YT
N NG
TH C HÀNH
UD
DÙNG CHO SINH VIÊN
IH C
P II
NHÀ XU T B N Y H C
UD
NG
NG
CH
O BIÊN SO N:
khoa h c & ào t o, B Y t
CH
BIÊN:
- Ts.
ình Xuân
- Ths. Tr n Th Thu n
NH NG NG
I THAM GIA BIÊN SO N:
- Ths. Tr n Th Thu n
- Ths. Nguy n Th S
- Ths.
ng
oàn Th Anh Lê
- Ths. Tr n Th y Khánh Linh
- Ths. Nguy n M nh D ng
- CN. T ng V nh Phú
- Ths. V Th Minh Ph
ng
- Ths. Hoàng Công Chánh
- Bs. Nguy n
- BS. CKII. Tr n
ng Th ng
c Thái
- TS. Lê V n An
- TS. Nguy n Th Kim Hoa
TH
KÝ BIÊN SO N:
Ths. Nguy n M nh D ng
THAM GIA T
CH C B N TH O:
Ths. Phí V n Thâm
TS. Nguy n M nh Pha
i nói
u
K n ng th c hành
u d ng g m 55 k n ng thông th ng
c
u
ng th c hi n t i các c s khám và ch a b nh, các k n ng này
c ch n
c t các nhà qu n lý, gi ng viên t các tr ng
i h c, Cao ng ào t o
u
ng trong d án Vi t Nam – Hà Lan h tr nh m áp ng nhu c u chu n hoá,
th ng nh t và c p nh t các k thu t
u d ng. Tài li u
c s giúp
,c
n c a chuyên gia Hà Lan, Gs. Mees Wijnen,
i h c Saxion ã h ng d n
cách thi t k sách dùng cho sinh viên
u d ng; các b c c u trúc xây
ng th nào
phù h p n i dung ki n th c c n thi t cho k n ng th c hành
u d ng và áp ng ph ng pháp t h c cho sinh viên
u d ng.
Tài li u
c biên so n t các gi ng viên chuyên d y v k n ng
u d ng
a các tr ng
i h c Y Hà N i,
ih c
u d ng Nam nh,
i h c Y Hu
và
i h c Y D c thành ph H Chí Minh. N i dung cu n sách
c phân ra
làm 9 ch ng và chia thành 2 t p I và II. T p II g m có các ch ng t VI n IX.
Ch ng VI, VII, VIII trình bày các k thu t h tr
u tr nh :
a thu c vào c
th , k thu t truy n d ch và các k thu t
u tr
u d ng; ch ng IX dành cho
các k thu t s c u, c p c u. Cu n sách
c trình bày tuân theo ph ng pháp
gi ng d y tích c c, v a là tài li u dành cho sinh viên c nhân
u d ng t h c,
ng có th làm tài li u cho các sinh viên Y h c c n tham kh o môn K thu t
u
ng c s .
Trong quá trình biên so n, m c d u v i nhi u c g ng c a nhóm tác gi
nh ng ch c ch n s không tránh kh i các thi u sót, chúng tôi mong mu n nh n
c s óng góp c a quý ng nghi p và quý b n c.
NG CH
Ts.
BIÊN
ình Xuân
Ths. Tr n Th Thu n
CL C
i dung
Trang
CH
NG VI
CÁC K THU T
A THU C VÀO C TH
1. Gi i thi u toàn ch ng............................................................................. 1
2. Phát thu c và ghi chép ............................................................................. 3
3. Cách pha thu c ...................................................................................... 15
4.
a thu c qua
ng mi ng, m t, tai, m i, âm o, tr c tràng ........... 26
5. Dùng thu c qua
ng tiêm .............................................................. 56
CH
NG VII
CÁC K THU T TRUY N D CH
1. Chu n b
t catheter t nh m ch trung tâm............................................. 87
2. K thu t t kim lu n ngo i vi ............................................................... 105
3. K thu t truy n d ch t nh m ch ............................................................. 119
4. Truy n d ch d i da ............................................................................. 135
5. K thu t truy n máu ............................................................................. 150
6. Nuôi d ng hoàn toàn b ng
ng t nh m ch .................................... 169
7. K thu t s d ng b m tiêm
n .......................................................... 187
8. K thu t s d ng máy truy n d ch ........................................................ 203
CH
NG VIII
CÁC K THU T THAY B NG V T TH
NG
1. Gi i thi u toàn ch ng......................................................................... 221
2. Thay b ng r a v t th ng s ch ........................................................... 224
3. Thay b ng r a v t th ng nhi m khu n .............................................. 235
4. Thay b ng r a v t th ng d n l u ...................................................... 246
5. K thu t thay b ng h u môn nhân t o .................................................. 258
6. Thay b ng v t th ng - c t ch ............................................................. 272
7. K thu t hút m rãi ............................................................................. 283
8. Th ôxy qua m i và ng m khí qu n .................................................. 297
9. Cách l y b nh ph m làm xét nghi m ................................................... 305
10. Tr giúp bác s ch c dò ....................................................................... 327
11. Ch m nóng - ch m l nh .................................................................. 340
CH
NG IX
P C U BAN
U
1. Gi i thi u toàn ch ng......................................................................... 367
2. S c u gãy x ng ............................................................................... 369
3. Các bi n pháp c m máu t m th i ......................................................... 394
4. K thu t b ng ....................................................................................... 407
5. C p c u ng ng tu n hoàn ................................................................... 415
6. V n chuy n n n nhân........................................................................... 429
Tài li u tham kh o .............................................................................................427
CH
NG VI
CÁC K
1. Gi i thi u toàn ch
1.1.
