Tài liệu Một số biện pháp giúp trẻ 5 6 tuổi học tốt môn văn học tại lớp a1 trường mầm non

PHÒNG GD VÀ ĐT HUYỆN DIỄN CHÂU TRƯỜNG MẦM NON DIỄN NGỌC SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM TÊN ĐỀ TÀI MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP TRẺ 5 - 6 TUỔI HỌC TỐT MÔN VĂN HỌC TẠI LỚP A1 - TRƯỜNG MẦM NON Người thực hiện: Lê Thị Quý Chức vụ: Giáo viên Đơn vị công tác: Trường Mầm non Diễn Ngọc SKKN thuộc lĩnh vực: Chuyên môn Diễn Châu, tháng 03/2018 MỤC LỤC Mục Nội dung I 1 2 3 4 II 2.1 2.2 2.3 - Mở đầu Lí do chọn đề tài. Mục đích nghiên cứu. Đối tượng nghiên cứu. Phương pháp nghiên cứu. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm: Kết quả của thực trạng trên Dùng thủ thuật lôi cuốn và thu hút sự chú ý của trẻ vào giờ học. Dùng phương pháp đọc kể diễn cảm. Sử dụng bài hát và trò chơi. Sử dụng đồ dùng trực quan và làm đồ dùng sáng tạo từ nguyên vật liệu sẵn có ở địa phương vào trong giờ học. Cung cấp phát triển vốn từ, rèn cách phát âm cho trẻ và rèn ngữ điệu giọng. Tổ chức cho trẻ làm quen tác phẩm văn học mọi lúc mọi nơi và công tác phối kết hơp với phụ huynh. Công tác tự bồi dưỡng: Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm đối với hoạt động giáo dục, với bản thân đồng nghiệp và nhà trường. Kết luận kiến nghị. Kết luận. Kiến nghị. 2.4 III 1 2 1 Tran g 2 2 3 3 3 3 3 4 5 6 8 8 9 11 11 12 13 14 14 15 I. Mở đầu 1 Lý do chọn đề tài : Trẻ thơ là niềm hạnh phúc của mỗi gia đình, là tương lai của dân tộc. Nên việc bảo vệ và chăm sóc trẻ, truyền thụ cho trẻ những kiến thức ban đầu là rất cần thiết. Trong quá trình hình thành nhân cách toàn diện cho trẻ thì văn học luôn đóng vai trò quan trọng trong việc giáo dục trẻ. Văn học là kho tàng kiến thức phong phú và đa dạng, là một loại hình nghệ thuật mà trẻ được tiếp xúc từ rất sớm. Như M.Goocki đã nói: “Văn học là nhân học”. Ngay từ khi lọt lòng mẹ đến lúc chập chững tập đi, tập nói, đến lúc trẻ biết viết, đọc thì văn học là chiếc cầu nối, là phương tiện dẫn dắt trẻ. Từ lúc còn nằm trong nôi trẻ đã được sống trong một thế giới tràn ngập lời ru, điệu ngâm, nhạc điệu của lời ru đưa trẻ vào giấc ngủ, để lại trong tâm trí non nớt của trẻ ấn tượng về những gì thân thương, ngọt ngào nhất. Đến khi trẻ biết nói, biết đi những bước đi đầu tiên, văn học là chiếc cầu nối tâm hồn trẻ với thế giới xung quanh. Khi bé đến trường được lắng nghe cô đọc thơ, ca dao, chuyện kể... những âm thanh trầm bổng vui tươi, những cảnh vật và con người quen thuộc gợi cho trẻ những cảm xúc tình cảm thân thương. Văn học mang đến cho trẻ những cảm xúc lành mạnh, những tình cảm cao đẹp là phương tiện hữu hiệu trong việc giáo dục trẻ lòng yêu thiên nhiên, yêu quê hương, đất nước, tình yêu mến bạn bè, với những người thân, biết được việc làm tốt, biết yêu cái đẹp, cái thiện, ghét cái ác độc, phê phán những việc xấu, yêu quý đức tính thật thà, ngoan ngoãn…Việc trẻ tìm đến văn học còn là phương tiện hình thành các phẩm chất đạo đức trong sáng, vì trẻ thơ đến với cuộc đời bằng đôi mắt trong veo, hồn nhiên. Đối với trẻ những hiện tượng bình thường, đơn giản trẻ luôn có cảm xúc mới mẻ, trẻ thơ đến với cuộc sống mang trong mình sự tìm tòi, hiểu biết khám phá và muốn diễn tả nhận thức của mình. Bởi vậy trẻ thơ tìm đến tác phẩm văn học như một quy luật tự nhiên của cuộc đời. Ngoài ra văn học còn giúp trẻ yêu thích hào hứng và có nhu cầu tham gia vào các hoạt động nghệ thuật góp phần phát triển ngôn ngữ của trẻ, dạy trẻ phát âm chính xác các âm tiết của tiếng mẹ đẻ. Trẻ mẫu giáo hầu như chưa biết đọc, biết viết chính vì vậy các em tiếp nhận các tác phẩm văn học thường phải qua trung gian là cô giáo và người lớn như ông, bà, bố, mẹ. Tác phẩm văn học là một bản nghệ thuật ngôn ngữ nên việc cảm thụ tác phẩm văn học đối với trẻ còn gặp nhiều khó khăn. Đối với trẻ mẫu giáo (5-6 tuổi), ở giai đoạn này, cảm nhận thẫm mĩ đã có một bước phát triển trong tiếp nhận văn học. Sự tiếp nhận tác phẩm đầy đủ hoàn thiện hơn, biểu hiện trước tiên là sự hiểu biết những câu chuyện cổ tích, bài thơ, những đoạn văn xuôi hay và sự làm giàu tình cảm qua quá trình tích lũy hình tượng nghệ thuật. Đối với trẻ mẫu giáo lớn thì sự quan tâm tới tác phẩm văn học sẽ giúp trẻ hiểu được nội dung tác phẩm, các nhân vật trong tác phẩm trở nên gần gũi dễ hiểu hơn. Sự cảm thông với nhân vật, sự lo lắng cho số phận của nhân