Tài liệu Một số biện pháp rèn kĩ năng đọc cho học sinh lớp 5 thông qua tiết tập đọc

SỞ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO THANH HÓA PHÒNG GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO TRIỆU SƠN SÁNG KIẾN Kinh nghiÖm MỘT SỐ BIỆN PHÁP RÈN KĨ NĂNG ĐỌC CHO HỌC SINH LỚP 5 THÔNG QUA TIẾT TẬP ĐỌC Người thực hiện: Trịnh Thị Long Chức vụ: Giáo viên Đơn vị công tác: Trường Tiểu học Minh Châu SKKN thuộc môn: Tiếng Việt (Tập đọc) THANH HÓA NĂM 2019 Mục lục 1. Mở đầ 1.1. Lí do chọn đề tài 1.2. Mục đích nghiên cứu 1.3. Đối tượng nghiên cứu 1.4. Phương pháp nghiên cứu 1.5. Những điểm mới của sáng kiến kinh nghiệm 2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm Trang 1 Trang 1 Trang 1 Trang 1 Trang 2 Trang 2 1 2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm 2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm 2.3. Các giải pháp và biện pháp rèn đọc cho học sinh : 2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm 3. Kết luận, kiến nghị 3.1. Kết luận 3.2 . Kiến nghị Trang 2 Trang 3 Trang 4 Trang 10 Trang 11 Trang 11 Trang 12 1.Mở đầu 1.1. Lý do chọn sáng kiến: Trong chương trình Tiểu học xác định mục tiêu của môn Tiếng Việt ở bậc Tiểu học là: - Hình thành và phát triển ở học sinh các kỹ năng sử dụng Tiếng Việt, (nghe, nói, đọc ,viết) để học tập và giao tiếp trong các môi trường hoạt động của lứa tuổi. -Thông qua việc dạy và học Tiếng Việt góp phần rèn luyện thao tác tư duy. 2 - Cung cấp cho học sinh những kiến thức sơ giản về Tiếng Việt và những hiểu biết sơ giản về xã hội, tự nhiên, con người, về văn hoá văn học Việt Nam và nước ngoài. - Bồi dưỡng tình yêu Tiếng Việt và hình thành thói quen giữ gìn sự trong sáng giàu đẹp của Tiếng Việt góp phần hình thành nhân cách con người Việt Nam XHCN. - Phân môn Tập đọc trong Tiếng Việt là một trong những phân môn quan trọng bởi có đọc tốt thì mới học tốt Tiếng Việt. Đọc tốt ở phân môn Tập đọc là các em được củng cố khắc sâu thêm những tri thức, kỹ năng học tốt ở những phân môn khác của Tiếng Việt và các môn học khác. Chức năng của phân môn Tập đọc là luyện đọc: rèn cho học sinh đọc đúng, đọc trôi chảy, tiến tới đọc hay (đọc diễn cảm). Thông qua đọc đúng, đọc hay học sinh cảm thụ được cái hay cái đẹp của bài văn, bài thơ. Nó là chìa khoá đưa các em vào kho tàng văn hoá, khoa học, giúp các em nhận ra những tinh hoa của dân tộc đang được tàng trữ trong sách vở. Mỗi bài tập đọc là một văn bản là một bức tranh thu nhỏ về hiện thực về cảnh đẹp đất nước, con người, xã hội...Mặt khác, thể hiện được tâm hồn của tác giả không chỉ có nội dung hấp dẫn của bài văn bài thơ mà còn phụ thuộc vào người đọc tác phẩm đó. Trước hết người đọc phải đọc đúng, đọc chính xác, đọc trôi chảy, tiến tới đọc diễn cảm , đọc theo vai thì mới diễn tả cảm xúc, tình cảm, thái độ của tác giả bộc lộ qua từng nhân vật trong tác phẩm. Bởi vậy nâng cao năng lực đọc cho học sinh nhất là đọc đúng, đọc diễn cảm là hết sức cần thiết đối với giáo viên cuối bậc tiểu học 1.2. Mục đích nghiên cứu: - Nâng cao kĩ năng đọc cho học sinh nhất là đọc đúng, đọc diễn cảm. Rèn cho học sinh đọc đúng, đọc trôi chảy, tiến tới đọc hay (đọc diễn cảm). Thông qua đọc đúng, đọc hay học sinh cảm thụ được cái hay cái đẹp của bài văn, bài thơ. 1.3. Đối tượng nghiên cứu: - Nghiên cứu về đọc đúng và đọc diễn cảm qua tiết tập đọc. Học sinh lớp 5A trực tiếp học các tiết tập đọc theo nội dung và phương pháp mới. 1.4. Phương pháp nghiên cứu: - Phương pháp điều tra, khảo sát thực tế, thu thập thông tin. - Phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ sở lý thuyết. - Phương pháp đàm thoại, trao đổi học hỏi kinh nghiệm của đồng nghiệp. - Phương pháp quan sát. - Phương pháp thực hành ; đọc theo mẫu, khẩu hình miệng.. - Phương pháp thử nghiệm; Phương pháp đối chứng. - Phương pháp trò chơi 1.5. Những điểm mới của sáng kiến kinh nghiệm - Năm học 2017 - 2018 sau khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm vào giảng dạy môn Tiếng Việt ( Phân môn Tập đọc) kết quả của các tiết dạy rất khả quan. Qua các buổi sinh hoạt chuyên môn trong trường, trao đổi với đồng nghiệp trong huyện về những giải pháp trong sáng kiến của tôi, các bạn đồng nghiệp đều ủng hộ và áp dụng. Năm học 2018-2019 trên cơ sở sáng kiến cũ tôi tiếp tục 3 áp dụng, không những thế tôi còn đưa thêm được giải pháp mới nhờ đó các