THU T
A THU C VÀO C
TH
ng
Danh sách các k n ng trong ch
ng
- Phát thu c và ghi chép .
- Cách pha thu c
-
a thu c qua
ng m t, tai, m i, mi ng, da, tr c tràng.
- Tiêm:
Tiêm trong da.
Tiêm d
i da.
Tiêm b p
Tiêm t nh m ch.
1.2.
M c tiêu chung toàn ch
1. Nh n
nh
2. Trình bày
ng
c tình tr ng chung c a ng
c k n ng ki m tra thu c tr
i b nh tr
c khi dùng thu c
c khi dùng cho ng
i b nh
3. Trình bày
c k n ng áp d ng 5 úng khi dùng thu c cho ng
ng a nh m l n thu c
4. Th c hi n
i b nh
c k n ng dùng thu c an toàn và hi u qu
5. H ng d n cho ng
thu c
i b nh nh n bi t các d u hi u b t th
ng sau khi dùng
6. Ý th c
c t m quan tr ng c a vi c dùng thu c chính xác và an toàn cho
ng i b nh
2. Yêu c u
2.1.
Gi i thi u t ng quan
a thu c vào c th ng i b nh là công vi c ph bi n c a
u d ng và c n
thi t cho ng i b nh, nó òi h i ng i
u d ng ph i có ki n th c c b n hi u bi t v
thu c, cách s d ng
a thu c an toàn vào c th ng i b nh, h n th n a
u
ng còn ph i hi u v ng i b nh ngoài m c ích
tránh nh m l n ng i b nh, còn
ph i th c hi n
c k thu t t n m c an toàn và ng i b nh h p thu thu c hi u qu
nh t. N u nh m tên thu c, tính li u thu c sai, th c hi n không t yêu c u v k thu t
hay th i gian, t t c
u có th gây nh h ng n k t qu
u tr và ng i b nh, tùy
c
sai sót có th là t i ch hay nguy hi m h n là nh h ng n toàn thân và có th
gây t vong
Có nhi u
ng
a thu c vào c th :
ng mi ng
ng qua niêm m c m t, tai, m i, âm
o, tr c tràng
ng s d ng ngoài da
ng tiêm
Tùy theo ch nh c a
u tr , áp d ng
ng cho thu c thích h p, m i
nh ng yêu c u khác nhau, và ng i
u d ng c n ph i thành th o v k thu t
hi n hay h ng d n cho ng i b nh t s d ng an toàn.
1
ng có
th c
Nh ng yêu c u c n thi t khi ng i
u d ng cho ng i b nh dùng thu c là nh ng
ki n th c v thu c, th c hi n vi c ki m tra các
u úng tr c khi cho ng i b nh dùng
thu c nh : úng ng i b nh, úng thu c Bác s ch nh, úng li u dùng, úng
ng
cho thu c và úng th i gian. Trong khi th c hi n vi c cho thu c tác phong ng i
u
ng c ng c n c n tr ng trong vi c áp d ng các ph ng pháp cho thu c, sau khi cho
thu c
u d ng c ng c n theo dõi tác d ng c a thu c và h ng d n ng i b nh phát
hi n các d u ch ng ch quan
phát hi n s m và x trí k p th i các tai bi n có th x y
ra do dùng thu c.
2.2.
Ki m tra tr
ch c
Bài ki m tra g m 15 câu h i úng sai . B n hãy ánh d u
câu úng hay sai
STT
vào c t t
i dung
úng
1
T th ng i giúp tránh nguy c hít s c khi cho u ng thu c
2
u d ng ch c n th c hi n úng theo y l nh c a th y thu c
cho dù ch a hi u rõ v thu c
3
Ng i b nh m t ph n x nu t không cho thu c b ng
mi ng
4
Ng i bênh có th nhai t t c các lo i thu c d ng viên cho h p
thu d và nhanh
5
Thu c
ng
6
Ng
7
n ép bu c
a thu c vào c th ng
ch i không ch u dùng thu c
i b nh khi h t
8
Cho ng
t thu c vào âm
9
C n v sinh b ph n sinh d c c a ng
thu c vào âm o
t h u môn th
c
ng
c dùng khi ng
i b nh n m t th ph khoa khi
11 Thu c
12 Ng
ng
i b nh không
i b nh li t m t, mi ng méo không u ng thu c
10 Sau khi t thu c vào h u môn, ng
nh t là 10 phút
i b nh tr
c
c khi
o
t
i b nh c n n m ngh ít
t vào tr c tràng sâu kho ng 2-3 cm
i v i ng
il n
i b nh hôn mê có th cho thu c qua ng thông d dày
13 Thu c l i ti u nên t p trung li u vào bu i sáng
14 Ng i b nh có t thu c âm o, D c n ph i nh n nh tính
ch t d ch âm o, ghi chép chính xác vào h s và báo v i bác
u tr
15 N i m n ng a, ch y n
hi u d ng thu c
ng
c m i là bi u hi n trong nh ng d u
2
ng v i
Sai
PHÁT THU C VÀ GHI CHÉP
1. Gi i thi u k n ng
Th c hi n phát thu c cho ng i b nh và ghi chép vào h s là m t ph n quan tr ng
trong k thu t cho ng i b nh dùng thu c. Vì v y,
u d ng nên nh n th c rõ trách
nhi m và l u ý nh ng
m quan tr ng
tránh s nh m l n gây h u qu
n k t qu
u tr và nh h ng n ng i b nh.
u d ng c n bi t rõ nh ng thông tin v d c
ng h c c a thu c phát cho ng i b nh nh tên thu c, lo i thu c, hình d ng, tác d ng
chính, tác d ng ph , y u t h p th và bài ti t…
Sao chép t h s
òi h i s chính xác cao nên
u d ng c n sáng su t sao chép
y l nh chính xác và th c hi n nghiêm ch nh y l nh, n u không rõ y l nh ph i h i l i, không
ý i y l nh hay th c hi n y l nh mi ng. Khi phát thu c,
u d ng ph i ch c ch n
ng ng i b nh n m rõ li u dùng thu c,
ng dùng và th i gian dùng thu c cho t ng
lo i.
u d ng nên t n tình gi i áp cho ng i b nh khi h có v n
th c m c vì m i
nghi ng liên quan n vi c dùng thu c u có th nh h ng n s c kh e ng i
nh.