vật của 2 trẻ đã mang đặc điểm cá tính hơn. Sự hồi hộp, lo lắng này của trẻ em đã nếm trải ngay cả trong sự kiện đời sống hàng ngày. Cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học nhà sư phạm cần hướng trẻ đến vẻ đẹp mang “bản chất người” của hình tượng văn học. Qua việc cho trẻ làm quen văn học chính là hình thành ở trẻ những tình cảm đạo đức tốt đẹp, những cảm xúc thẫm mỹ, phát triển trí tưởng tượng như: Lòng yêu thiên nhiên yêu cỏ, cây, hoa lá, lòng kính trọng yêu thương gần gũi và giúp đỡ những người thân xung quanh trẻ như ông bà, bố mẹ, cô giáo, anh chị em. Thông qua hoạt động này trẻ làm tái tạo và sáng tạo thêm những tình tiết của tác phẩm một cách hồn nhiên phù hợp với nội dung của tác phẩm. Thông qua sự hiểu biết, trí tưởng tượng của trẻ, đồng thời trẻ đọc thuộc thơ, kể lại chuyện một cách diễn cảm, hấp dẫn.. Trong khuôn khổ thời gian và nội dung có hạn ở đây tôi chỉ đề cập đến vấn đề: “Một số biện pháp giúp trẻ 5 - 6 tuổi học tốt môn văn học” làm đề tài nghiên cứu cho mình. 2.Mục đích nghiên cứu: Trong công tác giáo dục trẻ em ở trường mầm non có rất nhiều nội dung và biện pháp thực hiện, nhưng với năm học này tôi đi sâu vào nghiên cứu nội dung “Một số biện pháp giúp trẻ 5-6 tuổi học tốt môn văn học” để tiếp tục nghiên cứu với mục đích tìm ra những biện pháp phù hợp hơn trong quá trình giảng dạy. 3. Đối tượng nghiên cứu: Nghiên cứu các biện pháp giúp trẻ mẫu giáo học tốt môn văn học đặc biệt đối tượng nghiên cứu là trẻ ở độ tuổi 5- 6 tuổi tại lớp A1 Trường Mầm non Quảng Thọ nơi tôi trực tiếp giảng dạy. 4. Phương pháp nghiên cứu: - Phương pháp trực quan, phương pháp dùng lời. - Phương pháp dùng lời đàm thoại - Phương pháp đọc kể diễn cảm. - Nghiên cứu lý thuyết. - Phương pháp quan sát sư phạm. - Phương pháp thống kê toán. II. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm 2.1. Cơ sở lý luận của sáng kiến kinh nghiệm: Văn học là môn rất quan trọng đối với trẻ mầm non, là phương tiện phát triển ngôn ngữ cho trẻ có đủ vốn từ để nói năng lưu loát, diễn đạt gãy gọn biết sử dụng từ đúng lúc, đúng chỗ, không những thế mà việc dạy trẻ làm quen với những từ ngữ nghệ thuật như từ tượng hình, từ tượng thanh giúp trẻ phát triển trí tưởng tượng, óc quan sát, khả năng tư duy độc lập trong suy nghĩ. - Giáo dục trí tuệ: ngôn ngữ là phương tiện giúp trẻ nhận thức về thế giới xung quanh và thỏa mản các nhu cầu giao tiếp như: kể lại ,miêu tả lại những sự 3 vật hiện tượng mà trẻ đã nhận thức được và diển đạt nhu cầu nguyện vọng của bản thân Giáo dục đạo đức: bằng ngôn ngữ cô giáo và những người xung quanh giảng giải giúp trẻ thấy được điều hay lẽ phải trong cuộc sống hằng ngày,giúp trẻ hình thành những tình cảm đạo đức tốt đẹp ,loại bỏ những thói quen xấu .thông qua ngôn ngữ giáo viên giúp trẻ được tiếp xúc với những tác phẩm văn học có giá trị về nội dung và nghệ thuật có tính giáo dục cao.Trẻ học tập được hành vi đẹp của các nhân vật trong tác phẩm rút ra những bài học ứng xử trong cuộc sống - Giáo dục thẩm mỹ: thông qua ngôn ngữ giúp trẻ nhận ra cái đẹp trong thế giới xung quanh và trong cuộc sống. - Giáo viên cho trẻ tiếp xúc với những tác phẩm văn học có nhiều hình ảnh đẹp,có hình ảnh nghệ thuật đẹp .Trẻ thả trí tưởng tượng của mình bay bổng trong thế giới của những hình ảnh đẹp đó ,trẻ thấy tâm hồn mình rung động và khao khát được tự mình làm ra cái đẹp đó .trẻ biết yêu quý nâng niu,trân trọng cái đẹp có ý thức bảo vệ cái đẹp ,trẻ mong muốn sáng tạo ra cái đẹp. -Với giáo dục thể lực: Bằng ngôn ngữ giáo viên giải thích hướng dẩn giúp trẻ tập luyện các động tác, tư thế nhằm nâng cao thể lực. Giáo viên dùng lời nói để yêu cầu trẻ thực hiện các mệnh lệnh ,thực hiện các thao tác vận động. - Giáo viên dùng lời nói để hướng dẩn trẻ biết sử dụng thực phẩm dạy trẻ biết ăn uống điều độ, đủ chất, biết là vệ sinh cá nhân…tất cả điều này phần nào giúp trẻ tăng cường thể lực có sức khỏe dẻo dai. Thông qua nội dung các tác phẩm giáo dục trẻ biết yêu quý người hiền lành, biết ơn và kính yêu ông bà, bố mẹ, anh chị, bạn bè, biết nhường nhịn em nhỏ. Xuất phát từ những vai trò cụ thể đó cho nên hoạt động dạy trẻ làm quen với văn học là môn học không thể thiếu trong chương trình chăm sóc giáo dục trẻ. Vì vậy việc nâng cao chất lượng dạy trẻ làm quen với tác phẩm văn học là vấn đề quan trọng trong chương trình tổ chức giáo dục mầm