tiết tập đọc ( Phần kỹ năng đọc) đã thu lại kết quả rất cao đó chính là: -Tổ chức thi luyện đọc dưới hình thức chơi trò chơi để khích lệ học sinh, tăng hứng thú yêu thích môn học qua đó rèn tốt kỹ năng đọc cho các em. 2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm 2.1. Cơ sở lý luận của sáng kiến kinh nghiệm: - Qua nhiều năm được nhà trường phân công giảng dạy lớp 5 và qua dự giờ trao đổi học tập lẫn nhau và được dự hội thi GVG cấp trường, cấp huyện tôi nhận thấy còn bộc lộ nhiều tồn tại: + Có những học sinh học tới lớp 5 đọc vẫn chưa lưu loát, chưa hay, ngắt nghỉ còn bừa bãi, nhấn giọng lên xuống tuỳ tiện. Các em không hiểu được nội dung không hiểu được nghệ thuật, không hiểu được cái hay cái đẹp của tác phẩm. Bởi vì trình độ học sinh không đồng đều, chưa nghiên cứu kỹ nội dung bài chưa cảm nhận được cái hay của bài tập đọc. + Mặt khác, địa bàn của trường còn bị ảnh hưởng của ngôn ngữ địa phương nên học sinh phần lớn còn đọc sai nguyên âm đôi: iê, ia, ươ, ưa, ua, uô đọc nhầm lẫn dấu hỏi với dấu ngã. Trong các giờ dạy tập đọc, việc rèn đọc cho học sinh còn hạn chế giáo viên chưa chú ý rèn đọc khi phát âm sai, khi ngắt nghỉ chưa đúng. Trong việc rèn đọc diễn cảm mang tính chất hình thức, nhiều giáo viên còn lúng túng trong việc hướng dẫn học sinh rèn đọc: đọc thành tiếng, đọc thầm. Ngược lại, trong giờ tập đọc có giáo viên chỉ chú trọng đến việc tìm hiểu nội dung bài, số lượng học sinh được đọc trong lớp ít, chưa biết lên giọng, hạ giọng khi nào, nhấn giọng ở những từ ngữ nào. Nhất là khi đọc lời các nhân vật chưa thể hiện được tính cách của các nhân vật, qua đó giờ dạy chưa đạt được mục tiêu của tiết học. - Qua nhiều năm giảng dạy Tập đọc ở lớp 5, tôi đã vận dụng phương pháp giảng dạy theo chương trình, nội dung sách giáo khoa mới, do Bộ GD&ĐT quy định. Đồng thời, rút kinh nghiệm của bản thân qua từng tiết dạy; vận dụng linh hoạt các hình thức, phương pháp giảng dạy phù hợp với đối tượng, tích cực phát huy chủ động sáng tạo của học sinh và chú ý rèn kỹ năng toàn diện cho học sinh. Trong những năm qua tôi đã đi sâu vào điều tra, nghiên cứu và đề ra những giải pháp, biện pháp hợp lý sát thực với yêu cầu của bộ môn cũng như đặc điểm tình hình học sinh của nhà trường. - Do vậy kỹ năng đọc của học sinh nói riêng và chất lượng dạy, học môn Tiếng Việt nói chung thu được kết quả tốt. Sau đây tôi xin trình bày sáng kiến kinh nghiệm: “Rèn kỹ năng đọc cho học sinh lớp 5 thông qua tiết Tập đọc’’ để cùng chia sẻ kinh nghiệm với các bạn đồng nghiệp góp phần nâng cao chất lượng dạy và học nhằm đáp ứng mục tiêu của môn học cũng như mục tiêu chung giáo dục cấp Tiểu học. 2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm: a. Thực trạng Đầu năm học 2018- 2019 tôi tiến hành khảo sát chất lượng đọc của học sinh ở những tiết học tập đọc . Cụ thể kết quả khảo sát như sau: 4 Lớp 5A T. số học sinh 36 Đọc phát âm sai Số Tỉ lệ lượng % 28 77,8 Đọc ngắt nghỉ sai Số Tỉ lệ lượng % 28 77,8 Đọc đúng Đọc diễn cảm Số lượng Tỉ lệ % Số lượng Tỉ lệ % 8 22,2 5 13,9 Đồng thời tôi trao đổi trực tiếp với đồng chí giáo viên chủ nhiệm năm trước để nắm kỹ hơn về kỹ năng đọc của các em và tiếp tục tìm nguyên nhân dẫn đến phát âm sai, ngắt nghỉ sai, học sinh đọc diễn cảm còn yếu. b. Nguyên nhân: + Do ảnh hưởng của ngôn ngữ địa phương phát âm chưa chuẩn, ông bà, bố mẹ người lớn nói thế nào các em bắt chước như thế. Ví dụ: Bố mẹ phát âm sai các từ có nguyên âm đôi như: iê, ia, ươ, ưa, ua, uô đọc nhầm lẫn dấu hỏi với dấu ngã thì con cái phát âm cũng rất dễ sai như vậy. + Về phía giáo viên : - Chưa thường xuyên rèn đọc, rèn phát âm, những lỗi học sinh hay sai hay mắc phải. Chưa đầu tư quỹ thời gian và rèn dứt điểm dẫn đến ảnh hưởng tới học sinh. Nhiều giáo viên đọc chưa hay, chưa đúng nhất ở bậc mẫu giáo làm ảnh hưởng không ít tới việc đọc của học sinh khi học 29 chữ cái. Hơn nữa trong giờ tập đọc còn có giáo viên chưa chú ý đến học sinh đọc sai, chỉ chú ý đến học sinh đọc đúng, đọc hay. Các em này được làm việc liên tục trong giờ dạy do vậy các em đọc tốt càng đọc tốt, em đọc yếu vẫn hoàn yếu. - Giáo viên còn nặng về phương pháp truyền thống, nặng thuyết trình không chú ý năng lực chủ động của học sinh. Gọi học sinh đọc ít, kể cả khâu rèn đọc và đọc giảng. Nhất là khi đọc diễn cảm giáo viên chỉ gọi một em khá đọc mang tính hình thức. Chưa