Ngay từ khi còn nhỏ nếu như trẻ được thực hiện các kĩ năng tự phục vụ bản thân tuy là mới đầu sẽ còn lúng túng, hậu đậu, gây ra đổ vỡ nhưng lâu dẫn trẻ sẽ thành thạo trong việc điều khiển đôi tay của mình khiến cho mình trở nên khéo léo hơn, nhanh nhẹn hơn. Trẻ sẽ tích cực hơn trong các hoạt động chung cùng cô và bạn. Đây cũng là một trong những cách hiệu quả để rèn luyện các tố chất vận động của trẻ. Mặt khác, khi có kĩ năng trẻ sẽ biết việc gì nên làm và việc gì không nên làm, từ đó mỗi ngày trẻ lại có thêm kinh nghiệm trong cuộc sống. Khi trẻ đã tự tin thì trẻ sẽ chủ động hơn và biết cách xử lí các tình huống thành thục. Điều này giúp trẻ khơi gợi khả năng tư duy. Trong khi trẻ thực hiện các kĩ năng tự phục vụ, trẻ sẽ cần phải trao đổi nhiều hơn với người lớn, với bạn bè. Trẻ muốn biết công việc này làm như thế nào? Cách để đi đôi dép đúng ra sao?...trẻ muốn làm tốt thì bắt buộc phải hỏi, từ đó môi trường tiếp xúc của trẻ luôn được mở rộng, vận dụng tối đa ngôn ngữ của mình. Từ đó, vốn từ mới của trẻ được hình thành và phát triển. Đây cũng là một yếu tố để phát triển ngôn ngữ cho trẻ mầm non. Không chỉ như vậy, thông qua việc thực hiện các kĩ năng tự phục vụ trẻ có nhu cầu hướng đến cái đẹp. Chẳng hạn, khi trẻ chải tóc, trẻ không chỉ chải xong rồi buộc lên một túm là được, trẻ cũng có nhu cầu muốn tết tóc hay buộc kiểu tóc nào cho đẹp. Chính vì như vậy mà khi trẻ tự thực hiện được các kĩ năng tự phục vụ cũng góp phần không nhỏ trong việc hình thành và phát triển thẩm mĩ cho trẻ. Trẻ luôn có tâm thế muốn hướng đến cái đẹp, làm cho bản thân mình thêm đẹp trong mắt mình và trong mắt mọi người. Khi trẻ có các kĩ năng tự phục vụ, trẻ có thể làm mọi việc theo cách riêng mà không cần sự giúp đỡ, ngược lại trẻ còn có thể giúp đỡ người khác. Trẻ có thể tự quyết định được mình sẽ làm gì? làm như thế nào? Trẻ cảm thấy hài lòng với kết quả công việc mình làm được. Từ đó thúc đẩy sự thân thiện, hòa nhã và tình đoàn kết giữa trẻ với nhau, giúp trẻ phát triển tình cảm và các kĩ năng xã hội. 4 7.1.1. Đặc điểm và hình thức thực hiện kĩ năng tự phục vụ c̉a trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi a. Đặc điểm của kĩ năng tự phục vụ ở trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi Các nhà tâm lý giáo dục đã nghiên cứu “mỗi đứa trẻ là một cá thể riêng biệt, tồn tại độc lập không giống nhau”. Bên cạnh đó, quá trình phát triển tâm lý của mỗi trẻ cũng khác nhau qua từng độ tuổi. Đặc biệt là trẻ ở độ tuổi 5 - 6 tuổi các cháu thích làm mọi việc mình thích, thích làm những công việc giúp người lớn, thích thể hiện cái “tôi” của bản thân. Vào độ tuổi mẫu giáo, trẻ học hỏi rất nhanh và thường hiếu động với mọi thứ xung quanh. Vì thế, cách giáo dục trẻ ở trường là không bao giờ đủ nếu không có sự phối hợp với gia đình trong việc dạy kỹ năng tự phục vụ cho trẻ. Khi trẻ biết tự phục vụ và chăm sóc bản thân, trẻ có thể dễ dàng thích nghi với môi trường sống xung quanh ngay cả khi không có bố mẹ chăm sóc. Các bé hoàn toàn có thể làm những việc nhỏ như tự biết ăn, biết ngủ, tự đi vệ sinh, dọn dẹp chăn gối, tự biết thay quần áo, tự biết cho quần áo bẩn vào máy giặt và giúp đỡ mọi người. Bố mẹ cũng có thể dạy trẻ quét nhà, lau nhà, tưới