2. M c tiêu k n ng
Trình bày nh ng ki n th c c b n v thu c ng
Li t kê các y u t quy t
i
ud
ng c n bi t
nh tác d ng c a thu c.
Phân tích nh ng tác phong c a ng
i
ud
ng khi phát thu c cho ng
i b nh
Tính li u thu c chính xác.
Chu n b
y
.
Th c hi n úng và an toàn quy trình k thu t l y thu c phát cho ng
i b nh.
Th c hi n ghi h s rõ ràng.
Th o lu n và t rèn luy n v thái
và cách ti p xúc ng
i b nh khi th c hi n
3. Lý thuy t liên quan
Nh ng ki n th c c
b n v thu c ng
i
ud
ng c n bi t
Tên thu c:
t lo i thu c có th có nhi u tên thu c: tên hóa h c, tên bi t d
c, tên th
ng m i
Công d ng thu c:
Ch ng nhi m khu n: các lo i kháng sinh, sulfamid
Phòng b nh: vaccine, huy t thanh
Ch n oán b nh: BCG test
Gi m tri u ch ng: gi m au, gi m s t, gi m ho…
Tác d ng thu c:
Tác d ng t i ch : nh ng thu c không phân ph i toàn thân, ch có tác d ng t i m t
i nh t nh
có tác d ng mong mu n
Tác d ng toàn thân: nh ng thu c v t qua hàng rào sinh h c vào máu phân ph i
kh p c th t o nên các tác d ng tr c ti p ho c gián ti p v i các lo i tác d ng sau:
Tác d ng chính: tác d ng mong mu n
a Aspirin là kháng viêm, gi m au.
t k t qu
u tr . Ví d : tác d ng chính
Tác d ng ph : tác d ng không mong mu n c a thu c. Ví d : tác d ng ph c a
Aspirin là viêm loét d dày.
3
Tác d ng h i ph c: tác d ng c a thu c gây ra hi u ng nh t th i sau ó tr l i
tr ng thái ban u. Ví d : thu c tê gây nên tác d ng c ch th n kinh c m giác m t th i
gian sau ó c m giác l i h i ph c.
Tác d ng không h i ph c: tác d ng c a thu c gây ra trên c th không thay i.
Ví d : dùng Tetracycline tr em gây nên hi n t ng vàng r ng do tetracycline t o ph c
i canxi.
Tác d ng ch n l c: thu c tác d ng toàn thân phân ph i n nhi u c quan nh ng
có tác d ng c hi u s m nh t trên m t c quan. Ví d : Codein tác d ng ch n l c c
ch trên trung tâm ho nên s d ng ch a h n là tác d ng gi m au.
Tác d ng
i kháng: khi hai thu c ph i h p v i nhau có hi n t ng gi m ho c
t ho t tính c a nhau. Có nhi u lo i i kháng nh
i kháng c nh tranh,
i kháng
không c nh tranh, i kháng ch c ph n, i kháng hóa h c…
Tác d ng hi p
tính có l i ho c có h i.
ng: khi hai thu c ph i h p v i nhau có hi n t
Các y u t quy t
ng gia t ng ho t
nh tác d ng c a thu c:
D ng thu c: thu c viên, thu c b t, dung d ch…
ng thu c
Viên
c tính
Viên nén: c ng, u ng v i nhi u n
c, thu c
c h p thu
Viên b c
ng: thu c
c áo l p ngoài là
ng d , và gi m kích thích d dày
Viên bao tan trong ru t: thu c
qu n thu c không b phân h y
ng
Viên ng m
ph n
il
b o qu n, giúp
c bao bên ngoài l p nh film, giúp b o
d dày, khi xu ng ru t non m i có tác
Th r n có v ng t do có
ng,
p thu và ng m qua niêm m c
Có 2 lo i: - Ng m d
ng
ru t
c ng m cho
n khi tan h t, thu c
i h p thu qua niêm m c d
il
i
- Ng m trong mi ng thu c h p thu qua niêm m c vùng má và 1
niêm m c d dày
Viên s i b t
D ng viên nén, g p n
qua niêm m c
Viên nang
Thu c
c bao bên ngoài là l p gelatin giúp nu t d , h u h t l p gelatin
này s tan d dày, thu c h p thu qua niêm m c d dày hay ru t. Có
lo i viên nang bên trong là thu c b t, d ng h t, d ng d u hay gel
Dung d ch
Thu c hòa tan trong dung môi th
Si-rô
Dung d ch có
m c do có
ng
b o qu n thu c, có th có
thêm h ng t o mùi th m giúp d u ng, th ng dùng cho tr em
Nh t
ng
Huy n d ch
Thu c
hay ru t
c s tan nhanh và s i b t, thu c
c phân tán trong môi tr
Tinh th thu c
ng là n
4
c, h p thu nhanh
ng d u, h p thu
c treo trong dung môi là n
c h p thu
niêm m c d dày
c, h p thu qua niêm m c
Tu i ng i b nh: L u ý s d ng thu c cho tr em và ng i cao tu i vì c
m
sinh lý c th trên l a tu i này nh h ng nhi u n kh n ng h p thu, chuy n hóa và
ào th i thu c.
Phái tính: ho t tính c a d c ph m có khi bi n
trong th i k mang thai và cho con bú.
i theo phái,
c bi t
phái n
Cân n ng: s h p thu và d tr thu c thay i tùy theo l ng mô m , c n l u ý
khi s d ng các lo i thu c tan trong lipid.
i v i tr em, cân n ng có tính quy t nh
trong vi c tính li u l ng thu c.
gây
Hi n t ng quen thu c: tr ng thái c a c th ch u
c ho c không áp ng v i li u có ho t tính sinh h c.
c nh ng li u thu c áng l
Di truy n: m t s
c tính di truy n gây r i lo n du c ng h c, tác d ng d
làm thay i quá trình h p thu, chuy n hóa, và tác d ng chính c a thu c.
c lý
Ch
dinh d ng: th c n và n c u ng nh h ng t i d c ng h c, tác
ng và c tính c a thu c nh làm nhanh ho c ch m th i gian h p thu thu c t i d dày,
thành ph n thu c t o ph c v i th c n ho c i kháng v i th c n.
Th i
m dùng thu c: tác d ng d c lý, hi u qu
u tr liên quan nhi u
th i
m dùng thu c do s thay i c a l u l ng tu n hoàn gan, th n, ph i thay
theo nh p sinh h c.
Tr ng thái b nh lý: c th m t m i ho c m t ng
nhau c ng nh h ng n tác d ng c a thu c.
Môi tr
ng nh ánh sáng, nhi t
Hàm l
ng: s l
n
i
i m c ph i nhi u b nh khác
.
ng thu c có trong thành ph n
Li u l ng thu c: là s l ng thu c dùng cho ng i b nh có tác d ng
u tr mà
không gây tác h i. Tùy theo cân n ng, tu i, tình tr ng b nh,
ng dùng thu c ng i
u tr s quy t nh li u dùng phù h p.
Quy ch v thu c
c B màu .
c: nhãn thu c
c A và gi m
c A màu en,
c B và gi m
Cách b o qu n: thu c c n
c
n i khô ráo, thoáng mát, và
c phân lo i
th ti n l i cho vi c l y thu c. Nh ng thu c dùng không h t ph i y n p kín, b o
qu n t t và tránh nhi m khu n.
Tác phong c n thi t c a ng
i
ud
ng
Chính xác, khoa h c và có trách nhi m.
Sáng su t khi nh n y l nh.
Trung thành v i ch
ph i h i l i.
nh c a bác s , tuy t
Không th c hi n y l nh qua mi ng ho c
i không thay
i y l nh, n u nghi ng
n tho i.
Không pha tr n các lo i thu c v i nhau khi không có y l nh.
S p x p thu c theo th t
T thu c ph i
d tìm và tránh nh m l n.
g n n i làm vi c.
Thu c ph i có nhãn rõ ràng, s ch s .
Các lo i thu c
c b ng A, B ph i
Thu c n
riêng v i thu c viên, thu c u ng
c
c c t gi
da.
5
úng theo quy ch .
riêng v i thu c dùng ngoài
Ki m tra thu c hàng ngày
ng ho c kém ch t l ng.
b sung
c s và x lý nh ng thu c quá h n s
Ki m kê, bàn giao thu c m i ngày, m i ca tr c và ghi chép s rõ ràng.
Nghiêm ch nh tuân th 3 ki m tra, 5
m b o an toàn cho ng
i chi u.
i b nh.
Cách tính li u thu c
Ngay khi có y l nh,
u d ng ph i ki m tra h s thu c và sao y l nh thu c,
tr c khi chu n b thu c c n ph i tính
c li u l ng thu c chính xác theo c n cho m t
ng i b nh
i v i thu c viên:
Li u theo y l nh
l
ng viên thu c =
Hàm l
ng c a m i viên thu c
i v i thu c d ng dung d ch
Li u theo y l nh x
l
ng ml
=
Hàm l
Khi dùng thu c cho tr
Ch
nh li u thu c
Li u thu c d
n v th tích
ng thu c quy
ud
nh trong
n v th tích
ng c n nh ng thông tin sau:
c tính trên kg cân n ng c a tr hay trên m2 da
i 1ml, nên dùng b m tiêm 1ml ( ã tháo kim)
Không nên pha thu c vào s a, d ch nuôi d
Thu c d ng viên nên pha thêm
ng, vì li u d b m t do tr không n h t.
ng cho tr d u ng, chú ý d gây sâu r ng
cho tr
thu c xa t m tay c a tr
rút thu c chính xác.
phòng tr l y dùng.
6
4. Quy trình k thu t
Các b c ti n
hành
Ph
ng pháp ti n hành
i k t qu dùng thu c tr c ây
1. Nh n nh
a ng i b nh (NB) có các d u
ng i b nh:
ti n s d ng, hi u n i m n, ng a, bu n nôn,
n l nh, phù, khó th .
tri giác, ki n
th c kinh
ánh giá tình tr ng tri giác c a
nghi m v b nh NB
i NB
- Thông tin v
vi c dùng thu
- Tình tr ng l
- C m nh n c
TR
b nh, k t qu c a
c.
thu c vào thu c
a NB v thu c.
