Tài liệu Luận văn ngành báo chí vấn đề bảo vệ môi trường tại khu công nghiệp địa phương trên báo chí vĩnh long (khảo sát đài phát thanh truyền hình vĩnh long và báo vĩnh long, năm 2019)​

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN HỒ PHƢỚC GIANG VẤN ĐỀ BẢO VỆ MÔI TRƢỜNG TẠI KHU CÔNG NGHIỆP ĐỊA PHƢƠNG TRÊN BÁO CHÍ VĨNH LONG (Khảo sát Đài phát thanh truyền hình Vĩnh Long và Báo Vĩnh Long, năm 2019) Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành: Báo chí học VĨNH LONG - 2020 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN HỒ PHƢỚC GIANG VẤN ĐỀ BẢO VỆ MÔI TRƢỜNG TẠI KHU CÔNG NGHIỆP ĐỊA PHƢƠNG TRÊN BÁO CHÍ VĨNH LONG (Khảo sát Đài phát thanh truyền hình Vĩnh Long và Báo Vĩnh Long, năm 2019) Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Báo chí học (Định hƣớng ứng dụng) Mã số:8320101-01-UD Chủ tịch Hội đồng chấm luận văn PGS TS VŨ VĂN HÀ Ngƣời hƣớng dẫn khoa học PGS TS BÙI CHÍ TRUNG VĨNH LONG - 2020 LỜI CAM ĐOAN Luận văn này là công trình nghiên cứu độc lập của tác giả dƣới sự hƣớng dẫn khoa học của Phó giáo sƣ - Tiến sĩ Bùi Chí Trung. Đề tài luận văn không trùng lặp với bất kỳ công trình nghiên cứu nào đã công bố trong và ngoài nƣớc. Các số liệu, thông tin trong luận văn có nguồn gốc rõ ràng, tin cậy và đƣợc trích dẫn theo quy định về khoa học. Các kết quả nghiên cứu của luận văn chƣa từng đƣợc công bố ở bất kỳ công trình nghiên cứu nào. Tác giả là ngƣời duy nhất chịu hoàn toàn trách nhiệm về nội dung của luận văn! Tác giả luận văn Hồ Phƣớc Giang LỜI CẢM ƠN Luận văn này đƣợc hoàn thành, trƣớc hết, bằng sự nỗ lực và nghiêm túc trong nghiên cứu của tác giả, nhƣng không thể không kể đến sự giúp đỡ, hƣớng dẫn nhiệt tình, trách nhiệm của rất nhiều ngƣời. Những sự giúp đỡ và hƣớng dẫn đó giúp tác giả hoàn thành đƣợc luận văn đúng tiến độ và đóng góp vào hoạt động nghiên cứu về bảo vệ môi trƣờng tại các Khu công nghiệp trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long. Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc và trân trọng tới: Các thầy, cô giáoViện Đào tạo Báo chí và Truyền thông (Trƣờng ĐH Khoa học Xã hội và Nhân văn, ĐH Quốc gia Hà Nội) đã hƣớng dẫn, chỉ bảo và cung cấp kiến thức để bản thân nâng cao trình độ nghiệp vụ về báo chí, mà cụ thể là Báo Vĩnh Long và Đài Phát thanh - Truyền hình Vĩnh Long trong suốt thời gian qua. Đặc biệt, xin đƣợc chân thành cảm ơn Thầy Phó giáo sƣ - Tiến sĩ Bùi Chí Trung - ngƣời đã rất tận tình hƣớng dẫn, giúp đỡ bản thân hoàn thành luận văn này! Lãnh đạo cơ quan, lãnh đạo Báo Vĩnh Long, lãnh đạo Đài Phát thanh và Truyền hình Vĩnh Long cùng các đồng nghiệp, bạn bè và ngƣời thân trong gia đình đã tạo điều kiện giúp đỡ, góp ý, động viên tôi trong suốt khóa học và thời gian nghiên cứu luận văn. Trong khuôn khổ một luận văn, do sự giới hạn về thời gian và kinh nghiệm nên không tránh khỏi những thiếu sót. Vì vậy, tác giả rất mong nhận đƣợc những ý kiến đóng góp quý báu của quý thầy, cô giáo và các bạn! Tác giả luận văn Hồ Phƣớc Giang MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN LỜI CẢM ƠN MỤC LỤC ............................................................................................................1 DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ...............................................................................3 DANH MỤC CÁC BẢNG....................................................................................3 DANH MỤC CÁC HÌNH.....................................................................................4 PHẦN MỞ ĐẦU ..................................................................................................5 CHƢƠNG 1: LÝ LUẬN CHUNG VỀ VAI TRÒ CỦA BÁO CHÍ TRONG HOẠT ĐỘNG THÔNG TIN TUYÊN TRUYỀN VỀ BẢO VỆ MÔI TRƢỜNG 1.1. Các khái niệm và