non. 2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm: - Năm học 2017 -2018 tôi được phân công chủ nhiệm nhóm lớp 5- 6 tuổi với tổng số cháu là: 40, trong đó 17 cháu nữ, 23 cháu nam. Bước vào thực hiện tôi thấy có những thuận lợi và khó khăn sau: a. Thuận lợi Nhà trường tạo điều kiện tốt nhất để giáo viên thực hiện tốt môn văn học như có máy chiếu, máy tính, âm thanh, trang phục, tranh ảnh... Đặc biệt Ban giám hiệu đoàn kết chỉ đạo sát sao quan tâm đúng mực để bản thân tôi hoàn thành tốt nhiêm vụ của người giáo viên. Bản thân cũng đã được dự một số tiết thực hành của hội thi giáo viên giỏi cấp TP của trường bạn nên cũng đã học tập được một số kinh nghiệm trong phương pháp giảng dạy bộ môn làm quen với tác phẩm văn học. 4 Trẻ lớp tôi chủ nhiệm vì cùng một độ tuổi nên mức độ nhận thức tương đối đồng đều. Vì vậy việc dạy trẻ cũng có nhiều thuận lợi. Qua việc thực hiện cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học giáo viên đã thực sự có nhiều đầu tư vào việc nâng cao các phương pháp, hình thức cho trẻ học, đã chú trọng nhiều đến việc đọc, kể diễn cảm và dạy trẻ kể lại chuyện, kể sáng tạo dưới nhiều hình thức đa dạng và phong phú. b. Khó khăn Bên cạnh những thuận lợi đó chúng tôi cũng còn gặp không ít những khó khăn trở ngại trong việc cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học như : Đặc điểm tâm sinh lý ở lứa tuổi này rất hiếu động nên khả năng tập trung chú ý chưa cao, khả năng tri giác và trí tưởng tượng còn chưa phong phú. Trong lớp khả năng tiếp thu của trẻ còn chưa đồng đều. Ngôn ngữ của còn mang đậm tiếng địa phương., vẫn còn trẻ nói lặp, nói ngọng. Việc dạy trẻ đóng kịch còn còn có nhiều hạn chế. Chưa có sáng tạo trong việc chuyển thể từ chuyện kể sang kịch bản sân khấu, không tạo ra được tính kịch - sự kiện - sự biến, lời thoại còn dài dòng khó hiểu, giáo viên còn nặng nề trong việc dẫn chuyện làm cho kịch bản trở nên rời rạc, kém hấp dẫn. Bên cạnh đó vẫn còn một số giáo viên khả năng cảm nhận các tác phẩm văn thơ, chuyện còn hạn chế, giọng đọc và cách phối hợp ánh mắt, cử chỉ, điệu bộ, minh họa chưa bộc lộ cảm xúc hấp dẫn cuốn hút trẻ, phương pháp lồng ghép tích hợp chưa linh hoạt sáng tạo kết quả trên trẻ chưa cao, trẻ chưa thực sự say mê, hào hứng, sử dụng đồ dùng dạy học chưa có khoa học, dẫn đến giờ học trẻ ít tập trung chú ý hiệu quả trên tiết học chưa cao. Giáo viên chưa chủ động linh hoạt trong việc tổ chức các hoạt động đóng kịch cho trẻ, nếu có thì chủ yếu là trong tiết học. Còn trong các giờ chơi, các buổi sinh hoạt thì hầu như chưa có. Tính sáng tạo trong việc làm các mô hình nhân vật còn hạn chế. Một số phụ huynh còn coi nhẹ việc học tập của con em mình, họ chưa nhận thức hết được tầm quan trọng của việc cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học. 2.3. Kết quả của thực trạng trên: Để nắm được trình độ tiếp thu cũng như khả năng của trẻ ngay từ đầu tôi đã tiến hành khảo sát trên trẻ với kết quả như sau : Tổng số trẻ của lớp : 40 trẻ Bảng khảo sát lần 1: Đạt Chưa đạt Tổng Số Tỉ lệ Số Tỉ lệ STT Nội dung khảo sát số trẻ trẻ % trẻ % 1 Trẻ nhớ tên thơ truyện 40 32 80 8 20 2 Hiểu nội dung thơ, truyện 40 31 77.5 9 22,5 3 Trả lời được các câu hỏi của 40 29 72,5 11 27,5 5 cô 4 Biết nhập vai và đóng kịch 40 19 47,8 21 52,5 theo vai 5 Thể hiện được các ngữ điệu và 40 32 80 8 20 giọng điệu của các nhân vật 6 Biết kể chuyện sáng tạo 40 16 40 24 60 7 Trẻ thuộc thơ và đọc diễn cảm 40 35 80 5 12,5 Trước kết quả như trên tôi rất băn khoăn trăn trở muốn tìm ra những giải pháp tốt hơn nhằm giúp trẻ học tốt môn văn học. Những giải pháp này đã được tôi áp dụng ngay tại lớp và thấy nó thật sự có hiệu quả. `````` a. Các giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề: *Giải pháp 1: Dùng thủ thuật lôi cuốn và thu hút sự chú ý của trẻ vào giờ học. Muốn kích thích sự hứng thú của trẻ trong việc nghe cô kể và việc kể lại truyện của trẻ thì cô giáo phải đưa trẻ vào tiết học một cách nhẹ nhàng, tự nhiên, thoải mái. Để làm được điều đó trước tiên tôi phải nghiên cứu kĩ nội dung câu truyện mình sắp kể để hiểu và tìm tranh ảnh, bài hát, câu đố phù hợp liên quan tới nội dung câu chuyện để vào bài một cách nhẹ nhàng. Ví dụ: Kể chuyện “Ai đỏng khen nhiều hơn” để gây hứng thú cho trẻ vào bài tôi diễn rối tay nhân vật thỏ, cho trẻ đóng vai các chú thỏ và hát bài trời nắng trời mưa - Tôi