C
2. Ki m tra y
nh và sao
phi u thu c
c y l nh t h s , ki m tra
thu c l n 1, l y phi u thu c và
ghi nh n y :
- Tên NB
- Tên thu c, hàm l ng
- Li u l ng thu c
ng dùng thu c
- Th i gian dùng thu c
Lý do
Nh ng i m c n l u ý
Nh n bi t d u hi u d
Ng i b nh h p tác tr l i
ng thu c, báo BS
trung th c.
cân nh c vi c dùng
thu c
c
ý th c, t nh táo
u ý n ng i già và tr em
nh n bi t thu c
dùng
cho úng
- Xác nh s hi u bi t
và nhu c u v thông tin
n bi t c a NB
- Kh n ng dung n p
thu c
- NB ch p nh n và tho i
mái khi dùng thu c
- K thu t th c hi n theo
y l nh
- Tránh nh ng sai sót
làm m t an toàn cho
ng i b nh
7
i v i NB có kh n ng t
dùng thu c khi có c m tính v i
thu c d gây ng
c thu c do
d ng quá li u
- NB có th trùng tên, nên ghi
nh n h tên, tu i, s gi ng.
- úng thu c: g m tên, hàm
ng và d ng thu c
- úng li u: c n c vào hàm
ng thu c
tính chính xác
li u theo y l nh
- So sánh
ng dùng c a y
nh v i ch nh cho phép
trong h ng d n c a nhà s n
xu t
- Th i gian dùng thu c ph i phù
p v i th i gian th i thu c, và
u ki n c a NB
Hình nh minh h a
3. Chu n b
- R a tay
th ng quy
- Chu n b
thu c
- Chu n b khác
Theo quy trình r a tay n i khoa
Gi m s lây nhi m vi
sinh v t
Ch n thu c úng theo yêu c u,
An toàn v thu c, tránh
ki m tra thu c l n 2:
nh m l n
c tên thu c
- Hàm l ng thu c
- H n s d ng, ch t l ng thu c
ng c o l ng:
- C c có chia v ch
- Thìa có v ch o l ng
- ng m gi t
- Khay m thu c
- H p tán thu c viên
-L ic a
- Thìa khu y
- H p thu c cá nhân
- Gi y lau
-L y thu c viên - M n p chai
thu c vào khay
m thu c ho c vào n p h p
thu c.
- Cho vào h p ng thu c c a
NB
- Thu c viên trong v : m v thu c
cho vào h p ng thu c c a NB
Dùng cho thu c n
- Thu c còn nguyên bao bì,
nhãn rõ ràng.
- L u ý nh ng thu c cùng tên,
khác hàm l ng.
- Thu c s d ng nhi u l n ph i
o qu n nhi t
mát hay theo
quy nh c a nhà s n xu t
c
Ch n d ng c
o l ng thu c
theo d ng thu c s d ng
l y
thu c chính xác theo li u l ng
i già ch nh
y thu c viên
Tán thu c cho ng
và tr em không th
nu t viên thu c
a thu c ng
Hòa tan thu c
Chia thu c theo th i
gian cho ng i b nh
- H n ch tay ch m
thu c làm nhi m b n
thu c hay m hôi tay
làm
t thu c.
- M i NB có h p ng
thu c riêng
c phân
thành nhi u c u ng
trong ngày
8
Chú ý móng tay, k ngón tay
- H p ng thu c cá nhân có
ghi tên NB, có phân gi u ng
thu c.
- Thu c viên nang b t hay h t
i, không nên tháo r i l p v
- L y thu c
ng nu c,
dung d ch
- Thu c d ng
t
- Thu c viên
ng s i b t
4. Ki m tra l i
thu c
- L c nh và u chai thu c
tr c khi rót
- Rót thu c vào c c có chia v ch,
hay v t m u o l ng, có th
dùng b m tiêm b kim
rút
thu c
- Rót thu c không
mi ng chai
ch m vào mi ng c c
- L y gi y lau bên ngoài c chai
thu c
y kín n p chai và
vào ch
.
- Xé mi ng bao thu c
- Cho thu c vào c c có s n m t ít
c m
- Dùng thìa khu y u
c tr n
u
-Tính li u chính xác
- Tránh nhi m b n l
thu c và làm
t nhãn
thu c
- B o qu n thu c t t
- Giúp thu c hòa tan d
c h ng d n c a nhà s n
xu t thu c tr c khi tính li u và
rót thu c
-C c
ng thu c a ngang
mm t
nhìn chính xác.
nhãn chai thu c lên trên
không làm d nhãn.
- Không
thu c th a tr l i
vào chai thu c
ng n c giúp hòa tan thu c
phù h p v i l ng b t theo
ng d n c a nhà s n xu t,
không nên quá c hay quá
ng.
-Không
c u ng viên thu c
khi thu c ch a tan
- Cho thu c vào ly có n c u ng
c
- Ch thu c s i b t tan hoàn toàn
c nhãn thu c l n 3 tr c khi - Th c hi n úng 3 ki m u d ng th c hi n v i tinh
t thu c hay b v thu c
tra tránh sai sót vì ây là th n trách nhi m cao, c n
- So sánh l i gi a y l nh thu c,
thu t òi h i s chính th n, không ch quan
phi u thu c và l thu c
xác cao
5. Ki m tra gi
dùng thu c
- Xem gi dùng thu c c a NB
trên phi u thu c
6.