thuật ngữ có liên quan tới đề tài .................................15 1.2. Vấn đề bảo vệ môi trƣờng tại khu công nghiệp hiện nay..........................31 1.3. Vai trò của báo chí với vấn đề bảo vệ môi trƣờng nhìn từ lý thuyết trách nhiệm xã hội và thiết lập chƣơng trình nghị sự.............................................................33 1.4. Những nội dung trọng tâm và hình thức thông tin tuyên truyền về bảo vệ môi trƣờng tại khu công nghiệp trên báo chí địa phƣơng .....................................43 1.5. Những yêu cầu và tiêu chí đánh giá công tác tuyên truyền về bảo vệ môi trƣờng tại khu công nghiệp trên báo chí địa phƣơng........................................................45 TIỂU KẾT CHƢƠNG I.................................................................................49 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG THÔNG TIN TUYÊN TRUYỀN VỀ BẢO VỆ MÔI TRƢỜNG TẠI ĐỊA BÀN KHU CÔNG NGHIỆP TRÊN BÁO CHÍ TỈNH VĨNH LONG 2.1. Giới thiệu khái quát về Báo Vĩnh Long và Đài phát thanh truyền hình Vĩnh Long.............................................................................................................51 2.2. Khảo sát thực trạng vấn đề bảo vệ môi trƣờng khu công nghiệp trên Báo Vĩnh Long và Đài PT-TH Vĩnh Long......................................................................54 2.3. Đánh giá những thành công, hạn chế và nguyên nhân ..............................96 TIỂU KẾT CHƢƠNG II.................................................................................106 1 CHƢƠNG 3: MỘT SỐ VẤN ĐỀ ĐẶT RA VÀ GIẢI PHÁP, KHUYẾN NGHỊ NÂNG CAO HIỆU QUẢ THÔNG TIN TUYÊN TRUYỀN CỦA BÁO CHÍ VĨNH LONG TRONG TUYÊN TRUYỀN BẢO VỆ MÔI TRƢỜNG 3.1. Một số vấn đề đặt ra trong việc bảo vệ môi trƣờng khu công nghiệp hiện nay.................................................................................................................107 3.2. Bài học kinh nghiệp trong công tác tuyên truyền về bảo vệ môi trƣờng.....110 3.3. Giải pháp nâng cao hiệu quả tuyên truyền về bảo vệ môi trƣờng trên báo chí địa phƣơng..........................................................................................................114 TIỂU KẾT CHƢƠNG III................................................................................122 KẾT LUẬN...................................................................................................124 TÀI LIỆU THAM KHẢO..............................................................................126 PHỤ LỤC MẪU BẢNG BIỂU KHẢO SÁT CÔNG CHÚNG........................................129 PHỎNG VẤN SÂU.........................................................................................131 2 DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT UBND Ủy ban nhân dân THVL Truyền hình Vĩnh Long THVL1 Truyền hình Vĩnh Long 1 THVL 2 Truyền hình Vĩnh Long 2 THVL 3 Truyền hình Vĩnh Long 3 THVL4 Truyền hình Vĩnh Long 4 Đài PT - TH Đài Phát thanh - Truyền hình PVS Phỏng vấn sâu CN Công nghiệp DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.6. Ý kiến của đọc giả báo Vĩnh Long và Đài Vĩnh Long về việc có hay không có Đọc báo, xem Đài Vĩnh Long. Bảng 2.7. Ý kiến của công chúng nhận xét về nội dung tuyên truyền bảo vệ môi trƣờng tại các Khu công nghiệp trên Báo chí Vĩnh Long nội dung phong phú, phản ánh đúng thực trạng. Bảng 2.8. Ý kiến của công chúng về tuyên truyền tác động mạnh mẽ đến nhận thức và hành vi Bảng 2.9. Ý kiến của công chúng về nội dung sơ sài chƣa phản ảnh đúng thực trạng. Bảng 2.10. Ý kiến của công chúng về việc tăng số lƣợng tin bài trên báo chí Vĩnh Long và đổi mới nội dung và hình thức 3 DANH MỤC CÁC HÌNH MINH HỌA Biểu đồ 2.1: Nội dung tuyên truyền trên báo chí Vĩnh Long Biểu đồ 2.2: Số tin bài về môi trƣờng trên