chú ý đến việc rèn đọc cho học sinh, nhận xét bạn đọc đúng hay sai để sửa cho bạn và điều chỉnh mình khi mình đọc sai. Khi học sinh đọc sai đọc lại để sửa thì chưa rèn dứt điểm đối với những lỗi sai của học sinh. - Chưa chú ý đến đọc nhóm đôi nối tiếp, đọc cho bạn nghe và ngược lại. - Chưa chú ý đến khâu rèn đọc thường xuyên ở các tiết dạy tập đọc và các tiết học khác. + Về phía học sinh : - Học sinh đã đọc kém lại lười đọc, không chú ý đến cách hướng dẫn đọc của cô, không nghe những bạn đọc đúng để mình học tập, để mình đọc đúng. - Đối với những em đã đọc đúng thì chưa chịu rèn kỹ năng đọc diễn cảm (đọc hay) để thể hiện được cảm xúc, tình cảm thái độ qua giọng đọc và tính cách của các nhân vật như : đọc đúng tốc độ, cao độ, trường độ, và âm sắc. - Việc chuẩn bị bài của các em ở nhà chưa kỹ, không luyện đọc nhiều lần trước khi đến lớp. 2.3. Các giải pháp và biện pháp rèn đọc cho học sinh: 5 Để giải quyết được mục đích yêu cầu của tiết tập đọc và khắc phục những nguyên nhân tồn tại đã nêu trên .Tôi đã tiến hành thực hiện các giải pháp, biện pháp những nội dung cụ thể sau: 2.3.1. Một số công việc chuẩn bị của giáo viên và học sinh * Đối với cô : - Trước hết muốn rèn cho học sinh đọc thành tiếng đúng thì giáo viên phải đọc hay (đọc diễn cảm). Để đạt được yêu cầu trên thì giáo viên phải rèn luyện bản thân mình đọc đúng, đọc hay. Không cho phép giáo viên dạy Tập đọc mà lại đọc chưa chuẩn. Trước khi soạn bài giáo viên phải đọc bài nhiều lần, đọc thể hiện được cảm xúc của tác giả khi viết bài văn đó. Dành quỹ thời gian cho việc soạn bài và thiết kế các hoạt động cụ thể của cô trò ở từng đoạn của bài. Cô phải chú ý đến khâu rèn đọc cho học sinh, chú ý đến đối tượng học sinh đọc kém. Nhất là những tiết luyện đọc ở buổi hai. Giáo viên phải nên sửa, rèn dứt điểm cho học sinh phát âm sai ở từng cặp phụ âm mà em đó hay phát âm sai hoặc đọc chưa đúng. - Tham khảo nội dung sách hướng dẫn giảng dạy để lựa chọn nội dung, phương pháp, hình thức học tập cho phù hợp với đối tượng của lớp mình. - Sưu tầm đồ dùng dạy học, tranh ảnh minh hoạ phục vụ cho bài dạy để học sinh hứng thú học tập tiếp thu bài sâu hơn. - Chú ý đến yêu cầu của phân môn tập đọc: Đó là rèn đọc, rèn đọc càng nhiều càng tốt. * Đối với các em học sinh : - Yêu cầu học sinh đọc kỹ trước bài ở nhà , có đọc trước bài ở nhà học sinh mới biết được từ nào khó đọc, hay sai để đến lớp nghe cô hướng dẫn sửa chữa và tự phát hiện ra tại sao mình đọc chưa đúng và tại sao mình đọc chưa hay. - Học sinh thường xuyên rèn đọc đúng ở bất kỳ một văn bản nào nói chung hay trong các tiết tập đọc nói riêng. - Cần có sự ham thích đọc, có ý thức tự luyện đọc. Sưu tầm sách, báo, truyện để đọc. 2.3.2 Để thực hiện được mục đích, yêu cầu rèn đọc, luyện tập cụ thể trong giờ Tập đọc. Tôi chú ý đến các khâu sau : * Rèn phát âm đúng: Để rèn luyện cho học sinh phát âm chuẩn giáo viên phải hướng dẫn học sinh phát hiện lỗi và sửa lỗi cho học sinh. Trong giờ tập đọc tôi gọi học sinh khá đọc bài, và giao nhiệm vụ cụ thể các em khác đọc thầm theo tìm những tiếng khó đọc, hay đọc sai. Gọi học sinh phát hiện và phát âm, các em khác theo dõi nhận xét phát âm bạn và phát âm lại. Gọi 3,4 em phát âm và giáo viên chốt lại cuối cùng. Chẳng hạn: * Các em hay phát âm sai nguyên âm đôi: iê, ia, ươ, ưa, uô, ua giáo viên nói khi phát âm các từ ,tiếng có nguyên âm đôi các em cần lưu ý: Khi đọc các từ tiếng có chứa nguyên âm đôi iê, ia lưỡi đưa ra phía trước, âm sắc sáng,bổng, môi bẹt. Khi đọc các từ tiếng có chứa nguyên âm đôi ưa, ươ lưỡi nằm ở giữa, âm sắc trung hòa môi không bẹt, không tròn. Khi đọc các từ tiếng có chứa nguyên âm đôi uô, ua lưỡi rụt về phía sau, âm sắc tối trầm, môi tròn. 6 * Các em phát âm sai các từ,tiếng có dấu hỏi, dấu ngã giáo viên hướng dẫn học sinh khi phát âm các từ, tiếng đó các em lưu ý đối với dấu ngã: Khi phát âm luồng hơi nằm sâu trong cổ họng rồi mới đưa ra khoang miệng bật ra ngoài. Còn dấu hỏi: Khi phát âm luồng hơi từ trong khoang miệng bật ra ngoài luôn. Giáo viên phát âm mẫu cho học sinh nghe và nhìn khẩu hình miệng. Ví dụ: Dạy bài : “Kì diệu rừng xanh”. - Tôi chia bài này làm 3 đoạn : + Đoạn 1: Từ đầu ....