cây hay trông em, nhặt rau, rửa chén bát hay chế biến những món ăn đơn giản. Trẻ ở độ tuổi này rất thích tự làm những công việc vừa sức của mình để phục vụ cho bản thân. Từ những việc như đánh răng, rửa mặt, rửa cốc, thay đồ, đi nhà vệ sinh hay rửa tay đúng cách… nếu trẻ tự mình thực hiện đồng thời nhận về mình nhiều lời động viên, khen ngợi từ phía người lớn, trẻ sẽ dễ bị kích thích và cuốn hút vào những hoạt động này. Kĩ năng tự phục vụ bản thân của trẻ mẫu giáo gắn liền với trò chơi, khi trẻ thực hiện các kĩ năng để làm các công việc hàng ngày thì thì động cơ thúc đẩy trẻ tích cực tự giác thường do động cơ chơi chi phối : được làm vườn tưới nước cho cây, dọn bàn ghế, cất đồ chơi thật nhanh để thắng bạn... vì vậy giờ giáo dục kĩ năng tự phục vụ của trẻ phải diễn ra nhẹ nhàng, cần đưa yếu tố chơi để kích thích tính tích cực, tự giác ở trẻ. 5 b. Một số hình thức rèn kĩ năng tự phục vụ của trẻ mẫu giáo + Lao động tự phục vụ : là hình thức nhằm thỏa mãn nhu cầu sinh hoạt cá nhân hàng ngày nhằm chăm sóc cho bản thân mình. Ở trẻ mẫu giáo lớn, hình thức này thường phong phú hơn, mang tính chất thường xuyên và chuyển dần thành nhiệm vụ trực nhật. Các kĩ năng mới đưa vào như thu dọn đồ dùng cá nhân cho giờ ngủ trưa, sửa chữa đồ chơi... trẻ biết tự tổ chức các công việc và giúp đỡ các trẻ em nhỏ hơn có ý thức giữ gìn đồ vật. + Tự phục vụ trong sinh hoạt: là hình thức hình thành những kĩ xảo sinh hoạt sơ đẳng như: giúp đỡ dọn bàn ăn, xếp gọn đồ chơi sau khi chơi... Đối với trẻ 5-6 tuổi nội dung tự phục vụ phong phú hơn, mang tính chất thường xuyên và phần lớn chuyển thành nhiệm vụ của các em (trẻ giữ gìn sạch sẽ lớp học, dán lại sách vở, giúp đỡ các em nhỏ...) 7.1.2 Nô ̣i dung rèn kĩ năng tự phục vụ cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi Việc rèn luyện các kĩ năng tự phục vụ là một nội dung quan trọng, là phương tiện không thể thiếu để gíúp trẻ tăng năng lực hội nhập, tích cực, chủ động, sáng tạo, tự tin vững vàng trước mọi khó khăn thử thách Đề tài được xây dựng dựa trên tất cả các nội dung dạy trẻ kĩ năng tự phục vụ, tôi chia ra và thực hiê ̣n cho trẻ rèn luyện theo các hình thức khác nhau: Kĩ năng vệ sinh cá nhân, kĩ năng vệ sinh môi trường, kĩ năng tự phục vụ trong sinh hoạt. Tôi kết hợp dạy trẻ luyện tập các kĩ năng vào các hoạt động trong ngày của trẻ như: hoạt động góc, giờ ăn trưa, ngủ trưa, hoạt động chơi ngoài trời, hoạt đô ̣ng chiều, đón trả trẻ...các nội dung bao gồm: - Kĩ năng tự phục vụ trong sinh hoạt: Bao gồm các nội dung dạy trẻ (tự xúc ăn, lau dọn bàn ăn; tự cất xếp đồ dùng đồ chơi gọn gàng, ngăn nắp; tự lấy, cất đồ dùng cá nhân khi đến lớp; tự chuẩn bị đồ dùng cần thiết cho giờ ngủ, gấp chăn, gối; tự mặc, cởi áo quần; tự đi giày, dép đúng cách) - Kĩ năng vệ sinh cá nhân: Trong nội dung này, cô giáo cần tổ chức hướng dẫn cho trẻ thực hiện được các kĩ năng làm một số việc đơn giản hàng ngày (sử 6 dụng nhà vệ sinh đúng cách, tự rửa tay, tự rửa mặt, chải răng, tự tắm, tự chải đầu) - Kĩ năng vệ sinh môi trường: Bao gồm các nội dung rèn dạy trẻ các kĩ năng (tự bỏ rác vào thùng; chăm sóc cây cối; tự lau dọn tủ, giá và vệ sinh đồ dùng, đồ chơi; quét nhà, lau nhà) Mỗi chủ đề ở từng tháng, tôi đưa ra các