Tài liệu Kiến thức, thực hành về kiểm soát hen phế quản của bệnh nhân hen phế quản tại bệnh viện bạch mai

B GIÁO D C VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI H C THĂNG LONG KHOA KHOA H C S C KH E B MÔN ĐI U D NG NGUY N H I Y N Mã sinh viên: B00218 KI N TH C, TH C HÀNH V KI M SOÁT HEN PH QU N C A B NH NHÂN HEN PH QU N T I B NH VI N B CH MAI, NĔM 2013 Đ TÀI T T NGHI P C NHÂN ĐI U D Hà N i, 11/2013 NG H VHVL B GIÁO D C VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI H C THĂNG LONG KHOA KHOA H C S C KH E B MÔN ĐI U D NG NGUY N H I Y N Mã sinh viên: B00218 KI N TH C, TH C HÀNH V KI M SOÁT HEN PH QU N C A B NH NHÂN HEN PH QU N T I B NH VI N B CH MAI, NĔM 2013 Đ TÀI T T NGHI P C NG IH NHÂN ĐI U D NG D N: THS. L U PH NG H VHVL NG LAN Hà N i, 11/2013 Thang Long University Library C NG HÒA XÃ H I CH NGHĨA VI T NAM Đ c l p – T do – H nh phúc ______ L I CAM ĐOAN Kính gửi: Phòng Đào tạo đại học –Trường Đại học Thăng Long Bộ môn Điều dưỡng – Trường Đại học Thăng Long Hội đồng chấm luận văn tốt nghiệp Cử nhân. Tôi xin cam đoan đã th c hi n quá trình làm khóa lu n m t cách khoa h c và chính xác. Các s li u, cách xử lý và phân tích s li u là hoàn toàn trung th c, khách quan. Hà Nội, ngày 20 tháng 11 năm 2013 Tác gi Nguy n H i Y n i L IC M N Trong su t quá trình h c t p và hoàn thành khóa lu n này, tôi đã nh n đ s h ng n, gi p đ quý áu c a các th y cô, các anh ch , các m và các l ng kính tr ng và i t n sâu s c tôi xin đ c n V i c ày t l i c m n chân thành t i: Ban giám hi u, Ph ng đào t o đ i h c, B môn Đi u ng tr ng Đ i H c Th ng Long đã t o m i đi u ki n thu n l i gi p đ tôi trong quá trình h c t p và hoàn thành khóa lu n t t nghi p này. Em xin c m n nh ng ng i th y kính m n đã h t l ng gi p đ , y o, đ ng vi n và t o m i đi u ki n thu n l i cho tôi trong su t quá trình h c t p và hoàn thành khóa lu n t t nghi p Toàn th các ác s , y tá t i khoa Khám h ng n, ch nh - B nh vi n B ch Mai đã o và t o m i đi u ki n thu n l i cho tôi trong quá trình làm vi c h c t p và thu th p s li u t i khoa đ tôi có th hoàn thành đ c khóa lu n t t nghi p. Xin chân thành c m n các th y cô trong h i đ ng ch m lu n v n đã cho tôi nh ng đóng góp quý áu đ hoàn ch nh khóa lu n này Xin c m n các nh nhân và gia đình c a h đã h p tác và cho tôi nh ng thông tin quý giá đ nghi n c u Xin chân thành c m n m , anh ch m, n , đ ng nghi p đã luôn n c nh đ ng vi n và gi p đ tôi h c t p làm vi c và hoàn thành khóa lu n Hà Nội, ngày 20 tháng 11 năm 2013 H c viên Nguy n H i Y n ii Thang Long University Library CÁC CH VI T T T AAFA: Asthma an All rgy Foun ation of Am rica: T ch c H n và D ng Mỹ ACT: Asthma Control T st: B công c đánh giá ki m soát h n AIRIPA: Asthma insights and reality study - Asia Pacific: Th c tr ng ki m soát h n t i Châu Á - Thái Bình D CLB: Câu l c CĐ: Cao đẳng DƯ-MDLS: D ng - Mi n ng ch lâm sàng ĐH: Đ ih c GINA: Global Initiativ for Asthma: Chi n l HPQ: H n ph qu n ISAAC: International Study for Asthma and Allergy in Children ICS: Inhal LABA: Long Activ B ta Agonist: Nhóm kích thích TC: T i ch c THCS: Trung h c c s WHO: Worl H alth Organization: T ch c Y t Th gi i Corticost roi s: Corticost roi iii c toàn c u v h n ph qu n ng hít ta tác ng kéo ài M CL C Đ T VẤN Đ ............................................................................................................. 1 Ch ng 1: T NG QUAN ........................................................................................... 3 1 1 D ch t h c v h n ph qu n ................................................................................. 