đến lúp xúp dưới chân. + Đoạn 2 : Tiếp đến đưa mắt nhìn theo. + Đoạn 3 : Phần còn lại. - Gọi học sinh khá đọc, các em khác theo dõi đọc thầm theo, tìm tiếng khó đọc, hay phát âm sai. - Cho học sinh đọc nối tiếp theo theo đoạn. - Gọi học sinh trả lời (2,3 em). Giáo viên ghi bảng các từ học sinh đọc sai ( cây thưa, kiến trúc, nắng trưa, tia chớp, chuyển động, mải miết, rẽ, chiếc, xanh biếc,.. ). - Gọi 2,3 học sinh đọc, nhận xét phát âm đúng hay sai, gọi học sinh đọc lại. (Đối với từng tiếng, từ khó đọc). Giáo viên thống nhất cách đọc đúng. Do thời gian tiết tập đọc có hạn nên những học sinh phát âm sai ở tiết luyện tập buổi hai tôi rèn dứt điểm. Đối với một số học sinh hay phát âm sai tôi cho học sinh phát âm như sau: * Luyện phát âm đúng nguyên âm đôi trong các từ sau: cây thưa, kiến trúc, nắng trưa, tia chớp, chiếc, xanh biếc. * Luyện phát âm đúng dấu hỏi, dấu ngã trong các từ sau: rẽ, mải miết, chuyển động, Trong lớp tôi em Nhất, Nhung,Nhi, Khánh, Tú, Xuân Đạt, Quang Đạt,... khi đọc luôn phát âm sai các từ, tiếng có nguyên âm đôi; dấu hỏi, dấu ngã, tôi tìm nhiều từ có nguyên âm đôi; dấu hỏi, dấu ngã để gọi em phát âm. Gọi em khá đọc trước, em nghe đọc lại, đọc nhiều lần sửa đến khi em đọc đúng. Khi đã sửa cho em đọc đúng rồi, trong các tiết học sau tôi luôn luôn chú ý đến em khi đọc xem em còn mắc lỗi lại nữa không để kịp thời uốn nắn, sửa chữa nếu em mắc lại.Vì số lượng học sinh mắc lỗi này nhiều nên tôi sửa sai triệt để cho học sinh luyện đọc ngay trong giờ và luyện thêm ở những tiết dạy luyện tập buổi hai. * Rèn đọc đúng: - Đối với các lớp 1,2,3 việc đọc mẫu thường do giáo viên đảm nhiệm. Đến lớp 5 kỹ năng đọc của học sinh đã được nâng cao, nhiều học sinh có thể đọc đạt tới trình độ chuẩn trong những trường hợp nhất định. Do vậy tôi thường gọi một số học sinh khá, giỏi đọc làm mẫu trước toàn bài sau đó gọi học sinh đọc nối tiếp đoạn kết hợp giảng từ.... khi các em đọc tôi kết hợp : + Khen những em đọc đúng, xem đó như là mẫu cho cả lớp noi theo. + Dùng lời nói kết hợp chữ viết, ký hiệu và đồ dùng dạy học, hướng dẫn học sinh cách ngắt nghỉ hơi, tốc độ đọc, giọng đọc thích hợp. Mỗi đoạn gọi 2,3 học sinh đọc. Gọi học sinh nhận xét bạn và đọc lại chú ý đọc ngắt nghỉ những cụm từ trong những câu văn dài bài văn xuôi. 7 + Ví dụ: Bài : “Sự sụp đổ của chế độ a-pac-thai’ “Luật sư da đen Nen - xơn Man - đê - la,/ người từng bị giam cầm suốt 27 năm vì đấu tranh chống chế độ a- pác – thai,/ được bầu làm Tổng thống.// - Sau khi học sinh phát hiện câu dài, giáo viên ghi vào bằng giấy hoặc bảng phụ gọi 2,3 em đọc .Các em khác nhận xét bạn phát âm các tiếng nước ngopaif đã đúng chưa? ngắt nghỉ đúng chưa, ngắt hơi, nghỉ hơi sau với những tiếng nào, em có đồng ý không? Mời em đó đọc lại. học sinh đọc và ngắt hoặc nghỉ để các ban khác nhận xét bổ sung và giáo viên thống nhất cách đọc. - Đối với những em đọc yếu tôi chú ý cho các em đó đọc nhiều hơn. Hôm nay đọc một câu, ngày mai đọc hai câu, và tăng dần số câu. Các em khác cần chú ý nghe nhận xét bổ sung bạn đọc. Nếu bạn vẫn đọc sai tiếp tục cho em đó đọc. Trong khi đọc nối tiếp đoạn kết hợp đặt câu hỏi gợi ý để các em trả lời hiểu những từ được chú thích trong bài để học sinh hiểu nghĩa của từ. Bài : “Một chuyên gia máy xúc’’ Khi đọc đoạn 1 có từ mới ,tôi đặt câu hỏi: Qua đoạn vừa đọc em hiểu. “Công trường là gì?” + Học sinh trả lời: nơi tập trung người, dụng cụ, máy móc...để thực hiên việc xây dựng hoặc khai thác. + Hoặc Em hiểu : “ hoà sắc” là thế nào? (sự phối hợp màu sắc) - Đặc biệt với các từ ở các địa phương khác, giáo viên cần cho các em hiểu từ đó ở địa phương mình có nghĩa là gì Ví dụ : Bài “Lòng dân”có các từ: tui(tôi); ra lịnh ( ra lệnh); thiệt ( thật )... Hoặc bài “ Thư gửi các học sinh” các từ : giời ( trời) ; giở đi ( trở đi ) Trong phần rèn đọc đúng này, tôi tổ chức cho các em đọc cá nhân đọc trong nhóm, luyện đọc theo cặp, đọc trước lớp. (Đọc cho bạn nghe và ngược lại) nhận xét bạn đọc và sửa nếu bạn đọc sai. Đối với những em đọc kém tôi nhẹ nhàng gọi học sinh đọc lại để sửa, động viên khuyến khích kịp thời để các em tự tin hơn và không chán nản, mặc cảm. Tôi luôn dùng những từ “gần đúng” để các em có ý thức tự đọc để vươn lên. Ngoài ra, tôi cho các em đọc tốt ngồi kèm những em đọc yếu trong khi luyện đọc ở lớp như vậy việc luyện đọc nhóm, đọc theo cặp đạt kết quả cao hơn. * Đối với các bài thơ : Đọc đúng trong bài thơ không những phát âm đúng phải biết ngắt nghỉ theo nhịp thơ, nhấn giọng các từ ngữ. Khi đọc cần ngắt nhịp 2/3 hay 3/4 hay 4/4 ... Gọi học sinh đọc các khổ thơ cho các em nhận xét ngắt nhịp đúng chưa, ngắt nhịp ở những tiếng nào. Giáo viên ghi khổ thơ vào bảng, giấy để học sinh nói cách ngắt nhịp, nhận xét bổ xung, giáo viên thống nhất. + Ví dụ bài: Cửa sông - Gọi học sinh đọc, nhận xét, đọc lại và thống nhất cách ngắt nhịp: 2/4 ở khổ thơ thứ nhất : Là cửa/ nhưng không then khóa Cũng không/ khép lại bao giờ Mênh mông/ một dòng sông nước Mở ra/ bao nỗi đợi chờ. Các khổ còn lại ngắt giọng tự nhiên theo ý của từng khổ thơ để gây ấn tượng. 