báo chí Vĩnh Long giai đoạn 2010 - 2015 Biểu đồ 2.3: Số lƣợng tin, phóng sự của Báo Vĩnh Long và Đài PTTHVL tuyên truyền về bảo vệ môi trƣờng tại các KCN trên địa bàn tỉnh năm 2019 2.4 Biểu đồ khảo sát rating các chƣơng trình thời sự Đài Vĩnh Long tại Cần Thơ 2.5 Biểu đồ khảo sát rating các chƣơng trình thời sự các Đài Hậu Giang, Đồng Tháp và VTV1 tại Cần Thơ 4 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do lựa chọn đề tài Công tác thông tin tuyên truyền về bảo vệ môi trƣờng tại các Khu công nghiệp giữ một vai trò quan trọng, là mắt xích không thể thiếu để việc bảo vệ, gìn giữ môi trƣờng trở nên hiệu quả nhờ sự thống nhất ý chí và hành động trên phạm vi rộng rãi nhất. Nghị quyết số 41/NQ-TW về bảo vệ môi trƣờng trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nƣớc đã xác định việc đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức và trách nhiệm bảo vệ môi trƣờng là giải pháp hàng đầu. Trong đó, đa dạng hóa các hình thức thông tin tuyên truyền, phổ biến chính sách, pháp luật và các thông tin về môi trƣờng cho cộng đồng; đồng thời lên án nghiêm khắc đối với các hành vi vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trƣờng… tăng cƣờng giáo dục đạo đức môi trƣờng cho mọi tầng lớp nhân dân. Điều này, một lần nữa đã đƣợc khẳng định trong Nghị quyết số 24-NQ/TW của Hội nghị Trung ƣơng 7 khóa XI về chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu, tăng cƣờng quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trƣờng; Nghị quyết số 35/NQ-CP của Chính phủ về một số vấn đề cấp bách trong lĩnh vực bảo vệ môi trƣờng vừa mới đƣợc ban hành gần đây. Bảo vệ môi trƣờng tại các Khu công nghiệp là chủ đề lớn, thậm chí là nóng bỏng của đời sống xã hội nói chung và đời sống báo chí cũng nhƣ sự quan tâm dõi theo thƣờng nhật của cộng đồng xã hội. Do vậy, hầu hết, các cơ quan hoạt động báo chí từ trung ƣơng đến địa phƣơng đều có chuyên mục, chuyên đề, chƣơng trình về lĩnh vực tài nguyên môi trƣờng và bảo vệ môi trƣờng tại các Khu công nghiệp cũng không ngoại lệ. Riêng với lĩnh vực môi trƣờng tại các Khu công nghiệp, theo Tổng cục Môi trƣờng, từ nhiều năm nay, Tổng cục đã tích cực phối hợp với các cơ quan thông tấn, báo chí ở Trung ƣơng và địa phƣơng tăng cƣờng công tác tuyên truyền về bảo vệ môi trƣờng với nhiều hình thức đa dạng, hƣớng tới nhiều nhóm đối tƣợng khác nhau. Các nội dung thông 5 tin tuyên truyền trên các phƣơng tiện thông tin đại chúng tập trung vào phổ biến pháp luật về bảo vệ môi trƣờng tại các Khu công nghiệp; các vấn đề môi trƣờng nổi cộm, bức xúc, các “điểm nóng” về môi trƣờng nhằm nâng cao ý thức, trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp đối với công tác bảo vệ môi trƣờng; công khai thông tin về cơ sở gây ô nhiễm, vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trƣờng để tạo áp lực xã hội, sức ép dƣ luận buộc các cơ sở này phải nhanh chóng thực hiện các biện pháp khắc phục và xử lý môi trƣờng. Nội dung thông tin tuyên truyền về ô nhiễm môi trƣờng tại các Khu công nghiệp đã luôn đƣợc thể hiện thƣờng xuyên, liên tục cập nhật, đa dạng trên các loại hình báo chí nhƣ: Báo in, báo phát thanh, truyền hình, báo mạng điện tử với lƣu lƣợng, dung lƣợng khá lớn, phƣơng thức truyền tải và cách thức thể hiện sinh động, hấp dẫn. Điển hình những năm qua, vai trò của báo chí đƣợc thể hiện rất rõ qua vụ việc vi phạm pháp luật bảo vệ môi trƣờng của Công ty TNHH Vedan Việt Nam, Công ty Miwon Phú Thọ xả nƣớc thải chƣa qua xử lý gây ô nhiễm môi trƣờng sông, vấn đề ô nhiễm kênh Ba Bò... Báo chí cùng chung tay với các cơ quan quản lý Nhà nƣớc xử lý những sai phạm của doanh nghiệp, tổ chức nhƣ: Vụ nhập khẩu rác thải; vi phạm của Công ty TungKuang (Hải Dƣơng)...Những minh chứng đó đã khẳng định, báo chí là phƣơng tiện tuyên