Tài liệu Khóa học 14 ngày về phương pháp dạy học

TS. HOμNG NGäC VINH Khãa häc 14 ngμy vÒ ph−¬ng ph¸p d¹y häc -1Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh Giíi thiÖu §æi míi ph−¬ng ph¸p d¹y häc trong c¸c tr−êng chuyªn nghiÖp lµ mét trong nh÷ng nhiÖm vô träng t©m mµ Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o ®· quan t©m chØ ®¹o tõ nhiÒu n¨m qua. Tuy nhiªn, do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau tiÕn ®é cña viÖc ®æi míi ph−¬ng ph¸p d¹y häc trong c¸c tr−êng chuyªn nghiÖp diÔn ra kh«ng ®−îc nh− mong muèn. ViÖc d¹y häc víi lèi truyÒn thô mét chiÒu tõ phÝa gi¶ng viªn chñ yÕu nh»m cung cung cÊp ®ñ th«ng tin ®Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn hÕt néi dung ch−¬ng tr×nh vÉn cßn kh¸ phæ biÕn ë nhiÒu tr−êng. C¸ch d¹y häc ®ã kh«ng gióp nhiÒu cho ng−êi häc chuyÓn nh÷ng th«ng tin ®ã thµnh tri thøc cña m×nh, ng−êi häc hoµn toµn bÞ ®éng tiÕp nhËn th«ng tin, thiÕu s¸ng t¹o, chän läc th«ng tin kÕt hîp víi tr¶i nghiÖm häc tËp ®Ó tù kiÕn t¹o nªn tri thøc vµ kü n¨ng vµ tõ ®ã h×nh thµnh n¨ng lùc nghÒ nghiÖp còng nh− n¨ng lùc häc tËp suèt ®êi. Qua thùc tÕ qu¶n lý gi¸o dôc chuyªn nghiÖp, xu h−íng ph¸t triÓn n¨ng lùc gi¶ng viªn trong c¸c c¬ së gi¸o dôc kü thuËt vµ d¹y nghÒ trªn thÕ giíi, nh÷ng yÕu kÐm trong viÖc ®æi míi ph−¬ng ph¸p d¹y häc cã nguyªn nh©n lµ gi¶ng viªn ch−a ®−îc ®µo t¹o bµi b¶n vÒ ph−¬ng ph¸p d¹y häc vµ rÊt thiÕu c¸c tµi liÖu phôc vô cho c«ng t¸c ®æi míi ph−¬ng ph¸p. Tõ vÊn ®Ò nªu trªn, Vô Gi¸o dôc chuyªn nghiÖp biªn tËp vµ giíi thiÖu tµi liÖu “Khãa häc 14 ngµy vÒ ph−¬ng ph¸p d¹y häc” ®Ó gióp gi¶ng viªn trÎ trong c¸c tr−êng chuyªn nghiÖp, còng nh− c¸c c¬ së båi d−ìng gi¸o viªn c¸c tr−êng trung cÊp chuyªn nghiÖp, cao ®¼ng vµ d¹y nghÒ cã thªm tµi liÖu nghiªn cøu, häc tËp ®Ó cã thÓ ®æi míi ph−¬ng ph¸p d¹y häc mét c¸ch hiÖu qu¶ h¬n. Trong qu¸ tr×nh biªn so¹n sÏ khã tr¸nh khái nh÷ng sai sãt, Vô Gi¸o dôc chuyªn nghiÖp, Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o rÊt mong nhËn ®−îc c¸c ý kiÕn gãp ý tõ c¸c gi¶ng viªn, c¸n bé qu¶n lý, c¸c nhµ nghiªn cøu vµ nh÷ng ai quan t©m ®Õn ®æi míi ph−¬ng ph¸p d¹y häc trong c¸c tr−êng chuyªn nghiÖp. Mäi gãp ý xin ®−îc göi theo ®Þa chØ email sau: [email protected] TS. Hoµng Ngäc Vinh -2Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh Khãa häc 14 ngμy vÒ ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y PhÇn I Tæng quan §Ó thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh nµy thµnh c«ng vµ hiÖu qu¶, gi¸o viªn h−íng dÉn cÇn chuÈn bÞ kü cµng. Tr−íc kho¸ häc, lµm s¸ng tá nh÷ng vÊn ®Ò sau 1. Môc tiªu kho¸ häc: Môc tiªu cña kho¸ häc gãi gän c¸c ý chÝnh, nh÷ng kü n¨ng vµ gi¸ trÞ cÇn truyÒn ®¹t, vÝ dô: - Sau khi häc xong ch−¬ng tr×nh, häc viªn hiÓu vµ biÕt c¸ch ®Æt nhiÒu lo¹i c©u hái vµ ¸p dông vµo trong c¸c t×nh huèng gi¶ng d¹y thùc tiÔn. Trong sè c¸c môc tiªu nµy quan träng nhÊt lµ nªn ®−a nh÷ng g× vµo c©u hái. Møc ®é kü n¨ng yªu cÇu lµ ®Æt c¸c lo¹i c©u hái kh¸c nhau vµ gi¸ trÞ cuèi cïng ( møc ®é ¸p dông) lµ thùc hiÖn c¸c kü n¨ng vµ kiÕn thøc nµy trong c¸c t×nh huèng gi¶ng d¹y thùc tÕ. 2. Sè l−îng häc viªn: Kho¶ng 20 ng−êi 3. §Þa ®iÓm cña kho¸ häc: Tr−íc kho¸ häc, kiÓm tra ®Þa ®iÓm häc, cÇn x¸c ®Þnh râ nh÷ng vÞ trÝ nµo trong phßng häc cã thÓ lµm ph©n t¸n. Gi¸o viªn h−íng dÉn kh«ng nªn ®øng ë nh÷ng vÞ trÝ tr−íc cöa sæ, tr−íc ¸p phÝch hoÆc ®å vËt trang trÝ trªn t−êng v× ®iÒu nµy sÏ lµm gi¶m sù chó ý cña häc viªn ®èi víi ng−êi h−íng dÉn. Phßng häc bè trÝ ®Ó häc viªn quan s¸t ®−îc b¶ng viÕt vµ dông cô häc tËp, ®ång thêi nghe ®−îc tiÕng cña gi¸o viªn tõ c¸c h−íng kh¸c nhau trong phßng, ®Æc biÖt ®èi víi nh÷ng ng−êi ngåi cuèi líp. Trong tr−êng hîp cÇn dïng m¸y chiÕu ( OHP) hoÆc mµn h×nh slide, cÇn kiÓm tra l¹i nguån ®iÖn vµ chó ý xem xung quanh líp häc cã c¸c vËt thÓ hoÆc bãng ®Ìn chiÕu g©y ph©n t¸n kh«ng. 4. C¸c kiÓu s¾p xÕp líp häc: C¸ch s¾p xÕp vÞ trÝ líp häc quyÕt ®Þnh ®Õn chÊt l−îng kho¸ häc. a. XÕp theo hµng ngang b. XÕp theo h×nh ch÷ U c. XÕp theo kiÓu bµn tiÖc lín -3Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh d. XÕp theo kiÓu bµn héi nghÞ e. XÕp ghÕ theo h×nh vßng trßn f. XÕp theo tõng nhãm 3 gãc g. XÕp theo h×nh vßng cung a. XÕp theo hµng ngang: - ¦u ®iÓm: + Søc chøa lín + C¸c häc viªn ®Òu h−íng vÒ phÝa tr−íc - Nh−îc ®iÓm: + H¹n chÕ sù tiÕp xóc trùc diÖn gi÷a c¸c häc viªn víi nhau + Ng−êi ngåi tr−íc kh«ng nh×n thÊy ng−êi ngåi sau + Gi¸o viªn h−íng dÉn kh«ng thÓ ®i len vµo gi÷a c¸c chç ngåi + Khã chia nhãm nÕu kh«ng kª l¹i bµn ghÕ + Mäi ng−êi th−êng tËp trung ngåi dån xuèng phÝa d−íi, t¸ch xa gi¸o viªn h−íng dÉn + C¸ch s¾p xÕp nµy gièng nh− m« h×nh trong mét tr−êng häc, qu¸ h×nh thøc, gß bã. b.S¾p xÕp theo h×nh ch÷ U: - ¦u ®iÓm: + Gi¸o viªn h−íng dÉn cã thÓ ®i len vµo gi÷a c¸c chç ngåi + Gi¸o viªn cã thÓ nh×n thÊy häc viªn mét c¸ch trùc diÖn - Nh−îc ®iÓm: + Nh÷ng ng−êi ngåi cïng hµng khã tiÕp xóc víi nhau trùc diÖn + Chøa ®−îc Ýt ng−êi + Khã chia nhãm c. S¾p xÕp theo h×nh x−¬ng c¸ hoÆc kiÓu bµn tiÖc lín: - ¦u ®iÓm: + Häc viªn ®−îc xÕp theo nhãm + DÔ dµng kÕt hîp gi÷a häc vµ th¶o luËn + Gi¸o viªn h−íng dÉn ®i ®Õn tõng nhãm dÔ dµng - Nh−îc ®iÓm: + Chøa ®−îc Ýt ng−êi + Häc viªn khã tiÕp xóc trùc diÖn víi nh÷ng gi¸o viªn h−íng dÉn kh¸c -4Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh + NÕu bµn dµi vµ máng qu¸, nh÷ng häc viªn ngåi cuèi sÏ bÞ lo¹i khái tÇm tiÕp xóc. d. XÕp theo kiÓu bµn héi nghÞ - ¦u ®iÓm: + C¸c häc viªn cã c¬ héi tiÕp xóc trùc diÖn víi nhau + Lo¹i bµn héi nghÞ thÝch hîp víi c¸c cuéc th¶o luËn chung - Nh−îc ®iÓm: + Khã chia thµnh c¸c nhãm nhá + Sè l−îng chç ngåi/ 1 bµn Ýt + Trong nh÷ng cuéc th¶o luËn chung, nh÷ng ng−êi ngåi gÇn nhau dÔ t¹o ra c¸c nhãm nhá, lµm ¶nh h−ëng tíi cuéc th¶o luËn chung. e. XÕp theo h×nh trßn hoÆc h×nh b¸n nguyÖt: - ¦u ®iÓm: + T¹o sù tiÕp xóc tho¶i m¸i, dÔ dµng + Häc viªn cã thÓ ®Æt c©u hái, chñ ®Ò më + T¹o vai trß qu©n b×nh cho tÊt c¶ mäi ng−êi, kh«ng ph©n riªng biÖt vÞ trÝ cña gi¸o viªn h−íng dÉn. + DÔ thùc hiÖn c¸c trß ch¬i vµ lµm bµi tËp + Tr¸nh ®−îc t×nh tr¹ng häc viªn ngåi lú mét chç - Nh−îc ®iÓm: + Kh«ng cã nhiÒu mÆt b»ng trèng + Häc viªn kh«ng cã chç ®Ó tµi liÖu + Kh«ng cã sù ng¨n c¸ch v× vËy mäi ng−êi cÇn ph¶i cëi më h¬n. + C¸ch s¾p xÕp nµy kh«ng thÝch hîp víi nh÷ng ng−êi nhót nh¸t + §èi víi nh÷ng nhãm ®«ng ng−êi, kho¶ng c¸ch cña c¸c häc viªn tõ phÝa ®èi diÖn xa h¬n. f, g. KiÓu xÕp bµn 3 gãc vµ h×nh vßng cung - ¦u ®iÓm: } Gièng kiÓu + Häc viªn ®−îc xÕp theo nhãm + DÔ dµng kÕt hîp gi÷a c¸c giê häc víi th¶o luËn nhãm } bµn tiÖc + Gi¸o viªn h−íng dÉn ®i ®Õn tõng nhãm dÔ dµng } lín + Bµn chÜa vÒ phÝa tr−íc, c¸c nhãm ngåi s¸t nhau, thuËn tiÖn h¬n kiÓu bµn tiÖc lín khi tæ chøc th¶o luËn nhãm. - Nh−îc ®iÓm: -5Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh + CÇn nhiÒu bµn v× vËy sÏ t¹o ra nhãm tæng thÓ lín + Bµn chiÕm nhiÒu diÖn tÝch Mçi kiÓu bè trÝ líp häc trªn ®Òu cã −u vµ nh−îc ®iÓm. Nh−ng nªn s¾p xÕp sao cho c¸c häc viªn cã c¬ héi quan s¸t, tiÕp xóc víi nhau, tr¸nh t×nh tr¹ng xÕp theo kiÓu ng−êi ngåi tr−íc, kÎ ngåi sau. Sau khi æn ®Þnh chç ngåi, gi¸o viªn h−íng dÉn giíi thiÖu c¸c häc viªn. D−íi ®©y lµ mét sè c¸ch giíi thiÖu c¬ b¶n: 5. Giíi thiÖu mang tÝnh s¸ng t¹o: C¸ch giíi thiÖu nµy gióp häc viªn c¶m thÊy tù nhiªn tho¶i m¸i khi lµm quen víi nhau, Ýt h×nh thøc. Khi giíi thiÖu, tèt nhÊt nªn hái râ hä muèn t×m hiÓu vÒ chi tiÕt nµo cña b¹n häc. §iÒu nµy sÏ gióp gi¸o viªn h−íng dÉn lùa chän ®−îc mét trong c¸c h×nh thøc sau: * S¬ ®å quan hÖ x· héi: Häc viªn ®· cã sù quen biÕt tr−íc, tù giíi thiÖu lÉn nhau. * Dßng ch¶y cuéc ®êi: Häc viªn tù giíi thiÖu vÒ b¶n th©n b»ng viÖc nªu ra c¸c “ sù kiÖn th¨ng trÇm” trong cuéc sèng cña m×nh. * Giíi thiÖu theo nhãm/ cÆp: Ph©n theo nhãm 2 hoÆc 3 häc viªn ®· biÕt s¬ qua vÒ nhau, trao ®æi th«ng tin t×m hiÓu sau ®ã ®øng lªn, tù giíi thiÖu lÉn nhau. Nh×n chung, víi h×nh thøc giíi thiÖu s¸ng t¹o, häc viªn sÏ nhanh chãng ph¸ bá ®−îc nh÷ng e ng¹i ban ®Çu vµ tÝch cùc tham gia vµo kho¸ häc h¬n. 6. Chia sÎ kinh nghiÖm: Trao ®æi kinh nghiÖm vÒ nh÷ng thµnh tÝch ®· ®¹t ®−îc vµ nh÷ng thö th¸ch mµ mçi c¸ nh©n ®· tr¶i qua trong qu¸ tr×nh lµm viÖc. §iÒu nµy gióp cho c¸c häc viªn vµ gi¸o viªn h−íng dÉn lùa chän ®−îc c¸c chñ ®Ò thÝch hîp. Sau khi ®· tÝch luü ®−îc kinh nghiÖm, hä cã thÓ chän läc c¸c kiÕn thøc, kü n¨ng phï hîp. VÝ dô nh− nÕu c¸c häc viªn ®−îc truyÒn thô nh÷ng néi dung hoµn toµn míi mÎ th× ®iÒu quan träng lµ cÇn ph¶i t×m hiÓu xem kiÕn thøc nÒn tr−íc ®©y cña hä lµ g× ®Ó chän c¸ch tiÕp cËn thÝch hîp cã nh− vËy th× nh÷ng kiÕn thøc míi kh«ng trë nªn qu¸ trõu t−îng ®èi víi hä. 7. §¸p øng kú väng häc tËp cña häc viªn: Ngay tõ ®Çu kho¸ häc, hiÓu vµ ®¸p øng ®−îc mèi quan t©m vµ nguyÖn väng cña häc viªn lµ cùc kú quan träng. Kú väng cña häc viªn thÓ hiÖn môc tiªu cña hä cïng víi th¸i ®é mµ hä sÏ mang ®Õn líp häc. Th«ng th−êng kú väng cña häc viªn kh¸c víi môc tiªu cña kho¸ häc v× vËy nhiÖm vô ®Çu tiªn cña gi¸o viªn lµ ®Ó cho c¸c häc viªn nãi lªn c¸c kú väng cña m×nh, sau ®ã ®iÒu chØnh môc tiªu cña -6Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh kho¸ häc cho phï hîp, cô thÓ ë ®©y gi¸o viªn gi¶i thÝch râ nh÷ng kú väng nµo cña häc viªn trïng víi môc tiªu kho¸ häc vµ ng−îc l¹i. NÕu bá qua phÇn nµy sÏ dÔ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng häc viªn n¶n lßng. 8. Thêi gian cña kho¸ häc: Dµi 14 ngµy. Sau khi xem xÐt môc tiªu kho¸ häc, chia sÎ kinh nghiÖm, gi¸o viªn h−íng dÉn lªn ®−îc kÕ ho¹ch thêi gian cô thÓ ®Ó gióp häc viªn chñ ®éng s¾p xÕp vµ ®iÒu chØnh. 9. Thêi l−îng mçi giê häc: §iÒu quan träng cÇn l−u ý lµ häc viªn b¾t ®Çu sao nh·ng vµ mÊt tËp trung sau kho¶ng 20 phót v× vËy cÇn h−íng häc viªn vµo c¸c ho¹t ®éng. C¸c giê thùc hµnh nhãm th−êng lµm cho häc viªn s«i næi h¬n. Th−êng th× vµo c¸c giê häc buæi s¸ng, häc viªn tØnh t¸o h¬n buæi chiÒu. V× vËy ®©y lµ thêi ®iÓm thÝch hîp ®Ó truyÒn ®¹t néi dung míi. Sau b÷a tr−a, häc viªn dÔ mÖt mái nªn giê häc cÇn ph¶i sèng ®éng vµ linh ho¹t h¬n. Tèt nhÊt tr¸nh thuyÕt gi¶ng vµo thêi gian nµy mµ nªn thùc hµnh nhãm. PhÇn I Mét sè quan niÖm vÒ gi¶ng d¹y Trong gi¸o dôc, ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y lµ yÕu tè quan träng cÇn ®−îc chó träng trong qu¸ tr×nh ®µo t¹o vµ båi d−ìng gi¸o viªn. Tr−íc khi ®i s©u vµo nghiªn cøu h·y t×m hiÓu ®Þnh nghÜa cña mét sè thuËt ng÷ phæ biÕn nh− “ gi¶ng d¹y”, “ häc tËp” vµ “ ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y”. HiÓu nh÷ng thuËt ng÷ nµy sÏ gãp phÇn t¨ng thªm kiÕn thøc tæng thÓ vµ biÕt c¸ch ¸p dông c¸c ph−¬ng ph¸p gi¸o dôc. KiÕn thøc lμ mét khu v−ên: nÕu ta kh«ng ch¨m bãn th× sÏ kh«ng ®¬m hoa, kÕt tr¸i Ng¹n ng÷ Guinea Mét sè quan niÖm vÒ gi¶ng d¹y NhiÒu ý kiÕn cho r»ng mét ng−êi giái vÒ lÜnh vùc nµo sÏ d¹y tèt vÒ lÜnh vùc ®ã. VÝ dô, mét ng−êi thî méc lµnh nghÒ cã thÓ h−íng dÉn cho ng−êi kh¸c vÒ kü n¨ng méc chØ ®¬n gi¶n b»ng nh÷ng minh ho¹ cô thÓ vµ gi¶i thÝch c¸c c¬ së, môc ®Ých cña tõng c«ng ®o¹n. §iÒu nµy kh«ng cã nghÜa lµ gi¶ng d¹y. NhiÒu ng−êi cã quan niÖm sai lÇm r»ng ai còng cã thÓ d¹y häc. Cã lÏ mét trong nh÷ng thµnh kiÕn sai lÖch vÒ nh÷ng ng−êi gi¸o viªn ch−a ®−îc ®µo t¹o ®· dÉn ®Õn suy nghÜ trªn. chóng ta Ýt nghe nãi ®Õn B¸c sü, Kü s− hoÆc KiÕn tróc s− ch−a qua ®µo t¹o . . . §iÒu khiÕn d¹y häc trë thµnh mét nghÒ nh− bao nghÒ kh¸c ®ã lµ qui ®Þnh, kû c−¬ng vµ c¸c nguyªn t¾c riªng. V× vËy kh«ng ph¶i ai còng cã thÓ v¬ v¸o cho b¶n th©n m×nh kh¶ n¨ng gi¶ng d¹y mµ ch−a kinh qua nh÷ng ®µo t¹o c¨n b¶n vÒ d¹y häc. VÊn ®Ò d¹y häc kh«ng ®¬n thuÇn lµ giíi thiÖu kiÕn thøc vµ kü n¨ng míi hoÆc chuyÓn ®æi nh÷ng g× ng−êi gi¸o viªn biÕt vµo trÝ ãc vµ ®«i tay cña -7Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh ng−êi häc. H¬n n÷a, d¹y häc kh«ng gièng víi kÓ l¹i, mµ khi kÓ l¹i, nãi l¹i kh«ng cã nghÜa lµ d¹y häc. Gi¶ng d¹y cã nghÜa lµ gi¸o viªn ph¶i thùc hiÖn mét sè c«ng ®o¹n ®Ó thóc ®Èy qu¸ tr×nh häc tËp. Ng−êi gi¸o viªn cÇn ph¶i häc qua c¸c kho¸ ®µo t¹o chÝnh qui c¨n b¶n vÒ lý thuyÕt vµ thùc hµnh vµ biÕt lªn kÕ ho¹ch gi¶ng d¹y cô thÓ. Trong gi¶ng d¹y, qu¸ tr×nh thùc hiÖn còng quan träng gièng nh− mét s¶n phÈm. Chóng ta kh«ng chØ tËp trung vµo s¶n phÈm mµ c¶ hai ®Òu cã ý nghÜa lín. LËp kÕ ho¹ch gi¶ng d¹y lµ cÇn thiÕt, bao gåm viÖc lùa chän vµ s¾p xÕp c¸c kinh nghiÖm häc tËp ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho mèi t−¬ng t¸c gi÷a gi¸o viªn vµ ng−êi häc cã ý nghÜa. H·y nãi cho t«i nghe, t«i sÏ kh«ng bao giê quªn. H·y chØ cho t«i thÊy, t«i sÏ lu«n ghi nhí. H·y cïng lμm víi t«i, t«i sÏ tá t−êng. §iÒu nµy cã nghÜa r»ng kiÕn thøc lµ kÕt qu¶ cña sù truyÒn ®¹t, chØ dÉn vµ thùc hiÖn mét c¸ch tÝch cùc cïng víi ng−êi häc trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y. Träng t©m gi¶ng d¹y D¹y häc tËp trung vµo 3 qu¸ tr×nh chñ yÕu, cã liªn hÖ chÆt chÏ víi nhau vµ khã cã thÓ d¹y riªng rÏ, t¸ch rêi tõng thø, ®ã lµ: nhËn thøc, thao t¸c b»ng tay vµ g©y ¶nh h−ëng. 1. Qu¸ tr×nh nhËn thøc: Qu¸ tr×nh nhËn thøc cã liªn quan ®Õn sù hiÓu biÕt ( vµ kiÕn thøc), kh¬i gîi trÝ tuÖ thÓ hiÖn b»ng viÖc häc ®−îc nh÷ng t− duy míi hoÆc hÖ thèng l¹i c¸c kiÕn thøc cò. Nh÷ng kiÕn thøc nµy sÏ cã ¶nh h−ëng lín ®Õn c¸ch gi¶i quyÕt vÊn ®Ò cña tõng ng−êi. Chóng ta cã thÓ minh ho¹ kh¶ n¨ng nhËn thøc trong d¹y häc, bao gåm: - Kh¶ n¨ng nhËn biÕt c¸c c¬ së thùc tÕ ®Ó gi¶i thÝch mét vÊn ®Ò bÊt kú. - Nh÷ng ý t−ëng ®Ó thuyÕt phôc, l«i kÐo trong c¸c cuéc tranh luËn. - Kh¶ n¨ng kÕt nèi gi÷a c¸c sù vËt - Kh¶ n¨ng cña ng−êi kh¸c trong viÖc t¹o ra c¸c gi¶i ph¸p thay thÕ ®Ó thùc thi mét c«ng viÖc. - Kh¶ n¨ng cña ng−êi kh¸c trong viÖc s¾p xÕp c¸c ý t−ëng vµ suy nghÜ khi ph¶i diÔn thuyÕt hoÆc tr×nh bµy ( nãi hoÆc viÕt): a. C¸c ý t−ëng, thùc tÕ, sè liÖu, con sè hoÆc biÓu t−îng b. Mèi liªn hÖ gi÷a c¸c ý t−ëng. c. Tæ chøc, s¾p xÕp c¸c ý t−ëng theo bè côc ®Ó diÔn ®¹t theo trËt tù l« gic, râ rµng vµ dÔ hiÓu 2. Qu¸ tr×nh thao t¸c b»ng tay -8Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh §Ò cËp ®Õn c¸c kü n¨ng ®¹t ®−îc th«ng qua viÖc gi¶ng d¹y vµ häc tËp, cã liªn quan ®Õn viÖc chóng ta ®· häc c¸ch phèi hîp vµ vËn dông tay, ch©n, trÝ ãc nh− thÕ nµo. Mét sè c«ng viÖc thao t¸c b»ng tay nh−: - Lao ®éng thñ c«ng nh− nghÒ Méc, nghÒ May, nghÒ Thî NÒ, C¬ khÝ ¤ t« . .. - Ch¬i c¸c lo¹i bãng nh− bãng ræ, bãng bÇu dôc, bãng chuyÒn . . . - Trë thµnh nhµ thÓ thao hoÆc vËn ®éng viªn dông cô. - C¸c c«ng viÖc cã liªn quan ®Õn th−¬ng m¹i, kü n¨ng hoÆc kü nghÖ. Nh÷ng c«ng viÖc trªn ®ßi hái tÝnh thùc tÕ, s¸ng t¹o, chÝnh x¸c vµ tËp trung. 3. Qu¸ tr×nh t¹o sù t¸c ®éng T¸c ®éng bao hµm c¶m gi¸c vµ th¸i ®é. C¶m gi¸c vµ th¸i ®é ph¶n ¸nh gi¸ trÞ cña c¸ nh©n. Mét sè gi¸ trÞ cã tÝnh tÝch cùc vµ cÊp tiÕn, trong khi mét sè gi¸ trÞ kh¸c tiªu cùc vµ cæ hñ. Qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y g©y ¶nh h−ëng tèt lµm cho gi¸ trÞ c¸ nh©n vµ kh¬i dËy mét th¸i ®é tÝch cùc, ®ång thêi lo¹i bá dÇn nh÷ng gi¸ trÞ tiªu cùc mét c¸ch cã hÖ thèng. Ngoµi ra, gi¸ trÞ vµ th¸i ®é cßn cã ý nghÜa quan träng ë chç, kh«ng nh÷ng chóng t¸c ®éng lín tíi nh÷ng viÖc ®ang lµm mµ cßn ¶nh h−ëng ®Õn c¸ch thøc thùc hiÖn. Gi¶ng d¹y vµ ®µo t¹o Sù kh¸c nhau gi÷a gi¶ng d¹y vµ ®µo t¹o lµ g× ? §µo t¹o cã gièng víi gi¶ng d¹y kh«ng ? C©u tr¶ lêi sÏ lµ “ Cã” vµ “ Kh«ng”. “ Cã” bëi v× ®µo t¹o tËp trung chñ yÕu vµo thùc hµnh hay cßn ®−îc gäi lµ “ kiÕn thøc nh− thÕ nµo ®Ó lµm . . . ”, kh¸c víi “ kiÕn thøc mµ . . “ mang tÝnh lý thuyÕt ( hoÆc nh÷ng kiÕn thøc mang tÝnh triÕt lý). Tuy vËy kh«ng ph¶i mäi qu¸ tr×nh ®µo t¹o còng ®ång nghÜa víi gi¶ng d¹y v× trong ®µo t¹o gi¸o viªn h−íng dÉn ch¾c ch¾n quyÕt ®Þnh ®−îc chÝnh x¸c c¸c kü n¨ng vµ hµnh vi cña ng−êi häc. §ã lµ lý do t¹i sao chóng ta biÕt c¸ch thøc hµnh ®éng cña häc viªn ®· ®¹t ®−îc mét sè kü n¨ng mong muèn. Ngoµi viÖc truyÒn thô cho ng−êi häc nh÷ng kü n¨ng cÇn thiÕt ( mét khÝa c¹nh cña ®µo t¹o) cßn lµm cho ng−êi häc trë nªn s¸ng t¹o vµ t×m tßi ®Ó ®¹t ®−îc c¸c gi¸ trÞ mong muèn. Nh−ng nh− chóng ta ®· ®Ò cËp, sÏ kh«ng thÓ chØ thuÇn tuý d¹y c¸c kü n¨ng mµ kh«ng th«ng tin ( cã chñ ®Þnh hay kh«ng chñ ®Þnh) vÒ gi¸ trÞ hoÆc th¸i ®é nµo ®ã. C¸c nguyªn t¾c trong gi¶ng d¹y: Theo Carl Shafer “ Gi¶ng d¹y hîp lý lµm cho viÖc häc tËp cã hiÖu qu¶”. V× vËy gi¸o viªn sÏ thµnh c«ng khi biÕt c¸ch ®¬n gi¶n ho¸ c¸c bµi häc khã, phøc t¹p gióp ng−êi häc dÔ hiÓu. Lµm chñ ®−îc chñ ®Ò m×nh ®ang d¹y „ -9Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh KÝch thÝch vµ duy tr× ®−îc sù høng thó cña ng−êi häc ®èi víi chñ ®Ò „ Sö dông ng«n ng÷ dÔ hiÓu „ Chia néi dung cña giê häc ra thµnh c¸c phÇn ®¬n gi¶n theo hÖ thèng „ Gióp ng−êi häc chñ ®éng trong viÖc häc tËp thay v× hoµn toµn phô thuéc vµo gi¸o viªn „ Gióp ng−êi häc s¸ng t¹o vµ biÕt tËp trung ®Ó n¾m b¾t ®−îc c¸c ý t−ëng còng nh− kü n¨ng míi „ Cã kh¶ n¨ng «n l¹i, kiÓm tra vµ biÕt c¸ch ¸p dông c¸c kü n¨ng ®· ®−îc häc B»ng c¸ch s¾p xÕp, thay ®æi trËt tù trªn, Shafer t¹o ra ®−îc mét sè nguyªn t¾c riªng biÖt hay cßn gäi lµ 7 qui t¾c trong gi¶ng d¹y. Nh÷ng qui t¾c nµy ®−îc diÔn gi¶i nh− sau: Gi¸o viªn cÇn ph¶i: 1. HiÓu râ vÒ néi dung cña khãa häc 2. Gi¶ng d¹y cã hiÖu qu¶ lµm cho ng−êi häc quan t©m ®Õn chñ ®Ò ®ang d¹y 3. Dïng tõ ng÷ vµ c¸ch diÔn ®¹t cã nghÜa chung, th«ng th−êng. 4. Dïng kiÕn thøc ®· biÕt lµm cÇu nèi ®Ó gi¶i thÝch vµ truyÒn ®¹t nh÷ng kiÕn thøc míi hoÆc trõu t−îng. 5. Gióp ng−êi häc biÕt c¸ch tù suy nghÜ, thùc hiÖn vµ t×m ra nh÷ng kiÕn thøc míi. 6. KhuyÕn khÝch ng−êi häc sö dông ng«n ng÷ riªng cña m×nh “ xµo nÊu” c¸c kiÕn thøc ®· häc thµnh cña m×nh. 7. §¸nh gi¸ nh÷ng kiÕn thøc ®· gi¶ng d¹y ®Ó x¸c ®Þnh ®−îc møc ®é vµ chØnh söa l¹i cho phï hîp. Th¶o luËn nhãm. TËp trung vµo viÖc gi¶ng d¹y C¸c b−íc: Tuú thuéc vµo sè l−îng, chia häc viªn thµnh 3 nhãm hoÆc nhiÒu h¬n §Æt c©u hái: C¸c nhãm th¶o luËn c©u hái “ Sau khi tham gia c¸c kho¸ ®µo t¹o häc viªn ®· thu l−îm ®−îc nh÷ng kiÕn thøc g× ?”. - 10 Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh Thùc hiÖn: mçi nhãm chuÈn bÞ mét b¸o c¸o. Sau khi tõng nhãm tr×nh bµy b¸o c¸o cña m×nh, dµnh mét phÇn thêi gian cho viÖc hái ®¸p th¾c m¾c vµ b×nh luËn cña c¸c häc viªn trong líp häc. Gi¸o viªn h−íng dÉn: Gióp ng−êi häc nhËn biÕt c¸c nhãm ý kiÕn t−¬ng ®ång hoÆc cã cïng néi dung. Sau ®ã gióp c¸c nhãm ph©n biÖt ®−îc c¸c ý kiÕn trªn thuéc vÒ phÇn nµo: - KiÕn thøc - Th¸i ®é - Thùc hµnh PhÇn 2: Ph−¬ng ph¸p luËn PhÇn tiÕp theo lµ ph−¬ng ph¸p luËn cña viÖc gi¶ng d¹y vµ c¸c mèi liªn hÖ. Tr−íc hÕt, ph−¬ng ph¸p lµ kü thuËt ®Ó thùc hiÖn mét c¸ch hiÖu qu¶. Nh−ng Lawrence Stenhouse kh«ng dïng hai tõ “ Ph−¬ng ph¸p” mµ l¹i dïng tõ “ ChiÕn thuËt”. ¤ng ta cho r»ng mét chiÕn thuËt ®−îc x©y dùng, chuÈn bÞ kü l−ìng vµ cã hÖ thèng trong khi mét ph−¬ng ph¸p th«ng th−êng lµ ®· ®−îc chÊp nhËn vµ ®ang sö dông hoÆc ®−îc sö dông ®Õn. ViÖc sö dông hoÆc kÕt hîp mét sè ph−¬ng ph¸p víi nhau t¹o nªn ph−¬ng ph¸p luËn. VÝ dô gi¶ng d¹y ®−îc coi lµ mét nghÖ thuËt vµ kü n¨ng bëi v× b¶n th©n ng−êi d¹y dïng nhiÒu ph−¬ng ph¸p kh¸c nhau lµm phong phó bµi häc. Mét c¸ch tãm l−îc th× ph−¬ng ph¸p luËn trong gi¶ng d¹y cã nghÜa lµ: Kü thuËt vµ c¸c b−íc thùc hiÖn ®Ó lµm chñ qu¸ tr×nh truyÒn thô kü n¨ng „ Ph−¬ng ph¸p luËn gi¶ng d¹y kh«ng trõu t−îng mµ thùc tÕ vµ hiÖn thùc „ XuÊt ph¸t tõ kinh nghiÖm vµ sù c©n nh¾c cña gi¸o viªn h−íng dÉn „ Gióp ng−êi häc trong viÖc thu l−îm kiÕn thøc, kü n¨ng vµ gi¸ trÞ „ Lµ cÇu nèi gi÷a nh÷ng kinh nghiÖm “®· biÕt” vµ “ ch−a biÕt” c¸c nh©n tè ¶nh h−íng ®Õn ph−¬ng ph¸p luËn gi¶ng d¹y - 11 Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh 4 nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn ph−¬ng ph¸p luËn gi¶ng d¹y lµ: Môc ®Ých vµ chñ ®Ò kho¸ häc, tµi liÖu gi¶ng d¹y, ®èi t−îng häc. I. Môc tiªu cña khãa häc: Lµ môc tiªu hoÆc môc ®Ých mµ chóng ta muèn ng−êi häc tiÕp thu ®−îc sau khi häc xong mét ch−¬ng tr×nh. Tr−íc khi quyÕt ®Þnh mét ph−¬ng ph¸p luËn gi¶ng d¹y, cÇn tr¶ lêi mét sè c©u hái sau: - T«i muèn ®¹t ®−îc g× qua viÖc d¹y kho¸ häc nµy ? HoÆc môc ®Ých cña lo¹i h×nh gi¸o dôc nµy lµ g× ? HoÆc t¹i sao t«i l¹i muèn c¸c häc viªn cña t«i tham gia kho¸ häc nµy ? TÊt c¶ c¸c lo¹i h×nh gi¸o dôc dï mang tÝnh häc hµm, kü thuËt hay nghÒ nghiÖp ®Òu ph¶i ®Þnh râ môc tiªu th× qóa tr×nh d¹y häc míi hiÖu qu¶. H¬n n÷a nÕu biÕt chÝnh x¸c t¹i sao l¹i d¹y kiÕn thøc nµy th× sÏ dÔ dµng h¬n khi ®iÒu chØnh néi dung häc cho phï hîp. VÝ dô môc ®Ých cña gi¸o dôc ë mét tr−êng chuyªn nghiÖp ( häc xong ng−êi häc ®−îc cÊp chøng chØ tèt nghiÖp) lµ: - Ph¸t triÓn nh÷ng kh¸i niÖm, nguyªn t¾c vµ kü n¨ng ®· häc ®−îc tõ cÊp gi¸o dôc c¬ së. - LuyÖn cho ng−êi häc tÝnh tù lùc trong häc tËp vµ chuÈn bÞ cho c¸c bËc häc cao h¬n. - §Æt nÒn t¶ng cho viÖc ph¸t triÓn c¸c kû luËt c¸ nh©n - ChÝnh trùc, cÇn cï, cã kh¶ n¨ng thÝch nghi, hîp t¸c vµ yªu n−íc Ngoµi ra, mét trong nh÷ng môc tiªu chñ yÕu cña gi¸o dôc kü thuËt nh− ®· nªu trªn vµ th−êng ®−îc thùc hµnh trong c¸c tr−êng kü thuËt hiÖn nay lµ chuÈn bÞ cho ng−êi häc tÝnh tù lùc b»ng nh÷ng kho¸ ®µo t¹o phï hîp hoÆc gi¸o dôc cao h¬n. Môc ®Ých cuèi cïng lµ gióp ng−êi häc cã ®−îc nh÷ng kiÕn thøc ®Ó hä tù tæ chøc s¶n xuÊt, kinh doanh mµ kh«ng cÇn ph¶i t×m c¸c c«ng viÖc hµnh chÝnh trong c¸c c¬ quan nhµ n−íc hoÆc c¸c tæ chøc t− nh©n. II. Chñ ®Ò gi¶ng d¹y Theo diÖn réng, ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y cã ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn chñ ®Ò gi¶ng d¹y ( néi dung kiÕn thøc). Theo c¸ch ®¬n gi¶n lµ lùa chän ph−¬ng ph¸p ®Ó viÖc d¹y häc sÏ tiÕn dÇn tõ nh÷ng néi dung ®¬n gi¶n ®Õn phøc t¹p theo trËt tù nèi tiÕp. VÒ b¶n chÊt, häc tËp mang tÝnh hÖ thèng vµ nèi tiÕp. Ph−¬ng ph¸p luËn gióp chia néi dung gi¶ng d¹y thµnh c¸c phÇn nhá gióp gi¸o viªn dÔ d¹y vµ ng−êi häc dÔ hiÓu bµi. CÇn t«n träng nguyªn t¾c ®¬n gi¶n khi lùa chän ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y, cã nghÜa lµ ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y ph¶i lµm cho néi dung gi¶ng d¹y trë nªn ®¬n gi¶n h¬n. - 12 Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh Mét bøc tranh chøa ®ùng c¶ ngμn lêi III. Ph−¬ng tiÖn gi¶ng d¹y ViÖc lùa chän ph−¬ng tiÖn gi¶ng d¹y cã t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn kü thuËt gi¶ng d¹y. §iÒu lý thó lµ ph−¬ng tiÖn gi¶ng d¹y rÊt ®a d¹ng vµ th−êng phô thuéc vµo C¸i g× vµ T¹i sao chóng ta l¹i d¹y nh÷ng thø nµy. Mét sè vÝ dô vÒ nh÷ng ph−¬ng tiÖn gi¶ng d¹y th−êng ®−îc dïng ®Õn nh−: B¶ng phÊn B¶n giÊy d¸n B¶ng b»ng v¶i nØ B¶ng tõ B¶ng tr¾ng B¶n ®å ¸p phÝch BiÓu ®å vµ ®å ho¹ ¶nh Gi¸o tr×nh S¸ch h−íng dÉn C¸c tµi liÖu ph¸t cho häc viªn ThÎ tæng kÕt M¸y chiÕu OHP Mµn h×nh vµ m¸y chiÕu Slide M¸y chiÕu h×nh S¸ch bµi tËp Sù lùa chän ph−¬ng tiÖn gi¶ng d¹y sÏ quyÕt ®Þnh ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y, c¸c ho¹t ®éng cña gi¸o viªn vµ häc viªn. VÝ dô dïng b¶ng phÊn th× c¶ häc sinh vµ gi¸o viªn ®Òu ph¶i dïng vë viÕt. Gi¸o viªn ph¶i c©n nh¾c gi÷a nhiÒu thø ®Ó chän ph−¬ng ph¸p thÝch hîp. IV. Häc viªn §èi t−îng häc viªn rÊt ®a d¹ng vµ kh¸c nhau. Sù kh¸c nhau lín nhÊt gi÷a c¸c häc viªn hay cßn gäi lµ “ Hµnh vi tiÕp nhËn” ®−îc thÓ hiÖn theo c¸c h×nh thøc ®a d¹ng nh−: a. Kinh nghiÖm - 13 Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh „ b. N¨ng khiÕu „ c. Kü n¨ng „ d. Gi¸ trÞ „ e. C¶m gi¸c „ f. Ph¶n øng Mét gi¸o viªn h−íng dÉn nhiÒu kinh nghiÖm cÇn ph¶i biÕt c©n b»ng, dung hoµ sù kh¸c biÖt cña c¸c häc viªn nh»m ®¶m b¶o lîi Ých häc tËp chung. Häc tËp lµ qu¸ tr×nh ®ßi hái sù nç lùc cña c¶ gi¸o viªn vµ häc viªn. Gi¸o viªn cÇn gióp ng−êi häc nhËn biÕt ®iÒu nµy vµ ý thøc ®−îc r»ng hä còng cã quyÒn ®−îc së h÷u mét phÇn trong ®ã. V× vËy kh«ng qu¸ khi nãi r»ng mçi häc viªn mang ®Õn nh÷ng t×nh huèng häc tËp riªng: • KiÕn thøc • Kü n¨ng • Kinh nghiÖm Qu¸ tr×nh häc tËp gióp häc viªn häc hái ®−îc nh÷ng kiÕn thøc, kü n¨ng, th¸i ®é tõ gi¸o viªn vµ c¸c b¹n cïng häc. Mét ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y hîp lý sÏ lµ cÇu nèi ®Ó gi¸o viªn vµ häc viªn chia sÎ c¸c kinh nghiÖm vµ kiÕn thøc, lµm cho viÖc häc cã ý nghÜa vµ ng−êi häc ®−îc tham gia mét c¸ch b×nh ®¼ng vµo qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y vµ häc tËp. Tæng kÕt Tãm l¹i, cã 4 yÕu tè t¸c ®éng ®Õn viÖc lùa chän ph−¬ng ph¸p luËn gi¶ng d¹y lµ: - Môc tiªu häc tËp – h−íng ®Õn ng−êi häc - Chñ ®Ò gi¶ng d¹y - Ph−¬ng tiÖn gi¶ng d¹y - §èi t−îng häc viªn - 14 Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh PhÇn 3. Häc tËp cho ng−êi lín Nh÷ng ®èi t−îng nµo ®−îc coi lµ ng−êi lín ? Hay chÝnh x¸c ®èi t−îng nµo lµ häc viªn ng−êi lín ? Nh÷ng lo¹i c©u hái nµy vµ mét sè c©u hái kh¸c ®Òu cã néi dung tr¶ lêi liªn quan ®Õn nhau. Nguyªn nh©n lµ hä phô thuéc vµ bÞ ¶nh h−ëng bëi c¸c nÒn v¨n ho¸ kh¸c nhau, c¸c x· héi vµ nh÷ng nh©n tè kh¸c. VÝ dô, thanh niªn trong qu¸ tr×nh tr−ëng thµnh chÞu ¶nh h−ëng bëi nhiÒu nguyªn t¾c, kû luËt. Trong t©m lý häc, cã sù kh¸c biÖt lín gi÷a tuæi ph¸t triÓn sinh lý ( CA) vµ tuæi ph¸t triÓn trÝ tuÖ (MA). Trong c¸c ®iÒu cña LuËt ph¸p, cã nh÷ng qui ®Þnh kh¸c nhau gi÷a c¸c n−íc, céng ®ång quyÕt ®Þnh khi nµo mét ng−êi ( nam hay n÷) ®−îc phÐp tù quyÕt ®Þnh ®éc lËp nh− bá phiÕu, ®−îc phÐp vay tiÒn tõ nhµ b¨ng, ®ñ tuæi thi lÊy b»ng l¸i xe, ®−îc phÐp uèng r−îu hoÆc ®−îc phÐp qu¶n lý mét c«ng ty . . . §èi t−îng ®−îc ®Ò cËp ®Õn ë ®©y lµ nh÷ng häc viªn ®· tr−ëng thµnh, cã kh¶ n¨ng quyÕt ®Þnh theo ®uæi mét nghÒ nghiÖp nµo ®ã cho dï ®· tõng häc qua tr−êng líp nµo hay kh«ng. Cô thÓ lµ nh÷ng ng−êi tr−ëng thµnh vµ ®ñ minh mÉn ®ñ ®Ó tù quyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò c¸ nh©n. T©m lý häc tËp 1.0. §éng c¬ MÆc dï ng−êi tr−ëng thµnh cã kh¶ n¨ng häc tËp, tuy nhiªn nÕu kh«ng kÕt hîp víi nh÷ng nç lùc cña b¶n th©n sÏ kh«ng ®em l¹i kÕt qu¶. §Ó cã sù nç lùc, mçi häc viªn cÇn ph¶i cã mét ®éng c¬ häc tËp. 1.1. §Þnh nghÜa vÒ ®éng c¬ häc tËp: §éng c¬ häc tËp lµ lßng ham muèn, nhu cÇu, sù hèi thóc hoÆc mét cè g¾ng ®Ó ®¹t ®−îc mét môc tiªu nµo ®ã. Víi nh÷ng cè g¾ng nµy häc viªn sÏ lµm nh÷ng g× mµ hä muèn. MÆt kh¸c, ®éng c¬ bao gåm c¶ sù quan t©m, th¸i ®é vµ môc ®Ých cña ng−êi häc. Cã nhiÒu ®Þnh nghÜa vÒ ®éng c¬ häc tËp. §éng c¬ lµ thø khiÕn ng−êi häc muèn biÕt, muèn thùc hiÖn, muèn t×m hiÓu vµ tin vµo hoÆc muèn ®¹t ®−îc nh÷ng kü n¨ng nhÊt ®Þnh. Ngoµi ra, ®éng c¬ còng cã thÓ ®−îc hiÓu lµ mét nç lùc tho¶ m·n nhu cÇu cña mçi c¸ nh©n ch¼ng h¹n nh− mét ng−êi tr−ëng thµnh muèn häc ®Ó biÕt c¸ch ®äc, biÕt ®Õm ®Ó kh«ng bÞ lõa g¹t mçi khi ®i mua hµng. Gi¸o viªn h−íng dÉn cÇn ph¶i hiÓu ®−îc nhu cÇu, së thÝch, môc ®Ých vµ th¸i ®é cña ng−êi häc ®Ó cã thÓ khuyÕn khÝch kÞp thêi, ®ång thêi t¹o m«i tr−êng khÝch lÖ häc viªn nÕu nh− ®éng c¬ häc tËp cña hä ch−a râ rµng. NhiÖm vô cña ng−êi thÇy lµ t¹o lËp vµ duy tr× høng thó trong häc tËp cho ng−êi häc. Kh¶ n¨ng vµ sù th«ng minh kh«ng ph¶i lµ tiÒn ®Ò cña viÖc häc tËp. CÇn nhí r»ng nh÷ng ng−êi cã kh¶ n¨ng ch−a ch¾c ®· lµ nh÷ng ng−êi sÏ tham gia häc mµ hä cÇn ph¶i cã mét mong muèn häc tËp hoÆc ph¶i cã mét sè høng thó trong qu¸ tr×nh häc. Hä còng cÇn ph¶i cã kú väng häc mét sè kü n¨ng nhÊt ®Þnh. V× nh÷ng ng−êi tr−ëng thµnh lµ nh÷ng häc viªn häc theo ®éng c¬ nªn gi¸o viªn cÇn ph¶i - 15 Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh t×m tßi, t¹o dùng vµ duy tr× ®éng c¬ häc tËp nµy. §iÒu quan träng lµ t×m hiÓu ®Ó biÕt ®−îc ®éng c¬ cña häc viªn lµ g×, tõ ®ã ®iÒu chØnh néi dung cho phï hîp víi nhu cÇu cña ng−êi häc. C¸ch thøc gi¶ng d¹y còng ph¶i gÇn gòi víi häc viªn nh− vËy míi t¹o ®iÒu kiÖn tèt nhÊt cho häc viªn trong häc tËp. Mét ng−êi häc cã thÓ cã nhiÒu ®éng c¬ kh¸c nhau. Tuy nhiªn, ®éng c¬ chñ yÕu nhÊt th−êng lµ mong muèn ®Ó dµnh mét thµnh tùu hoÆc gi¶i th−ëng. Häc viªn còng cã t©m lý muèn næi bËt ë mét lÜnh vùc nµo ®ã. Kh«ng ai muèn phÝ thêi gian ®i häc ®Ó ch¼ng dïng lµm g× c¶. §éng c¬ häc tËp còng rÊt kh¸c nhau tuú theo tõng c¸ nh©n, tõng khu vùc hoÆc tõng c¬ së ®µo t¹o. 1.2. C¸c b−íc t¹o ®éng c¬ häc tËp cho ng−êi häc Mét sè h−íng dÉn vÒ c¸ch thøc t¹o ®éng c¬ häc tËp. 1. Khen hoÆc t¸n th−ëng ®Ó khuyÕn khÝch häc viªn nç lùc. 2. Tù ®Æt ra vµ duy tr× mét thãi quen th−êng xuyªn trong c¸ch tiÕp xóc víi ng−êi häc, vÝ dô nh− b¾t ®Çu giê häc vµo mét thêi gian nhÊt ®Þnh, lµm cho ng−êi häc tËp trung vµo giê häc . . . 3. Gi÷ ®óng giê häc th× ng−êi häc sÏ cè g¾ng ®i sím ®Ó ®−îc ®¸nh gi¸ lµ h¨ng h¸i. Trong häc tËp, ng−êi häc chÝnh lµ nh÷ng ®èi t¸c chø kh«ng ph¶i lµ nh÷ng ng−êi cã vÞ trÝ thÊp h¬n. 4. Yªu cÇu häc viªn thùc hiÖn nh÷ng bµi tËp phï hîp víi kh¶ n¨ng. C¸c bµi tËp dÔ qu¸ sÏ t¹o c¶m gi¸c ch¸n n¶n nh−ng nÕu khã qu¸ ng−êi häc sÏ mÊt høng thó. 5. Sö dông c¸c ph−¬ng tiÖn gi¶ng d¹y cã tÝnh thu hót vµ m« pháng. 6. H·y ®Ó ng−êi häc biÕt ®−îc kÕt qu¶ häc tËp vµ h−íng dÉn hä nh÷ng b−íc tiÕp theo. 7. H·y ®Ó häc viªn häc hoÆc thùc hµnh nh÷ng g× mµ hä cã thÓ ¸p dông trong thùc tiÔn. Néi dung gi¶ng d¹y ph¶i s¸t thùc. 8. T×m hiÓu së thÝch cña tõng c¸ nh©n. L¾ng nghe hä nãi. Bµy tá sù quan t©m vµ t«n träng ®èi víi häc viªn. 9. Duy tr× høng thó trong häc tËp b»ng c¸ch thay ®æi nhiÒu ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y. 2.0. §éng c¬ cña gi¸o dôc ng−êi lín 2.1. Häc tËp còng lµ c«ng viÖc Häc tËp còng lµ c«ng viÖc, ®«i khi kh¸ vÊt v¶. Nã chØ dÔ dµng khi ch−a thùc sù b¾t ®Çu vµo cuéc nªn ng−êi häc ch−a nÕm tr¶i hoÆc do ®éng c¬ häc tËp cao nªn dï vÊt v¶ nh−ng ng−êi häc vÉn c¶m thÊy cuèn hót. §èi víi ng−êi lín, ®i häc víi môc ®Ých ®Ó gi¶i trÝ d−êng nh− kh«ng ph¶i lµ ®éng c¬ thÝch hîp mµ ®i häc lµ ®Ó theo ®uæi mét sè nhu cÇu chñ yÕu. Sù tho¶ m·n c¸c nhu cÇu nµy gióp cñng cè høng thó häc tËp. Nh÷ng “ nhu cÇu” nµy ®−îc coi lµ ®éng c¬ häc tËp cña ng−êi lín. - 16 Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh 2.2. Gi¸o dôc ng−êi lín mang tÝnh tù nguyÖn §éng c¬ chia lµm 2 cÊp ®é. CÊp ®é thø nhÊt, do tr−êng häc lµ nh÷ng tæ chøc tù nguyÖn nªn mäi ng−êi cÇn ph¶i cã ®éng c¬ ®Ó ®Õn tr−êng häc. CÊp ®é thø hai, khi hä ®· ®Õn tr−êng häc råi th× hä cÇn ph¶i liªn tôc duy tr× ®éng c¬ ®Ó tham gia vµo c¸c nhãm häc tËp. “ §éng c¬ ®ñ m¹nh ®Ó khiÕn mçi c¸ nh©n tham gia häc tËp nh−ng cã thÓ qu¸ yÕu ®Ó khiÕn hä tham gia hÕt qu¸ tr×nh häc, tû lÖ bá häc cao trong c¸c ch−¬ng tr×nh gi¸o dôc ng−êi lín kh«ng dùa trªn nÒn t¶ng nghÒ nghiÖp lµ mét minh chøng vÒ søc m¹nh cña ®éng c¬ häc tËp”. 3.0. Mét sè nguyªn t¾c c¬ b¶n cña lo¹i h×nh gi¸o dôc cho ng−êi lín: 3.1. Nguyªn t¾c vÒ kinh nghiÖm Kh¸c víi gi¸o dôc trÎ em, gi¸o dôc ng−êi lín cÇn ®Õn kh¶ n¨ng ph¸n ®o¸n vµ suy xÐt khi gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò ph¸t sinh; g¾n liÒn víi kinh nghiÖm c¸ nh©n, v¨n ho¸ vµ tÝn ng−ìng. Kinh nghiÖm sèng cña häc viªn sÏ lµ nguån h÷u Ých trong häc tËp th«ng qua viÖc trao ®æi víi c¸c b¹n häc. Mét trong nh÷ng ®Æc ®iÓm quan träng nhÊt cña gi¸o dôc ng−êi lín lµ “ nªu ra ®−îc c¸c vÊn ®Ò”. Kh«ng gièng víi kiÓu häc mµ mçi mét giê häc l¹i ®−îc bæ sung thªm mét Ýt kiÕn thøc vµ mêi c¸c chuyªn gia ®Õn ®Ó nªu ra c¸c vÊn ®Ò chÝnh vµ nh÷ng viÖc cÇn lµm vµ sau ®ã lµ ®Ó “ rãt” c¸c kiÕn thøc vµo ®Çu cña häc viªn mµ vai trß cña gi¸o viªn h−íng dÉn lµ dÉn d¾t líp häc nh×n nhËn c¸c vÊn ®Ò theo mét khÝa c¹nh tËp trung h¬n chø kh«ng lÉn lén. Qu¸ tr×nh nµy chó träng vµo viÖc häc h¬n lµ viÖc gi¶ng d¹y. V× vËy c¸c gi¸o viªn truyÒn thèng cÇn ph¶i ®−îc båi d−ìng vµ ®µo t¹o l¹i ®Ó hiÓu ®−îc vai trß cña mét nhµ gi¸o dôc cho ®èi t−îng ng−êi lín. Nh÷ng vai trß ®ã bao gåm: - T¹o ra mét m«i tr−êng häc tËp, - Nªu ra ®−îc c¸c vÊn ®Ò, - KhuyÕn khÝch häc viªn t×m ra c¸c nguyªn nh©n vµ gi¶i ph¸p cho c¸c vÊn ®Ò, - Gióp ®ì c¸c nhãm tù t×m tßi,nghiªn cøu cho b¶n th©n vµ - Lªn kÕ ho¹ch hµnh ®éng TÊt c¶ nh÷ng tiªu chÝ trªn hoµn toµn kh¸c h¼n víi vai trß cña mét nhµ gi¸o truyÒn thèng. Chóng ta th−êng gi÷ nh÷ng ý niÖm vÒ “ h×nh ¶nh cña mét gi¸o viªn” tõ thêi ®Çu c¾p s¸ch tíi tr−êng. Nh−ng nÕu nhiÖm vô cña chóng ta lµ gi¸o dôc cho ng−êi lín, sö dông ph−¬ng ph¸p nªu ra c¸c vÊn ®Ò th× cÇn ph¶i xo¸ bá trong ®Çu h×nh ¶nh cña mét gi¸o viªn truyÒn thèng. Gi¸o viªn h−íng dÉn cho c¸c häc viªn ph¶i biÕt r»ng c¸c häc viªn th−êng cã nhiÒu kinh nghiÖm vµ häc hái ®−îc nhiÒu tõ cuéc sèng vµ c¸c b¹n ®ång nghiÖp. Gi¸o viªn h−íng dÉn ph¶i gióp hä chia sÎ c¸c kinh nghiÖm vµ t¹o ra c¸c c¬ héi - 17 Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh ®Ó hä cã thÓ giao tiÕp, ®èi tho¹i víi nhau. H·y xÕp c¸c häc viªn ngåi theo vßng trßn ®Ó hä cã thÓ quan s¸t nhau trong c¸c cuéc th¶o luËn. 3.2. Mèi quan hÖ gi÷a néi dung gi¶ng d¹y vµ c¸c nhu cÇu tr−íc m¾t Mét ®iÒu lý thó trong gi¸o dôc ng−êi lín lµ hä sÏ häc nh÷ng g× mµ hä mong muèn – Mét c¶m gi¸c rÊt quan träng. Kh¸c víi häc sinh ë tr−êng, ®−îc d¹y dç nh÷ng thø mµ ng−êi lín cho lµ cÇn thiÕt vÝ dô nh− m«n LÞch sö, Ng÷ ph¸p hoÆc Ngo¹i ng÷. C¸c häc viªn chØ häc nh÷ng m«n nµy nÕu hä muèn chø kh«ng b¾t buéc. Thay vµo ®ã, häc viªn ®−îc häc vÒ kiÕn thøc x· héi, vÒ chÝnh phñ, t×m hiÓu lÜnh vùc x©y dùng vµ vÒ bÊt cø ®iÒu g× mµ hä quan t©m. Sù gi¸o dôc ë ®©y ®−îc x©y dùng trªn nÒn t¶ng kiÕn thøc mµ hä ®· biÕt – th«ng qua c¸c c«ng cô häc tËp hoÆc mét ngo¹i ng÷ hoÆc mét nguyªn lý khoa häc nµo ®ã. Mong muèn häc tËp lµ mét yÕu tè cÇn thiÕt gãp vµo sù thµnh c«ng cña qu¸ tr×nh häc. §iÒu nµy ®Æc biÖt quan träng ®èi víi nh÷ng häc viªn ®i häc kh«ng d−íi mét ¸p lùc nµo. V× vËy häc viªn cã mét nhu cÇu nhÊt ®Þnh cÇn ®−îc tho¶ m·n qua viÖc tham gia kho¸ häc. NÕu ch−¬ng tr×nh kho¸ häc kh«ng ®¸p øng ®−îc nhu cÇu nµy th× kÕt qu¶ lµ häc viªn sÏ bá dë. Sù kh¸c nhau c¬ b¶n gi÷a hai ®èi t−îng häc ( häc viªn vµ häc sinh) lµ trong khi häc sinh hy väng häc hái c¸c kiÕn thøc vµ tÝch luü dÇn theo n¨m th¸ng ®Ó phôc vô cho t−¬ng lai th× häc viªn l¹i muèn cã thÓ ¸p dông c¸c kiÕn thøc cña kho¸ häc ngay tøc thêi. V× thÕ kú väng häc tËp cña häc viªn lµ ®Ó ®¸p øng trùc tiÕp c¸c môc ®Ých tr−íc m¾t. §iÒu nµy cÇn ®−îc l−u ý khi x©y dùng ch−¬ng tr×nh gi¶ng d¹y. §Ó ®¹t ®−îc ®Çy ®ñ c¸c yªu cÇu trªn, ch−¬ng tr×nh vµ tµi liÖu gi¶ng d¹y ngoµi viÖc ®¸p øng c¸c môc tiªu häc tËp cßn ph¶i dÔ hiÓu ®èi víi ng−êi häc. Nh÷ng kiÕn thøc liªn quan ®Õn thùc tÕ th−êng cuèn hót häc viªn vµ lµm cho hä tiÕp thu nhanh. V× vËy häc viªn kh«ng nh÷ng cÇn ph¶i ®−îc ®ãng gãp ý kiÕn trong viÖc x©y dùng ch−¬ng tr×nh gi¶ng d¹y mµ cã lÏ quan träng h¬n lµ ®−îc tham gia th−êng xuyªn vµo viÖc ®¸nh gi¸ vÒ nh÷ng viÖc mµ hä ®ang thùc hiÖn. 3.3. PhÈm c¸ch c¸ nh©n Kh¸c víi trÎ em, ng−êi lín cã lßng tù träng c¸ nh©n cao vµ thÝch ®−îc kh¼ng ®Þnh m×nh víi nh÷ng ng−êi xung quanh. Hä thÝch ®−îc t«n träng vµ kh«ng muèn bÞ mÊt mÆt tr−íc ®¸m ®«ng. V× lý do nµy mµ nhiÒu ng−êi lín trong c¸c nhãm tá ra ng¹i ngïng, kh«ng s½n lßng ®ãn nhËn tr¸ch nhiÖm v× hä sî sÏ bÞ chª c−êi nÕu thÊt b¹i. §Ó khuyÕn khÝch ®èi t−îng nµy, c¸c kho¸ häc ®−îc tæ chøc ra dùa trªn tiªu chÝ t«n träng vµ kh«ng rµng buéc häc viªn víi qu¸ nhiÒu ho¹t ®éng hoÆc tr¸ch nhiÖm. Trong tr−êng hîp cÇn thiÕt, bÇu ra mét Héi ®ång b¶o vÖ quyÒn lîi häc viªn tr¸nh khái c¸c h×nh ph¹t tõ gi¸o viªn hoÆc c¸c lùc l−îng bªn ngoµi. 3.4. Mét m«i tr−êng kh«ng cã sù ®e do¹ VÒ mÆt t©m lý häc, viÖc ®e do¹ vµ dïng h×nh ph¹t th−êng cã ý nghÜa ph¶n t¸c dông, g©y c¶n trë mèi quan hÖ cña ng−êi häc. Häc viªn ®−îc tù do dùa vµo c¸c kinh nghiÖm s½n cã ®Ó b¾t ®Çu qu¸ tr×nh häc nh÷ng kiÕn thøc cÇn thiÕt. CÇn t¹o cho líp häc mét bÇu kh«ng khÝ tho¶i m¸i ®Ó c¸c häc viªn cëi më h¬n, ®ång thêi hç trî vÒ mÆt tinh thÇn ®Ó v−ît qua ®−îc giai ®o¹n vông vÒ ph¸t triÓn vµ thö - 18 Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh nghiÖm c¸c hµnh vi míi vµ c¸ch suy nghÜ kh¸c. Sù t«n träng lÉn nhau ph¶i xuÊt ph¸t tõ sù hµi lßng chø kh«ng ph¶i trªn c¬ së vÞ trÝ, cÊp bËc. 3.5. Quan s¸t vµ suy luËn: C¸c nghiªn cøu ®· cho thÊy r»ng con ng−êi th−êng nhí: 20% nh÷ng g× hä ®· nghe 40% nh÷ng g× hä ®· nghe vµ nh×n 80% nh÷ng g× mµ hä tù kh¸m ph¸, t×m ra Cµng vÒ giµ trÝ nhí cña con ng−êi cµng gi¶m sót bï l¹i hä cã kh¶ n¨ng quan s¸t vµ suy luËn tèt. V× vËy gi¸o dôc cÇn nhÊn m¹nh vµo viÖc häc h¬n lµ viÖc gi¶ng d¹y. Khi cÇn thiÕt, gi¸o viªn t¹o ra c¸c t×nh huèng häc tËp ®Ó häc viªn tù t×m c©u tr¶ lêi th«ng qua quan s¸t vµ suy luËn. Hä th−êng nhí râ nh÷ng g× m×nh ®· nãi h¬n lµ nh÷ng lêi cña gi¸o viªn v× vËy gi¸o viªn h−íng dÉn kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i dïng nhiÒu lêi gi¶i thÝch. