Tài liệu Luận văn ngành báo chí vấn đề bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào khmer trên sóng vtv5 tây nam bộ​

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ****************** LÊ VĂN ĐÔNG VẤN ĐỀ BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG CỦA ĐỒNG BÀO KHMER TRÊN SÓNG VTV5 TÂY NAM BỘ LUẬN VĂN THẠC SĨ BÁO CHÍ Hà Nội - 2020 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ********************** LÊ VĂN ĐÔNG VẤN ĐỀ BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG CỦA ĐỒNG BÀO KHMER TRÊN SÓNG VTV5 TÂY NAM BỘ Luận văn thạc sĩ chuyên ngành: Báo chí học Mã số: 8320101.01 (UD) Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS TRẦN BẢO KHÁNH Hà Nội - 2020 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan: Luận văn này là công trình nghiên cứu thực sự của cá nhân tôi, đƣợc thực hiện dƣới sự hƣớng dẫn khoa học của TS Trần Bảo Khánh. Các số liệu, những kết luận nghiên cứu đƣợc trình bày trong luận văn này trung thực và chƣa từng đƣợc công bố dƣới bất kỳ hình thức nào. Tôi xin chịu trách nhiệm về nghiên cứu của mình. Hà Nội, ngày tháng năm 2020 Tác giả Lê Văn Đông LỜI CẢM ƠN Trong quá trình thực hiện đề tài, tôi đã nhận đƣợc sự giúp đỡ tận tình của các thầy cô, gia đình, bạn bè và đồng nghiệp. Tôi xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ quý báu đó. Trƣớc hết, tôi xin đƣợc bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tới TS Trần Bảo Khánh, ngƣời đã trực tiếp hƣớng dẫn tận tình cũng nhƣ định hƣớng về phƣơng pháp làm việc, phƣơng pháp nghiên cứu và tạo mọi điều kiện để tôi hoàn thành luận văn này. Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới các thầy cô giáo trong Viện Đào tạo Báo chí và Truyền thông, Trƣờng Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội đã tạo điều kiện cho tôi trong suốt những năm học vừa qua. Tôi xin cảm ơn sự giúp đỡ, tạo điều kiện của lãnh đạo, các chức năng của Ban Truyền hình Tiếng dân tộc, Đài Truyền hình Việt Nam. Cuối cùng, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn với gia đình, ngƣời thân và bạn bè về sự động viên giúp đỡ trong suốt quá trình học tập và hoàn thành luận văn. Tôi rất mong nhận đƣợc sự góp ý, xây dựng của các nhà khoa học, các bạn đồng nghiệp để luận văn này thực sự là một công trình nghiên cứu có giá trị. Hà Nội - 2020 Tác giả Lê Văn Đông MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................... 1 2. Tình hình nghiên cứu đề tài .......................................................................... 3 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu. ............................................................... 8 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu................................................................. 9 5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu. ................................................ 10 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài ........................................................ 11 7. Kết cấu của luận văn ................................................................................... 12 CHƢƠNG 1: LÝ LUẬN CHUNG VỀ VẤN ĐỀ BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY CÁC GIÁ TRỊ VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG CỦA ĐỒNG BÀO KHMER TRÊN SÓNG TRUYỀN HÌNH ................................................... 13 1.1. Truyền hình và những đặc trƣng của truyền hình .................................... 13 1.2. Văn hóa và vấn đề bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa ..................... 17 1.3. Văn hóa truyền thống của đồng bào Khmer và công chúng truyền hình Khmer..................................................................................................... 20 1.3.1. Văn hóa truyền thống của đồng bào Khmer ......................................... 