Mang khay thu c ho c xe thu c
em thu c
n gi ng
nh
-Thu c
Phân b thu c h p v i
tính ch t d c lý c a
thu c
Ti n nghi, s ch s t o
ni m tin cho NB
9
Thu c
c dùng úng theo
gi yêu c u c a bác s
u tr
7.
i chi u
úng NB
8. Gi i thích
i NB
TRONG
9. Phát thu c
cho NB
10. D n d p
ng c
SAU
11. Ghi chép
s
Xem tên trong phi u thu c v i
tên ng i b nh
u gi ng
ng th i h i NB:
- H tên y
- Tu i
- Trình bày NB: m c ích, tác
ng, tính ch t c a thu c.
a h p ho c bao thu c ã
chia theo gi và ghi rõ tên NB,
tên thu c cho NB
- H ng d n NB cách dùng
thu c:
ng dùng, th i gian
- Gi i thích nh ng d u hi u c a
ng, tác d ng ph c a thu c
- Cho NB ký tên vào phi u công
khai thu c
phi u thu c vào ô gi ti p
theo.
khay thu c, xe thu c v ch
- i ud
ng a tay
- Ngày gi phát thu c cho NB
- Tên thu c ã phát
ng dùng
- Ph n ng c a NB
- Tr ng h p không phát thu c
c nh NB v ng m t, không
p tác dùng thu c, lý do NB
không dùng thu c…
- Tên D th c hi n
Xác nh úng ng i
nh
phát thu c
úng
úng tên, tu i, s gi ng
-H i
NB t tr l i n u
-Cung c p ki n th c cho
NB
- Giúp NB tin t ng vào
u tr
-T ng kh n ng t dùng
thu c
- NB t nh n bi t d u
hi u b t th ng c n báo
ngay nhân viên y t
- NB bi t lo i thu c ang
d ng
NB hay thân nhân ch p nh n
vi c dùng thu c
- D tua sau th c hi n
ti p.
- D l y s d ng
- Ghi vào h s
bác
u tr và
u
ng các tua n m rõ
10
c
- Yêu c u NB l p l i cách dùng
thu c
- Gi i áp m i th c m c c a NB
h n m rõ thông tin, tránh
hi u nh m và s d ng thu c
sai.
- NB ký tên tr c m t
u
ng
- D ng c x p ng n n p, theo
th t
- Tuân theo quy nh ghi h s
- Ghi trung th c nh ng ph n
ng c a NB ho c lý do không
p tác
u tr c a NB
- Ghi thu c do chính tay mình
th c hi n
- Bàn giao D tua sau nh ng
tr ng h p ch a phát thu c
c ho c ph n ng NB c n
theo dõi
5. T
5. 1
ánh giá và hu n luy n
ánh giá tr
c hu n luy n
Bài ki m tra sau g m 15 câu h i úng/sai.
Stt
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
ánh d u
vào c t úng ho c sai.
Câu h i
D ph i n m rõ 3 ki m tra, 5 i chi u khi phát thu c cho NB
Thu c c n
c
n i khô ráo, thoáng mát, và
c phân lo i
th
Ch c n h i tên ng i b nh tr c khi phát thu c
Li u l ng thu c cho tr em th ng
c tính d a vào kg cân
ng
u d ng không nên gi i áp th c m c v thu c cho NB nhi u
vì m t th i gian
D
c phép th c hi n y l nh thu c qua
n tho i
Ki m tra thu c l n 2
c th c hi n tr c khi c t l thu c
Li u l ng thu c là s l ng thu c dùng cho ng i b nh có tác
ng
u tr mà không gây tác h i.
u hi u d ng thu c g m n i m n, ng a, bu n nôn, n l nh,
phù, khó th .
D tránh ch m tay vào thu c khi l y thu c viên phát cho NB
D có th
a c chai thu c Siro ho cho NB t chia u ng trong
ngày
D nên phát thu c cho NB úng gi theo y l nh
Tác d ng ph là tác d ng không mong mu n c a thu c.
Luôn luôn dùng mu ng cà phê
l ng thu c cho tr
D ph i ghi t t c các lo i thu c phát cho NB vào h s
úng
Sai
5. 2 Hu n luy n có giáo viên t i phòng th c hành
Tr
n
t
c bu i hu n luy n, giáo viên có trách nhi m thông báo nh ng yêu c u chính
c trong bu i hu n luy n
Sinh viên ph i ch c ch n hi u rõ các v n
liên quan
n k thu t.
Khi b t u bu i hu n luy n, nên làm rõ các câu h i, gi i áp nh ng th c m c
a sinh viên, và th o lu n nh ng m c tiêu sinh viên c n t
c trong bu i hu n luy n.
Tóm t t nh ng v n
c n chú ý
Tr c khi th c hành, sinh viên th o lu n theo nhóm, nh c l i trình t
trong k thu t, nêu nh ng b c quan tr ng trong k n ng, th o lu n các v n
và
a ra gi i pháp
các b c
khó kh n
Giáo viên gi i thích và làm m u
Giáo viên gi i thích toàn b quy trình k thu t, trình di n các b
trình, sinh viên quan sát có th v a làm theo.
Sinh viên t nh n xét và
c theo quy
t câu h i
Giáo viên gi i thích l i các v n
theo yêu c u sinh viên
Ki m tra s ti p thu c a sinh viên
Giáo viên s m i m t sinh viên th c hi n l i k thu t
Giáo viên nh n xét nh ng u
m, nh ng sai sót c n chú ý v i c nhóm
Th c hành theo nhóm
11
Yêu c u t t c sinh viên u ph i th c hành theo quy trình k thu t. Giáo viên
u ch nh thao tác giúp sinh viên quen d n v i các k n ng. Giáo viên chú ý nh ng sai
sót khi sinh viên th c hành, h ng d n l i giúp sinh viên th c hi n cho d dàng và t
yêu c u
Các b n sinh viên khác cùng quan sát b n th c hi n thao tác trong k thu t,
cùng óng góp ý ki n và rút kinh nghi m khi giáo viên s a sai.