nội dung và biện pháp dạy trẻ phù hợp với độ tuổi của trẻ 5-6 tuổi. 7.1.3 Thực trang rèn luyêṇ ky năng tự phục vụ cho trẻ lớp 5-6 tuổi trong trường mầm non Đao Tú- Tam Dương- Vĩnh Đhúc a. Thuận lợi và khó khăn * Thuận ơi - Cơ sở vật chất: Trường lớp khang trang sạch sẽ, thoáng mát, nằm ở trung tâm địa bàn của xã nên tiện lợi cho việc đi lại của các cháu, các giá để đồ dùng đồ chơi, tủ để tư trang của trẻ đều được cấp. Một số lớp học được xây mới khép kín, có phòng vệ sinh riêng, phòng ngủ riêng thuận lợi cho trẻ tự rèn luyện các kĩ năng cần thiết - Đối với trẻ: Trẻ cùng một độ tuổi, linh động, có khả năng thích nghi nhanh với môi trường mới. Nhiều trẻ thông minh, lanh lợi, thích được tham gia hoạt động cùng cô và bạn - Đối với giáo viên: Đội ngũ giáo viên trẻ tuổi năng động nhiệt tình yêu nghề mến trẻ, tích cực học hỏi nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ. Nhà trường tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên đi học nâng cao trình độ chuyên môn. Vào các dịp hè được tham gia học bồi dưỡng chuyên môn của Sở GD&ĐT, phòng giáo dục và đào tạo và của trường mở. Dự và dạy các hoạt động chuyên môn của phòng, chuyên đề của trường, dự giờ đồng nghiệp tạo điều kiện cho giáo viên được học tập nâng cao kiến thức chuyên môn nghiệp vụ. 7 Bản thân tôi là giáo viên được đào tạo chính quy, có trình độ chuyên môn nghiệp vụ, đã nhiều năm liền được giảng dạy trẻ 5-6 tuổi nên căn bản đã nắm bắt được đặc điểm tâm – sinh – lí trẻ mẫu giáo lớn, biết được năng lực và khả năng cá nhân của từng trẻ từ đó có những biện pháp giáo dục phù hợp với trẻ. Ban giám hiệu vững vàng về chuyên môn, luôn sát sao chỉ đạo giáo viên thực hiện tốt chuyên môn. * KÊhó khăn Vê cơ sở vâ ̣t chất: Tuy được đầu tư song còn thiếu, đồ dùng trực quan chưa đa dạng về hình thức, chất liệu, chủ yếu do giáo viên tự làm hoă ̣c sưu tầm; còn nhiều lớp học chưa có phòng ngủ, phòng vệ sinh riêng; tủ đựng đồ dùng cá nhân của trẻ chưa đáp ứng đủ số trẻ, vẫn có trẻ phải để chung ngăn tủ với bạn. Diện tích lớp học chưa đáp ứng với sĩ số trẻ trên lớp nên việc tổ chức các hoạt động rèn kĩ năng tự phục vụ cho trẻ còn gặp nhiều khó khăn. Nhà vệ sinh còn trật hẹp, chưa có đủ vòi nước cho trẻ rửa tay mà trẻ vẫn phải dùng chung trật trội. Vê phía trẻ: Vì là đô ̣ tuổi trẻ thích thể hiện bản thân, muốn được làm những công việc như người lớn nhưng lại chưa thể làm tốt do chưa được hướng dẫn cụ thể; đa số trẻ là con em nông thôn nên một số gia đình chưa quan tâm và hiểu rõ tầm quan trọng của việc rèn luyện kĩ năng tự phục vụ cho trẻ; bên cạnh đó một số trẻ được nuông chiều quá mức, bố mẹ làm hết tất cả mọi việc thay trẻ cho nên kĩ năng tự phục vụ của trẻ còn rất hạn chế. Một số trẻ bị ảnh hưởng nhiều của các phương tiện như: điện thoại, tivi, mạng internet…trẻ được bố mẹ cho ngồi một chỗ sử dụng điện thoại, xem tivi… nên trẻ không hứng thú tham gia bất cứ hoạt động nào khác, kĩ năng tự phục vụ của trẻ vì thế mà cũng không được thành thạo Ở lớp có nhiều trẻ quá hiếu đô ̣ng không những không tập trung chú ý vào hoạt động mà trẻ lại còn hay phá rối những trẻ xung quanh, có những trẻ có cá tính thích hoạt động một mình, không thích tham gia hoạt động cùng với những người xung quanh. 