8 - Hoặc bài: “Chú đi tuần” không ngắt nhịp cố định mà chỉ cần ngắt theo cảm xúc: Chú đi tuần/ đêm nay Hải Phòng/ yên giấc ngủ say Cây /rung theo gió /, lá /bay xuống lòng đường Chú đi qua cổng trường / Các cháu miền Nam /yêu mến. Ngoài ra không những tôi luyện cho học sinh đọc ngắt đúng nhịp thơ tôi còn rèn cho học sinh biết đọc vắt dòng đúng. + Ví dụ: Hành trình của bầy ong “ Bầy ong giữ hộ cho người. Những mùa hoa /đã tàn phai tháng ngày” * Rèn đọc thầm : Đọc thầm là yêu cầu cao, đọc thầm với tốc độ nhanh và hiệu quả hơn (nắm bắt đầy đủ thông tin cảm thụ tốt văn bản nghệ thuật). Hướng dẫn học sinh đọc thầm tôi giao nhiệm vụ cụ thể để định hướng rõ yêu cầu đọc thầm cho học sinh ( đọc câu nào, đoạn nào; đọc để trả lời câu hỏi hay để ghi nhớ, hoặc học thuộc lòng.) Giới hạn thời gian để tăng dần tốc độ đọc thầm cho học sinh. Cách thực hiện biện pháp này là từng bước rút ngắn thời gian đọc của học sinh và tăng dần độ khó của nhiệm vụ. Thông thường tôi sử dụng đọc thầm cho học sinh tìm bài văn có mấy đoạn, hoặc đọc thầm để suy nghĩ trả lời những câu hỏi trong sách giáo khoa. Khi đọc thầm giáo viên phải giao nhiệm vụ cụ thể, nhằm định hướng việc đọc - hiểu. + Ví dụ: Trong bài “Những người bạn tốt” - Học sinh đọc thầm đoạn một trả lời câu hỏi: Hỏi: Vì sao nghệ sĩ A-ri-ôn phải nhảy xuống biển ? Học sinh trả lời: “A- ri- ôn phải nhảy xuống biển vì thủy thủ trên tàu nổi lòng tham,cướp hết tặng vật của ông, đòi giết ông ”. - Học sinh nhận xét bổ sung, giáo viên chốt lại cuối cùng * Đọc kết hợp giảng để học sinh hiểu nội dung văn bản. - Đọc kết hợp với tìm hiểu nội dung nghệ thuật của văn bản trau dồi kỹ năng đọc hiểu, nắm bắt thông tin bước đầu qua đọc, các em cảm thụ được cái hay cái đẹp của bài văn, bài thơ để tạo điều kiện cho các em đọc diễn cảm cả bài. - Ngoài việc rèn đọc đúng (phải luyện đọc) cần giúp học sinh hiểu nghĩa của từ ngữ thông qua đọc và trả lời những câu hỏi thông qua từ ngữ để học sinh hiểu được nội dung bài đọc. Tôi có thể giao nhiệm vụ bài tập cụ thể ở từng đoạn cho học sinh trả lời nhận xét, trao đổi báo cáo kết quả để nhận xét, Khi tổ chức lớp học tôi cho các em hoạt động càng nhiều càng tốt. Tôi cố gắng phối hợp đàm thoại cô - trò với đàm thoại trò - trò. Ngoài hình thức cả lớp cùng tìm hiểu dưới sự hướng dẫn của giáo viên tôi còn chọn thêm những hình thức khác như: + Chia lớp thành các nhóm để học sinh cùng nhau trao đổi câu hỏi. Sau đó, đại diện các nhóm trả lời câu hỏi trước lớp. Giáo viên điều khiển lớp đối thoại, nêu nhận xét thảo luận tổng kết. + Chỉ định 1-2 em điều khiển lớp trao đổi về bài đọc dựa theo các câu hỏi trong sách giáo khoa. Học sinh điều khiển lớp có thể bổ sung câu hỏi như: “ Bạn cho mình biết ….”. Giáo viên chỉ nói những điều cần thiết để điều chỉnh, 9 khắc sâu, gây ấn tượng về những gì học sinh trao đổi, thu lượm được. Giáo viên là người chốt lại cuối cùng hoặc nhất trí trả lời của các em. Trong khi học sinh trả lời, tôi chú ý cách diễn đạt cách dùng từ ngữ, của các em để các em vận dụng ở các môn học khác. * Rèn đọc diễn cảm, đọc hay: Đối với học sinh lớp 5.Yêu cầu học sinh đọc đúng, diễn cảm là yêu cầu trọng tâm, nên phải dành thời gian thích hợp. Đối với văn bản nghệ thuật ,các bài văn xuôi: - Giáo viên hướng dẫn học sinh đọc diễn cảm thông qua việc dẫn dắt gợi mở để học sinh thể hiện tình cảm, thái độ qua giọng đọc phù hợp với hình ảnh, cảm xúc trong bài thơ, phù hợp tính cách nhân vật trong bài văn (Bước đầu biết làm chủ được giọng đọc đối với ngữ điệu, tốc độ, cao độ, trường độ, âm sắc nhằm diễn tả đúng nội dung bài. Đọc diễn cảm phù hợp với sự cảm nhận riêng của từng cá nhân. Giáo viên có thể viết khổ thơ ra bảng, giấy gắn trên bảng để học sinh tìm ra cách đọc). + Ví dụ: Bài “Bầm ơi’’ Gọi 1,2 em đọc cho học sinh nhận xét, giọng