5. 3 T
l
D
ng giá (B ng ki m quy trình)
i ây là b ng ki m th c hành. Sinh viên có th dùng b ng này
th c hành
Ng i quan sát s
n vào b ng th c hành trong khi sinh viên th c hi n k
thu t. Sinh viên c n bi t r ng b c nào làm t t, b c nào còn ch a chính xác và b c
nào b c nào ã b qua.
Các b
c
T t
1. Nh n nh:
-Thông tin v b nh
- K t qu c a vi c dùng thu c, xét nghi m liên quan
-Tình tr ng nghi n, l thu c vào thu c
-Ý thích, c m nh n và tâm lý dùng thu c
2. Ki m tra y l nh thu c
Th c hi n 6 úng:
- úng tên NB
- úng tên thu c
- úng li u l ng thu c
- úng
ng dùng thu c
- úng th i gian dùng thu c
- úng ch nh thu c
3. R a tay
-R a tay n i khoa
-Làm khô tay
4. Chu n b
So n khay d ng c
- So n úng thu c
+
c tên thu c
+ H n s d ng, ch t l ng thu c
+ Hàm l ng thu c
- Thìa
- C c có chia v ch
- B m tiêm
- H p ng thu c cá nhân
- Gi y lau
-L ic a
- Phi u thu c
5. L y thu c
5. 1. L y thu c viên
-Tính
s viên thu c cho vào h p
ng thu c c a NB
-Tránh ch m tay vào thu c
5. 2. L y thu c d ng nu c, dung d ch
Thu c dung d ch trong chai
- L c u chai thu c tr c khi rót,
- L ng thu c
li u cho vào c c
- Không
thu c th a tr l i vào chai thu c
- Dùng gi y lau bên ngoài c chai thu c
Thu c dung d ch d ng ng
12
t Sai Không
làm
Ghi
chú
- Dùng l i c a, c a 2 u ng thu c
- Dùng bông c u khô b 2 u ng thu c, cho thu c
vào ly
-Không c n hòa thêm n c vào thu c
Thu c nh t ng d ng gói
- C t hay xé u v bao thu c
- Cho thu c
li u vào ly
- Không hòa thêm n c
5. 3 Thu c d ng b t
- Cho thu c vào c c có s n m t ít n c m, khu y
u
5. 4. Thu c viên d ng s i b t
- Cho thu c vào ly n c u ng
c
- Ch thu c tan hoàn toàn
6. Ki m tra l i thu c
c nhãn thu c l n 3 tr c khi c t thu c hay b v thu c
7. Ki m tra gi dùng thu c úng theo ch nh
8. em thu c n gi ng b nh
9.
i chi u úng NB
Ki m tra tên trong phi u thu c v i tên NB
u
gi ng ng th i v i h i h tên NB
10. Phát thu c cho NB
ng d n rõ cách s d ng thu c
Gi i thích tác d ng chính, tác d ng ph , nh ng d u
hi u b t th ng nh n i m n ng a, bu n nôn, l nh
run…
Gi i áp th c m c
i NB l p l i cách dùng thu c
Cho NB ký tên vào phi u công khai thu c
11. D n d ng c
phi u thu c vào ô gi ti p theo
d ng c ng n n p v ch c
D r a tay
12. Ghi h s
Ngày gi phát thu c cho NB
- Tên thu c ã phát
ng dùng
- Ph n ng c a NB
- Tr ng h p không phát thu c
c nh NB v ng
t, không h p tác dùng thu c, lý do NB không dùng
thu c…
- Tên D th c hi n
6. Th c hành
6. 1 Th c hành t i labo (không có giáo viên)
Tr
c khi b
c vào ph n th c hành ph i
Hình thành nhóm th c hành v i 2 ng
Phân chia vai trò c a ng
m b o r ng sinh viên:
i
i quan sát và sinh viên
Th c hành
Tr c khi th c hành m i m t thành viên tham gia t chu n b v vai trò c a
mình trong vài phút. Sinh viên c n chu n b nh ng d ng c c n ph i có, giám sát viên
13
nhìn vào (B ng ki m phát thu c và ghi chép). Sau ó sinh viên b t
giám sát ánh giá d a trên b ng O&P.
Th c hành v i nhóm ho c m t mình
u th c hành, ng
b t c n i nào khi có
i
u ki n
Sinh viên ã th c hành t i labo, sinh viên có s n b ng ki m trong tay, vì v y
sinh viên có th t th c hành m t mình, ho c v i nhóm 2 ng i theo b ng ki m.
S p x p vi c th c hành m t cách có h th ng
Th c hành có h th ng là:
Th c hi n ho t
ng d a trên tiêu chu n th c hành
ánh giá vi c th c hành c a sinh viên
H i quan sát v quá trình th c hành
N u c n thi t: Xác
n th c hành ti p theo
nh nh ng
m chi ti t trong quá trình tham gia cho nh ng
6. 2 Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch
Sau khi sinh viên ã th c hi n
c quy trình k thu t, sinh viên s có th i gian
th c t p t i b nh vi n. T i b nh vi n có th sinh viên th y các
u d ng viên phát
thu c không hoàn toàn gi ng nh sinh viên ã h c t i tr ng. Sinh viên
ng lo l ng mà
hãy quan sát và phân tích xem h ã th c hi n nh th nào, lý do t i sao l i có khác so
i sinh viên h c. Có th các b c c a quy trình
c cô ng l i theo các b c ít h n
ho c khác m t chút, nh ng v c b n là nh sinh viên ã h c tr ng
6. 3 T
ánh giá quá trình rèn luy n
Sinh viên có th t
ánh giá quá trình rèn luy n b ng các cách sau:
Quay camera: Sinh viên có th
t máy quay m t ch có th phù h p, ho c
nh m t ng i quay cho m i khi sinh viên mu n xem l i quá trình th c hi n k thu t c a
mình
Sinh viên giám sát l n nhau: Sinh viên c ng có th l p m t nhóm h c t p
nh
sinh viên mình quan sát quá trình th c hi n k thu t d a vào b ng ki m. T t nh t m i l n
quan sát là m t sinh viên khác.