20 1.3.2. Công chúng truyền hình Khmer ............................................................ 25 1.4 Quan điểm của Đảng và Nhà nƣớc về bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa của đồng bảo thiểu số và của đồng bào Khmer ........................................ 28 1.4.1. Một số quan điểm chung ....................................................................... 28 1.4.2. Hành động của đài Truyền hình Việt Nam để bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa của đồng bào Khmer .............................................................. 29 1.5. Một số tiêu chí về chƣơng trình góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của đồng bào Khmer................................................................................. 31 Tiểu kết chƣơng 1............................................................................................ 33 CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG VIỆC BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY CÁC GIÁ TRỊ VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG CỦA ĐỒNG BÀO KHMER TRÊN SÓNG VTV5 TÂY NAM BỘ ........................................................... 34 2.1. Vài nét về VTV5 và VTV5 Tây Nam bộ ................................................. 34 2.1.1 Kênh truyền hình VTV5 .......................................................................... 34 2.1.2. VTV5 Tây Nam bộ ................................................................................. 36 2.2. Quá trình phát triển chƣơng trình tiếng Khmer trên các kênh sóng của Đài Truyền hình Việt Nam .................................................................................... 36 2.3. Nội dung các chƣơng trình bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Khmer trên kênh VTV5 Tây Nam Bộ ............................ 38 2.3.1. Khung chương trình .............................................................................. 38 2.3.2 Chủ đề chương trình .............................................................................. 43 2.4. Hình thức các chƣơng trình bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Khmer trên Kênh VTV5 Tây Nam Bộ ........................... 55 2.4.1. Thể loại.................................................................................................. 55 2.4.2. Phong cách ............................................................................................ 56 2.4.3. Ngôn ngữ ............................................................................................... 57 2.5. Những thành công và hạn chế của các chƣơng trình bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Khmer trên Kênh VTV5 Tây Nam Bộ.......... 58 2.5.1. Thành công ............................................................................................. 58 2.5.2. Hạn chế ................................................................................................. 59 2.6. Nguyên nhân của thành công và hạn chế ................................................... 64 2.6.1. Nguyên nhân của thành công: ................................................................ 64 2.6.2. Nguyên nhân của hạn chế: .................................................................... 66 Tiểu kết chƣơng 2............................................................................................ 70 CHƢƠNG 3. KHUYẾN NGHỊ VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG CỦA ĐỒNG BÀO KHMER TRÊN SÓNG VTV5 TÂY NAM BỘ .......... 72 3.1. Những vấn đề đặt ra đối với việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Khmer trên sóng VTV5 Tây Nam bộ. ................. 72 3.1.1. Những vấn đề chung.............................................................................. 