VIỆN ĐẠI HỌC MỞ HÀ NỘI
KHOA TẠO DÁNG CÔNG NGHIỆP
***
Tiểu Luận
LỊCH SỬ VÀ PHONG CÁCH
TRANG TRÍ NỘI THẤT
GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN :
SINH VIÊN THỰC HIỆN
LỚP
:
:
Hà Nội Năm 2011
Nguyễn Bích Liễu
Trần Thanh Bình
K8 –NT
Trung thế kỷ là thời kỳ xuất hiện và hưng thịnh của chế độ phong kiến, với sự thống trị
của các chúa đất châu Âu. Sự phân hóa của đế quốc La Mã thành hai phần Đông - Tây do
có các hoàn cảnh kinh tế - xã hội khác biệt là nguyên nhân chính khiến chế độ phong kiến
Đông và Tây có những tiến trình khác nhau. Ở phương tây, sau khi đế quốc Tây La Mã
tan rã thì chỉ còn lại một thế lực duy nhất có tầm ảnh hưởng trên toàn lãnh thổ là Giáo
hoàng. Ở phương Đông, nhờ sự ủng hộ của chính quyền phong kiến và của Thiên chúa
giáo, các nền văn hóa cổ truyền vùng Ả Rập, văn hóa Đông La Mã không hề bị suy sụp
trước hoàn cảnh mới, mà còn có điều kiện phát triển mạnh mẽ hơn trước. Tại Byzantine
thuộc Đông La Mã, những thành tựu của kỹ thuật xây dựng thời kỳ trước được tiếp tục
hoàn thiện như các mái vòm đường kính lớn, các vòm cuốn gạch, các cấu tạo được thực
hiện một cách mạch lạc, cân bằng, đầy tính logic. Đế quốc Byzantine bao gồm các nước
thuộc phía đông Địa Trung Hải được thành lập do hậu quả của sự tan rã và chia đôi đế
quốc La Mã. Byzantine lấy thủ đô là Constantinopolis (theo tên của Hoàng đế La Mã
Constantinus I) - một thành phố ở phía Nam biển Đen. Đế chế kéo dài trong hơn một
thiên niên kỷ, ảnh hưởng đáng kể đến kiến trúc thời Trung cổ và Phục hưng ở châu Âu
và, sau thời kỳ người Thổ Nhĩ Kỳ Osman chiếm Constantinopolis vào năm 1453, đã dẫn
trực tiếp đến kiến trúc của đế chế Osman.
Tham gia vào nền văn hóa Byzantine có các nước Hy Lạp, Ai Cập, Xiri, Tiểu Á. Nằm ở
vị trí giáp ranh giữa Đông và Tây, nền văn hóa Byzantine in đậm dấu ấn truyền thống của
cả hai vùng này. Trong kiến trúc Byzantine, người ta dễ dàng nhận thấy cả các yếu tố
phương Đông lẫn các yếu tố Hy Lạp - La Mã cổ đại.
Kiến trúc Byzantine sớm được xây dựng như một sự tiếp nối của kiến trúc La Mã.
Chuyến dịch về phong cách, tiến bộ công nghệ, và thay đổi chính trị và lãnh thổ có nghĩa
là một phong cách khác biệt dần dần xuất hiện và thấm nhuần ảnh hưởng nhất định từ
vùng Cận Đông và kế hoạch sử dụng cách bố trí Hy Lạp trong kiến trúc nhà thờ. Các tòa
được tăng độ phức tạp hình học, gạch và thạch cao đã được sử dụng ngoài việc đá trong
trang trí của các cấu trúc quan trọng công cộng, các trật tự cổ điển đã được sử dụng tự do
hơn, ghép thay thế trang trí chạm khắc, mái vòm phức tạp dựa trên cầu tàu lớn, và cửa sổ
ánh sáng lọc qua tấm mỏng thạch cao tuyết hoa nhẹ nhàng để chiếu sáng nội thất.
Phong cách kiến trúc, nội thất thời kỳ Trung Cổ:
Ở thế kỷ thứ 6 Công Nguyên Hoàng đế Justinian của Đế chế Byzantine tái chinh phục
Ý từ tay người Ostrogoth. Cuộc xâm lược của một làn sóng các bộ lạc German, Lombard,
đã khiến những nỗ lực khôi phục Đế chế Tây La Mã của ông không thành công nhưng
những tiếng vang từ sự thất bại của Justinian vẫn còn đó. Trong mười ba thế kỷ tiếp sau,
tuy các thành bang xuất hiện ở vùng đất phía bắc dãy Alps, bối cảnh chính trị Ý vẫn là
một sự chắp vá giữa kiểu thành bang phong kiến, quốc gia chuyên chế nhỏ, và những kẻ
chinh phạt ngoại bang.
Trong nhiều thế kỷ các đội quân và các Quan trấn thủ, những người kế vị Justinian, là
lực lượng có sức mạnh chi phối tại Ý - đủ mạnh để ngăn chặn các thế lực khác như người
Ả Rập, Thánh chế La Mã, hay Quốc gia của các Giáo hoàng thành lập một Vương quốc
Ý thống nhất, nhưng chưa đủ sức ngăn cản "những kẻ ngáng đường" đó và tái lập Ý-La
Mã.
Các vương quốc sau đó như Karoling, Otto và Hohenstaufen cũng đã tìm cách thiết
lập sự cai trị tại Ý. Nhưng những thành công của họ cũng chỉ mang tính nhất thời như
Justinian Đại đế và một quốc gia Ý thống nhất vẫn chỉ là một giấc mơ mãi tới tận thế kỷ
19.