truyền, phổ biến thông tin, kiến thức, cơ chế chính sách pháp luật về tài nguyên và môi trƣờng đến với từng ngƣời dân, các tổ chức, góp phần nâng cao nhận thức cho cộng đồng xã hội. Đồng thời, báo chí góp phần tuyên truyền, cổ vũ các gƣơng điển hình tiên tiến, nhân tố mới có nhiều đóng góp trong công tác bảo vệ môi trƣờng. Thông tin về những hành vi vi phạm pháp luật về môi trƣờng trên các phƣơng tiện thông tin đại chúng đƣợc nhân dân ủng hộ, tạo ngọn cờ tập hợp ý chí, tiếng nói, mong muốn của nhân dân. 6 Vĩnh Long là tỉnh nằm giữa 2 thành phố lớn trực thuộc trung ƣơng: thành phố Hồ Chí Minh và Thành phố Cần Thơ, có điều kiện thuận lợi về mặt giao thông với 5 tuyến quốc lộ đi qua và hệ thống sông ngòi, kênh rạch chằng chịt. Dù không là địa phƣơng thuộc Vùng kinh tế trọng điểm Đồng Bằng Sông Cửu Long nhƣng công nghiệp vẫn đóng một vai trò quan trọng trong cơ cấu kinh tế chung của tỉnh. Năm 2019, ngành công nghiệp và xây dựng chiếm 17,21% trong cơ cấu nền kinh tế của tỉnh, góp phần giải quyết nhiều công ăn, việc làm cho ngƣời lao động và đóng góp khá lớn cho ngân sách địa phƣơng. Tỉnh hiện có 2 khu công nghiệp đang hoạt động (Khu công nghiệp Hoà Phú, huyện Long Hồ và Khu Công nghiệp Bình Minh, Thị xã Bình Minh) và 1 Tuyến Công nghiệp Cổ Chiên thuộc hai huyện (Long Hồ và Mang Thít). Tỉnh cũng đang kêu gọi, đầu tƣ mở rộng các khu công nghiệp hiện có và các khu công nghiệp theo quy hoạch nhƣ: Khu Công nghiệp Đông Bình, Khu Công nghiệp Bình Tân, Khu Công nghiệp An Định. Ngoài các khu công nghiệp trọng điểm nhƣ vừa nêu, tỉnh Vĩnh Long còn có nhiều doanh nghiệp sản xuất CN và tiểu thủ CN thuộc các thành phần kinh tế nằm phân tán, xen lẫn trong các khu dân cƣ, dễ xảy ra các vấn đề ô nhiễm môi trƣờng, ảnh hƣởng cảnh quan đô thị, khó thực hiện công tác quản lý và triển khai các chính sách khuyến khích phát triển kinh tế. Vấn đề bảo vệ môi trƣờng tại các Khu, Cụm, Tuyến công nghiệp tại Vĩnh Long là vấn đề cấp bách hiện nay. Có nhiều nguyên nhân khiến tình trạng nóng về vấn đề môi trƣờng tại các khu, cụm, tuyến công nghiệp, trong đó chủ yếu là do công tác thông tin tuyên truyền chƣa tốt, ngƣời dân chƣa nhận thức đƣợc những chính sách liên quan đến bảo vệ môi trƣờng nên vẫn còn diễn ra tình trạng ô nhiễm môi trƣờng mà nguyên nhân là do ý thức của ngƣời dân và các doanh nghiệp địa phƣơng. Đảng và nhà nƣớc ta đã có nhiều chủ trƣơng chính sách liên quan đến bảo vệ môi trƣờng, do ngƣời dân chƣa hiểu đƣợc nên ở nhiều nơi, nhiều địa phƣơng, 7 đặc biệt là tại khu vực nông thôn thì những vấn đề liên quan đến bảo vệ môi trƣờng tại các Khu công nghiệp nóng hơn bao giờ hết. Tuy nhiên, cần đánh giá chân xác, thẳng thắn về kết quả thông tin tuyên truyền những thông tin về chủ trƣơng, đƣờng lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nƣớc, các quy định của chính quyền địa phƣơng liên quan đến bảo vệ môi trƣờng và hiệu quả tác động của nó đối với đông đảo công chúng trên nhiều địa bàn. Cần rút ra những vấn đề trọng tâm, những bài học kinh nghiệm, phƣơng thức hay để chất lƣợng nội dung và hình thức tuyên truyền bảo vệ môi trƣờng qua phƣơng tiện báo chí tại Vĩnh Long đạt đƣợc những hiệu quả cao hơn nữa. Đồng thời cần tìm hiểu thêm những phƣơng pháp, mô hình truyền thông nào phù hợp với đặc thù công chúng báo chí tại Vĩnh Long, thực sự đáp ứng đƣợc nhu cầu thông tin, quyền lợi, nghĩa vụ của ngƣời dân. Xuất phát từ đòi hỏi thực tiễn về truyền thông những chính sách bảo vệ môi trƣờng, tác giả luận văn chọn nghiên cứu vấn đề “Bảo vệ môi trƣờng tại Khu công nghiệp địa phƣơng trên Báo Chí Vĩnh Long”. Khảo sát tại Đài Phát thanh - Truyền hình Vĩnh Long và Báo Vĩnh Long trong năm 2019. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Nhóm những công trình nghiên cứu về cơ sở lý luận báo chí và vai trò của báo chí đối với các vấn đề xã hội Giáo trình Cơ sở lý luận báo chí của PGS.TS Nguyễn Văn Dững đƣợc Nhà xuất bản Thông tin và Truyền thông ấn hành năm 2018. Cuốn sách đã trình bày một cách đầy đủ và khoa học những vấn đề cốt yếu có ý nghĩa lý luận về báo chí. Đây thực sự là một công trình có giá trị với việc hoàn thiện hệ thống khái niệm phục vụ cho nghiên cứu này. Tác giả cũng dành sự quan tâm lớn đến giáo trình Lý luận và báo chí truyền thông của PGS.TS Dƣơng Xuân Sơn đƣợc Nhà xuất bản Giáo dục ấn hành năm 2013. Đây thực sự là một cuốn sách cung cấp những vấn đề lý luận và phƣơng pháp luận nền tảng quan trọng cho bất cứ ai muốn tìm hiểu, nghiên cứu 8 lĩnh vực báo chí. Công trình đã kế thừa đƣợc rất nhiều những nội dung mang tính lý luận về báo chí từ cuốn giáo trình giá trị này. Năm 2013, NCS Dƣơng Văn Thắng đã bảo vệ thành công luận án tiến sĩ báo chí với chủ đề Nghiên cứu hiệu quả báo chí trong hoạt động truyền thông về an sinh xã hội ở Việt Nam thời kỳ hội nhập quốc tế tại Trƣờng Đại học Khoa học xã hội nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội. Sau khi hoàn thiện hệ thống cơ sở lý luận của chủ đề nghiên cứu, tác giả đã đi sâu vào phân tích thực trạng hiệu quả báo chí trong hoạt động truyền thông về an sinh xã hội ở nƣớc ta qua các kết quả khảo sát thực tế ở 5 tờ báo. Trên cơ sở đó, tác giả Dƣơng Văn Thắng đã bƣớc đầu chỉ ra những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả truyền thông về an sinh xã hội của báo chí ở nƣớc ta trong thời gian tới. Đây là một công trình công phu và nghiêm túc về hiệu quả báo chí với các vấn đề xã hội đƣợc chúng tôi kế thừa cho việc nghiên cứu luận văn của mình. Chúng tôi cũng quan tâm đến cuốn sách Trách nhiệm xã hội và nghĩa vụ công dân của nhà báo đƣợc Hội Nhà báo Việt Nam xuất bản năm 1999. Đây là một cuốn sách tập hợp đƣợc rất nhiều bài viết có giá trị về vai trò của báo chí cũng nhƣ nhà báo đối với các vấn đề xã hội. Chúng tôi đã tìm đƣợc những chỉ dẫn và định hƣớng quan trọng cho đề tài của mình khi tham khảo cuốn sách này. Bên cạnh đó, chúng tôi cũng quan tâm đến các bài viết đề cập đến trách nhiệm xã hội của báo chí trên một số tạp chí chuyên nghành nhƣ: Trần Linh Khiếu. Trách nhiệm xã hội của báo chí Việt Nam hiện nay. Tạp chí Triết học số 6 năm 2009; Cầm Phan. Trách nhiệm của báo chí: Xây dựng chƣơng trình nghị sự. Tạp chí tuổi trẻ online, ngày 25 tháng 6 năm 2014. Các bài viết đã tập trung tiếp cận và khai thác các khía cạnh khác nhau vai trò của báo chí đối với xã hội nói chung. Nhóm các công trình nghiên cứu về hoạt động của báo chí địa phương Luận án tiến sĩ Báo chí học của Nguyễn Tiến Vụ với chủ đề: Xu thế phát triển của báo chí địa phương Việt Nam trong bối cảnh truyền thông đa phương 9 tiện đƣợc bảo vệ thành công năm 2017 tại Học viện Báo chí và tuyên truyền. Tác giả đã khảo sát mâu các cơ quan báo chí các tỉnh thành phố: Quảng Ninh, Thừa Thiên- Huế, Tp Hồ Chí Minh và Tiền Giang từ năm 2013 đến năm 2016. Công trình đã trình bày một cách có hệ thống các vấn đề lý luận và thực tiễn của báo chí địa phƣơng trong xu thế hội nhập. Trên cơ sở đánh giá thực trạng và chỉ ra những thách thức của báo chí địa phƣơng hiện nay. Tác giả đã định hƣớng, nhận diện xu thế phát triển của báo chí các địa phƣơng đồng thời đƣa ra những khuyến nghị quan trọng để báo chí địa phƣơng phát triển trong bối cảnh truyền thông đa phƣơng tiện. Luận án của tác giả có ý nghĩa quan trọng với nghiên cứu của chúng tôi trong việc làm sáng tỏ những khái niệm và nhận diện những vấn đề lý thuyết của báo chí địa phƣơng trong đó có truyền hình. Năm 2016, tác giả Trần Thị Hải Lý đã bảo vệ thành công Luận án tiến sĩ Báo chí học tại Học viện Báo chí và Tuyên truyền với chủ đề Năng lực cạnh tranh của các