đặt câu đố: “Con gì tai ngắn đuôi dài 6 Mắt hồng lông mượt có tài nhảy nhanh” (Con thỏ) Có một câu chuyện nói về mẹ con nhà thỏ rất hay, hai anh em nhà thỏ ai cũng đáng được khen, nhưng thỏ nào đáng khen hơn nhỉ. Để biết được điều đó chúng mình cùng tìm hiểu qua câu chuyện “Ai đáng khen nhiều hơn” Ngoài việc gây hứng thú cho trẻ vào bài thì việc thu hút cho trẻ tập trung vào bài học lại càng quan trọng hơn do đó trong quá trình dạy tôi luôn nghiên cứu kĩ nội dung tác phẩm để tìm ra những hình ảnh minh họa cho câu truyện đó và trình chiếu trên màn hình và kết hợp với lời kể của cô. Qua các hình ảnh đó giúp trẻ chú ý đến bài dạy của cô hơn và trẻ nhớ, hiểu sâu sắc tác phẩm hơn. Ngoài ra việc chú ý đến các cháu hiếu động hay mất trật tự không chú ý vào giờ học tôi luôn dùng những câu hỏi liên quan tới bài dạy để lôi cuốn sự chú ý của trẻ vào bài đọc. Ví dụ: Trong câu chuyện “Chàng Rùa” cô giáo hỏi bạn A cho cô biết vì sao tên Vua lại không trả tiền công mà còn bắt chàng Rùa làm thêm ngôi nhà nữa? Từ những vận dụng khéo léo và nhẹ nhàng như thế tôi đã thu hút được sự chú ý của trẻ vào giờ học và được thu hút được trẻ vào bài dạy từ những lời khen ngợi, khuyến khích động viên kịp thời cũng rất quan trong trọng trong việc kích thích sự hứng thú của trẻ. Khi trẻ làm tốt được cô giáo động viên khen ngợi kịp thời trẻ sẽ cảm thấy vui. Từ đó trẻ hăng hái tích cực tham gia vào bài học để được cô giáo khen và các bạn khác thấy thế cũng muốn mình giỏi như bạn để được cô giáo khen. Với mỗi câu chuyện mà có tiếng chim hót líu lo, tiếng suối chảy róc rách, hay tiếng gió rì rào thì quả thật là rất hấp dẫn đối với trẻ. Do vậy trong câu truyện “Chú Dê Đen” tôi đã dùng tiếng suối chảy có trong đàn oocgan để đưa vào đoạn đầu của câu truyện. Lúc gay go nhất là lúc xuất hiện con sói gian ác tôi đã dùng âm thanh để diễn tả sự hồi hộp Với một truyện cụ thể hay một tình tiết cụ thể ta sử dụng hợp lý đúng lúc, đúng chỗ thì các âm thanh của tiếng đàn sẽ mang lại hiệu quả cao trong quá trình cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học. Hay khi cho trẻ làm quen bài thơ “Tết đang vào nhà” tôi có thể lồng âm thanh là tiếng vỗ tay vào các phần chơi thêm sinh động. Đóng kịch là một trò chơi được trẻ em ở trường mầm non rất thích thú. Để hoạt động này đạt được hiệu quả trong quá trình cho trẻ làm quen với tác phẩm băn học, hướng dẫn trẻ nhập vai chơi một cách sáng tạo là một trong những vấn đề cần đặt ra cho cô giáo. Sau đây là những bước, những công việc cụ thể để hướng dẫn trẻ nhập vai chơi: Cô giáo cho trẻ làm quen với kịch bản. Cô đọc diễn cảm kịch bản và trò chuyện với trẻ về các nhân vật trong kịch bản để các em đưa ra nhận xét của mình, hình dung đúng đắn những hình tượng trong tác phẩm, xác định thái độ 7 của mình với nhân vật. Cô giáo cho trẻ tự nhận vai diễn, trẻ thường từ chối vai phản diện, cô giáo phải giúp trẻ hiểu được ý nghĩa của tất cả các vai trong vở kịch để trẻ thoải mái nhận vai. Để hỗ trợ trẻ vào vai, cô có thể cho trẻ xem lại tranh minh họa. Cô có thể làm mẫu cho trẻ bắt chước hoặc trẻ khá thể hiện cho trẻ yếu hơn quan sát. Cô động viên trẻ tự nhận xét bạn và mình và khích lệ những cố gắng của trẻ. Cô dạy trẻ phối hợp trong vở diễn, sắp xếp đội hình, chuyển cảnh…Để vở kịch được tiếp nối liền mạch. Cô cho trẻ luyện tập trong các thời điểm thích hợp, cũng có thể cho trẻ xem vở kịch để cũng cố và làm cho trẻ say mê thêm cách diễn. Tóm lại: Sau khi áp dụng giải pháp trên tôi thấy học sinh của lớp tôi chú ý vào bài học hơn và tiếp thu bài một cách có hiệu quả. * Giải pháp 2: Dùng phương pháp đọc kể diễn cảm : Trẻ cảm thụ ngôn ngữ nghệ thuật bằng cách nghe đọc kể. Do vậy tôi luôn sử dụng mọi sắc thái giọng kể của mình làm phương tiện để đọc kể biểu cảm khác nhau làm cho tác phẩm cất lên tiếng nói, tạo sự hấp dẫn đối với trẻ. Do vậy khi muốn trình bày một tác phẩm tôi luôn tìm hiểu, suy nghĩ và nghiên cứu tác phẩm để hểu được ý nghĩa mà tác giả muốn gửi vào tác phẩm Tôi luôn phân biệt giữa giọng đọc và giọng kể, cố gắng nhập tâm vào tác phẩm để truyền tải tới trẻ tất cả những thông điệp mà tác giả muốn gửi gắm qua giọng kể diễn cảm, sác thái, khuôn mặt, cử chỉ, điệu bộ, ánh mắt. Ví dụ 1: Bài thơ “Giữa vòng gió thơm” Bài thơ chủ yếu đọc theo nhịp 2/2. Cô đọc bài thơ diễn cảm, 8 câu thơ đầu đọc với giọng điệu chậm rãi, thể hiện sự