72 3.1.2. Vấn đề của báo chí ................................................................................ 74 3.2. Các giải pháp nâng cao chất lƣợng chƣơng trình văn hóa, văn nghệ trên kênh VTV5 Tây Nam Bộ. ............................................................................... 75 3.2.1. Giải pháp về nội dung và cách thể hiện ................................................ 75 3.2.2. Giải pháp nâng cao chất lượng con người ........................................... 77 3.2.3. Giải pháp về công nghệ......................................................................... 78 3.2.4. Nhóm giải pháp về tài chính ................................................................. 80 Tiểu kết chƣơng 3............................................................................................ 81 KẾT LUẬN .................................................................................................... 83 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 85 PHỤ LỤC ....................................................................................................... 88 DANH MỤC HÌNH Hình 2.1. Tiết mục múa dân gian trong chƣơng trình ca nhạc tổng hợp ........ 41 Hình 2.2. Phóng viên VTV5 Tây Nam Bộ đang đi tìm hiểu các tiết mục văn nghệ đặc trƣng của đồng bào Khmer .............................................................. 42 Hình 2.3. Vỏ bản tin thời sự trên kênh VTV5 Nam Bộ .................................. 44 Hình 2.4. Chƣơng trình Ca nhạc thiếu nhi trên kênh VTV5 Tây Nam Bộ ..... 60 Hình 2.5. Chƣơng trình Ca nhạc tổng hợp trên kênh VTV5 Tây Nam Bộ ..... 61 Hình 2.6. Ghi hình trƣờng trình Bản sắc phum sóc tại cở sở ......................... 68 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Dân tộc Khmer ở nƣớc ta hiện có khoảng 1,3 triệu ngƣời sinh sống ở khu vực đồng bằng sông Cửu Long. Từ ngày 01/01/2016, kênh truyền hình quốc gia VTV5 Tây Nam Bộ đƣợc thành lập nhằm phát sóng các chƣơng trình truyền hình chuyên biệt cho công chúng là đồng bào dân tộc Khmer ở khu vực Tây Nam Bộ. Với yếu tố về bản ngữ, chƣơng trình truyền hình tiếng Khmer chính là điểm nhấn trong kế hoạch tuyên truyền trên sóng của Đài Truyền hình Việt Nam ở khu vực đồng bằng sông Cửu Long và nhanh chóng trở thành kênh truyền thông đồng hành, gần gũi, thân thiện với bà con ngƣời Khmer trong vùng Tây Nam Bộ. Các chƣơng trình truyền hình tiếng Khmer đã có những đóng góp quan trọng, thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội, nâng cao dân trí cho đồng bào, ổn định trật tự an toàn xã hội và góp phần bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ. Hiên nay, chƣơng trình văn hóa văn nghệ chiếm tỷ lệ gần 30% trong tổng thời lƣợng phát sóng trên kênh VTV5 Tây Nam Bộ. Tỷ lệ này chứng tỏ, lĩnh vực văn hóa, văn nghệ là những chƣơng trình truyền hình luôn hấp dẫn đối với khán giả là ngƣời dân tộc Khmer, thậm chí còn có thể khẳng định văn hóa, văn nghệ là những chƣơng trình truyền hình đặc biệt yêu thích của họ. Bảo tồn và phát triển các giá trị văn hóa của đồng bào Khmer, đƣa các giá trị văn hóa này đến với công chúng cũng là cách làm mạnh thêm lực lƣợng tuyên truyền, góp phần hữu hiệu trong việc nâng cao đời sống tinh thần cho bà con theo đúng chủ trƣơng đƣờng lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nƣớc. Là kênh truyền hình quốc gia, VTV5 Tây Nam bộ nói có vai trò quan trọng trong việc quảng bá và bảo tồn giá trị văn hóa của đồng bào Khmer, góp phần quan trọng trong việc đƣa văn hóa nghệ thuật Khmer đến gần hơn và thƣờng xuyên hơn với công chúng. 