8 Vê phía giáo viên: + Nhà trường: Đa số giáo viên chưa thực sự quan tâm đến việc phối hợp với phụ huynh trong việc rèn kĩ năng tự phục vụ. Ngoài ra, một số giáo viên khi tổ chức hoạt động dạy các kĩ năng tự phục vụ cho trẻ còn dập khuôn, máy móc khiến trẻ chưa được thoải mái khi tham gia hoạt động. Đồng thời, phương pháp lồng ghép tích hợp vào các hoạt động khác ở mọi lúc, mọi nơi chưa linh hoạt sáng tạo, kết quả trên trẻ chưa cao. +Bản thân: Trong năm học trước, đối với việc rèn kĩ năng tự phục vụ cho trẻ, tôi đã có những biện pháp cụ thể: Lập kế hoạch rèn kĩ năng tự phục vụ cho trẻ, xây dựng môi trường trong và ngoài lớp, rèn kĩ năng cho trẻ ở mọi lúc, mọi nơi… Tuy nhiên kế hoạch đề ra chưa sát sao, cụ thể; Môi trường lớp học đã xây dựng nhưng các góc mở chưa phong phú, chưa đa dạng về tranh ảnh, màu sắc dẫn đến trẻ nhàm chán, không hứng thú. Việc rèn kĩ năng ở mọi lúc, mọi nơi cho trẻ còn chưa được thực hiện thường xuyên và chưa có sự phối hợp của phụ huynh nên đa số trẻ còn nhút nhát, tính tự lập chưa cao. Bên cạnh đó, tôi là giáo viên vào nghề chưa lâu nên khi tổ chức các hoạt động rèn kĩ năng tự phục vụ cho trẻ 5-6 tuổi còn gặp khó khăn về cách dùng từ, hướng dẫn trẻ thực hiện các kĩ năng, hạn chế về sử dụng các phương tiện dạy học để hỗ trợ, chưa có nhiều kinh nghiệm trong việc xử lí các tình huống và vận dụng các kĩ năng sư phạm vào rèn dạy trẻ; Vê phía phụ huynh: Đa số phụ huynh làm nông nghiê ̣p nên ít có điều kiê ̣n quan tâm đến viê ̣c học tâ ̣p của trẻ ở trường cũng như thời gian dạy dỗ trẻ ở gia đình. Nhiều gia đình chưa chú ý rèn kĩ năng tự phục vụ cho trẻ mà phó thác hoàn toàn cho cô giáo. Có những gia đình có điều kiện hơn thì lại quan tâm con quá mức, làm hết thảy mọi việc cho trẻ (bón cơm, chải răng, mặc quần áo…) b, Thực trang rèn luyêṇ ky tự phục vụ cho trẻ lớp 5-6 tuổi A5 trong trường mầm non Đao Tú- Tam Dương- Vĩnh Đhúc Với những thuận lợi và khó khăn như vậy tôi luôn nghĩ rằng phải rèn dạy bằng phương thức nào để có thể giúp trẻ hứng thú và tự giác khi tham gia hoạt 9 động hàng ngày, thực hiện các kĩ năng tự phục vụ bản thân. Từ đó để có thể giúp trẻ rèn luyện kỹ năng tự vệ sinh cá nhân, vệ sinh môi trường, tự phục vụ trong sinh hoạt hàng ngày và tôi tiến hành khảo sát đầu vào của trẻ như sau: Tổng số trẻ ở lớp 5-6 tuổi A5 là 38 trẻ: Biểu mẫu 1: Khảo sát trẻ lớp 5-6 tuổi A5 Trường MN Đao Tú Thời gian khảo sát tháng 02/2018 TT Nội dung dạy rẻ Tỷ ệ đâu năm rẻ đạ (T-KÊ) 1 Kĩ năng tự phục vụ trong sinh hoat 15/38 = 39% 2 Kĩ năng tự vệ sinh cá nhân 13/38= 34% 3 Kĩ năng vệ sinh môi trường 12/38 = 31% Từ kết quả trên cho thấy: Kĩ năng tự phục vụ của trẻ 5-6 tuổi đạt ở mức như vậy là còn rất thấp so với độ tuổi và mục tiêu mà chương trình giáo dục mầm non đặt ra. Trẻ còn rất hạn chế trong việc thực hiện các kĩ năng tự phục vụ Từ đó, tôi tiến hành lên kế hoạch theo từng chủ đề và tìm biện pháp dạy trẻ theo từng nội dung. Đối với trẻ 5-6 tuổi việc lựa chọn nội dung dạy trẻ kĩ năng tự phục vụ tưởng chừng như dễ dàng nhưng lại không hề đơn giản. Trẻ cùng một độ tuổi nhưng có mức độ nhận thức khác nhau, có đặc điểm cá thể riêng biệt và sự khéo léo của mỗi trẻ cũng không giống nhau. Song việc sử dụng các