quan tâm lo lắng; 4 câu thơ tiếp theo đọc với nhịp độ bình thường, nhấn mạnh vào các từ “nhỏ nhắn”, “phe phẩy”, 8 “đều đều”, “rung rinh”. Các câu thơ tiếp theo đọc với nhịp điệu chậm rãi thể hiện tình cảm thương yêu, sự quan tâm chăm sóc của người cháu đối với bà của mình. Ví dụ 2 : Truyện “Chú Dê Đen” - Giọng Dê Trắng thì yếu ớt, run sợ và nói ngắt quãng, chân tay run lên vì sợ sệt - Giọng Dê Đen thì bình tĩnh, đanh thép. - Giọng Chó Sói nói với Dê Đen đầu tiên thì quát nạt sau đó sau đó chuyển sang lo lắng, chần chừ, sợ sệt. * Giải pháp 3: Sử dụng bài hát và trò chơi Để tạo không khí vui tươi sôi nổi và gây được hứng thú trong tiết học giúp trẻ tiếp thu bài có hiệu quả và nhớ lâu tôi đã lồng ghép bài hát và trò chơi vào các hoạt động Ví dụ: Khi cho trẻ làm quen với truyện “Chú Dê Đen” Tôi đã sưu tầm bài hát, có vận động nội dung liên quan tới câu chuyện để đưa vào tích hợp trong tiết học Với truyện “Chú Dê Đen” tôi đã lựa chọn bài hát “Ta đi vào rừng xanh” tôi vào bài bằng hình thức cho trẻ cùng cô hát và vận động theo lời của bài hát. Đây là một bài hát hay rất vui nhộn, trẻ vừa hát vừa vận động nên trẻ rất là thích thú. Hay khi cho trẻ học bài thơ “Mèo đi câu cá” tôi đã chọn bài hát chú mèo con để trẻ vận động cùng cô. Hay để tiết học thu hút trẻ một cách thích thú tôi tổ chức tiết học thành một chương trình với những trò chơi hấp dẫn như chương trình “Vườn cổ tích”, chương trình “Vườn hồng tuổi thơ”, “ Câu lạc bộ bé yêu thơ”, “Bé làm nghệ sĩ”…vv. Mở đầu các chương trình bao giờ cũng có bài hát để hướng trẻ vào nội dung chính hoặc tôi cũng thường cho xuất hiện một đoạn video kể về một nội dung ngắn trong tác phẩm mà trẻ học ngày hôm đó để gây sự chú ý cao độ đối với trẻ. Trong chương trình “Bé làm nghệ sĩ” trẻ được tìm hiểu và tham gia các phần thi kiến thức, trả lời các câu hỏi mang nội dung của từng phần, thi lồng ghép cho các nhân vật, thi kể chuyện theo hình ảnh và được thi trổ tài Với đặc điểm tâm sinh lý của trẻ ở lứa tuổi này là rất hiếu động mà hoạt động cho trẻ làm quen với văn học là hoạt động đòi hỏi phải tập trung chú ý cao, vì vậy những trò chơi muốn hấp dẫn trẻ thì việc sử dụng câu đố, trò chơi đồng dao có nội dung liên quan tới tác phẩm là rất cần thiết Ví dụ : Trò chơi có nội dung tác phẩm “Chú Dê Đen” Cô nói tên nhân vật - Trẻ nói đặc điểm của nhân vật và ngược lại - Dê Trắng: Nhút nhát - Dê Đen: Dũng cảm Trẻ vỗ tay: Hoan hô Dê trắng, bạn Dê Đen đáng khen * Giải pháp 4: Sử dụng đồ dùng trực quan và làm đồ dùng sáng tạo từ nguyên vật liệu sẵn có ở địa phương vào trong giờ học : * Sử dụng đồ dùng trực quan Nắm được đặc điểm tâm sinh lý của trẻ là tư duy trực quan hình tượng do vậy mà việc sử dụng đồ dùng trực quan trong tiết học có vai trò cực kỳ quan 9 trọng, nó giúp trẻ hứng thú với tác phẩm. Và tôi luôn sử dụng các hình ảnh động trên PowerPoint. Ví dụ : Cho trẻ xem một đoạn hoạt cảnh phim cảnh Sóc con đưa thư cho Chị cả cô hỏi trẻ : - Các con có muốn biết vì sao Sóc con lại giận dữ không ? - Muốn biết vì sao lại có chuyện đó xảy ra cô mời các con cùng xem hoạt cảnh “Ba cô gái” nhé ? Ngoài việc sử dụng các hình ảnh trên màn hình chiếu tôi còn sử dụng thêm các đồ dùng trực quan khác. Ví dụ : Cô đưa rối tay - Xin chào các bạn. Đố các bạn biết mình là ai nào ? - Mình là Dê đen đấy các bạn ạ Có một câu chuyện rất hay nói về mình đấy. Thế các bạn đã biết đó là câu chuyện gì chưa? Hôm nay mình sẽ kể cho các bạn nghe nhé, đó là câu chuyện “Chú Dê Đen” Trong khi đọc thơ, kể chuyện tôi có thể vẽ các nhân vật đơn giản để giúp trẻ có hứng thú khi được tận mắt nhìn các nhân vật trong câu chuyện, bài thơ của mình từ từ xuất hiện. * Làm đồ dùng đồ chơi sáng tạo, mới lạ và hấp dẫn từ nguyên vật liệu sẵn có ở địa phương: “Trò chơi hay đồ chơi đẹp” là sách giáo khoa cho trẻ, là đồ dùng đồ chơi, là vật không thể thiếu được trong cuộc sống của trẻ. Ngay từ khi trẻ còn nằm trong nôi trẻ đã biết hớn hở nghe tiếng súc xắc leng keng hay những quả bóng đỏ xanh, những con gấu, con thỏ, búp bê. Đồ chơi trong mắt trẻ luôn là thế giới thần tiên riêng biệt vì đồ chơi thỏa mãn nhu cầu giải trí vui chơi của trẻ vì vậy đồ chơi cho trẻ phải phong phú, đẹp, hấp dẫn, an toàn thỏa mãn nhu cầu của trẻ. Đồ chơi giúp trẻ học mà chơi, chơi mà học và đồ chơi còn giúp trẻ thỏa mãn nhu cầu giao tiếp. Hàng ngày trẻ được trò chuyện cùng búp bê, gấu