1 Thời gian gần đây, các chƣơng trình truyền hình nƣớc ngoài, cụ thể là các kênh truyền hình của Campuchia hiện đã xuất hiện ở nhiều phum sóc vùng sâu, vùng có đông bà con Khmer ở các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long. Những chƣơng trình này đƣợc truyền qua chảo thu vệ tinh lắp đặt không rõ nguồn gốc, xuất xứ, nhƣng đang dần dần trở thành xu hƣớng của nhiều gia đình bà con Khmer, bởi vì phần lớn thời lƣợng của các kênh truyền hình này dành cho các chƣơng trình giải trí, trong đó có mảng văn hóa văn nghệ. Xét về góc độ chuyên môn, điều kiện trang thiết bị kỹ thuật, trình độ tổ chức sản xuất, thì hơn 20 năm qua, trƣớc đây là kênh VTV Cần Thơ 2 và nay là VTV5 Tây Nam Bộ đã giữ vị trí và vai trò chủ lực về sản xuất các chƣơng trình văn hóa văn nghệ Khmer trên truyền hình. Từ năm 1980 đến nay, Đài Truyền hình Việt Nam đã tổ chức thu hình hàng ngàn chƣơng trình ca múa nhạc của các Đoàn Nghệ thuật Khmer chuyên nghiệp và các Đoàn Nghệ thuật quần chúng trong khu vực đồng bằng sông Cửu Long. Những chƣơng trình văn hóa, văn nghệ này không chỉ đƣợc phát sóng trên các kênh sóng của Đài Truyền hình Việt Nam mà còn đƣợc chia sẻ cho các đài truyền hình địa phƣơng, qua đó, chƣơng trình văn hóa văn nghệ trên truyền hình đã đáp ứng hiệu quả nhu cầu thƣởng thức nghệ thuật truyền thống của bà con Khmer ở các khu vực Tây Nam Bộ. Từ thực tế đó, có thể khẳng định rằng, văn hóa văn nghệ, các chƣơng trình nghệ thuật luôn có vị trí quan trọng trong văn hóa của đồng bào Khmer Nam Bộ. Hiện nay, nhu cầu xem chƣơng trình giải trí của đồng bào Khmer trên truyền hình là rất lớn, nhƣng việc sản xuất chƣơng trình cũng còn hạn chế cả về số lƣợng và thể loại. Ngoài ra, những năm gần đây, việc sản xuất chƣơng trình giải trí nói chung, chƣơng trình văn hóa văn nghệ Khmer nói riêng cũng đối mặt với nhiều thách thức. Trên thực tế, sức hấp dẫn của các chƣơng trình này ít nhiều cũng đang bị ảnh hƣởng bởi sự chi phối của đời sống kinh tế - xã hội, mặt khác bị ảnh hƣởng bởi sự lấn át của các loại hình truyền thông giải trí 2 hiện đại khác. Từ thực trạng đó, việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Khmer đang trở nên cần thiết và VTV5 Tây Nam Bộ, với vai trò của mình phải tăng cƣờng việc phủ sóng, mở rộng thời lƣợng, tạo sự phong phú về mảng văn hóa văn nghệ thì các giá trị văn hóa Khmer mới đƣợc gìn giữ và phổ biến vào đời sống của bà con Khmer ở khu vực đồng bằng song Cửu Long. Vì những lý do trên, tôi lựa chọn đề tài: Vấn đề bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Khmer trên sóng VTV5 Tây Nam Bộ làm luận văn thạc sỹ báo chí. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Đã có nhiều công trình nghiên cứu về vai trò, chức năng, nguyên tắc hoạt động và hiệu quả của báo chí, ví dụ nhƣ “Cơ sở lý luận báo chí truyền thông” (của các tác giả Dƣơng Xuân Sơn, Đinh Văn Hƣờng và Trần Quang, đã tái bản nhiều lần), “Truyền thông đại chúng và phát triển xã hội” (2008), “Báo chí truyền thông và kinh tế văn hóa xã hội” (2005), “Tác động của những phương tiện truyền thông mới đối với đời sống văn hóa của cư dân đô thị ở Việt Nam” (2006), bộ sách 9 tập “Báo chí – Những vấn đề lý luận và thực tiễn” do khoa Báo chí và Truyền thông (ĐH KHXH và NV) xuất bản, … Cùng với các công trình nghiên cứu đã xuất bản, còn có những đề tài nghiên cứu về vai trò của báo chí; chức năng khai sáng của báo chí; việc tổ chức sản xuất tác phẩm báo chí cho đồng bào dân tộc thiểu số đƣợc bảo vệ thành công trƣớc các hội đồng khoa học nhƣ: Năm 2007, tác giả Trần Bảo Khánh đã bảo vệ thành công Luận án tiến sỹ với đề tài “Đặc điểm công chúng truyền hình Việt Nam giai đoạn hiện nay”. Tuy nhiên trong luận án này tác giả chỉ đề cập một khía cạnh nhỏ và khá chung về công chúng truyền hình khu vực miền núi phía Bắc. Một số khóa luận, luận văn của một số sinh viên khoa Báo chí, Trƣờng Đại học KHXH&NV Hà Nội nhƣ: “ Các ấn phẩm báo chí của TTXVN phục vụ đồng 3 bào dân tộc thiểu số và miền núi thời kỳ đổi mới” của Trƣơng Văn Quân; “Vấn đề chỉ dẫn - tư vấn khoa học kỹ thuật nông nghiệp cho nông dân trên báo chí Việt Nam” của tác giả Bùi Thị Hồng