3 1 1 1 Đ l u hành c a h n ph qu n ........................................................................... 3 1 1 2 Gánh n ng o h n ph qu n .............................................................................. 5 1 2 Các y u t nguy c gây h n ph qu n ................................................................... 5 1 3 Đi u tr ph ng (ki m soát) h n ph qu n ......................................................... 6 1 3 1 Th c tr ng ki m soát h n ph qu n hi n nay ..................................................... 6 1 3 2 M c ti u đi u tr ki m soát ( ph ng) h n ph qu n ....................................... 7 1 3 3 Đi u tr ki m soát h n ph qu n ......................................................................... 8 1 4 Vai tr c a câu l c H n ph qu n ................................................................. 10 1 5 M t s nghi n c u tr n Th gi i và Vi t Nam trong vi c đi u tr và ph ng HPQ.... 11 1 5 1 Tr n Th gi i .................................................................................................... 11 1 5 2 T i Vi t Nam .................................................................................................... 11 Ch ng 2: Đ I TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U ............................ 12 21 Đ it ng nghi n c u......................................................................................... 12 2 1 1 Ti u chuẩn l a ch n nh nhân ...................................................................... 12 2 1 2 Ti u chuẩn lo i trừ .......................................................................................... 12 2 2 Đ a đi m và th i gian nghi n c u ...................................................................... 12 2 3 Ph ng pháp nghi n c u .................................................................................... 12 2 4 C m u và ph ng pháp ch n m u.................................................................... 12 2 4 1 C m u ............................................................................................................. 12 2 4 2 Ph ng pháp ch n m u ................................................................................... 12 2 5 Thu th p và xử lý s li u .................................................................................... 12 2 5 1 Các c thu th p s li u ................................................................................ 12 2 5 2 Xử lí s li u ..................................................................................................... 13 2 5 3 Kỹ thu t kh ng ch sai s ............................................................................... 13 2 6 Đ o đ c nghi n c u ........................................................................................... 13 Ch ng 3: K T QUẢ NGHIÊN C U ..................................................................... 14 3 1 Đ c đi m chung c a các đ i t ng nghi n c u ................................................. 14 iv Thang Long University Library 3 1 1 Tu i ................................................................................................................. 14 3 1 2 Gi i.................................................................................................................. 14 3 1 3 Khu v c s ng ................................................................................................... 15 3 1 4 Ngh nghi p ..................................................................................................... 