Ảnh hưởng của kiến trúc trung cổ dễ dàng tìm thấy ở các công trình nổi tiếng
như Đấu trường La Mã, Đền Parthenon, các nhà thờ cổ,...
Kiến trúc Roman
Ra đời và phát triển
Một thời gian sau khi Đế chế La Mã sụp đổ, các nhà nước Đông và Tây Âu lâm vào
một thời kì đen tối, các nhà nước phong kiến được thành lập trong đó có sự ra đời của
triều đại Carolingian. Năm 800, khi Charlemagne đăng quang hoàng đế, đế quốc này tồn
tại được một thời gian ngắn cho đến khi bị người Normandes xâm lược (từ năm 843 đến
năm 911).
Nền kiến trúc Trung và Tây Âu thế kỷ 11 và thế kỷ 12 có tên gọi là kiến trúc Roman,
hay phong cách Roman. Kiến trúc Roman trải dài trên một bình diện rộng, phát triển chủ
yếu ở các nước Tây Âu và Trung Âu, gồm Pháp, Anh, Ý, Bỉ, Hà Lan, Tây Ban Nha... khi
các thành phố đã bắt đầu gượng dậy nhưng bộ mặt kiến trúc nhiều công trình còn thô sơ.
Nền văn hóa đô thị lúc bấy giờ không khác xa với văn hóa lãnh địa nông thôn trước đó
ít lâu, vì các tầng lớp dân đô thị cũng vừa mới ở nông thôn ra, họ đã là các thế hệ thị dân
đầu tiên.
Tuy vậy, từ thế kỷ 10, nông nghiệp và thủ công nghiệp đã phục hồi và phát triển,
người dân đã xây nhà không chỉ bằng gỗ, mà còn bằng gạch, đá, để "xây nhà như người
La Mã cổ đại".
Hơn mười quốc gia dân tộc ở Trung Âu và Tây Âu đã chính thức tiến vào xã hội
phong kiến, với nền kinh tế tự nhiên và trật tự xã hội tương đối ổn định.
Đặc điểm và loại hình kiến trúc
Vào giai đoạn Roman tiền kỳ, mái nhà được làm bằng gỗ và rất dễ cháy nên thời kỳ
này không còn để lại nhiều vết tích cho đời sau. Thời gian tiếp theo, kiến trúc Roman dần
dần tiến thêm một số bước mới, để nhận biết được kiến trúc Roman ta có thể căn cứ
những đặc điểm sau:
• Chịu ảnh hưởng của kiến trúc La Mã cổ đại và kiến trúc Byzantyne, do một số khu vực
của kiến trúc Roman nằm trong biên giới đế chế La Mã trước đây.
• Kiến trúc có số lượng không nhiều, nằm rải rác ở các địa phương.
• Loại hình kiến trúc không đa dạng, phần lớn là kiến trúc tôn giáo như nhà thờ, tu viện
và các nhà ở và công trình kiến trúc có tính phòng thủ của giai cấp phong kiến.
• Kiến trúc không có quy mô lớn và cầu kỳ như kiến trúc La Mã cổ đại. Phần nhiều công
trình có mặt ngoài thô ráp, ít yếu tố trang trí, kiến trúc nặng nề, sử dụng cửa đi và cửa sổ
kích
thước
nhỏ.
• Về kết cấu, sử dụng nhiều cuốn cửa trụ, vòm nôi và vòm bán cầu, các loại mái vòm
được làm bằng đá và kĩ thuật còn hạn chế nên mặt bằng kiến trúc các bộ phận thường chỉ
là
vuông,
tròn
hoặc
hình
chữ
thập
La
tinh.
• Phía Tây nhà thờ Roman thường nổi bật lên hai hay nhiều tháp cao, những tháp này có
hình trụ tròn hoặc có dáng hình học, trong khi đó ở phía Đông thân nhà thờ được cắt bằng
một
cánh
ngang.
• Bàn thờ được đặt ở phía Đông của nhà thờ để hướng về phía Jerusalem và tầng hầm mộ
đặt dưới thành phần này của kiến trúc.
Kỹ thuật xây dựng
Cái tên kiến trúc Roman nói nên phong cách kiến trúc của người đương thời hơi giống
và muốn tìm đến chút ít cách thức của kiến trúc La Mã cổ đại. Tuy vậy về quy mô cũng
như hình thức, kiến trúc Roman còn xa mới đạt trình độ của người La Mã cổ đại, thiết kế
thi công còn thô sơ, vật liệu có lúc lấy từ những công trình đã hoang phế của kiến trúc La
Mã. Về mặt dùng kết cấu cuốn cửa trụ, kiến trúc Roman học tập cách làm của người La
Mã. Tuy vậy kiến trúc Roman không phải là không có những bước tiến nhất định về mặt
loại hình và kết cấu, góp phần đáng kể vào việc hình thành kiến trúc Gothic sau này.
Kỹ thuật xây tường, xây cuốn có sống và xây cột trụ dần dần làm cho kiến trúc trở nên
tốt hơn. Tường đá dày, các lớp vữa còn dày, cửa sổ mở nhỏ và ít ánh sáng, một mặt thể
hiện trình độ xây dựng chưa chín muồi nhưng mặt khác lại phù hợp với tư tưởng cấm dục
của tôn giáo. Sự phát triển của kỹ thuật kết cấu của kiến trúc Roman là dựa trên tay nghề
của những người thợ dân gian. Do kỹ thuật xây dựng còn hạn chế nên đặc điểm của các
nhà thờ Roman là khá thấp, chiều cao tối đa thường không quá 20 m.