bông, 10 từ đó ngôn ngữ của trẻ được phát triển và kích thích sự hứng thú của trẻ giúp trẻ dễ nhớ, lâu quên và tạo không khí buổi học thoải mái, vui vẻ đạt kết quả cao nhng với điều kiện cô giáo phải sử dụng đồ dùng đồ chơi đó sao cho đúng lúc đúng chỗ phù hợp với nội dung bài dạy, lứa tuổi trẻ. Vì thế hàng ngày hàng giờ tôi cùng các chị em trong trường, cùng phụ huynh sưu tầm các nguyên vật liệu thiên nhiên, tận dụng những nguyên vật liệu sẵn có như chai, lọ, vải vụn sau đó dựa vào nội dung câu truyện làm sa bàn, làm các nhân vật, con rối bằng xốp, củ quả, chai lọ, que, giấy bóng VD: Làm rối bằng chai, lọ, vỏ xốp làm đầu bọc vải gắn len làm tóc, vẽ mắt mũi mồm sau đó cắt vải cuốn quanh làm áo, váy cho nhân vật. Làm rối dẹt: Vẽ hình nhân vật vào giấy rồi tô màu, cắt dán vào bìa cứng để cô và trẻ dễ sử dụng. Làm rối ngắn tay: Lấy quả bóng làm đầu nhân vật, vẽ mắt, mũi, tai. Sau đó lấy bìa cứng cuộn lại làm thân lồng vào tay. * Giải pháp 5: Cung cấp phát triển vốn từ rèn cách phát âm cho trẻ và rèn ngữ điệu giọng. * Cung cấp phát triển vốn từ: Đối với trẻ 5-6 tuổi vốn từ của trẻ phát triển mạnh nhưng trẻ trong lớp là con em địa phương nên còn nói ngọng nhiều, khả năng diễn đạt còn hạn chế. Để giúp trẻ có thêm vốn từ trong cuộc sống và phát âm được chính xác qua các giờ học làm quen với tác phẩm văn học tôi luôn cung cấp cho trẻ những từ mới, giảng những từ khó để trẻ biết và hiểu đợc những từ đó. Chẳng hạn: Bài thơ “Giữa vòng gió thơm” tôi thường cho trẻ phát âm nhiều lần những từ khó: Phe phẩy, rung rinh... Trong khi đàm thoại về nội dung câu chuyện tôi luôn đặt ra câu hỏi để trẻ trả lời qua đó rèn cách phát âm đúng cho trẻ và tôi luôn chú trọng đến việc sửa sai câu từ cho trẻ để trẻ phát âm được chính xác, ngoài ra tôi còn cung cấp vốn từ và rèn phát âm cho trẻ vào mọi lúc mọi nơi. Qua đó sau mỗi giờ kể chuyện vốn từ của trẻ được tăng lên, trẻ phát âm chuẩn hơn, trẻ ít nói ngọng hơn. * Rèn luyện ngữ điệu giọng trong khi kể chuyện, đọc thơ Giọng kể giọng đọc có một vị trí rất quan trọng trong tiết dạy kể chuyện, đọc thơ. Có làm cho trẻ hứng thú và cảm nhận được nội dung câu truyện, nhớ đợc cốt truyện, kể lại đợc truyện, đọc thuộc thơ hay không. Phần lớn phụ thuộc vào giọng kể giọng đọc của cô. Từ nhận thức trên tôi đã khắc phục hạn chế của bản thân bằng cách đọc, kể nhiều lần câu chuyện bài thơ mình sắp dạy để hiểu nội dung câu truyện, bài thơ tính cách nhân vật, lời thoại trong câu truyện để tìm ra ngữ điệu giọng đọc cho phù hợp, thể hiện được tình cảm, ý nghĩa chân thực của câu truyện bài thơ và tôi còn tập kể, tập đọc nhiều lần trước gương để tìm ra cử chỉ điệu bộ, nét mặt cho phù hợp với nhân vật, nội dung, lời thoại trong câu truyện bài thơ để điều chỉnh cho phù hợp. VD: Câu chuyện “Ai đáng khen nhiều hơn”. Giọng Thỏ mẹ âu yếm hiền lành. Giọng Thỏ em trước khi ra đồng dõng dạc tự tin. Giọng Thỏ em khi biết lỗi nhỏ nhẹ chậm rãi. 11 Giọng Thỏ anh ân cần. - Nếu là con con sẽ làm gì khi nghe tin mẹ ốm ? - Con sẽ làm gì để giúp đỡ bố mẹ ? Để kết thúc giờ học có hiệu quả cô lồng ghép giáo dục đạo đức cho trẻ để trẻ nhớ lâu nhớ kỹ tác phẩm. Với truyện “ Ai đáng khen nhiều hơn” giáo dục trẻ biết quan tâm, yêu thương, chia sẻ, biết giúp đỡ ông bà, bố mẹ và mọi người xung quanh * Giải pháp 6: Tổ chức cho trẻ làm quen tác phẩm văn học mọi lúc mọi nơi và công tác phối kết hơp với phụ huynh. - Trong tất cả các hoạt động (đón trả trẻ, dạo chơi, hoạt động góc, giờ ngủ..) cô cho trẻ làm quen bài thơ câu chuyện bài thơ bằng cách đọc thơ, kể chuyện cho trẻ nghe hay cho trẻ đọc kể cùng cô. Ví dụ giờ đi ngủ cho trẻ đọc cùng cô bài thơ “Giờ ngủ” như sau: Đến giờ đi ngủ Chiếu sạp sẵn sàng Bé xếp hai hàng Gối mềm xinh xắn Đôi mắt bé nhắm Như những thiên thần Bé ơi ngủ ngoan Giấc nồng say nhé. - Tuyên truyền trong buổi họp phụ huynh đầu năm. Trước khi họp tôi chuẩn bị chu đáo về nội dung sẵn có như : Đĩa truyện, thơ, ti vi, đầu đĩa, máy vi tính, và các đồ dùng thủ công khác để tuyên truyền môn làm quen văn học. Khi trao đổi tôi giải thích cho phụ huynh hiểu ý nghĩa của văn học đối với sự phát triển của trẻ, tác động của công nghệ thông tin để trẻ làm quen với văn học. - Xây dựng góc tuyên truyền có nội dung và hình thức phong phú để ở những nơi dễ nhìn, để phụ huynh xem vào giờ đón trả trẻ . - Thông qua giờ đón, trả trẻ cô luôn tuyên truyền