16 3 1 5 Trình đ v n hóa .............................................................................................. 16 3 1 6 Th i gian m c h n ph qu n ............................................................................ 17 3 1 7 Các nh k m th o nh nhân h n ph qu n ............................................... 17 3 2 Th c tr ng ki n th c trong đi u tr 3 2 1 Ki n th c v đi u tr ph ng và ki m soát HPQ nh nhân HPQ .... 18 ph ng......................................................................... 18 3 2 2 Hi u i t v các thang đi m đánh giá m c đ ki m soát h n ......................... 18 3 3 Th c tr ng th c hành v đi u tr 3 3 1 Th c tr ng đi u tr ph ng............................................................................ 19 3 3 2 Th c tr ng v cách hi n thu c 3 3 3 Thu c Ch ph ng HPQ ................................................ 19 ph ng ............................................................................................... 19 3 3 4 M c đ ki m soát h n 3 3 5 Th c hi n ph ng và ki m soát h n ph qu n ............ 19 2 nhóm đ i t ng nghi n c u .................................. 20 ph ng HPQ ................................................................................ 20 ng 4: BÀN LU N ............................................................................................ 21 4 1 Th c tr ng ki n th c v ki m soát h n ph qu n................................................ 21 4 2 Th c tr ng th c hành trong đi u tr ki m soát HPQ ......................................... 23 Ch ng 5: K T LU N ............................................................................................. 25 5 1 Th c tr ng ki n th c v ki m soát HPQ ............................................................ 25 5 2 Th c tr ng th c hành v ki m soát HPQ ........................................................... 25 KI N NGHỊ .............................................................................................................. 26 TÀI LI U THAM KHẢO ......................................................................................... 27 v DANH M C CÁC B NG Tên b ng STT Trang B ng 1 1: Tỷ l h n ph qu n tr n th gi i ................................................................ 4 B ng 1 2: So sánh tình hình ki m soát h n ph qu n m t s n c th o AIRIAP ............ 7 B ng 1 3: M c đ đánh giá ki m soát h n ph qu n ................................................. 9 B ng 3 1: T l khu v c s ng c a nh nhân HPQ .................................................. 15 B ng 3 2: Trình đ v n hóa c a các đ i t B ng 3 3: T l các nh k m th o v i ng trong nhóm nghi n c u ................... 16 nh h n ph qu n các đ i t ng nghi n c u.... 17 B ng 3 4: Hi u i t v t m quan tr ng c a đi u tr ph ng HPQ 2 nhóm nghi n c u... 18 B ng 3 5: Hi u i t v thang đi m đánh giá m c đ ki m soát h n câu l c h n ph qu n ............................................................................................ 18 B ng 3 6: So sánh s B ng 3 7: So sánh s B ng 3 8: Thu c nh nhân đã đi u tr ph ng có tham gia câu l c nh nhân th c hi n thu c đ ng có tham gia câu l c ph ng đ c ùng B ng 3 9: B ng so sánh k t qu đi u tr B ng 3 10: Th c hi n th nhóm tham gia các HPQ ..... 19 nh nhân HPQ .................................. 19 ph ng ki m soát HPQ 2 nhóm ph ng HPQ HPQ 19 nhóm nh nhân .. 