Cùng với việc dùng nhiều các loại hình kết cấu thường, cuốn có sống và cột, kiến trúc
Roman lại không nhất quán trong việc dùng thức cột.Việc sử dụng đại trà tường và vách
ngăn đã đưa đến một kết quả là phải tìm tòi một sức biểu hiện mới cho những bức tường
và vách ngăn đó, do vậy, đã dẫn đến việc trang trí gắn với công việc nề. Những bức tờng
đấu tiên xây dựng bằng đá mảnh và đá cuội trộn lẫn với vữa, sau đó dùng tường gạch,
giai đoạn sau cùng dùng đá tấm với vẻ đẹp mộc mạc được bộc lộ trung thực ra phía
ngoài. Hậu quả là tường rất dày, nhằm mục đích chịu lực hơn là mục đích bảo vệ. Tường
dày như vậy dùng để chống đỡ các cuốn. Mỗi một tầng có cuốn tương ứng, tầng dưới
cuốn to tầng trên hẹp dần, làm thành những cửa sổ ghép đôi hoặc ghép ba, có nghĩa là lỗ
mở của cuốn được chia làm hai hay ba phần, đỡ bởi những cột hình tròn hoặc hình nhiều
cạnh.
Chân cột, thân cột của kiến trúc Roman rất khác nhau, các đầu cột thường có hình cái
đấu ngược, được trang trí bằng hoa lá hoặc bằng những trang trí hình học cuộn vào nhau,
cũng có lúc đầu cột trang trí bằng cảnh người hay thú.
Hệ thống kết cấu Roman sở dĩ có những bước tiến sơ khởi là do tính chất thế tục, dân
gian của kiến trúc nhà thờ đã mạnh lên, tính chất này do những người thợ ở nông thôn ra
tạo nên, do tư tưởng của họ đã được giải phóng ở mức độ nhất định. Những kĩ năng dân
gian này trái ngược với tư tưởng bảo thủ của tầng lớp tăng lữ, muốn nghiêm ngặt tuân
theo quan điểm của tôn giáo.
Mặt cắt điển hình của một nhà thờ Roman gồm một nhịp giữa cao hơn và hai nhịp
biên thấp hơn, nhịp biên có hai tầng để tầng sàn góp phần gia cường kết cấu. Do ánh sáng
phải xuyên qua cửa sổ của hai tầng ở hai nhịp biên mới vào nhịp giữa nên nội thất nhà
thờ không được sáng sủa.
Nhà thờ ở Knechtsteden (1038-1165) cho thấy quy cách điển hình của hệ thống kết
cấu vòm Roman, vì dùng vòm cuốn cửa trụ, nên các là chiếu của mặt bằng đều có dạng
hình vuông.
Cho đến giữa thế kỷ 12, tuy có những tiến bộ nhất định, kiến trúc Roman trông vẫn
thiếu vẻ nhẹ nhàng và kết cấu chưa thuần thục, ví dụ bài toán xây vòm có hình chiếu mặt
bằng hình chữ nhật, phải kiến trúc Gothich mới giải quyết được.
Kiến trúc Gothic
Kiến trúc Gothic ra đời sau thời kì kiến trúc Roman. Khoảng năm 1200 sau Công
Nguyên, những người châu Âu bắt đầu xây nhà thờ và cung điện theo kiểu kiến trúc
Gothic. Sự khác biệt dễ dàng nhận thấy nhất giữa hai lối kiến trúc Trung cổ này là trong
khi kiến trúc Roman theo kiểu vòm cong tròn thi kiến trúc Gothic lại theo kiểu vòm nhọn.
Kiến trúc Gothic có cửa sổ nhiều hơn và kích cỡ cửa sổ lớn hơn kiến trúc Roman.
Kiến trúc Gothic được thể hiện rõ rệt nhất và đẹp nhất trong các nhà thờ lớn, trong các
thánh đường và một số các công trình dân dụng. Rất nhiều những kiến trúc về nhà thờ
còn lại đến ngày nay mà trong số chúng, ngay những cái nhỏ nhất cũng mang vẻ đẹp đặc
trưng, không có 2 kiến trúc Gothic nào lại giống nhau. Rất nhiều những công trình lớn là
những kiệc tác kiến trúc vô giá được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới.
Thời kỳ hưng thịnh của kiến trúc Gothic từ giữa thế kỷ 18 ở Anh và lan rộng khắp
Châu Âu trong suốt thế kỷ 19, sau đó vẫn ảnh hưởng rất mạnh trong các kiến trúc về nhà
thờ và trường đại học cho đến tận thế kỷ 20
Có rất nhiều công trình tiêu biểu của thời kỳ cổ đại như đền thờ Patheon, đấu
trường la mã Colosseum… Dưới đây là vài nét về đấu trường la mã Colosseum:
Đấu trường Colosseum bắt đầu dưới thời Hoàng đế Vespasian vào khoảng năm 70-72
sau Công nguyên. Địa điểm được lựa chọn là một khu đất bằng phẳng trên một sàn của
thung lũng giữa Đồi Caeli và Đồi Esquiline và đồi Palatine, mà giữa các đồi này có một
dòng kênh chảy qua. Đến thế kỷ 2, khu đất đã có người ở dày đặc và bị bỏ hoang sau trận
Đại hỏa hoạn thành Roma vào năm 64 sau Công nguyên tiếp sau đó Nero đã chiếm đoạt
phần lớn đất của khu vực này làm lãnh địa riêng của mình. Ông ta đã cho xây dựng công
trình Domus Aurea hoành tráng trên địa điểm này, phía trước nó ông ta tạo ra một hồ
nhân tạo bao quanh bởi các sảnh đường, vườn và cổng. Công trình cống nước hiện hữu
Aqua Claudia được mở rộng để cấp nước cho khu vực và Colossus of Nero đồng thiếc
khổng lồ được xây gần cổng vào của Domus Aurea.
Khu vực này được chuyển đổi dưới thời Vespasian các vị kế nhiệm. Dù Colossus
được gì giữ, phần lớn Domus Aurea bị hư hại. Hồ nước bị lấp và khu đất được tái sử
dụng cho công trình Flavian Amphitheatre mới. Các trường dạy đấu sỹ và các tòa nhà
phụ trợ khác được xây dựng gần đấy bên trong khuôn viên của mặt bằng Domus Aurea
trước đó. Theo những văn bản chạm khắc được xây lại được tìm thấy ở khu vực thì
"hoàng đế Vespasian đã ra lệnh cho dựng giảng đường (amphitheatre) này từ chiến lợi
phẩm của dân chúng của ông". Người ta cho rằng điều này ám chỉ số lượng lớn gia tài mà
những người La Mã đã cướp đoạt được sau khi chiến thắng ở Đại cách mạng Do Thái
năm 70.
Hoàng đế Vespasian
Đấu trường Colosseum
Vào thời kỳ ấy, người La Mã rất thích xem đấu mãnh thú, đấu vật giữa người với
người, người với mãnh thú, đua xe ngựa và các trò vui khác. Những thú vui ấy - có nhiều
trò phải đổi bằng máu người - lại được coi là một nhu cầu cần thiết không kém lương
thực, thực phẩm.
Vì vậy, nhà vua cho xây dựng nhiều hý trường để phục vụ nhu cầu ấy, và đấu trường
Colosseum là một công trình lớn vào bậc nhất. Về kích thước và sức chứa, nó chỉ thua
kém nhà thờ Maximux, nhưng về độ phức tạp, kết cấu thẩm mỹ thì nó có phần hơn.
Nằm giữa hai Quảng trường Ceasar và Romuro, Kích thước của Colosseo: cao 48, dài
189 m, rộng 156 m. Không giống như các đấu trường trước đó, công trình này là một cấu
trúc đứng tự do, được xấy trên một mặt đất bằng phẳng chứ không phải dựa vào đồi hay
chỗ lõm tự nhiên. Tường bên ngoài thoạt đầu có chu vi 545 m và cần phải dùng 100.000
m3 đá travertine được giữ với nhau bằng 300 tấn vòng kẹp sắt. Nó có thể chứa tới 50.000
người và được thiết kế tốt đến nỗi mỗi người có thể ra khỏi tòa nhà này trong vòng mấy
phút. Nhà Vua có lối ra vào riêng bằng những đường ngầm dưới đất, đảm bảo đường đi
lại ngắn giữa chỗ ngồi danh dự trên khán đài với cung điện Hoàng Gia. Dưới khán đài có
những hệ thống không gian dành riêng cho việc nghỉ ngơi.
Ngay đến cả những chi tiết kiến trúc cũng được chú ý để tạo nên không khí kịch tính
trong đấu trường. Không chỉ là hệ thống kết cấu hợp lý mà qua cách tuyển chọn vật liệu
đã chứng tỏ người La Mã Cổ Đại nắm vững một số kỹ thuật xây dựng khá tiên tiến.
Bên trong đấu trường.
Theo các sử gia, giai đoạn đau thương đẫm máu nhất trong lịch sử Colosseum là thời
kỳ từng đoàn giáo dân nam nữ bị vất vào hí trường làm mồi cho các thú dữ ăn thịt!!.
Trong thời gian này, lịch sử đã ghi tên hai vị thánh nữ Perpêtua và Fêlicita và các bạn tử
đạo khác như Revocatus, Saturnin và Secundus đã bị vất vào hí trường, ngày 7 tháng 3
năm 203, thời Hoàng đế Sévère cấm đạo.
Khi bị điệu ra pháp trường, trước mặt đông đảo khán giả, các Ngài vẫn hiên ngang ca
hát chúc tụng Thiên Chúa. Bị đánh đập hành hạ, bị vất vào hí trường cho thú dữ tranh
nhau dày xéo cho đến chết, sau cùng để làm mồi thú dữ. Ngoài ra còn có hàng trăm ngàn
giáo dân đầu tiên cũng bị kết án theo lối xử án dã man này. Cái chết của họ cũng chỉ để
mua vui cho những người có mặt tại đây.
Đấu trường La Mã đã có những sự thay đổi lớn trong thời kì Trung Cổ. Một nhà
thờ nhỏ được xây dựng ở bên trong của đấu trường vào cuối thế kỉ 6, và sân đấu thì trở
thành một nghĩa trang. Nhiều khoảng không bên dưới những bậc thang được sử dụng làm
chỗ ở hoặc xưởng thủ công, và người ta tiếp tục thuê nhà ở đó cho tới tận thế kỉ 12.
Toàn cảnh Colosseum nhìn từ xa.
Năm 1349, một trận động đất lớn đã làm sụp đổ toàn bộ phần tường bên ngoài của mặt
phía nam. Một phần lớn lượng đá được sử dụng để xây dựng các cung điện, nhà thờ, trạm
xá và các công trình khác, lớp đá cẩm thạch bọc bên ngoài được sử dụng cho các lò vôi,
còn lõi sắt và đồng thì bị ăn cắp. Phần còn lại của Colosseum ngày ngày nay là bức tường
gốc như lúc đang xây.
Hiên tại, đấu trường cổ này vẫn là điểm thu hút khách du lịch vào bậc nhất của nước Ý
nói riêng và thế giới nói chung. Theo thống kê trong năm 2007, đấu trường
Colosseum đã đón tiếp 4.441.453 lượt khách, thế mới biết công trình kiến trúc cổ đại
này hút khách du lịch đến mức nào!