đọc bài thơ như thế nào? Bạn đọc đúng chưa? (Giọng trầm lắng thiết tha). Em đọc lại: Đọc hai câu mở đầu: Ai về thăm mẹ quê ta/ Chiều nay có đứa con xa nhớ thầm.” Hỏi: bạn đọc đúng chưa? Đọc với giọng thế nào? (với giọng nhẹ, trầm, nghỉ hơi dài khi kết thúc). Nhấn giọng ở đoạn theo cách ngân dài hơi hơn ở những từ ngữ khẳng định hoặc mang rõ sắc thái cảm xúc: “Chiều nay có đứa con xa nhớ thầm…” Trong khi đọc tôi hướng dẫn đọc đúng đối với những câu văn sau dấu chấm lửng, ngắt nghỉ thế nào? Đối với các câu cảm, câu thán, câu hỏi trong bài cần đọc như thế nào mới đúng. Khi đọc trong các bài thơ, bài văn có các câu hỏi, câu kể, câu cảm giáo viên cần hướng dẫn các em đọc đúng giọng của từng loại câu đó thì mới bộc lộ được cảm xúc của từng nhân vật và của tác giả. +Ví dụ : Bài: Ê - mi - li, con ... “ - Đi đâu cha ? - Ra bờ sông Pô- tô- mác - Xem gì cha ? - Không, con ơi chỉ có Lầu Ngũ Giác” + Hoặc : Bài : “Chuyện một khu vườn nhỏ’’ có các câu văn : - Ông ơi, đúng là có chú chim vừa đỗ ở đây bắt sâu và hót nữa ông nhỉ ! - Ừ, đúng rồi! Đất lành chim đậu có gì lạ đâu hả cháu? Tôi hướng dẫn các em cần đọc đúng ngữ điệu khi đọc câu cảm và câu hỏi như nhấn giọng từ để hỏi, cao giọng ở cuối câu. Nếu học sinh đọc chưa hay giáo viên có thể đọc mẫu cho học sinh để học sinh nghe giọng đọc của cô để tự điều chỉnh mình đọc theo cô. Để các em đọc tốt giáo viên cần tạo niềm say mê hứng thú cho học sinh. Ví dụ: khi đọc bài: “ Bài ca về trái đất”, “Hạt gạo làng ta’’cuối giờ học giáo viên hát cho các em nghe bài hát : Trái đất này là của chúng mình; Hạt gạo làng ta đã được nhạc sĩ phổ nhạc. 10 Thông qua hiểu được nội dung bài đọc, phải hiểu được cảm xúc của tác giả trong văn bản đó. Đối với nhân vật thể hiện được tính cách của nhân vật đó. Giọng đọc thay đổi ở từng đoạn. Khi đọc câu đối thoại đọc như thế nào? Đọc thế nào thể hiện đọc giọng của từng nhân vật. - Biết đọc bài văn với giọng kể nhẹ nhàng, hóm hỉnh hay với giọng niềm nở hồ hởi...Để thể hiện được tính cách, cảm xúc của các nhân vật người đọc cần hoà mình vào từng nhân vật để tìm được cách đọc. Khi đọc diễn cảm tôi hướng dẫn các em biết nhấn giọng ở các từ ngữ gợi tả, gợi cảm (tặc lưỡi, ngạc nhiên, giận dữ, thủng thẳng, giả bộ) và biết đọc phân biệt lời các nhân vật. Ví dụ : bài: Người công dân số Một - Khi dạy tôi hướng dẫn các em phân biệt tên nhân vật với giọng của từng nhân vật ví dụ: - Anh Thành: Giọng hồ hởi, quyết tâm thể hiện tâm trạng phấn chấn vì sắp được lên đường: Tôi muốn sang nước họ. Để giành non sông, chỉ có hùng tâm tráng khí chưa đủ, phải có trí, có lực.... - Anh Lê : giọng thể hiện thái độ quan tâm lo lắng cho bạn. Vất vả lắm. Lại còn say sóng nữa.... - Anh Mai: giọng điềm tĩnh, chậm rãi Cũng được. Đối với văn bản phi nghệ thuật: Hướng dẫn học sinh đọc xác định ngữ điệu đọc sao cho phù hợp với nội dung thông báo làm rõ thông tin cơ bản giúp nghe tiếp nhận được những vấn đề quan trọng hay nổi bật trong văn bản. - Đọc diễn cảm sau khi học sinh đã tóm tắt hiểu được nội dung của văn bản. - Khi rèn đọc lần cuối tiết học, học sinh phải thể hiện được cảm xúc của tác giả khi biết bài văn bài thơ đó. - Tôi thấy tổ chức cho học sinh thi đọc theo cặp, theo nhóm, mỗi nhóm cử một bạn lên thi đọc. Đối với bài: có người dẫn truyện các nhân vật trong chuyện cho học sinh đóng vai và đọc theo lời nhân vật và người dẫn truyện. Gọi học sinh lên đọc, các em ở dưới là giám khảo nghe, chấm, nhận xét xem bạn nào, nhóm nào, đọc hay. Giáo viên cùng cả lớp động viên khuyến khích học sinh đọc tốt để các em đọc tốt hơn. - Đối với thời gian một tiết tập đọc chỉ trong vòng 35- 40 phút mà lớp học lại có đủ các đối tượng học sinh ngoài chức năng chủ yếu là rèn đọc - luyện đọc là chính ở trong cả quá trình tiết học, học sinh phải được luyện đọc nhiều lần. Học sinh nào cũng phải được đọc trong giờ học ít nhất một lần. Trong giờ học tôi tuân theo nguyên tắc học sinh là chủ thể của giờ học. Muốn vậy, tôi đã nắm chắc từng đối tượng học sinh. Tôi đã chú ý rèn đọc nhiều đối với học sinh đọc yếu. Rèn từ thấp đến cao, từ phát âm đúng, đọc đúng, ngắt nghỉ đúng câu dài, tiến tới rèn đọc diễn cảm . - Ngay từ ngày đầu, tháng đầu của năm học rèn dứt điểm cho những học sinh phát âm sai, rèn học sinh đọc chưa đúng ngắt nghỉ. Tôi cho học sinh đọc từ 1,2 câu rồi tăng dần 3,4 câu tới 1 đoạn ,2 đoạn và