20 nh nhân tham gia câu l c ng xuy n ............................................................................................................20 vi Thang Long University Library DANH M C BI U Đ Tên bi u đ STT Bi u đ 3 1: T l các nhóm tu i Bi u đ 3 2: Ti l phân gi i tính Trang nh nhân h n ph qu n .................................... 14 nh nhân h n ph qu n .............................. 14 Bi u đ 3 3: Khu v c s ng c a 2 nhóm câu l c nh nhân có tham gia và không tham gia h n ph qu n ........................................................................................... 15 Bi u đ 3 4: Các nhóm ngh nghi p c a các Bi u đ 3 5: Trình đ v n hóa c a các đ i t gia câu l c nh nhân h n ph qu n .................... 16 ng nhóm có tham gia và không tham HPQ ................................................................................................... 17 Bi u đ 3 6: Th i gian m c h n ph qu n c a các vii nh nhân tham gia nghi n c u 17 Đ TV NĐ H n ph qu n (HPQ) là m t h p n c ta cũng nh n n và có xu h các n nh ph i n trong các ng hô c tr n th gi i B nh o nhi u nguy n nhân gây ng ngày càng t ng T ch c Y t Th gi i n m 2005 đ a ra con s m c h n ph qu n tr n th gi i là kho ng 300 tri u ng s có th m 100 tri u ng i i Ư c tính đ n n m 2025 m c h n ph qu n m i [18] S gia t ng nhanh chóng c a h n ph qu n đ nh m n tính đ kh p các châu l c tr n th gi i c GINA (Glo al Initiativ for Asthma) 2004 thông áo: V ng Qu c Anh, n c c ng h a Ail n có t l HPQ cao nh t Th gi i là 16 1%, t l này cao g p 5 l n so v i 25 n m tr qua, c, t i châu Đ i D ng t l HPQ là 14 6% t ng nhanh trong th p k B c Mỹ là 11 2% Ở Nam Phi tỷ l HPQ là 8 1% vùng Nam Phi cao h n các vùng khác c a Châu Phi…[18] Ở Vi t Nam tuy ch a có th ng k đ y đ ,đ l u hành h n thành Vi t Nam n m 2010 là 4 1%, trong đó, tỷ l m c tu i >80 (11 9%) và th p nh t n gi i Trong s các đ a ph nghi n c u, đ l u hành h n cao nh t là i tr nh cao nh t là nhóm tu i 21-30 (1 5%) Tỷ l m c h n là 4 6%, cao h n so v i tỷ l 3 62% D ng ng nhóm nam gi i ng ti n hành Ngh An (7 65%) và th p nh t Bình ng (1 51%) [10] Thi t h i o h n ph qu n gây ra không ch là các chi phí tr c ti p cho đi u tr mà c n làm gi m kh n ng lao đ ng, gia t ng các tr ng h p ngh làm, nh h ng đ n các ho t đ ng th l c Nghi n c u c a AIRIAP (Asthma Insights an R ality in Asia-Pacific) v tình hình HPQ t i Châu Á-Thái Bình D l ng n m 2000 cho th y: t nh nhân ngh h c, ngh làm trong m t n m là 30-32% ( Vi t Nam là 16-34%); t l nh nhân nh p vi n c p c u trong n m là 34% (trong đó Vi t Nam là 48%); B nh nhân m t ng trong 4 tu n qua là 47% ( Vi t Nam là 71%) [16] Th i gian qua, vi c ph ng HPQ th o h k t qu o hi u rõ c ch ng n c a GINA đã đ t đ c nhi u nh sinh c a HPQ, nh n i n và ph ng tránh các y u t nguy c gây HPQ s m, đ c i t là nâng cao vi c ki m soát và c i thi n ch t l cu c s ng c a ng i ng nh [12] Tuy nhi n, th o áo cáo c a nhi u công trình nghi n c u tr ng và ngoài n c v th c tr ng ki m soát và HPQ v n c n nhi u thi t 1 Thang Long University Library sót, nhi u nh nhân không đ nhi u l n khi n c đi u tr ph ng n n c n h n ph qu n tái phát nh nhân nay càng n ng, chi phí cho đi u tr t n kém, t ng t l nh p vi n c p c u, hi u qu đi u tr không cao [8] [16] [19] [21] Vi c thành l p các câu l c và t v n h n ph qu n đã và đang đóng góp vào vi c ki m soát c n h n ph qu n r t h u ích góp ph n nâng cao hi u i t và ch t l ng cu c s ng cho nh nhân h n ph qu n Vì v y ch ng tôi ti n hành đ tài: “Kiến thức, thực hành về kiểm soát hen phế quản của bệnh nhân hen phế quản tại Bệnh viện Bạch Mai năm 2013” nhằm m c 2 m c ti u sau: 1. Mô t ki n th c v ki m soát HPQ b nh nhân HPQ đang đi u tr t i B nh vi n B ch Mai nĕm 2013. 