Kiến trúc Baroque
Kiến trúc Baroque là một thuật ngữ dùng để mô tả phong cách xây dựng của thời kỳ
Baroque, Ý bắt đầu vào cuối thế kỷ 17, tận dụng những ngôn ngữ của kiến trúc Phục
hưng theo một cách thức mới mang tính chất hùng biện và phong cách sân khấu; thường
dùng để phô trương sức mạnh của Nhà Thờ và chính quyền chuyên chế. Nó tạo dựng nên
một khám phá mới về hình dáng, ánh sáng và bóng với cường độ mạnh. Trong kỷ nguyên
Baroque, kiến trúc trở nên phức tạp và cầu kỳ hơn.
Nghệ thuật kiến trúc Baroque đi ngược lại với lối nghệ thuật kiến trúc thời Phục Hưng
cứng nhắc vốn thừa hưởng từ Hy Lạp cổ đại và La Mã cổ đại.
Trong khi thời Phục hưng đã thu hút của cải và quyền lực của các triều đình Ý và là một
sự pha trộn của các thế lực thế tục và tôn giáo, thì ít nhất ban đầu, Baroque lại trực tiếp
liên quan đến Kháng-Cải cách, một phong trào trong Giáo Hội Công Giáo cải cách chính
nó để đáp trả Cải cách Tin lành[2]. Kiến trúc Baroque là sự vận động liên tục của những
bức tường uốn lượn đầy ấn tượng. Lối kiến trúc này thường được thấy trong nhà hát, nhà
thờ bằng những không gian kịch tính vốn là kết quả của sự kết hợp chặt chẽ giữa các kiến
trúc sư, các nhà điêu khắc, các nhà hội họa cùng tạo ra một kết quả thống nhất và nhấn
mạnh hiệu quả ảo ảnh với mục đích làm cho chiều sâu sâu hơn, chiều dài dài hơn, những
luồng ánh sáng chuyển động và sự âm vang của âm thanh khi được phát ra dù chỉ là một
tiếng động rất nhỏ. Hình oval là hình chủ đạo của lối kiến trúc đòi hỏi sự tỉ mỉ, chi tiết và
cầu kỳ này, nó xuất hiện hầu như ở tất cả mọi nơi, từ nét uốn lượn của những dãy tường
dài đến cái góc nhỏ khuất cao trên trần.
Kiến trúc Baroque tạo ra những không gian phức tạp và những luồng ánh sáng kỳ bí được
chiếu khắp nơi mà người ta không thể nào tìm ra được điểm xuất phát của ánh sáng đó.
Ngoài ra, người ta còn nhận biết được kiểu kiến trúc này thông qua các thức cột có kích
thước lớn và thường chồng cao hai tầng, cửa sổ lớn hình chữ nhật, một cửa bé hơn hình
tròn, nửa tròn hay hình oval.
Kiến trúc Baroque Thượng La Mã có thể được giao phó bởi các triều đại giáo hoàng của
Urban VIII, Innocent X và Alexander VII, trải rộng trong thời gian từ 1623-1667. Ba
kiến trúc sư chính của thời kỳ này là nhà điêu khắc Gianlorenzo Bernini, Francesco
Borromini và họa sĩ Pietro da Cortona và mỗi người trong số này phát triển biểu hiện
kiến trúc cá nhân một cách riêng biệt.
Sự phổ biến các kiến trúc Baroque ở phía Nam của Ý kết đã dẫn đến các biến thể khu vực
như kiến trúc Baroque Sicilia hoặc của Baroque Napoli và Baroque Lecce. Về phía bắc,
kiến trúc sư Theatine Guarino Guarini Camillo, Bernardo Vittone và kiến trúc sư sinh ra
ở Sicilia Filippo Juvarra đã đóng góp thiết kế kiến trúc cho các tòa nhà theo phong cách
kiến trúc Baroque ở các thành phố Torino và vùng Piedmont.
Một tổng hợp của Bernini, Borromini và Cortona về kiến trúc có thể được nhìn thấy trong
các kiến trúc Baroque cuối của Bắc Âu mà đã mở đường cho phong cách Rococo trang trí
nhiều hơn.
Đến giữa thế kỷ XVII, phong cách Baroque đã tìm thấy biểu hiện thế tục của nó trong các
hình thức cung điện lớn, đầu tiên ở Pháp, với Château de Maisons (1642) gần Paris thiết
kế bởi François Mansart, và sau đó trên khắp châu Âu.
Rococo
Kiến trúc Rococo là một phong cách nghệ thuật và thiết kế nội thất của Pháp thế kỷ 18.
Đây là phong cách kiến trúc được sử dụng phổ biến ở thời của hoàng hậu Marie
Antoinette. Các phòng thuộc phong cách Rococo thường được thiết kế thành một sản
phẩm nghệ thuật tổng thể với vật dụng trang trí lộng lẫy và thanh tao, những vật phẩm
điêu khắc nhỏ, những chiếc gương trang trí, thảm thêu, ngoài ra nó còn được bổ sung bởi
những bước tranh tường tinh tế.
Từ Rococo là sự kết hợp của từ rocaille (vỏ) trong tiếng Pháp và từ barocco trong tiếng
Ý. Đây là phong cách kiến trúc thường có các đường cong trang trí dạng vỏ và thường
tập trung vào những đường nét họa tiết trang trí, do vậy nên một vài nhà phê bình nghệ
thuật đã sử dụng từ này để ngụ ý chỉ rằng đây là một phong cách phù phiếm và chỉ coi nó
như một trào lưu thời trang; khi từ Rococo được sử dụng lần đầu ở Anh năm 1836, nghĩa
thông tục của nó là "lạc hậu" (old-fashioned). Dù vậy thì từ giữa thế kỷ 19, từ này đã
được chấp nhận bởi các nhà sử học về nghệ thuật. Trong khi hiện nay vẫn có một số tranh
luận về tầm ảnh hưởng của phong cách kiến trúc này tới nghệ thuật nói chung thì Rococo
hiện vẫn được thừa nhận là một thời kỳ quan trọng trong lịch sử phát triển của kiến trúc
châu Âu.
Nội Thất tiêu biểu thời kỳ cổ đại
Kiến trúc Lưỡng Hà
Các công trình sớm nhất được tìm thấy tại các địa điểm như Mureybet và Abu Hureyra ở
Syria vào khoảng 8000 năm trước Công nguyên là các nhà ở bán ngầm (semisubterranean dwellings) hình tròn. Một phần tường hình tròn được tìm thấy ở Zagros
khoảng 8000 năm trước Công nguyên được xem như di tích kiến trúc đầu tiên của vùng
phía bắc Lưỡng Hà. Công trình kiến trúc đầu tiên được ghi nhận ở vùng Hạ Iraq được tìm
thấy ở vùng Maghzaliyah, gần Yarim Tepe vào khoảng 7000 năm trước Công nguyên với
các thành đá cư trú (megalithic settlement wall) và các kết hình vuông được làm từ các
khối bùn (tauf), trên nền đá.
Các cư dân người Sumer đầu tiên đã định cư ở Lưỡng Hà và xây dựng nên nền văn minh
ở đây vào khoảng 3500 năm trước Công nguyên cho đến thời đại Babylon. Kiến trúc của
vùng Lưỡng Hà thường được xem như bắt đầu với sự hình thành các thành phố của người
Sumer và sự sáng tạo nên chữ viết và khoảng 3100 năm trước Công nguyên. Các công
trình kiến trúc được xây dựng trong thời kì Protoliterate là chủ yếu là các đền đài tôn
giáo. Người Sumer sử dụng vật liệu chủ yếu xây dựng bằng gạch-bùn, với thể loại công
trình nổi tiếng là các Đài chiêm tinh Ziggurat, còn được gọi là bệ núi, ra đời trên cơ sở
sùng bái đồi núi, sùng bái thiên thể và tục lệ xem sao, các vì tinh tú trên trời. Ziggurat là
loại hình kiến trúc kiểu tầng bậc, bệ cao nọ đặt trên bệ cao kia, càng lên cao thì thu dần
lại, có đường dốc trượt hoặc bậc thang thẳng góc hoặc men theo khối xây để đi lên đỉnh,
trên đỉnh có một đền thờ nhỏ. Bậc thang có khi đi lên từ bên phải và bên trái khối xây,
cũng có kiểu bậc thang xoáy trôn ốc. Mỗi thành phố đều có một hoặc một số Ziggurat.
Dấu vết còn lại đã chứng minh đó là những công trình kiến trúc bằng đất nện, bên ngoài
có xây một lớp gạch. Ziggurat còn lại ở thành phố Ur là chứng tích nổi tiếng nhất của loại
hình kiến trúc này, có niên đại khoảng năm 2125 TCN, có kích thước đáy 65 x 43 m, tầng
một cao 9,75 m, tầng hai có kích thước 347 x 23 m, cao 2,5 m, chiều cao tầng trên cùng
khoảng 21 m. Ngoài Ziggurat ở Ur, người ta còn tìm thấy dấu vết các Ziggurat khác ở
Uruk, Eridou, Ninive và tạo dựng lại cả hình ảnh Ziggurat ở Babilon. Nhìn chung, các
Ziggurat có từ ba đến bảy bậc, mỗi tầng được trang trí một màu khác nhau, tượng trưng
cho một ngôi sao thờ.
Các ngôi đền điển hình của thời kì Protoliterate, bất kể dạng nền bằng hoặc dạng nền
nâng cao được xây dựng tỉ mỉ hơn trong mặt bằng và các chi tiết trang trí. Tường nội thất
thường được trang trí bằng các họa tiết hoặc hình mẫu khảm bằng đất nung màu sáng
hoặc được mạ đồng. Ở cổng vào các thành phố của người Sume ở Uruk (ngày nay là Tall
al-Warka, Iraq) thường có các cột được trang trí theo cách đó. Trong nội thất các tường
nền bằng được trang trí với các tranh tường miêu tả các sự tích thần thánh như ở Uqair
Mô phỏng một Ziggurat
Do vùng bình nguyên Tigris-Euphrates không có khoáng vật và cây cối lớn, các cấu trúc
của người Sumer thường là từ gạch bùn dạng lồi (plano-convex mudbrick). Gạch lồi này
được sản xuất từ đất nung hoặc phơi khô dưới ánh nắng mặt trời. Viên gạch có hình dạng
với mặt dưới phẳng, mặt trên có dạng chỏm cầu. Người ta sử dụng sử dụng bùn làm vữa
kết dính trong kết cấu xây dựng mà không dùng đến xi măng. Để tạo được độ ổn định cho
kết cấu, người ta đặt một hàng gạch phẳng xuống đáy của mỗi hàng gạch. Phần lỗ thủng
giữa các viên gạch được trét bằng nhựa cây, rơm, sậy và cỏ dại.