Vân; “Thông tin kinh tế - xã hội trên báo trực tuyến các tỉnh miền núi phía bắc” của tác giả Hoàng Chung Thảo; “ Công tác đào tạo nghiệp vụ báo hình trong xu thế xã hội hóa sản xuất chương trình truyền hình” -Lê Thu Hà; “ Sử dụng thông tin đồ họa trong các chương trình truyền hình hiện nay” - Ngô Thị Yến; “ Báo chí với việc tuyên truyền, giáo dục sức khoẻ sinh sản vị thành niên” - Trần Thanh Huyền ; “Báo chí địa phương với vấn đề hội nhập kinh tế thế giới” - Bạch Thị Thanh; “Báo chí với vấn đề xây dựng đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý ở cơ sở”Trần Thị Thu Thuỷ; “Thông tin sức khỏe trên báo chí Việt Nam hiện nay: Vấn đề và thảo luận” - Bùi Thị Thu Thủy; “Vai trò của báo chí ngành giáo dục và đào tạo trong thời kì đổi mới” - Nguyễn Xuân Đức… Công tác nghiên cứu về truyền hình tiếng dân tộc nói chung và truyền hình tiếng Khmer nói riêng, thời gian qua đã thu hút sự quan tâm của các học giả, các nhà nghiên cứu ở các vùng, miền trong cả nƣớc. Các bài viết, công trình nghiên cứu của giới học giả Việt Nam đã đƣa đến nguồn tƣ liệu phong phú, ở nhiều góc độ khác nhau, đặc biệt là những vấn đề liên quan đến đồng bào Khmer Nam Bộ nhƣ: Chƣơng trình dân tộc và miền núi trên sóng của Đài Truyền hình Việt Nam, vai trò của báo chí trong hỗ trợ đồng bào Khmer thoát nghèo bền vững, cách lƣu giữ truyền thống văn hóa dân tộc Khmer trên truyền hình, đổi mới tổ chức sản xuất chƣơng trình truyền hình cho đồng bào dân tộc thiểu số trên kênh VTV5 - Đài Truyền hình Việt Nam, hiệu quả chƣơng trình truyền hình tiếng Khmer, đặc điểm công chúng của kênh VTV5 hay vai trò của báo chí trong việc giữ gìn văn hóa truyền thống khu vực Tây Nam Bộ...v.v…có thể kể đến một số công trình sau: Năm 2001, Nguyễn Xuân An Việt có luận văn thạc sỹ với đề tài nghiên cứu: “Thông tin về dân tộc miền núi trên VTV1 - Đài Truyền hình Việt Nam”. 4 Luận văn đã khảo sát chƣơng trình về dân tộc miền núi của Đài Truyền hình Việt Nam trong 3 năm 1999 - 2001. Ở công trình này, tác giả đã đƣa ra các giải pháp cụ thể nâng cao chất lƣợng chƣơng trình nhằm tăng cƣờng hiệu quả thông tin về vấn đề dân tộc miền núi của Đài Truyền hình Việt Nam. Luận văn đi sâu nghiên cứu những vấn đề cơ bản của thông tin phục vụ đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Trên cơ sở đó, tác giả đề xuất các biện pháp nâng cao hơn nữa chất lƣợng của công tác thông tin phục vụ đồng bào dân tộc thiểu số. Nhƣng luận văn vẫn chƣa chỉ ra đƣợc đặc thù công chúng của từng vùng, miền có đông đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống, đặc biệt nhƣ đồng bào Khmer ở Tây Nam Bộ, từ đó, có những giải pháp làm tăng hiệu quả tuyên truyền cho đồng bào dân tộc thiểu số. Tác giả Cao Thanh Hà có đề tài nghiên cứu luận văn thạc sỹ truyền thông đại chúng: “Nâng cao chất lượng chương trình truyền hình tiếng Khmer của các Đài phát thanh - truyền hình tỉnh ở khu vực đồng bằng sông Cửu Long (2009). Tác giả đã khảo sát thực trạng chất lƣợng chƣơng trình tiếng Khmer của các Đài phát thanh truyền hình tỉnh ở khu vực đồng bằng sông Cửu Long, đƣa ra giải pháp cho các chƣơng trình truyền hình tiếng Khmer. Tuy nhiên, tác giả chƣa đƣa ra sự nhìn nhận vai trò của các chƣơng trình văn hóa văn nghệ có vai trò nhƣ thế nào trong các chƣơng trình tiếng Khmer, đặc biệt, đề tài chỉ nghiên cứu các chƣơng trình truyền hình tiếng Khmer của đài tỉnh nên chƣa có sự nhìn nhận bao quát vấn đề. Năm 2015, tác giả Nguyễn Xuân Bằng có đề tài nghiên cứu: “Hiệu quả chương trình truyền hình tiếng Khmer của Đài phát thanh - truyền hình An Giang và Trà Vinh hiện nay”. Luận văn đã đi sâu vào nghiên cứu những vấn đề cơ bản của thông tin phục vụ đồng bào dân tộc Khmer. Trên cơ sở đó có cái nhìn tổng quát về hiệu quả chƣơng trình truyền hình tiếng Khmer của Đài phát thanh - truyền hình An Giang và Trà Vinh