cả bài. Mỗi tuần ở tháng 9 – 10, buổi chiều tôi dành 2 tiết để rèn đọc. Rèn em nào dứt điểm em đó, rèn từ 11 nào dứt điểm từ đó. Sau khi các em đọc khá dần tôi duy trì mỗi tuần 1 tiết để rèn đọc đúng, đọc hay. Rèn đọc cho học sinh phải kiên trì, rèn thường xuyên thì kết quả đọc sẽ nâng lên rõ rệt. Rèn học sinh đọc đúng, đọc hay cho học sinh phải đạt được các yêu cầu cụ thể đề ra: + Đọc phát âm đúng, phát âm không lẫn lộn. + Đọc ngắt nghỉ đúng dấu chấm, dấy phẩy giữa các cụm từ ở những câu dài. + Đọc to rõ ràng, lưu loát. + Đọc ngắt nhịp đúng các nhịp thơ. + Biết đọc nhấn giọng, thay đổi sắc thái giọng đọc phù hợp với văn cảnh và lời nhân vật. 2.3.3. Tổ chức thi luyện đọc dưới hình thức chơi trò chơi Những tiết học dù có căng thẳng , nặng kiến thức đến đâu nhưng nếu người giáo viên biết tổ chức các hình thức dạy học phù hợp thì tiết học trở nên nhẹ nhàng , học sinh hứng thú học tập hơn. Năm học 2018-2019 ngoài áp dụng các giải pháp của năm trước tôi đã đưa thêm giải pháp tổ chức trò chơi trong các tiết tập đọc giúp học sinh hứng thú học tập mà hiệu quả đem lại cao hơn. Cụ thể tôi đã tổ chức trò chơi trong các tiết học phong phú như sau: * Đối với những văn bản nghệ thuật: - Là những bài thơ: Tôi tổ chức học sinh thi “ Ngâm thơ” . “ Thả thơ” Qua việc thi ngâm thơ, thả thơ các em không những đọc đúng mà còn đọc hay, đọc diễn cảm. VD : Bài thơ Ê- mi-li, con... , sau khi luyện đọc lại tôi tổ chức cho học sinh thi ngâm thơ, các em rất hào hứng tham gia và thể hiện giọng đọc rât tốt. Các bem đã biết ngâm giọng rất phẫn nộ khi tố cáo tội ác của quân đội Mỹ, giọng rất trìu mến, tình cảm khi dặn dò người con. - Là những câu chuyện: Tôi tổ chức thi dưới dạng “ Kể chuyện” VD: Bài Những người bạn tốt , tôi cho các em sử dung SGK và kể lại câu chuyện như một người dẫn, kể chuyện thực thụ * Đối với những văn bản phi nghệ thuật: Phần luyện đọc lại tôi tổ chức dưới hình thức trò chơi “ Phóng viên đưa tin” VD: Bài Nghìn năm văn hiến Tôi tổ chức cho các em đóng vai phóng viên đưa tin: Các em sẽ đưa các thông tin về các triều đại, các khoa thi, số tiến sĩ .... Qua việc tổ chức luyện đọc dưới hình thức trò chơi đã đem lại hứng thú học tập cao cho các em. 2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm Qua những năm áp dụng phương pháp giảng dạy “Rèn kỹ năng đọc cho học sinh lớp 5 qua tiết tập đọc” tôi tiến hành khảo sát lần 2 lớp tôi chủ nhiệm tôi thấy tỷ lệ học sinh đọc tốt đã có chuyển biến rất cao so với kết quả khảo sát dầu năm học. Cụ thể kết quả như sau: Lớp T. số học Đọc phát âm sai Đọc ngắt nghỉ sai Đọc đúng Đọc diễn cảm 12 5A sinh Số lượng Tỷ lệ % Số lượng Tỷ lệ % Số lượng Tỷ lệ % Số lượng Tỷ lệ % 36 5 13,9 5 13,9 31 86,1 22 61,1 Qua kết quả trên cho thấy chất lượng của học sinh đã được nâng lên rõ rệt, số học sinh đọc phát âm sai giảm nhiều. Số học sinh đọc đúng, đọc hay tăng lên. Để có kết quả như trên, trong mỗi giờ dạy tập đọc các biện pháp mà tôi đã trình bày ở trên, giúp chất lượng dạy- học tâp đọc đạt được những yêu cầu, mục tiêu của môn học ngoài ra trong mỗi tiết dạy tập đọc giáo viên cần tạo nên không khí sôi nổi thi đua động viên kịp thời để học sinh tự tin hơn, phấn khởi hơn với kết quả rèn luyện của mình. Ở buổi hai mỗi tháng tôi tổ chức một lần hái hoa dân chủ tổ chức thi đọc đúng đọc hay, đọc thuộc lòng các bài thơ, khổ thơ, đọc phân vai, đoạn văn mà mình thích nhất,... để thi đua và tuyên dương động viên khuyến khích kịp thời và rèn đọc phải thường xuyên liên tục. Chú ý rèn đối với học sinh yếu kém và rèn đọc trong các phân môn khác của Tiếng Việt và các môn học khác. Duy trì sinh hoạt Đội đọc truyện trong thư viện, để rèn kỹ năng đọc cho học sinh với kết quả này chắc chắn cuối năm học lớp tôi sẽ không còn học sinh đọc yếu nữa. 3. Kết luận, kiến nghị 3.1. Kết luận Muốn nâng cao chất lượng hiệu quả của các giờ dạy Tập đọc để học sinh đọc đúng đọc hay bước đầu cảm thụ được cái hay cái đẹp trong bài văn, bài thơ thì khâu luyện đọc- rèn đọc đúng có vai trò rất quan trọng. Học sinh có đọc đúng mới hiểu đúng nội dung, mới diễn tả được cảm xúc của mình. Để làm tốt việc rèn đọc cho học sinh lớp 5 trong phân môn Tập đọc người giáo viên phải làm tốt những việc sau: - Mỗi giáo viên phải mẫu mực trong lời nói, việc làm, say sưa yêu nghề yêu trẻ, yêu trường lớp. - Phải luôn nghiên cứu tìm hiểu về nội dung