Do xây dựng bằng bùn đất, các công trình bằng cuối cùng sẽ bị hư hỏng, do vậy người
Sumer phải phá hủy định kì, san phẳng và xây dựng lại trên cùng một địa điểm. Chu kì
tái xây dựng các công trình trên cùng một địa điểm dần dần đã nâng cao cốt nền chung
của toàn thành phố hơn vùng bình nguyên xung quanh thành các đồi. Các đồi này được
tìm thấy ở khắp vùng Cận Đông. Các cuốn sách Sumer cổ đại (cylinder seals) cũng miêu
tả quá trình xây dựng từ cây sậy, không giống với những công trình được xây dựng ở
vùng đầm lầy Ả rập phía nam Iraq ngày nay. Các ngôi đền và cung điện của người Sumer
được xây dựng bằng các vật liệu và kỹ thuật tiên tiến hơn, ví dụ như trụ tường, hõm
tường, bán cột và nền đất sét.
Kiến trúc Babylon
Cuối thiên niên kỷ thứ III trước Công Nguyên, lợi dụng sự suy sụp của Lưỡng Hà, hai tộc
người Elam và người Amorites xâm lược tàn phá và cướp bóc. Người Amorites xây dựng
hai quốc gia về phía Nam của Lưỡng Hà là Ixine và Laxa; ở phía Bắc của Lưỡng Hà cũng
hình thành các quốc gia Esnunna và Marie. Đến lượt các quốc gia trên tranh giành và gây
chiến với nhau liên miên, gây nên cảnh đổ nát hoang tàn.
Vào khoảng đầu thế kỷ XIX trước Công Nguyên, người Amorites thống nhất Bắc Lưỡng
Hà và hình thành quốc gia cổ Babylon (khác với Tân Babylon sau này) và họ đã thống
nhất được khu vực Lưỡng Hà. Quốc gia Babylon cổ nằm trên đường giao lưu quan trọng
nối châu Á rộng lớn sang Địa Trung Hải, châu Phi và châu Âu.
Sự cường thịnh và hùng mạnh đạt đến cao điểm vào thời kỳ 1792-1750 trước Công
Nguyên, dưới triều đại vua Hammourabi. Nhà nước cổ Babylon thống nhất trên một diện
tích lãnh thổ toàn bộ Lưỡng Hà và bị suy sụp vào khoảng cuối thiên niên kỷ thứ II trước
Công Nguyên bởi người Catsites nổi dậy và làm chủ hầu hết lãnh thổ của Babylon.
•
Kinh tế Babylon có những sắc thái đặc biệt do giao điểm của các con đường Đông
Tây cũng như sự trù phú của đồng bằng Lưỡng Hà. Nông nghiệp phát triển nhờ
vào các yếu tố thuận lợi cũng như thành tựu thủy lợi của thời kỳ này. Người
Babylon không những tự cung cấp được lương thực mà còn có một lượng dồi dào
để thông thương buôn bán với các khu vực khác. Vua Hammourabi ra lệnh đào
một con sông tưới cho cả vùng rộng lớn Akkad.
Thủ công nghiệp có nghề làm gạch, luyện kim, đồ trang sức, đệt, da, đóng thuyền, xây
dựng... bên cạnh một nền thương mại phát triển giúp cho vùng Babylon càng thêm giàu
có và phát triển.
•
Xã hội nổi bật bởi sự ra đời của bộ luật Hammorabi chia cư dân thành ba hạng
người: dân tự do, tiện dân và nô lệ. Nguồn nô lệ chủ yếu được cấp từ nguồn tù
binh chiến tranh, mua bán.
•
Chính trị từ thời Hammorabi, các vua Babylon tự coi mình là hiện thân của thần
thánh. Vua tự đồng nhất mình với việc kế vị các vị thần cho nên vương quyền và
thần quyền hòa quyện với nhau, tạo thành một chế độ độc đoán chuyên chế và
thần bí.
•
Văn hoá của Babylon cổ là sự giao hòa giữa hai yếu tố Sumer và Akkad. Sự ra
đời bộ luật Hammorabi và được khắc trên một tấm đá bazan cao 2,25 mét, đường
kính đáy gần 2 mét. Phía trên mặt trước của tấm đá được khắc hình thần Mặt Trời
ngồi trên ngai trao bộ luật cho vua Hammorabi đứng đón một cách trịnh trọng.
Phiến đá này được người Pháp tìm thấy ở kinh đo của xứ Elam cổ, hiện nay đang
được lưu giữ ở bảo tàng Louvre.
•
Nghệ thuật của Babylon cổ đạt đến trình độ điêu luyện trên nền tảng của hai yếu
tố Sumer và Akkad. Nghệ thuật hội họa gắn chặt với nghệ thuật kiến trúc.
•
Kiến trúc Của người Ả Rập có nhiều thành tựu đáng trọng. Huyền thoại các cung
điện nguy nga tráng lệ và những câu truyện cổ tích thần tiên đã tô điểm cho thế
giới Ả Rập thần bí và là những tuyệt tác của nhân loại.
Kiến trúc Ả Rập là tinh hoa pha trộn và sáng tạo của các luồng kiến trúc Địa Trung Hải
và văn minh sông Hằng xa xội. Thành phố Babylon được bao quanh bởi một bức tường
màu vàng dài 13 km và có 300 tháp canh. Đỉnh cao và chiếm về mức độ vĩ đại là một
trong bảy kỳ quan cổ của người Babylon: Vườn treo Babylon.
Kỳ quan thế giới này được NebuchADnezzar xây dựng vào khoảng năm 605-562 TCN.