hiện nay; làm rõ những hiệu quả và nhƣợc điểm; đề xuất những giải pháp nâng cao hơn nữa hiệu quả của 5 công tác thông tin phục vụ đồng bào Khmer, nơi còn nhiều khó khăn, nơi mà Đảng và Nhà nƣớc ta đã và đang quan tâm đầu tƣ lớn để đồng bào ngày càng có cuộc sống tốt đẹp hơn. Tuy nhiên, đề tài chỉ dừng lại nghiên cứu ở các chƣơng trình truyền hình tiếng Khmer của Đài phát thanh - truyền hình An Giang, Trà Vinh, chƣa đề cập đến mảng chƣơng trình truyền hình tiếng Khmer của kênh VTV5 Tây Nam Bộ. Năm 2015, Nguyễn Anh Tùng thực hiện đề tài “Truyền hình các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long với việc tuyên truyền chính sách dân tộc cho đồng bào Khmer hiện nay”. Đề tài nghiên cứu đã chỉ ra thực trạng truyền hình các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long thực hiện việc tuyên truyền chính sách dân tộc cho đồng bào Khmer hiện nay. Đặc biệt, đề tài còn nghiên cứu sự tiếp nhận thông tin của đồng bào Khmer nhƣ thế nào. Trong đó, đề tài đƣa ra những ƣu điểm và hạn chế của các chƣơng trình truyền hình thực hiện tuyên truyền chính sách dân tộc cho đồng bào Khmer. Đề tài nghiên cứu của tác giả Nguyễn Anh Tùng chƣa đề cập đến vai trò của các chƣơng trình truyền hình góp phần bảo tồn và phát huy các giá trị về văn hóa của với đồng bào Khmer Khu vực Tây Nam Bộ. Năm 2015, tác giả Lê Thị Hồng Thu thực hiện luận văn với đề tài nghiên cứu: “Đổi mới tổ chức sản xuất chương trình truyền hình cho đồng bào dân tộc thiểu số khu vực Tây Nam Bộ”. Trong công trình này, tác giả đã nghiên cứu và đề xuất giải pháp đổi mới về nội dung và phƣơng thức thức sản xuất các chƣơng trình truyền hình trên kênh VTV5 cho phù hợp với yêu cầu của thực tiễn. Tuy nhiên, đề tài nghiên cứu chƣa đề cập tới việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Khmer Khu vực Tây Nam Bộ. Nhƣ vậy, đề tài của luận văn không trùng lặp với các công trình có cùng hƣớng nghiên cứu trƣớc đó. Về bản sắc văn hóa, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Khmer Nam Bộ đã có rất nhiều công trình nghiên cứu. 6 Các tác giả đã cung cấp nguồn tƣ liệu phong phú về dân tộc Khmer ở Nam Bộ và các giá trị văn hóa đặc sắc của họ. Đây là những tƣ liệu quý giá góp phần vào việc gìn giữ, bảo tồn và phát huy vốn văn hóa - văn nghệ dân gian và lễ nghi quý báu của đồng bào Khmer. Trong cuốn “Người Khmer ở Nam Bộ, Việt Nam” tác giả Vũ Quốc Khánh khẳng định dân tộc Khmer là một dân tộc có mặt sớm ở vùng đất Nam Bộ. Song song với việc ghi dấu ấn cho việc định cƣ của mình, ngƣời dân Khmer cũng kế thừa nền văn hóa Ăngco, nền văn minh lúa nƣớc cộng với tập tục sinh hoạt của những nhóm lƣu dân ngƣời Kinh, ngƣời Hoa, ngƣời Chăm tạo nên một bản sắc, một nền văn hóa riêng của mình. Nền văn hóa đó có giá trị tiêu biểu, không lẫn lộn, pha tạp, nhƣng vẫn đảm bảo yếu tố hài hòa trong cộng đồng các dân tộc Việt Nam. Nền văn hóa đó cần đƣợc gìn giữ và phát huy nhằm chống sự “xâm thực” của các nền văn hóa khác, bảo toàn nguyên vẹn yếu tố gốc, có nhƣ vậy mới thấy đƣợc sự phong phú đa dạng trong nền văn hóa Việt Nam. Năm 2004, Tác giả Nguyễn Văn Hòa cho xuất bản cuốn “100 làn điệu dân ca Khmer”. Trong tác phẩm này tác giả khẳng định dân ca Khmer Nam Bộ có vị trí rất xứng đáng trong việc đóng góp về mặt nội dung cũng nhƣ hình thức nghệ thuật, làm giàu thêm vốn âm nhạc truyền thống của khu vực từ miền Đông đến miền Tây Nam Bộ nói riêng và của cả nƣớc nói chung. Trong cuốn “Các lễ hội truyền thống của đồng bào Khmer Nam Bộ” tác giả Sơn Phƣớc Hoan đã giới thiệu đến công chúng nền văn hóa giàu bản sắc của đồng bào Khmer Nam Bộ, đƣợc lƣu giữ qua nhiều thế hệ. Trong nền văn hóa ấy, lễ hội nổi lên nhƣ một điểm nhấn. Tại lễ hội của bà con Khmer Nam Bộ, ngƣời ta cảm nhận đƣợc rất nhiều khía cạnh khác nhau, và trên hết đó là sự cuốn hút khó cƣỡng. Theo phong tục, tập quán