Sinh viên l p tr c giám sát: Khi i th c t p t i b nh vi n, sinh viên s g p các
anh ch sinh viên h c tr c và nh h quan sát giúp
Nhân viên giám sát: Khi i th c t p t i b nh vi n, s có nhân viên b nh vi n
giám sát vi c phát thu c và ghi chép h s c a sinh viên. V y sinh viên ph i có kh n ng
áp d ng các ki n th c ã h c và th c hi n úng quy trình k thu t.
14
CÁCH PHA THU C
1. Gi i thi u k n ng
thu t pha thu c là m t trong nh ng k thu t c b n trong ph n chu n b thu c
cho ng i b nh. Trên th tr ng hi n nay, thu c tiêm
c óng gói trong 2 d ng: ng
và l . Thu c ng ch s d ng m t li u d i d ng l ng. Thu c ng có nhi u th tích khác
nhau t 1ml -10ml hay có th l n h n. ng thu c
c làm b ng th y tinh và có m t ch
th t c ng thu c
b ng. M t vòng tròn màu chung quanh c ng thu c là n i có
th b ng thu c d dàng. Thu c
c rút ra kh i ng thu c b ng b m tiêm và kim v i
kh u kính nh nh
ng tác kéo nòng trong t o áp l c hút trong b m tiêm.
thu c là m t v t ch a thu c d ng l ng hay d ng b t
c s d ng cho m t
li u hay nhi u li u và có m t n p cao su trên. Trên ph n cao su có m t n p b ng kim
lo i ho c b ng nh a b o v cho n khi thu c ó
c s d ng. Trên nhãn thu c có ghi
rõ lo i và l ng dung môi dùng
pha thu c. N c mu i sinh lý và n c c t vô trùng là
nh ng dung môi th ng dùng
pha thu c.
t s l thu c ch a dung môi pha thu c trong khoang trên và thu c b t trong
khoang d i, hai khoang này cách bi t b ng m t nút ch n cao su. Khi chu n b pha
thu c,
u d ng ch c n n nh vào ph n trên c a l thu c
ánh b t nút ch n cao
su xu ng thì ph n dung môi và ph n thu c b t s hòa tan vào nhau. Khác v i rút thu c
ng, rút thu c l là h th ng kín, vì v y c n b m khí vào l
vi c rút thu c ra
cd
dàng.
u d ng c n ph i bi t rõ quy trình pha thu c và th n tr ng trong thao tác
có
c m t b m tiêm thu c không b nhi m khu n và không làm gi m li u l ng c a thu c.
2. M c tiêu k n ng
Mô t các ph n c a b m tiêm.
Li t kê 2 lo i b m tiêm th
ng
c s d ng.
Mô t 3 ph n c a kim tiêm.
Nh ng nguyên t c
Chu n b
y
ud
ng c n tuân theo trong quy trình pha thu c
.
Th c hi n úng và an toàn quy trình k thu t pha thu c.
Th o lu n và t rèn luy n v thái
và k n ng khi th c hi n quy trình k thu t.
3. Lý thuy t liên quan
3. 1 Khái ni m c
b n
B m tiêm:
m tiêm bao g m m t nòng
kim tiêm, và nòng trong là pittông.
ho c không có kim tiêm trong bao
tuy t i không tái s d ng trong k
ngoài hình tr , ph n u
c thi t k kh p v i c
M i b m tiêm
c óng gói vô khu n có kim tiêm
bì nh a ho c gi y. B m tiêm ch s d ng m t l n,
thu t tiêm thu c cho ng i b nh.
Hình 1: Các ph n c a b m tiêm
m tiêm
c chia làm 2 lo i: Non-Luer-Lok và Luer-Lok. B m tiêm non-Luer-Lok
d ng kim tiêm tr t g n vào u b m tiêm. B m tiêm Luer-Lok s d ng kim tiêm c
bi t có th v n xo n
g n vào u b m tiêm
tránh kim tiêm b tu t ra kh i u b m
tiêm.
15
Hình 2: B m tiêm non-Luer-Lok
Hình 3: B m tiêm Luer-Lok
Có nhi u c b m tiêm khác nhau t 1ml n 60ml. B m tiêm 1ml n 30ml th ng
c dùng cho các lo i thu c
ng t nh m ch. B m tiêm 1ml n 3ml
c dùng trong
tiêm b p và tiêm d i da. Trên thân b m tiêm có v ch nh chia theo ml ho c
n v.
m tiêm chia theo
nv
c dùng trong tiêm insulin.
u d ng c n xác nh b m
tiêm phù h p tùy theo lo i thu c và
ng tiêm.
Hình 4: Các c b m tiêm th
ng dùng
Hình 5: B m tiêm insulin
Kim tiêm
Kim tiêm
c óng gói vô khu n riêng bi t ho c óng gói cùng v i b m tiêm. M t
kim tiêm g m có 3 ph n: c kim, thân kim và m t vát kim.
c kim dùng
g nv i u
16
- Xem thêm -
.PDF 
439 
359 
89 