kiến thức, phương pháp bộ môn, nắm chắc hệ thống chương trình. Người giáo viên phải thường xuyên tự bồi dưỡng nâng cao trình độ, luôn cập nhật những thông tin, những đổi mới về phương pháp giảng dạy. - Giáo viên phải nhận thức đúng vai trò chức năng ở phân môn Tập đọc. Trước hết giáo viên phải rèn cho mình đọc đúng, đọc hay, đọc diễn cảm mọi bài tập đọc trong cấp học nói chung, các bài tập đọc lớp 5 nói riêng. Phải đầu tư quĩ thời gian cho khâu chuẩn bị bài, xây dựng tổ chức các hoạt động cho học sinh trên lớp học. - Giáo viên phải kiên trì, thường xuyên rèn cho học sinh theo các bước: + Luyện học sinh phát âm đúng các từ, tiếng có nguyên âm đôi hay các từ, tiếng có dấu hỏi, dấu ngã học sinh hay sai. + Luyện đọc đúng các cụm từ, ngắt nghỉ đúng. + Ngắt nghỉ đúng ở các câu văn, khổ thơ. 13 + Luyện đọc mức độ từ thấp đến cao với học sinh yếu. + Luyện cho học sinh biết lên giọng, hạ giọng, nhấn giọng ở câu văn, thể hiện tính cách nhân vật hoặc giọng vui, buồn trong các văn bản với giọng đọc, ngữ điệu, tốc độ đọc, âm sắc, nhằm diễn tả đúng nội dung bài. + Đối với những học sinh đọc sai, rèn dứt điểm ở tiết đọc và tiết luyện đọc ở buổi hai. + Nhiều học sinh được tham gia đọc và nhận xét bạn đọc. - Luôn động viên khích lệ gây hứng thú học tập, đọc đối với học sinh yếu kém, phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo của học sinh.Luôn tạo bất ngờ, hứng thú học tập cho các em thông qua các trò chơi. - Vận dụng phương pháp giảng dạy phù hợp với đối tượng học sinh lớp mình, tổ chức các hình thúc học tập phong phú. Cử chỉ giáo viên, lời nói ngắn gọn dễ hiểu hướng học sinh thao tác tư duy chủ động. - Học sinh phải chuẩn bị bài thật tốt ở nhà, đọc nhiều lần đối với học sinh yếu kém trước khi đến lớp. - Thường xuyên dự giờ đồng nghiệp để học tập trao đổi rút kinh nghiệm. - Tổ khối quan tâm bồi dưỡng thường xuyên hơn nữa những giáo viên năng lực còn hạn chế nhất là khâu đọc của giáo viên. - Hội thảo trao đổi những kinh nghiệm cho đồng nghiệp học tập ở cấp trường, cấp cụm, cấp huyện. 3.2. Kiến nghị a. Đối với Sở Giáo dục và Đào tạo: - Thường xuyên mở các lớp tập huấn chuyên môn, nghiệp vụ cho cán bộ quản lí và giáo viên các trường được tham gia học tập nâng cao chuyên môn, nghiệp vụ. - Cung cấp kịp thời về trang thiết bị dạy học. b. Đối với Phòng Giáo dục và Đào tạo: - Thường xuyên mở các lớp tập huấn chuyên môn, nghiệp vụ cho cán bộ quản lí và giáo viên các trường được tham gia học tập nâng cao chuyên môn, nghiệp vụ. - Tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên được đi học nâng cao chuyên môn nghiệp vụ. c .Đối với nhà trường: - Thường xuyên thăm lớp dự giờ để rút kinh nghiệm cho giáo viên nâng cao chất lượng dạy học. - Tạo điều kiện phát huy những năng lực, sự sáng tạo trong giảng dạy của từng cán bộ giáo viên. Nhằm nâng cao chất lượng dạy và học. - Thường xuyên tổ chức những buổi sinh hoạt chuyên môn trao đổi những kinh nghiệm, những sáng kiến có giá trị để cùng áp dụng vào công tác giảng dạy đạt hiệu quả cao. Trên đây là một số kinh nghiệm, biện pháp tôi đã làm trong khi “Rèn kĩ năng đọc cho học sinh lớp 5 thông qua tiết Tập đọc” Vì thời gian có hạn nên sáng kiến này sẽ không tránh khỏi những hạn chế, thiếu sót. 14 Rất mong được sự đóng góp của bạn bè đồng nghiệp, BGH và của các cấp quản lý để sáng kiến của tôi được hoàn thiện hơn, góp phần nâng cao chất lượng học tập của học sinh và nâng cao chất lượng giảng dạy cho giáo viên. Tôi xin chân thành cảm ơn! XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ Minh Châu, ngày 20 tháng 3năm 2019 Tôi xin cam đoan đây là SKKN của tôi viết không sao chép nội dung của người khác. Người viết Trịnh Thị Long Tài liệu tham khảo 1. Nguyễn Minh Thuyết- 2005, Tiếng Việt 5 - tập 1- Nhà xuất bản Giáo dục. 2. Nguyễn Minh Thuyết- 2005, Tiếng Việt 5 - tập 2 - Nhà xuất bản Giáo dục. 3. Nguyễn Minh Thuyết- 2010, Tiếng Việt 5 - tập1- Sách giáo viên - Nhà xuất bản Giáo dục. 4. Nguyễn Minh Thuyết- 2010, Tiếng Việt 5 - tập2 - Sách giáo viên - Nhà xuất bản Giáo dục. 5 . Lê Hữu Tỉnh ( chủ biên) Xuân Thị Nguyệt Hà, Dương Thị Hương - Rèn kĩ năng cảm thụ văn học qua các bài tập đọc lớp 5 - Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam. 15 6. 2009 - Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức, kĩ năng các môn học ở Tiểu học - Nhà xuất bản Giáo dục. 16 17