của ngƣời Khmer, trong năm họ có hơn 30 lễ hội lớn nhỏ nhƣ: Lễ hội Sen Dolta, Lễ hội Ooc om boc, Lễ hội Lôi Protip, Lễ Kathima và Tết Chool Chhnăm Thmây,… Không chỉ 7 giới thiệu đặc sắc của các lễ hội, tác giả còn đƣa ra các sáng kiến về việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa của ngƣời Khmer Nam bộ trong tình hình hiện nay. Cuốn sách “Phong tục, nghi lễ và tranh ký tự dân tộc Khmer Nam Bộ” của tác giả Sang Sết do nhà xuất bản Văn hoá dân tộc ấn hành năm 2012 là một tác phẩm nghiên cứu có hệ thống, góp phần vào việc giữ gìn, bảo tồn, phát huy vốn văn hoá - văn nghệ dân gian và lễ nghi quý báu của đồng bào Khmer. Sách giới thiệu các phong tục, lễ nghi về thờ cúng, những cuộc lễ bắt nguồn từ Phật giáo, lễ Tết truyền thống, nghi lễ theo vòng đời ngƣời và những nghi lễ trong đời sống hằng ngày của đồng bào Khmer Nam Bộ. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu. 3.1. Mục đích nghiên cứu. Mục đích nghiên cứu là trên cơ sở hệ thống hóa lý luận và thực tiễn về vấn đề bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Khmer trên sóng truyền hình VTV5 Tây Nam Bộ, luận văn đánh giá đúng thực trạng hoạt động sản xuất và hiệu quả của các chƣơng trình truyền hình về đề tài bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Khmer trên sóng VTV5 Tây Nam Bộ. Từ đó đƣa ra các khuyến nghị để giảm thiểu những thiếu sót trong quá trình sản xuất, đồng thời phát huy đƣợc ƣu thế của truyền hình trong bảo tồn và phổ biến các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Khmer. Trên cơ sở đó hƣớng tới việc nâng cao chất lƣợng các chƣơng trình truyền hình bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của đồng bào Khmer trên sóng VTV5 Tây Nam bộ. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để thực hiện đƣợc mục đích trên, tác giả luận văn xác định thực hiện những nhiệm vụ nghiên cứu sau đây: Cơ sở lý luận: làm rõ các khái niệm cơ bản về văn hóa truyền thống của đồng bào Khmer; ƣu thế của truyền hình trong bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của ngƣời Khmer Nam Bộ. 8 Phân tích, đánh giá các tác phẩm truyền hình đã phát trên sóng VTV5 Tây Nam Bộ dành cho đồng bào Khmer trong năm 2018, tìm ra nguyên nhân của những kết quả đạt đƣợc, những hạn chế, thiếu sót còn mắc phải trong quá trình thực hiện các chƣơng trình nhằm bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Khmer. Đề xuất một số phƣơng hƣớng, giải pháp khắc phục nhằm nâng cao chất lƣợng, hiệu quả của các chƣơng trình dành cho đồng bào Khmer trên sóng VTV5 Tây Nam Bộ với mục tiêu bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền của của đồng bào Khmer Nam Bộ. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tƣợng nghiên cứu là các chƣơng trình truyền hình của VTV5 Tây Nam Bộ tham gia vào bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Khmer Tây Nam bộ. Nghiên cứu hoạt động của những phóng viên, biên tập viên, quay phim, kỹ thuật tham gia sản xuất các tác phẩm truyền hình về đề tài bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Khmer trên sóng VTV5 Tây Nam Bộ. Nghiên cứu những giải pháp để nâng cao chất lƣợng các chƣơng trình VTV5 Tây Nam Bộ dành cho đồng bào Khmer 4.2. Phạm vi nghiên cứu Khảo sát các chƣơng trình của VTV5 Tây Nam Bộ dành cho đồng bào Khmer ở khu vực đồng bằng sông Cửu Long trong năm 2018. VTV5 Tây Nam Bộ đƣợc thành lập và chính thức đi vào hoạt động từ 01/01/2016. Hai năm đầu là khoảng thời gian VTV5 Tây Nam Bộ vừa phát sóng phục vụ công chúng vừa hoàn thiện khung chƣơng trình và quy trình sản xuất, sang năm thứ 3 là khoảng thời gian đi vào hoạt động ổn định. Đây là giai đoạn cần có sự 9 tổng kết để đánh giá những thành công và hạn chế để có sự điều chỉnh cho những năm tiếp theo. 5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu. 5.1. Cơ sở lý luận Đề tài dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác- Lênin, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về báo chí và văn hóa truyền thống của các dân tộc thiểu số; những đƣờng lối, chủ trƣơng về giữ gìn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống các dân tộc thiểu số nói chung và đồng bào Khmer nói riêng của Đảng và Nhà nƣớc. Các chủ trƣơng, đƣờng lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nƣớc có liên quan đến lĩnh vực báo chí, văn hóa và quản lý nhà nƣớc về báo chí, quản lý văn hóa, bảo tồn văn hóa. Mặt khác còn đƣợc tiến hành nghiên cứu trên cơ sở lý thuyết truyền thông và cơ sở lý luận báo chí. Đề tài còn dựa vào lý thuyết đặc điểm của văn hóa dân tộc, bản sắc văn hóa dân tộc thiểu số để nghiên cứu, đánh giá. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Phƣơng pháp này nhằm khái quát, hệ thống hóa, bổ sung mặt lý thuyết về các chƣơng trình truyền hình. Đây chính là những lý thuyết cơ sở đánh giá các kết quả khảo sát thực tế và đƣa ra các giải pháp khoa học cho vấn đề nghiên cứu. Luận văn nghiên cứu các tài liệu, văn kiện, nghị quyết, pháp luật có liên quan của Đảng và Nhà nƣớc, các giáo trình, sách, các bài nghiên cứu trên các tạp chí nhằm xây dựng cơ sở lý luận cho công tác bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa nói chung và văn hoá truyền thống của đồng bào Khmer nói riêng. Phương pháp thống kê: Phƣơng pháp này nhằm xác định tần xuất xuất hiện, mức độ phát triển của các chƣơng trình về việc bảo tồn và phát huy các giá trị truyền thống của đồng bào Khmer đã phát sóng trên kênh VTV5 Tây Nam Bộ 10 Phương pháp phân tích thông điệp truyền thông: Phƣơng pháp này đƣợc sử dụng nhằm phân tích các chƣơng trình truyền hình trên VTV5 về văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Khmer nhằm chỉ ra những thành công, hạn chế của các tác phẩm truyền hình khi sản xuất và phát sóng. Phương pháp phỏng vấn: Phƣơng pháp này tiến hành phỏng vấn các chuyên gia, các nhà quản lý để thu thập ý kiến đánh giá về vấn đề nghiên cứu, đồng thời ghi nhận những kiến nghị để bổ sung vào phần đề xuất giải pháp của đề tài. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài 6.1. Về mặt lý luận Đóng góp vào lý luận báo chí và báo chí truyền hình trong việc tham gia vào lĩnh vực bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa của đồng bào các dân tộc. Những hệ thống giải pháp và biện pháp thiết thực của đề tài sẽ góp phần thực hiện tốt công tác thông tin, tuyên truyền trên truyền hình và nâng cao nhận thức, ý thức của cả cộng đồng về góp phần gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc. 6.2. Về thực tiễn Làm phong phú thêm những công trình nghiên cứu về giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống dân tộc và nhất là việc phát huy vai trò của báo chí nói chung, truyền hình nói riêng trong công tác bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Khmer nói riêng và đồng bào các dân tộc nói chung. Từ việc nâng cao ý thức công dân, cộng đồng các dân tộc trong việc giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa các dân tộc, tạo dựng thói quen, nếp sống coi trọng bản sắc văn hóa dân tộc mình, tạo môi trƣờng thuận lợi trong việc bảo tồn và phát huy di sản văn hóa, từ đó tạo ra phong trào toàn dân bảo vệ phát triển những giá trị văn hóa phong phú và đặc sắc của dân tộc. 11 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo, luận văn đƣợc kết cấu bởi các phần chính sau: Chƣơng 1: Lý luận chung về vấn đề bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Khmer trên sóng truyền hình Chƣơng 2: Thực trạng việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Khmer trên sóng VTV5 Tây Nam Bộ Chƣơng 3: Khuyến nghị và giải pháp nâng cao hiệu quả bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Khmer trên sóng VTV5 Tây Nam Bộ. 12