2. Mô t th c hành v ki m soát HPQ B nh vi n B ch Mai nĕm 2013. . 2 b nh nhân HPQ đang đi u tr t i Ch ng 1: T NG QUAN 1.1 D ch t h c v hen ph qu n 1.1.1 Độ lưu hành của hen phế quản H n ph qu n là m t trong nh ng gi i, nh g p m c nh ngày càng t ng, đ c i t nh ph i mãn tính ph m i l a tu i và t t c các n c Trong v ng 20 n m g n đây tỷ l trẻ m [1] [14] Tỷ l trẻ m có tri u ch ng h n ph qu n thay đ i từ 0-30% tùy th o đi u tra Đ ng tr i n nh t tr n th từng khu v c tr n th gi i [13] c s gia t ng nhanh chóng nh v y, t ch c Y t Th gi i WHO quan tâm đ n vi c so sánh tỷ l h n ph qu n gi a các n c Các k t qu nghi n c u c a ISAAC (Int rnational Stu y for Asthma an All rgy in Chil r n) cho th y h n ph qu n là c n nh đang gia t ng tr n toàn th gi i và có s khác i t l n gi a các châu l c Nghi n c u toàn c u cho th y t l h n ph qu n cao nh t D ng(28%) [18], Châu Âu, t l h n ph qu n cao Anh(15%-19 6%) [24], Châu Phi có t l h n ph qu n cao t i Châu Mỹ t l h n ph qu n ph qu n cao Châu Đ i các đ o V ng Qu c Nam Phi (26 8%) [18], vùng Nam Mỹ là 23% [22], t i Châu Á t l h n Ixar n (16%) [14]và H ng Kong (12%) [24] UK centre of global asthma crisis Wednesday, 18 February, 2004 Hình 1.1: Tỉ lệ dân số bị mắc Hen phế quản trên Thế giới 3 Thang Long University Library Bảng 1.1: Tỷ lệ hen phế quản trên thế giới [18] Scotlen T l (%) 18.4 Ivory T l (%) 7.8 Italia T l (%) 4.5 Gi – sây 17.6 Colombia 7.4 Oman 4.5 Guo – sây 17.5 Th Nh Kỳ 7.4 Pakixtan 4.3 X Wal s 16.8 Li – B ng 7.2 Tunisia 4.3 Đ o Man 16.7 Kenya 7.0 Vecdo 4.2 Anh 15.3 Đ c 6.9 Latvia 4.2 New Zeland 15.1 Pháp 6.8 Balan 4.1 Úc 14.7 Nauy 6.8 Angieri 3.9 C ng h a Ail n 14.6 Nh t B n 6.7 Hàn Qu c 3.9 Canada 14.1 Th y Đi n 6.5 B ng – la – đét 3.8 Peru 13.0 Thái Lan 6.5 Maroc 3.8 Trinidad và Tobago 12.6 H ng Kông 6.2 Palettin 3.6 Braxin Các ti u V Etiopi 3.1 Qu c gia 11.4 Qu c gia ng Qu c 6.2 Qu c gia Ả R p th ng nh t Mỹ 10.9 B 6.0 Đan M ch 3.0 Eigi 10.5 Áo 5.8 Ấn Đ 3.0 Paraguay 9.7 Tây Ban Nha 5.7 Đài Loan 2.6 Uruguay 9.5 Ả R p X Út 5.6 C ng H a Séc 2.4 Ixaren 9.0 Achentina 5.5 Th y Sỹ 2.3 Bacbado 8.9 Iran 5.5 Nga 2.2 Panama 8.8 Estonia 5.4 Trung Qu c 2.1 Cô – oét 8.5 Nigieria 5.4 Hy L p 1.9 Ucraina 8.3 Chi – lê 5.1 Georgia 1.8 Ecuado 8.1 Singapo 4.9 Nepan 1.5 Nam Phi 8.1 Malaixia 4.8 Rumani 1.5 C ng h a Séc 8.0 B Đào Nha 4.8 Aniban 1.3 Ph n Lan 8.0 Udobekixtan 4.6 Indonesia 1.1 Manta 8.0 FYR Makedonia 4.6 Macao 0.7 4 Vi t Nam là m t n c thu c khu v c Đông Nam Á có tỷ l h n ph qu n t ng nhanh trong nh ng n m g n đây Nghi n c u c a khoa D c a ng-Mi n nh vi n B ch Mai n m 1998 k t qu tỷ l h n ph qu n n ch lâm sàng c ta là 6-7% [4] V i nh ng th ng k ch a đ y đ , c tính t l h n ph qu n c a Vi t Nam là 4- 5% thì ch ng ta có kho ng 4 tri u ng i h n ph qu n và ch c ch n t l h n ph qu n không ph i là th p [10] 1.1.2. Gánh nặng do hen phế quản Gánh n ng o h n ph qu n không ch đ i v i ng i nh mà c n nh h ng t i kinh t , h nh ph c c a gia đình và gánh n ng chung c a toàn xã h i Đ i v i ng h i nh s c kh ng đ n ch t l gi m s t, nh h ng đ n h c t p, lao đ ng và công tác, nh ng cu c s ng, h nh ph c c a n thân và gia đình, nhi u tr ng h p tử vong ho c tàn ph [16] Nghi n c u c a AIRIAP t i châu Á-Thái Bình D ng trong đó có Vi t Nam cho th y: t l nh nhân ngh h c, ngh làm trong m t n m là 30-32% ( Vi t Nam là 16-34%); t l nh nhân nh p vi n c p c u trong n m là 34% (trong đó Vi t Nam là 48%); B nh nhân m t ng trong 4 tu n qua là 47% ( Vi t Nam là 71%) [16] 1.2 Các y u t nguy c gây hen ph qu n Các y u t gây nh h ng