các hình thức cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học. Hướng cho các bậc phụ huynh kết hợp với nhà trường để dạy trẻ học thơ ,truyện như: Gia đình có thể gợi ý hỏi trẻ kể lại chuyện ở trường, chuyện cổ tích, truyện tranh, chuyện sinh hoạt hàng ngày. - Hằng năm có tiết thao giảng giáo viên giỏi cấp trường có nội dung tiết dạy liên quan đến phát triển ngôn ngữ cho trẻ, tôi mời phụ huynh tham dự giờ dạy của cô. - Kêu gọi phụ huynh tích cực đóng góp cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ cho trẻ: đóng góp báo chí để lấy tài liệu, mua truyện tranh. - Mời phụ huynh đến tham dự các hội thi kể chuyện, đọc thơ của bé vào các dịp chào mừng 08/3, 20/11 ... - Luôn trao đổi với phụ huynh về tình hình học tập của trẻ để có biện pháp tác động phù hợp, giúp trẻ phát triển một cách toàn diện. Từ đó, cô giáo phối hợp với phụ huynh trong việc đóng góp tìm thêm nguyên liệu, vật liệu sẵn có ở địa phương tạo điều kiện cho cô và cháu trong việc làm đồ dùng đồ chơi qua đó việc dạy và học có hiệu quả và thống nhất hơn. 12 Bằng các hình thức trên thì đa số các bậc phụ huynh và cộng đồng đã hiểu được vai trò, ý nghĩa và tầm quan trọng của của việc cho trẻ làm quen văn học nên đã nhiệt tình ủng hộ để lớp thực hiện tốt môn học này. * Giải pháp 7: Công tác tự bồi dưỡng. Đi đôi với công tác tuyên truyền thì công tác tự bồi dưỡng rất cần thiết: + Tham gia đầy đủ các buổi học tập bồi dưỡng do nhà trường và Phòng Giáo dục& Đào tạo tổ chức . + Tham gia dự giờ để học hỏi đồng nghiệp, thường xuyên trao đổi trong các buổi sinh hoạt chuyên môn do nhà trường và cụm tổ chức. Qua đó rút kinh nghiệm cho từng tiết dạy về phương pháp hình thức tổ chức dạy học. Rút kinh nghiệm về giọng đọc và giọng kể … trên cơ sở đó bản thân tôi cũng lựa chọn những phương pháp phù hợp với đặc điểm của lớp, hình thức tổ chức tiết dạy cho học sinh lớp mình đang dạy . + Tự xây dựng cho mình giáo án phù hợp với đặc điểm của lớp, những tiết tập cho trẻ kể chuyện sáng tạo. Tích cực trao đổi với đồng nghiệp về phương pháp và hình thức tổ chức, tự rèn luyện về giọng đọc, giọng kể cho diễn cảm. Tôi còn tự học hỏi, tìm tòi, truy cập mạng internet khai thác tối đa tài liệu tranh minh họa. Ngoài ra từ tranh ảnh khai thác được, tôi có thể làm thành những thước phim ngắn được lồng tiếng tạo cho câu chuyện bài thơ thêm sinh động, hấp dẫn gây được hứng thú cho trẻ khi học môn làm quen văn học… Tóm lại: Việc cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học là một công việc nghệ thuật vì vậy cô giáo không những phải thuộc truyện, thơ mà phải thể hiện được cử chỉ, sắc thái, nét mặt, sự thay đổi giọng kể giọng đọc theo nội dung tác phẩm để đem lại niềm vui qua đó phát triển trí tuệ cho trẻ bằng tình cảm, đạo đức, ngôn ngữ thông qua giọng kể của cô giúp trẻ phát âm chính xác hơn dẫn đến đạt kết quả cao trong giờ học. 2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm đối với hoạt động giáo dục, với bản thân, đồng nghiệp và nhà trường Nhận thức được tầm quan trọng của việc phát huy tính tích cực của trẻ khi làm quen với văn học tôi đã thường xuyên cho trẻ tiếp xúc với các tác phẩm văn học bằng nghiều hình thức khác nhau nhằm phá huy tính tích cực của trẻ. Qua thực tiễn giảng dạy tôi thấy lớp tôi đã có nhiều tiến bộ rõ rệt: - Trẻ hào hứng có cảm xúc nghệ thuật khi tiếp xúc với các tác phẩm văn học, thể hiện được tình cảm yêu, ghét rõ ràng với nhân vật. Qua đó giúp tôi lồng ghép giáo dục đạo đức cho trẻ, giúp trẻ thấm nhuần một cách tự nhiên, nhẹ nhàng. - Trẻ được mở rộng về thế giới xung quanh, trẻ phát âm chính xác, phát triển vốn từ và khả năng diễn đạt của trẻ. Bước đầu trẻ biết thể hiện tác phẩm văn học bằng nhiều hình thức khác nhau. - Trẻ biết rung động và yêu thích văn học, say mê hứng thú tham gia vào các tiết kể chuyện, đọc thơ. * Trên cơ sở đó tôi đã tiến hành khảo sát lần 2 và kết quả đạt được như sau : Bảng khảo sát lần 2 STT Nội dung khảo sát Tổng Đạt Chưa đạt số trẻ Số Tỉ lệ Số Tỉ lệ 13 1 2 3 4 5 6 7 Trẻ nhớ tên thơ truyện Hiểu nội dung thơ, truyện Trả lời được các câu hỏi của cô Biết nhập vai và đóng kịch theo vai Thể hiện được các ngữ điệu và giọng điệu của các nhân vật Biết kể chuyện sáng tạo Trẻ thuộc thơ và đọc diễn cảm 40 40 40 40 trẻ 40 40 40 35 % 100 100 100 87,5 trẻ 0 0 0 5 % 0 0 0 12,5 40 37 92,5 3 7,5 40 40 35 40 87,5 100 5 0 12,5 0 Điều