phương pháp, biện pháp để rèn dạy trẻ cho phù hợp với nội dung lại càng trở nên phức tạp. Cần có những phương pháp phù hợp để giúp trẻ phát huy tính tích cực chủ động tham gia vào các hoạt động cùng cô và bạn là rất quan trọng. Với khả năng và sự hiểu biết của bản thân, tôi tin chắc rằng mình sẽ hình thành ở trẻ nề nếp, thói quen và hứng thú, đặc biệt thể hiện được tính tích cực khi thực hiện các kĩ năng tự phục vụ bản thân. 10 Bên cạnh việc điều tra thực trạng trường Mầm non Đạo Tú tôi tiến hành khảo sát đồng thời thực trạng việc trẻ thực hiện kỹ năng tự phục vụ của Trường MN Hợp Hòa về cơ sở trường, lớp về phía giáo viên và trẻ tại lớp 5-6 tuổi B như sau: 7.1.4 Thực trang rèn luyêṇ ky năng tự phục vụ cho trẻ lớp 5-6 tuổi B trong trường mầm non Hợp Hòa - Tam Dương - Vĩnh Đhúc * Thuận ơi Vê cơ sở vật chất, phục vụ hoạt động dạy trẻ kĩ năng tự phục vụ Năm học 2018-2019 nhà trường được cung cấp đủ tài liệu, đa dạng về học liệu cho trẻ hoạt động. Trường lớp khang trang sạch sẽ, thoáng mát, các giá để đồ dùng đồ chơi, tủ để tư trang của trẻ đều được cấp. Các lớp 5 tuổi được đặt ở vị trí có nhà vệ sinh khép kín phù hợp cho trẻ thực hiện các kĩ năng vệ sinh cá nhân. Khuân viên trường có tường bao quanh, sân chơi lát gạch, có mái che, vườn hoa, vườn cổ tích được bố trí hợp lí và sinh động. Hàng năm nhà trường được Sở GD&ĐT, phòng GD&ĐT cấp phát thêm một số đồ dùng phục vụ cho cô và trẻ. Hệ thống đồ chơi ngoài trời liên hoàn, sắp xếp hợp lý, đủ không gian cho trẻ chơi và hoạt động. Đối với giáo viên: Đội ngũ giáo viên trẻ tuổi năng động nhiệt tình yêu nghề mến trẻ, tích cực học hỏi nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ. Nhà trường tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên đi học nâng cao trình độ chuyên môn. Dự và dạy các hoạt động chuyên môn của phòng, chuyên đề của trường, dự giờ đồng nghiệp tạo điều kiện cho giáo viên được học tập nâng cao kiến thức chuyên môn nghiệp vụ. Đối với khối mẫu giáo 5-6 tuổi, có 7 giáo viên/5 lớp. Trình độ đại học 100% Ban giám hiệu vững vàng về chuyên môn, luôn sát sao chỉ đạo giáo viên thực hiện tốt chuyên môn. 11 Đối với trẻ: Tổng số trẻ 5 – 6 tuổi là 178 trẻ. Mỗi khối lớp trẻ đều cùng một độ tuổi, đi học chuyên cần, ngoan ngoãn. Đối với phụ huynh Trường đặt ở vị trí trung tâm Thị trấn, đa số các hộ gia đình làm kinh doanh, cán bộ cho nên rất quan tâm đến việc học của con em mình. Thường xuyên phối hợp với giáo viên để tổ chức các hoạt động chăm sóc, giáo dục một cách tốt nhất. * KÊhó khăn Vê cơ sở vâ ̣t chất: Lớp học chưa có phòng ngủ riêng. Khuôn viên trường còn để nhiều đồ chơi ngoài trời nên khoảng trống trên sân chưa được rộng. Đồ dùng, trang thiết bị cung cấp cho việc rèn kĩ năng tự phục vụ của trẻ còn hạn chế Vê phía giáo viên: Đa số là những giáo viên vào nghề đã lâu nhưng các cô thường tập trung vào bồi dưỡng kiến thức cho trẻ hơn là tổ chức các hoạt động dạy kĩ năng tự phục vụ. Việc tổ chức lồng ghép các kĩ năng tự phục vụ vào trong các hoạt động học, hoạt động trong ngày còn chưa linh hoạt. Vê phía trẻ: Vì trẻ được sinh ra và lớn lên trên địa bàn vùng nông thôn nên một số gia đình chưa quan tâm và hiểu rõ tầm quan trọng của việc rèn luyện kĩ năng tự phục vụ cho trẻ; bên cạnh đó một số trẻ được nuông chiều quá mức, bố mẹ làm hết tất cả mọi việc thay trẻ cho nên kĩ năng tự phục vụ của trẻ còn rất hạn chế trong sinh hoạt hàng ngày. Một số trẻ bị ảnh hưởng nhiều của các phương tiện như: điện thoại, tivi, mạng internet…nên trẻ không hứng thú tham gia bất cứ hoạt động nào khác, kĩ năng tự phục vụ của trẻ vì thế mà cũng không được thành thạo Ở lớp có nhiều trẻ quá hiếu đô ̣ng không những không tập trung chú ý vào hoạt động mà trẻ lại còn hay phá rối những trẻ xung quanh, có những trẻ có cá tính thích hoạt động một mình, không thích tham gia hoạt động cùng với những người xung quanh. 12 Vê phía phụ huynh: Đa số phụ huynh làm kinh doanh nên ít có điều kiê ̣n quan tâm đến viê ̣c học tâ ̣p của trẻ ở trường cũng như thời gian dạy dỗ trẻ ở gia đình. Nhiều gia đình chưa chú ý rèn kĩ năng tự phục vụ cho trẻ, phụ huynh thấy trẻ làm việc gì mãi không xong là lại nói để cho mẹ làm cho nhanh, hoặc phó thác hoàn toàn cho cô giáo. Một số phụ huynh có quan điểm sai về việc rèn kĩ năng tự phục vụ cho trẻ, họ cho rằng nội dung đó là không cần thiết trong khi lại quá quan trọng việc học và cung cấp kiến thức. Với những thuận lợi và khó khăn như vậy tôi luôn nghĩ rằng phải giảng dạy bằng phương thức nào để có thể giúp trẻ hứng thú khi thực hiện các kĩ năng tự phục vụ. Từ đó để có thể giúp trẻ rèn luyện kỹ năng tự vệ sinh cá nhân, vệ sinh môi trường, tự phục vụ trong sinh hoạt hàng ngày và tôi tiến hành khảo sát đầu vào của trẻ như sau: Tổng số trẻ ở lớp 5-6 tuổi B – do cô Nguyễn Thị Châm chủ nhiệm là 35 trẻ: Biểu mẫu 2: KÊhảo rẻ ơp 5-6 uổi B Trtờng mâm non Hơp Hòa Thời gian khảo sá háng 02/2018 TT Nội dung dạy rẻ Tỷ ệ đâu năm rẻ đạ (T-KÊ) 1 Kĩ năng tự phục vụ trong sinh hoat 14/35 = 40% 2 Kĩ năng tự vệ sinh cá nhân 13/35= 37% 3 Kĩ năng vệ sinh môi trường 12/35 = 34% Với kết quả như trên, tôi nhận thấy một thực tế tỷ lệ trẻ đạt tốt, khá ở các nội dung chưa cao. Trong khi đó, kĩ năng tự phục vụ của trẻ 5-6 tuổi đạt ở mức như vậy là còn rất thấp so với độ tuổi và mục tiêu mà chương trình giáo dục mầm non đặt ra. Trẻ còn rất hạn chế trong việc thực hiện các kĩ năng vệ sinh cá nhân, kĩ năng vệ sinh môi trường cũng chưa tích cực, Kĩ năng tự phục vụ trong sinh hoạt thì có phần được tốt hơn, nhiều trẻ tự xúc cơm, cất đồ dùng cá nhân, tuy nhiên đa số trẻ vẫn chưa biết mặc quần áo đúng cách, chưa gập được chăn 13 sau khi ngủ dậy… Bên cạnh đó, tỷ lệ trẻ yếu lại khá cao trên 20% vì vậy tôi đã tìm tòi nghiên cứu và quyết định tiến hành áp dụng sáng kiến thông qua các biện pháp sau. 7.2 Về khả năng áp dung của sáng kiên Ngay từ khi nghiên cứu xây dựng đề tài, tôi đã áp dụng vào thực tiễn giảng dạy ở lớp của mình, đồng thời vận động các lớp trong toàn khối cùng áp dụng. Qua quá trình nghiên cứu và áp dụng đề tài tôi nhâ ̣n thấy đề tài có ý nghĩa to lớn trong viê ̣c hình thành và phát triển toàn diê ̣n mô ̣t con người. Tôi tin chắc đề tài có thể áp dụng cho tất cả trẻ ở đô ̣ tuổi 5-6 tuổi trong toàn huyê ̣n. Qua suốt quá trình xây dựng, nghiên cứu đề tài, từ thực trạng rèn luyện kĩ tự phục vụ ở lớp mình, những hạn chế từ các biện pháp đã thực hiện nhưng chưa có kết quả cao tôi đã cải tiến, bổ sung các giải phápđã và đang thực hiện đồng thời đưa ra một số giải pháp dạy trẻ như sau: * Biện pháp 1: Lập kiê hoach rèn kĩ năng tự phục vụ cho trẻ vào trong kiê hoach các ch̉ đề Từ thời điểm mới nhận trẻ đầu năm học, nhận thấy kĩ năng tự phục vụ của trẻ lớp mình có nhiều hạn chế tôi đã quyết định phải tìm ra những biện pháp tốt nhất để có thể trang bị cho trẻ những kĩ năng tự phục vụ cơ bản, đáp ứng được mục tiêu giáo dục mầm non. Ngay từ đầu năm học, khi xây dựng kế hoạch chủ đề tôi đã đưa các nội dung rèn kĩ năng tự phục vụ vào trong các hoạt động chăm sóc, nuôi dưỡng và giáo dục trẻ. Thông qua mỗi chủ đề, tôi lồng ghép một hay một số nội dung để tích hợp cùng các hoạt động khác nhằm giúp cho trẻ được rèn các kĩ năng tự phục vụ cơ bản nhất giúp trẻ phát triển toàn diện. Ứng với các chủ đề tôi đưa vào các nội dung thích hợp, tuy nhiên đảm bảo trẻ có được các kĩ năng sau: - Kĩ năng tự phục vụ trong sinh hoạt: Bao gồm các nội dung dạy trẻ (tự xúc ăn, lau dọn bàn ăn; tự cất xếp đồ dùng đồ chơi gọn gàng, ngăn nắp; tự lấy, cất đồ 14 dùng cá nhân khi đến lớp; tự chuẩn bị đồ dùng cần thiết cho giờ ngủ, gấp chăn, gối; tự mặc, cởi áo quần; tự đi giày, dép đúng cách) - Kĩ năng vệ sinh cá nhân: Trong nội dung này, cô giáo cần tổ chức hướng dẫn cho trẻ thực hiện được các kĩ năng làm một số việc đơn giản hàng ngày (Sử dụng nhà vệ sinh đúng cách, tự rửa tay, tự rửa mặt, chải răng, tự tắm, tự chải đầu) - Kĩ năng vệ sinh môi trường: Bao gồm các nội dung rèn dạy trẻ các kĩ năng (tự bỏ rác vào thùng, tự lau dọn tủ, giá và vệ sinh đồ dùng, đồ chơi; quét nhà, lau nhà) + Chủ đê trường mầm non: tôi dạy trẻ kĩ năng cất đồ dùng đồ chơi đúng nơi quy định, sử dụng nhà vệ sinh đúng cách, xúc cơm gọn gàng không rơi vãi. Tôi đưa vào rèn cho trẻ trong hoạt động chơi ở các góc, chơi tự do với đồ chơi tự chọn, tích hợp trong giờ ăn trưa và các thời điểm khác trong ngày sao cho phù hợp. + Chủ đê bản thân: Tôi dạy trẻ những kĩ năng đi giầy dép, mặc quần áo, rửa tay, rửa mặt, chải tóc. Đối với những kĩ năng này tôi đưa vào dạy trẻ qua các hoạt động chiều, lồng luồn qua các hoạt động khác trong ngày và thực hiện ở mọi lúc, mọi nơi. + Chủ đê gia đình: Tôi áp dụng vào trong thực tiễn dạy trẻ kĩ năng lau dọn bàn ăn, chuẩn bị đồ dùng cho giờ ngủ và kĩ năng gấp chăn gối sau khi ngủ dậy. Cho phù hợp với mỗi hoạt động, trong kế hoạch tôi áp dụng vào giờ ăn trưa và giờ ngủ của trẻ, tác động bằng lời để trẻ thực hiện các kĩ năng này. + Chủ đê nghê nghiệp: Ở chủ đề này tôi đưa vào dạy trẻ các kĩ năng như lau tủ, giá và vệ sinh đồ dùng, đồ chơi; quét nhà, lau nhà). Để phù hợp tôi đưa vào kế hoạch trong các hoạt động góc, hoạt động tự chọn (đóng vai cô lao công để lau dọn tủ, giá đựng đồ chơi; vệ sinh đồ dùng, đồ chơi) hay sau giờ ăn trưa trẻ biết quét nhà, lau nhà. + Chủ đê Thế giới thực vật: tôi đưa vào kế hoạch rèn các kĩ năng như bỏ rác vào thùng, bảo vệ cảnh quan môi trường. 15 + Chủ đê nước và các hiện tượng tự nhiên: Dạy trẻ kĩ năng chải răng đúng cách, kĩ năng tự tắm rửa. + Các chủ đề còn lại tôi đưa vào kế hoạch cho trẻ ôn luyện các kĩ năng thông qua các hoạt động trong ngày, các bài thơ, truyện hay đồng dao …nhằm giúp trẻ củng cố các kĩ năng đã học và nâng cao sự khéo léo khi thực hiện các kĩ năng tự phục vụ cho bản thân. * Biện pháp 2: Xây dựng môi trường rèn kĩ năng tự phục vụ cho trẻ Đối với trẻ mầm non, môi trường giáo dục là một trong những yếu tố tác động mạnh mẽ đến nhận thức và sự sáng tạo của mỗi đứa trẻ. Bên cạnh đó, hiện nay Bộ GD&ĐT đang khuyến khích các trường mầm non xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm. Đây cũng là thời điểm thuận lợi để tôi kết hợp xây dựng môi trường rèn kĩ năng tự phục vụ cho trẻ. Gồm có Xây dựng môi trường trong lớp học và môi trường ngoài lớp học. * Xây dựng môi trường trong lớp học Để tạo điều kiện thuận lợi cho việc rèn kĩ năng tự phục vụ cho trẻ tại lớp mình, tôi đã tham gia cuộc thi “Xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm” cấp trường và đạt kết quả cao. Cụ thể là trong lớp học tôi bố trí các góc chơi một cách hợp lý và trang trí theo hình thức “mở” để dễ dàng tổ chức các hoạt động rèn kĩ năng tự phục vụ cho trẻ: Góc bé tập vệ sinh, phòng khám nhi khoa, siêu thị của bé, góc thư viện… Thông qua đó trẻ được chơi một cách thoải mái và cũng đồng thời được rèn kĩ năng tự phục vụ một cách hiệu quả. 16 Ví dụ: trang trí siêu thị ở góc phân vai: tôi cắt dán các hình phù hợp và dán lên tường theo từng nhóm rau, củ, đồ dùng có đặc điểm chung vào một nhóm; góc học tập tôi sắp xếp khoa học theo từng loại sách truyện, tranh ảnh… để trẻ nhận thấy được sự sắp xếp gọn gàng, ngăn nắp Hình ảnh: siêu thi của bé 17 Hình ảnh: Góc học tập Ở góc bé tập vệ sinh: tôi trang trí các hình ảnh về vệ sinh cá nhân (bé rửa tay, rửa mặt, chải tóc…) để khi trẻ chơi ở góc này có mong muốn được thực hiện các kĩ năng tương tự. 18 Hình ảnh: Góc bé tập vệ sinh Đồng thời ở góc “phòng khám nhi khoa” tôi trang trí hình ảnh bác sĩ và các đồ dùng, dụng cụ thông dụng của nghề y tế. Khi trẻ chơi ở góc này, nhập vai bác sĩ với bệnh nhân trẻ có thể rèn các kĩ năng như chải răng (bác sĩ hướng dẫn bệnh nhân cách chải răng để không bị sâu răng) Bằng những tranh ảnh chủ đề, tranh ảnh giáo dục lễ giáo treo trong lớp trẻ luôn bắt gặp những hình ảnh mô tả kĩ năng vệ sinh cá nhân, vệ sinh môi trường, vệ sinh tự phục vụ trong sinh hoạt: hình ảnh bé rửa tay, hình ảnh bé xúc cơm, hình ảnh bé tự gấp chăn…Qua đó, giúp trẻ rèn luyện các kĩ năng tự phục vụ một cách tự nhiên và hiệu quả nhất. Sau mỗi chủ đề, tôi sẽ thay đổi một số nội dung ở các góc cho phù hợp với nội dung của chủ đề mới và các kĩ năng mới mà tôi định dạy cho trẻ, phát huy tối đa tác dụng của môi trường giáo dục trong lớp học * Môi trường ngoài lớp học Môi trường ngoài lớp học có tác động rất lớn đến trạng thái tâm lý và việc hình thành các kĩ năng cho trẻ. Cho nên, tôi tận dụng môi trường sẵn có bên ngoài lớp học để tích hợp rèn trẻ những kĩ năng tự phục vụ. 19 Góc thiên nhiên của lớp: Tôi trồng nhiều cây cảnh và hoa để tiện cho trẻ chăm sóc góc thiên nhiên cũng như tổ chức các hoạt động lao động cho trẻ dọn vệ sinh, giữ vệ sinh môi trường tại góc chơi ngoài trời. Hình ảnh góc thiên nhiên của lớp Hay ở khu vực “Vườn trải nghiệm” tôi cho trẻ vào chơi và tổ chức một số hoạt động như thu gom rác; Ở góc “chợ quê” thì cho trẻ chơi những trò chơi như bán hàng ăn, hàng quần áo, hàng giầy dép…ở đây trẻ được rèn các kĩ năng như 20