đ n h n ph qu n có th chia thành 2 lo i: các y u t nh h n ph qu n và y u t kích thích làm kh i phát c n h n ph qu n [2][5][8][9][11]. Y u t gây nh h n ph qu n g m y u t ch th (ch y u là y u t truy n) và y u t gây c n h n ph qu n thì th ng là y u t môi tr ng - Y u t ch th : + Gen:  C đa ng Atopy  C đ a t ng ph n ng c a đ ng n khí + Béo phì + Gi i tính - Y u t môi tr ng + D nguy n:  Trong nhà: m t nhà, lông s c v t (chó, m o), i chuy n từ gián, n m, m c 5 Thang Long University Library i  Ngoài nhà: ph n hoa, n m m c… + Nhi m trùng (ch y u là virus) + Ch t gây ng từ ngh nghi p + Khói thu c lá + Ô nhi m không khí trong và ngoài nhà + Ch đ C ch n nh h ng đ n quá trình phát tri n và i u hi n c a h n ph qu n c a các y u t r t ph c t p và ch ng có t ng tác l n nhau [4][5] Nhi u hình thái g n có li n quan v i tính m n c m v i h n và môi tr ng T ng tác ph c t p gi a g n và ng có vẻ đóng vai tr ch ch t trong s hình thành khía c nh phát tri n nh là s tr ng thành c a nh Th m vào đó các ng và mi n ch và th i đi m ti p x c v i nhi m trung trong nh ng n m đ u ti n đang n i l n nh là các y u t quan tr ng làm thay đ i nguy c m c h n ph qu n tr n nh ng ng quy đ nh vi c i có s n g n m c h n ph qu n M t s đ c đi m có li n quan đ n nguy c h n ph qu n t ng cao, tuy nhi n n thân ch ng không ph i là y u t nguy n nhân th c s l h n ph qu n toàn S khác i t rõ ràng v t gi a các ch ng t c và s c t c cho th y có s khác i v gen, tuy nh n có s trùng l p v y u t môi tr ng và kinh t xã h i V m i li n quan gi a h n ph qu n và tình tr ng kinh t xã h i cho th y t l h n ph qu n các n c phát tri n cao h n so v i n c đang phát tri n, nhóm ân s ngh o cao h n so v i nhóm ân s giàu trong cùng m t qu c gia Đi u này ph n ánh s khác i t v l i s ng, môi tr ng s ng, đi u ki n ti p c n ch v y t …[18] 1.3 Đi u tr d phòng (ki m soát) hen ph qu n 1.3.1 Thực trạng kiểm soát hen phế quản hiện nay Ch n ng trình ki m soát h n ph qu n toàn c u đã đ c Ngi n c u t i các n c a ch c ti n hành nhi u c phát tri n và đang phát tri n đ u ghi nh n thành công ng trình này Tuy nhi n th c tr ng ki m soát h n ph qu n t i các n khu v c châu Á-Thái Bình D ng c n r t th p 6 c Bảng 1.2: So sánh tình hình kiểm soát hen phế quản ở một số nước theo AIRIAP [16] Ki m soát qu c Ki m soát hoàn Ki m soát m t Không ki m soát gia toàn (%) phần (%) (%) Hàn Qu c 9 69 22 H ng Kông 5 67 28 Singapo 3 55 42 Đài Loan 2 73 26 Myanma 2 54 44 Thái Lan 1 58 41 Vi t Nam 1 48 51 Trung Qu c 0 43 57 Indonesia 0 39 60 Ấn Đ 0 36 64 Philippin 0 31 69 Th o k t qu nghi n c u c a AIRIAP t i châu Á Thái Bình D ki m soát h n ph qu n ch a đ n c ta vào lo i th p, ng, k t qu nh nhân h n ph qu n c th o õi, qu n lý, ki m soát t i c ng đ ng Vì v y vi c áp soát h n ph qu n cho n c ta ng ki m nh nhân h n là r t c n thi t 1.3.2 Mục tiêu điều trị kiểm soát (dự phòng) hen phế quản Ki m soát đ c đ nh ngh a th o nhi u cách [12] Nhìn chung thu t ng “ki m soát” hàm ngh a là ph ng ngừa hay th m trí là đi u tr kh i H n ph qu n đ c khuy n cáo đi u tr n n nhằm vào ki m soát tri u ch ng lâm sàng g m c t th ng ch c n ng ph i Cho đ n nay ch a có m t lo i thu c hay ph đi u tr nào có th đi u tr t đi m h n ph qu n v n có th có cu c i t cách sử nh h n ph qu n Tuy nhi n, ng ng ho t đ ng ình th ng pháp i nh ng t i c ng đ ng n u ng đ ng các thu c ch a h n ph qu n, tránh ti p x c v i các y u t gây h n ph qu n, có đ c s h tr c a y t khi c n thi t Do v y, ngoài vi c chẩn đoán và xử trí c n h n ph qu n t i nh vi n, qu n lý và ch m sóc ng i nh h n ph qu n t i c ng đ ng là