này chứng tỏ rằng kiến thức cô dạy đã ăn sâu vào tiềm thức của các cháu. Qua việc áp dụng sáng kiến kinh ngiệm này tôi thấy trẻ lớp tôi rất hứng thú và tích cực tham gia vào các hoạt động của lớp. Tất cả các kết quả đạt được ở trên cho thấy việc đưa nội dung cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học, sử dụng những phương pháp, biện pháp để phát huy tính tích cực của trẻ khi làm quen với văn học trong các tiết học và các hoạt động của tôi đưa vào áp dụng tại lớp là đúng và phù hợp, đem lại hiệu quả cao. III. Kết luận, kiến nghị: 1. Kết luận: Làm quen với tác phẩm văn học là một hoạt động quen thuộc ở nhà trường mầm non. Thuật ngữ này đã chỉ ra mức độ, giới hạn, yêu cầu của việc cho trẻ tiếp xúc với tác phẩm văn học qua nghệ thuật đọc và kể chuyện của cô giáo. Hoạt động này nhằm dẫn dắt, hướng dẫn trẻ cảm nhận những giá trị nội dung, nghệ thuật phong phú trong tác phẩm văn học, khơi gợi ở trẻ sự rung động, hứng thú đối với văn học, có ấn tượng về những hình tượng nghệ thuật, cái hay cái đẹp của tác phẩm và thể hiện sự cảm nhận đó qua các hoạt động mang tính chất văn học nghệ thuật như đọc thơ, kể chuyện, chơi trò chơi đóng kịch, cao hơn nữa là tiến tới sáng tạo ra những vần thơ, câu chuyện theo trí tưởng tượng của mình, góp phần hình thành và phát triển toàn diện nhân cách trẻ. Đến với văn học là trẻ em được biết thế giới loài vật, cây cỏ, hoa lá cùng mọi hiện tượng thiên nhiên, vũ trụ và những gì gần gũi trong môi trường sống của trẻ như làng quê, cánh đồng, dòng sông, lớp học, khu phố,…Giúp trẻ nhận biết được sự khác nhau về nội dung và hình thức giữa các loại thể thơ, truyện, phân biệt được hình tượng nghệ thuật với hiện thực; hình thành một số khái niệm văn học như: thơ, truyện, nhân vật, hình ảnh; nhận biết các mối quan hệ biểu hiện giữa hoàn cảnh, trạng thái tình huống và nhân vật; Giữa lời kể, lời thuật, lời bạch, trữ tình và ngôn ngữ ngân vật; giữa không khí âm sắc giọng điệu của tác phẩm văn học và hành động văn học. Qua tác phẩm văn học trẻ quen dần tính chất nhiều nghĩa và tinh luyện của ngôn ngữ văn học dần dần tiến tới hiểu được nghĩa thực đến nghĩa bóng, từ nghĩa văn cảnh đến ý tưởng nhà văn muốn truyền đạt. 14 Để giúp trẻ học tốt môn làm quen tác phẩm văn học, cô giáo phải luôn làm tấm gương sáng cho trẻ noi theo. Cô còn phải là những tuyên truyền viên giỏi đối với các bậc phụ huynh về các nội dung, phương pháp..giúp trẻ học tốt môn văn học. Bản thân cô giáo phải luôn tìm tòi sáng tạo, sưu tầm tranh ảnh, thơ ca, hò vè để góc lễ giáo và thư viện của bé ngày càng phong phú hơn, cô giáo phải luôn thay đổi theo từng chủ điểm để tạo sự mới lạ hấp dẫn trẻ. Bản thân cô giáo phải luôn năng động, linh hoạt, sáng tạo trong giảng dạy, tự học, tự bồi dưỡng kiến thức, nâng cao trình độ bằng nhiều hình thức. Bởi kiến thức của một giáo viên mầm non tuy không chuyên sâu nhưng phải đa dạng, phong phú và đúng nghĩa. Để chúng ta có thể đáp ứng được phần nào trong muôn vàn thắc mắc của trẻ thơ. Giáo viên phải nắm bắt được đặc điểm, tính chất, công việc, hoàn cảnh gia đình của từng trẻ, cũng như việc quan tâm của các bậc phụ huynh trong việc rèn đạo đức cho trẻ thông qua các tác phẩm văn học. Phải có sự ủng hộ, phối kết hợp của phụ huynh, bởi vì gia đình thật sự là mái ấm của trẻ và phụ huynh phải là tấm gương sáng và mẫu mực về hành vi ứng xử, chăm sóc, tinh thần trách nhiệm cho trẻ noi theo. Trong quá trình giáo dục, cô giáo phải có đánh giá, tổng kết, và có hình thức động viên, khích lệ những trẻ làm tốt và có biện pháp nhắc nhở với những trẻ làm chưa tốt. 2. Kiến nghị: - Nhà trường cần đầu tư thêm các điều kiện về cơ sở vật chất, trang thiết bị, công nghệ thông tin, cải tạo khuôn viên, tạo điều kiện cho giáo viên trong việc tổ chức các hoạt động cho trẻ mọi lúc mọi nơi để khắc sâu thêm kiến thức. Trên đây là một vài kinh nghiệm nhỏ mà tôi đã đúc kết được qua một thời gian nghiên cứu và quá trình dạy học tại lớp tôi. Rất mong chị em đồng nghiệp và các cấp lãnh đạo góp ý xây dựng vào sáng kiến này để bản thân tôi được hoàn thiện mình hơn, giúp tôi có kết quả dạy học cao hơn nữa. Tôi xin chân thành cảm ơn! , ngày 20 tháng 03 năm 2018 Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình viết, không sao chép nội dung của người khác XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ 15 NGƯỜI VIẾT SÁNG KIẾN 16