kênh truyền hình địa phương miền trung và Tây Nguyên hiện nay (khảo sát kênh TRT, KTV, LTV từ 1/2010- 12/2014). Bên cạnh hệ thống thuật ngữ, khái niệm quan trọng của đề tài mà chúng tôi có thể kế thừa, luận án đã đƣa đến một cái nhìn tƣơng đối đầy đủ và có hệ thống về hiện trạng của các kênh truyền hình địa phƣơng hiện nay. Trên cơ sở đó, Luận án đã đi vào kiến giải và đƣa ra một số kiến nghị có ý nghĩa để các kênh truyền hình địa phƣơng nâng cao năng lực cạnh tranh của mình trong tƣơng lai. Tác giả luận văn cũng quan tâm đến nội dung Luận văn thạc sĩ báo chí học của tác giả Nguyễn Thị Lý với chủ đề Quảng bá du lịch Ninh Bình dưới góc nhìn của báo chí địa phương và báo chí Trung ương bảo vệ thành công năm 2017 tại Trƣờng Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn, Đại học quốc gia Hà Nội. Bằng việc khảo sát đồng thời cả các tờ báo chí ở Trung ƣơng và của Ninh Bình, tác giả đã trình bày khá rõ nét thực trạng quảng bá du lịch Ninh Bình hiện nay, trên cơ sở đó, tác giả cũng đã chỉ ra những mặt nổi cộm của vấn đề và đề xuất những giải pháp nâng cao hiệu quả của hoạt động này trong tƣơng lai. Công 10 trình này có ý nghĩa trong việc góp phần giúp chúng tôi định hình cấu trúc nghiên cứu của mình. Nhóm các công trình nghiên cứu về vai trò của báo chí trong bảo vệ môi trường. Năm 2017, Nhà xuất bản Đại học Quốc gia Hà Nội cho ấn hành cuốn sách chuyên khảo Báo chí với vấn đề biến đổi khí hậu ở Việt Nam của tác giả Đinh Văn Hƣờng và Nguyễn Minh Trƣờng. Đây là kết quả nghiên cứu của đề tài khoa học cấp Đại học Quốc gia cùng tên đƣợc thực hiện từ năm 2015. Sau khi tham khảo các phƣơng thức truyền thông về biến đối khí hậu của một số nƣớc trên thế giới, cuốn sách đã tập trung phản ánh thực tiễn thông tin, truyền thông về biến đổi khí hậu ở Việt Nam từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao chất lƣợng báo chí về biến đổi khí hậu ở Việt Nam. Chúng tôi đã tìm thấy cho công trình của mình nhiều thông tin quan trọng từ cuốn sách này. Bên cạnh đó, chúng tôi cũng quan tâm đến các bài viết trên các tạp chí chuyên ngành đề cập đến vai trò của truyền thông với vấn đề môi trƣờng nhƣ: Trần Linh Chi. Truyền thông môi trƣờng trong tôn giáo ở Việt Nam hiện nay. Tạp chí nghiên cứu tôn giáo số 1 năm 2014; Việt Hƣng. Đẩy mạnh truyền thông môi trƣờng góp phần phát triển bền vững. Tạp chí Kinh tế và dự báo, số 3 năm 2006. Các bài viết cũng đã ít nhiều đề cập đến vai trò của báo chí, truyền thông đối với vấn đề môi trƣờng hiện nay. 3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu 3.1.1. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở khung lý thuyết liên quan, luận văn sẽ khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng hoạt động thông tin tuyên truyền bảo vệ môi trƣờng khu công nghiệp đƣợc chuyển tải trên báo chí Vĩnh Long, từ đó đề xuất giải pháp nâng cao chất lƣợng, hiệu quả việc sử dụng hệ thống này để các hoạt động thông tin tuyên truyền về bảo vệ môi trƣờng góp phần nâng cao nhận thức và hành động đúng cho ngƣời dân. 11 3.2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt đƣợc mục đích, tác giả xác định những nhiệm vụ nghiên cứu sau: - Làm rõ khái niệm về vai trò báo chí Vĩnh Long, các cơ sở lý thuyết, phƣơng pháp luận và cơ sở thực tiễn của nghiên cứu về hoạt động thông tin tuyên truyền bảo vệ môi trƣờng. - Khảo sát, phân tích, đánh giá, làm rõ đƣợc thực trạng về báo chí Vĩnh Long ở các địa bàn khu công nghiệp trong việc thông tin tuyên truyền bảo vệ môi trƣờng năm 2019. - Đề xuất các giải pháp để nâng cao chất lƣợng, hiệu quả thông tin tuyên truyền về bảo vệ môi trƣờng cho báo chí Vĩnh Long làm tốt hơn. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1.1. Đối tượng nghiên cứu Luận văn có đối tƣợng nghiên cứu nghiên cứu vấn đề “Bảo vệ môi trường tại Khu công nghiệp địa phương trên Báo Chí Vĩnh Long”. 