m t vi c h t s c c n thi t trong công tác ph ng ch ng h n ph qu n 7 Thang Long University Library  M c ti u ki m soát h n ph qu n đ -Đ tđ c GINA 2006 [12] xác đ nh c và uy trì ki m soát tri u ch ng h n ph qu n - Duy trì ho t đ ng ình th ng k c g ng s c - Duy trì ch c n ng ph i càng g n v i ình th ng càng t t - Ph ng ngừa c n h n ph qu n k ch phát - Tránh các tác ng ph o thu c h n ph qu n - Ph ng ngừa tử vong o h n ph qu n 1.3.3 Điều trị kiểm soát hen phế quản Đi u tr ph ng và đi u tr c t c n, trong đó đi u tr ph ng là ch y u, th o quan đi m c a GINA là n đ nh lâu ài, ng n ngừa c n h n ph qu n ằng phát hi n và đi u tr s m Các tài li u c a GINA tr c đây a tr n m c đ c a tri u ch ng, gi i h n lu ng khí và giao đ ng ch c n ng hô h p đ phân lo i h n ph qu n thành 4 c[5] [14]  B c 1 (h n ph qu n nh , ng t quãng): không c n đi u tr thu c ph ng c n, đi u tr c t c n khi c n  B c 2 ( h n ph qu n nh , ai ẳng): Ch Corticost roi ùng m t lo i thu c ph ng c n: ng hít (ICS) li u th p ho c ùng cùng v i đ ng v n β2 tác ng kéo ài: Long Acting β2 Agonist (LABA), ho c Th ophylin lo i phóng thích ch m ho c Cromon ho c kháng L ukotri n  B c 3 (h n ph qu n trung ình, ai ẳng) Corticost roi ình ho c cao cùng v i đ ng v n β2 tác ng hít li u trung ng kéo ài, cùng v i Th ophylin phóng thích ch m ho c kháng L ukotri n  B c 4 (h n ph qu n ai ẳng) ùng li u cao Corticost roi u ng, ph i h p v i đ ng v n β2 tác ng hít ho c ng kéo ài c ng v i 1 ho c 2 lo i thu c khác nh Th ophylin phóng thích ch m, kháng L ukotri n L u ý: phân c h n ch c n đ c tính khác có th a vào đ c tính thu c c nh h n Ở m i c h n đ u có th c cao nh t, cho dù các c n h n n ng nguy hi m tính m ng, o v y vi c ph ng các c n h n c p đ u c n thi t đ i v i m i tr ng h p cho ù đang c nh Phân lo i này có ích cho xử lí an đ u Ki m soát h n ph qu n có ngh a là ki m soát các i u hi n c a h n ph qu n Đ qu n lý và ki m soát h n ph qu n t t, đánh giá, đi u tr vàth o õi h n ph qu n c n: đánh giá m c đ ki m soát, đi u tr đ đ t ki m soát, th o õi suy trì ki m soát 8 Đ đánh giá m c đ ki m soát h n ph qu n, các nhà lâm sàng sử ng công c ki m soát h n ACT (Asthma Control T st) (ph n ph l c) M c đ ki m soát h n g m 3 m c đ là ki m soát hoàn toàn, ki m soát m t ph n và không ki m soát [5] Bảng 1.3: Mức độ đánh giá kiểm soát hen phế quản. Ki m soát 1 ph n ( t kì các đ c tính Ki m soát (t t c M c đ ki m soát nào/ các đ c tính sau) t kì tu n Không ki m soát nào) Tri u ch ng an Không > 2 l n/ tu n 3 hay h n các đ c (≤ 2 tu n/ l n) ngày tính c a HPQ ki m soát 1 ph n trong Gi i h n ho t đ ng Không t kì tu n nào B t kì Tri u ch ng/ th c Không B t kì gi c v đ m Nhu c u thu c c t c n ùng Không > 2 l n/ tu n (≤ 2 tu n/ l n) Ch c n ng ph i Bình th ng < 80% đoán hay giá tr t t nh t PEF hay FEV1 (n u i t tr Đ t k ch phát hen Không c) 1 hay h n / n m * ph qu n 1 l n / t kì tu n nào** * B t kì c n HPQ k ch phát nào cũng ph i x m l i m c đ đi u tr đ đ m m cđ o uy trì này là đ ** Th o đ nh ngh a, m t đ t k ch phát trong t kì tu n nào có ngh a là HPQ trong tu n đó không ki m soát Đi u tr ph ng h n ph qu n ch y u v i các th nh và vừa th h n ph qu n n ng và nguy k ch đi u tr t i c ng đ ng, nh vi n Các thu c đi u tr ph ng là thu c ùng hàng ngày kéo ài nhằm đ ki m soát h n ph qu n ch y u thông qua tác ng kháng vi m c a thu c 9 Thang Long University Library Thu c s ph ng g m Glucocorticoi hít (ICS) và toàn thân, thu c i n đ i L ukotri n , thu c đ ng v n β2 tác ng kéo ài k t h p Glucocorticoi hít, toàn thân khác [5] [12]. Thu c c t c n là thu c