Ông coi đó như một món quà dành cho người vợ, một người đã trưởng thành trong vùng
đất quanh Media, khao khát cảnh núi rừng hùng vĩ. Những đường rãnh hùng vĩ cùng các
vòi phun nước theo phong cách boroque treo lơ lửng trên các mái vòm đan xen nhau,
điều tuyệt diệu trong phong cách núi rừng của đất nước Iran được chuyển về vùng đồng
bằng Mesopotamia ảm đạm - Vườn treo Babylon kết hợp trình độ bậc thầy về kỹ thuật
với giấc mộng trữ tình. Sử gia có uy tín, người đầu tiên đề cập đến vườn treo là Berossus,
một người dân thành Babylon đã viết về vườn treo vào khoảng năm 270 TCN. Ông kể
rằng, NebuchADnezzar (605-562 TCN) xây một cung điện mới trong 15 ngày, nền móng
bằng đá hay các bãi đất có hình bậc thang tựa như phong cảnh núi rừng. Theo lời
Berossus, cây cối được trồng tại đây, cái được gọi là vườn treo, nhằm làm vui lòng một vị
hoàng hậu. Một trong số những thành tích của NebuchADnezzar, theo Berossus biết, mô
tả cung điện mới của nhà vua như sau: cung điện cao như núi, một phần xây dựng bằng
đá, nghe nói chỉ trong 15 ngày là hoàn tất. Không nêu cụ thể một khu vườn nào cả, nhưng
các cung điện chỉ chăm sóc có một khu vườn.
Người Hy Lạp về sau bổ sung thêm nhiều chi tiết. Một giả thuyết kể rằng khu vườn rộng
120 m2, chiều cao của bức tường thành cao khoảng 25 m. Khu vườn có bãi đất tạo hình
bậc thang như một nhà hát, với các công trình nhỏ hòa quyện bên trong. Phần nền xây
nhiều vách tường, mỗi vách rộng khoảng 7m và cách nhau 3m, để đỡ các dầm bằng đá.
Phía trên dầm là ba lớp riêng biệt - sậy đặt trong lớp nhựa đường, hai lớp đá xây bằng
gạch, và lớp vỏ ngoài cùng làm bằng chì. Đất trong khu vườn đặt ở trên cùng, nước tưới
cây lấy từ các cỗ máy ngụy trang hút nước từ con sông chảy bên dưới. Một giả thuyết thứ
hai cho rằng, có đến 20 vách tường chống. Một giả thuyết thứ ba lại kể khu vườn nằm
trên các mái cong dạng vòm xây bằng gạch và nhựa đường: các đinh vít kiểu Archimede
nằm dọc theo cầu thang cung cấp nước. Một mô tả khác cho rằng có một công trình phụ
gồm các cột bằng đá đỡ các dầm bằng gỗ: dầm làm bằng thân cây cọ. Thay vì bị mục rữa,
đã mang chất bổ đến nuôi dưỡng rễ cây trồng trong khu vực treo ở phía trên, toàn bộ
khuôn viên được tưới tiêu bằng một hệ thống gồm các vòi phun nước và máng dẫn thiết
kế thật tài tình.
Vì có những mô tả trái ngược nhau, một số tỏ ra ngờ vực liệu vườn treo có thật hay
không. Tuy không có một đề cập đến bất cứ đặc điểm kiến trúc nào, ngoại trừ các thân
cây không bị mục rữa, quả đáng ngạc nhiên. Du khách Hy Lạp chắc hẳn đã chứng kiến
việc đưa cây cối lên cao, và chúng ta có thể tìm kiếm những gì còn lại trong đống đổ nát
hiện tại theo cách hợp pháp. Nhưng thật không may, các cung điện ở Babylon đã bị
những người háo hức tận dụng những viên gạch nung tráng lệ tàn phá hàng ngàn năm
trước. Ngày nay chỉ còn lại phần nền móng mà thôi. Những người thám hiểm ban đầu tìm
kiếm các khu vườn trong Cung điện mùa hè trên cao, diện tích khoảng 180 m2, cùng với
việc kết hợp các giếng nước công phu, nhưng vẫn không đủ không gian dành cho các bãi
đất hình bậc thang và cây cối. Một nhà khảo cổ đã xác định vị trí của khu vườn nằm phía
trên một số mái cong dạng vòm mà ông phát hiện nằm ở Cung điện phía Nam, lại một lần
nữa cũng có các giếng nước, cái mái dạng vòm còn là nền móng của một khu vực hành
chánh, cũng có thể là một nhà lao. Bất kỳ ai tìm kiếm mặt bằng tầng trệt thuộc khu vực
cung điện sẽ nhận thấy các cung điện phía Bắc và phía Nam nằm bên sườn hướng Bắc và
Tây, gắn với Euphrates, bằng các công trình nào trong số này cũng đều có các khu vườn
tạo hình bậc thang, có lẽ gây ấn tượng nhất là công trình phụ phía Tây. Phần bao quanh
này, có diện tích khoảng 190 x 80 m, với các tường ngoài rộng khoảng 20 m, làm bằng
gạch đặt trong lớp nhựa đường. Có nhiều căn phòng ở đầu phía Bắc, trong khi ở đầu phía
Nam có một góc hình vuông, có lẽ cầu thang đặt trong một góc. Trong công trình độc đáo
này, có thể người ta đã tạo hình một khu vườn hình vuông, gần bằng với kích thước yêu
cầu, với các ngôi nhà nghỉ trong mùa hè cùng một khu núi non bộ tạo hình bậc thang.
Nhưng vấn đề này chỉ được giải quyết qua những cuộc khai quật gần đây hoặc bằng một
số tư liệu chưa tìm thấy từ thời vương triều Nebuchadnezzar. Cho đến lúc này, chúng ta
có thể hình dung Vườn treo có các mái dạng vòm và vòi nước hoặc bằng bất cứ hình ảnh
nào trong trí tưởng tượng.
- Xem thêm -