4.1.2. Phạm vi nghiên cứu Luận văn khảo sát tại Đài Phát thanh - Truyền hình Vĩnh Long và Báo Vĩnh Long. Thời gian khảo sát: năm 2019. 5. Cơ sở lý luận vàphƣơng pháp nghiên cứu 5.1.1. Cơ sở lý luận Luận văn nghiên cứu trên cơ sở nhận thức luận các vấn đề lý luận của chủ nghĩa Mác- Lê Nin, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về báo chí, thông tin và tuyên truyền; các lý thuyết nhƣ: Lý thuyết thông tin và tuyên truyền; Lý thuyết báo chí học; Luật học; Tâm lý học; Xã hội học truyền thông đại chúng... 5.1.2. Phương pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng các phƣơng pháp nghiên cứu sau: - Phương pháp nghiên cứu, thu thập dữ liệu tài liệu thứ cấp: tại Đài Phát thanh - Truyền hình Vĩnh Long và Báo Vĩnh Long trong năm 2019. Trong đó 12 có các dữ liệu về quá trình hình thành và phát triển của Đài Phát thanh - Truyền hình Vĩnh Long và Báo Vĩnh Long, thực trạng vấn đề tuyên truyền về bảo vệ môi trƣờng trên hệ thống Đài Phát thanh - Truyền hình Vĩnh Long và Báo Vĩnh Long hiện nay. - Phương pháp phân tích nội dung: Đƣợc sử dụng để phân tích và đánh giá những thành công cũng nhƣ những tồn tại liên quan đến nội dung thông tin tuyên truyền về bảo vệ môi trƣờng trên Đài Phát thanh - Truyền hình Vĩnh Long và Báo Vĩnh Long, nhằm đề ra các giải pháp nâng cao chất lƣợng nội dung tác phẩm. -Phương pháp phỏng vấn sâu: Nhằm thu thập ý kiến của chuyên gia phân tích về các nội dung vấn đề trong phạm vi nghiên cứu của luận văn - Phương pháp điều tra xã hội học bằng phiếu trưng cầu ý kiến công chúng: Luận văn có bảng tổng hợp kết quả điều tra ý kiến, phát phiếu khảo sát, thu thập các dữ liệu, ý kiến đánh giá của của công chúng. - Phương pháp thống kê, tổng hợp: Đƣợc sử dụng để sắp xếp, tổng hợp dữ liệu sơ cấp thu thập đƣợc một cách khoa học nhất, biến dữ liệu sơ cấp thành dữ liệu thứ cấp phục vụ cho quá trình phân tích thực trạng vấn đề bảo vệ môi trƣờng tại các Khu công nghiệp tỉnh Vĩnh Long trên hệ thống Đài Phát thanh Truyền hình Vĩnh Long và Báo Vĩnh Long. 6. Ý nghĩa lý luận và giá trị thực tiễn của đề tài 6.1.1. Ý nghĩa lý luận Luận văn làm rõ hơn về vai trò “Bảo vệ môi trƣờng tại Khu công nghiệp địa phƣơng trên Báo Chí Vĩnh Long”, từ đó đi vào nhận diện tìm hiểu vấn đề, giúp điều chỉnh, lựa chọn nội dung, hình thức truyền tải thông tin hợp lý để nâng cao hiệu quả thông tin tuyên truyền trên báo chí. 6.1.2. Giá trị thực tiễn Luận văn có giá trị tham khảo về thực tiễn thông qua những cơ sở dữ liệu xác thực, cụ thể về hoạt động thông tin tuyên truyền về chính sách bảo vệ môi 13 trƣờng tại Đài Phát thanh truyền hình Vĩnh Long và Báo Vĩnh giúp cho cán bộ lãnh đạo, quản lý nói chung và cấp ủy, chính quyền địa phƣơng, các phóng viên, biên tập viên, lãnh đạo Đài, Báo và ngƣời dân hiểu sâu sắc hơn về công tác bảo vệ môi trƣờng. Từ đó có chủ trƣơng, cơ chế chính sách phù hợp trong việc thông tin tuyên truyền, bảo vệ môi trƣờng hiệu quả hơn. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo, Phụ lục, kết cấu của luận văn gồm 3 chƣơng. Cụ thể nhƣ sau: Luận văn gồm 3 phần: Mở đầu, Nội dung và Kết luận. Phần Nội dung của luận văn gồm 3 chƣơng: Chƣơng I: Lý luận chung về vai trò của báo chí trong hoạt động thông tin tuyên truyền về bảo vệ môi trƣờng. Chƣơng II: Thực trạng vấn đề thông tin tuyên truyền về bảo vệ môi trƣờng trên Đài Phát thanh truyền hình Vĩnh Long và Báo Vĩnh Long hiện nay. Chƣơng III: Giải pháp và khuyến nghị nhằm nâng cao hiệu quả thông tin tuyên truyền về bảo vệ môi trƣờng trên hệ thống Đài Phát thanh - Truyền hình Vĩnh Long và Báo Vĩnh Long. 14 CHƢƠNG 1: LÝ LUẬN CHUNG VỀ VAI TRÒ CỦA BÁO CHÍ TRONG HOẠT ĐỘNG THÔNG TIN TUYÊN TRUYỀN BẢO VỆ MÔI TRƢỜNG 1.1. Các khái niệm và thuật ngữ có liên quan tới đề tài 1.1.1. Báo chí Báo chí là một hiện tƣợng xã hội phổ biến, phát triển từng ngày và tác động, chi phối đến mọi lĩnh vực đời sống xã hội. Báo chí đƣợc hiểu là phƣơng tiện thông báo, thông tin về những sự việc mới đƣợc diễn ra hàng ngày cho nhiều ngƣời biết, báo chí là phƣơng tiện thông tin thời sự, phƣơng tiện giao tiếp xã hội; là diễn đàn cung cấp, trao đổi và chia sẻ thông tin công khai. Mặt khác, báo chí là công cụ nằm trong tay kẻ thống trị. Theo nghĩa hẹp báo chí đƣợc hiểu bao gồm báo và tạp chí; theo nghĩa rộng, bao gồm các loại hình báo chí: báo in, phát thanh, truyền hình, báo mạng điện tử (và báo chí công dân). Ngày nay, với sự phát triển của kỹ thuật, công nghệ và phƣơng thức truyền thông đa dạng, báo chí gắn với truyền thông xã hội, mạng xã hội, giới báo chí có thể đƣợc gọi chung là giới truyền thông. [1,tr 7578] Theo quan điểm nổi trội của giai cấp tƣ sản, báo chí là phƣơng tiện thông tin- thông tin sự kiện- khách quan, độc lập và không phụ thuộc vào chính trị. Báo chí độc lập với chính trị, là quyền lực thứ tƣ (giám sát cả ba nhánh quyền lập pháp, hành pháp và tƣ pháp). Thực chất đây là quyền lực của nhân dân và dƣ luận xã hội mà báo chí chỉ là kênh truyền tải, truyền dẫn và liên kết thành sức mạnh xã hội. Bởi vì trong tay đông đảo nhân dân, báo chí là công cụ quan trọng bậc nhất để thể hiện sức mạnh, ý chí, nguyện vọng của mình; trong khi chính quyền có đầy đủ công cụ bạo lực và phi bạo lực để tổ chức và duy trì trật tự xã hội. Theo quan điểm của giai cấp vô sản, báo chí là công cụ tuyên truyền, là phƣơng tiện đấu tranh giai cấp tên mặt trận tƣ tƣởng văn hóa; báo chí là một bộ 15 phận không thể tách rời trong bộ máy tổ chức của Đảng Cộng sản, là cơ quan ngôn luận của tổ chức Đảng. Báo chí là công cụ thể hiện quyền lực chính trị. Theo quan điểm hệ thống, hệ thống tổ chức quyền lực chính trị của mỗi nƣớc trên thế giới theo những mô hình khác nhau, có hệ thống văn bản quy phạm pháp luật của riêng mình và theo đó, hệ thống hay mạng lƣới báo chítruyền thông đại chúng cũng đƣợc vận hành theo thể chế khác nhau, trong môi trƣờng văn hóa, điều kiện kinh tế…không giống nhau và ở những trình độ cụ thể của sự phát triển. Trong các hệ thống tổ chức quyền lực chính trị khác nhau, dù quan điểm, chính sách và phƣơng thức khai thác sử dụng báo chí khác nhau nhƣng chúng vẫn có những điểm chung. Điểm chung này xuất phát từ bản chất của báo chí truyền thông là hoạt động thông tin - giao tiếp xã hội trên quy mô rộng lớn nhất, là công cụ và phƣơng thức kết nối xã hội hữu hiệu nhất, là công cụ và phƣơng thức can thiệp xã hội hiệu quả nhất trong mối quan hệ với công chúng và dƣ luận xã hội, với nhân dân và với nhóm lợi ích, với các nƣớc trong khu vực và quốc tế. [1,tr 79-87] Theo PGS.TS Dƣơng Xuân Sơn: Báo chí là phƣơng tiện truyền thông đại chúng truyền tải các sự kiện, sự việc, hiện tƣợng đang diễn ra trong hiện thực khách quan một cách nhanh chóng, chính xác và trung thực đến đông đảo công chúng nhằm tích cực hóa đời sống thực tiễn. Khái niệm báo chí ở đây đƣợc coi là sản phẩm của hoạt động báo chí để chỉ sự tiếp nhận của công chúng và đƣợc xem là một hệ thống xã hội, một thiết chế, một hoạt động chính trị- xã hội để xem xét mối quan hệ của báo chí với các thiết chế khác trong đời sống xã hội cũng nhƣ mối quan hệ tƣơng tác hai chiều với công chúng. [2,tr 64] Theo khoản 1 điều 3 chƣơng 1 Luật Báo chí đƣợc Quốc hội khóa 13 thông qua ngày 05 tháng 4 năm 2016: “Báo chí là sản phẩm thông tin về các sự kiện, vấn đề trong đời sống xã hội thể hiện bằng chữ viết, hình ảnh, âm thanh, đƣợc sáng tạo, xuất bản định kỳ và phát hành, truyền dẫn tới đông đảo công chúng thông qua các loại hình báo in, báo nói, báo hình, báo điện tử”. Theo đó 16