ùng th o nhu c u có kh n ng giãn ph qu n nhanh chóng và gi m tri u ch ng h n ph qu n Thu c c t c n g m đ ng v n β 2 tác nhanh, Anticholin rgic hít, Th ophylin tác Glucocorticoi đ ng hít đ soát h n ph qu n hi n này ng ng ng n c khuy n cáo là l a ch n hàng đ u trong ki m i vì có tác ng làm gi m nh lý vi m ph qu n, làm giãn c tr n ph qu n, gi m ti t nhày và phù n ph qu n → xử lý t t các tri u ch ng ho, kh kh , khó th và làm gi m tính ph n ng ph qu n Trong đi u tr ph ng h n ph qu n, ICS là thu c suy nh t c ch vi m m t cách có hi u qu ICS làm gi m gia t ng tính ph n ng đ gi m tri u ch ng và c n k ch phát n đ n gi m nhu c u sử gi m tỷ l tử vong ICS c n làm gi m nhu c u sử nhân h n ph qu n n ng l ng thu c c t c n, ng Pr nisolon u ng thu c Glucocorticoi Glucocorticoi ) c i thi n ch t l ng th , ki m soát vi m, (gi m tác ng ph bênh c a ng cu c s ng 1.4. Vai trò c a câu l c b Hen ph qu n H n là nh vi m mãn tính đ ng hô h p, nh lý ch y u là vi m đ ng th , co th t ph qu n và gia t ng tính ph n ng ph qu n v i nh ng tri u ch ng: ho, kh kh , khó th , n ng ng c tái phát nhi u l n, th ng x y ra v đ m và g n sáng[3] [4] [5] C n h n có th n ng h n khi ti p x c v i các y u t nguy c [7] Vì nh ng đ c đi m c a h n nh v y, ng i nh c n đ n m t i c ng đ ng Các câu l c - Ph -H c th o õi lâu ài, nhi u tháng, th m trí nhi u nh nhân HPQ đ i n ki n th c, nâng cao hi u i t c a ng ng c ra đ i v i m c đích: i nh v nh h n n kỹ n ng th c hành ùng thu c và các i n pháp ph ng tránh nh h n - T v n, gi i đáp th c m c và trao đ i kinh nghi m - Gi p thành vi n câu l c T i đây, nh nhân đ tr thành th y thu c c a chính mình c các chuy n gia v h n t v n cách giám sát, th o õi nh và cách ùng thu c Nh đó, đoán tr cđ nh nhân s tuân th t t h n vi c đi u tr và c c n h n, làm gi m nguy c ph i nh p vi n c p c u V i mô hình 10 câu l c , nh nhân không ch ngh và v i ác s Nh đó, h ng ác s "l n l p" mà có th trao đ i v i nhau ti p thu ki n th c v nh h n M i quan h v i nh ng i cùng c nh s khi n h "nhi t tình" h n trong vi c đi khám và ùng thu c 1.5. M t s nghiên c u trên Th gi i và Vi t Nam trong vi c đi u tr và d phòng HPQ 1.5.1 Trên Thế giới Đi u tr ph ng và ki m soát cõn HPQ có vai tr quan tr ng trong đi u tr nh HPQ nói chung, góp ph n làm gi m t l tử vong, nâng cao ch t l s ng cho các nh nhân Nghi n c u c a Nor n M Clark v ch h n t i nhà cho th y: vi c giáo đi u tr c nh nhân tuân th th o h ng ng cu c ng trình qu n lý n c a ác s v ph ng ki m soát c n h n góp phàn c i thi n ki m soát c n h n, gi m t n s xu t hi n c n co th t, c i thi n tình tr ng s c kh , gi m s l n nh nhân ph i nh p vi n vì c n h n c p [21] K t qu nghi n c u c a J P Gu vara nghi n c u tr n 3706 nh nhân HPQ i 18 tu i, k t qu thu đ gi m từ 14% – 23% xu ng c n 4%, só ngày c cho th y, s h c sinh ph i gi i h n ho t đ ng gi m từ 29% - 33% c n 9%, s l n ph i vào vi n c p c u gi m từ 21% - 33% còn 9%. 1.5.2 Tại Việt Nam Th o L Kh c B o - Tr ng Đ i h c Y D c Thành ph H Chí Minh, “ki m soát c n h n là chìa khóa đ qu n lý h n t t, trong đó ACT là công c đ c l c gi p đánh giá ki m soát h n”[6] Th o Bùi Th H nh Duy n: “B nh nhân h n đ soát hoàn toàn thì có ch t l nh nhân h n đ c ki m ng cu c s ng t t, không nh p vi n và không c p c u N u c đi u tr đ t ki m soát hoàn toàn và đ c đ a tr v h n c 1 thì h không c n ph i ùng thu c ngừa c n ho c ùng v i li u t i thi u, chi phí đi u tr h n là r t th p, n u vi c tuân th đi u tr t t, th i gian c n thi t đ đi u tr h n gi m từ c 4 xu ng c 1 t i thi u ch c n tháng ” 11 Thang Long University Library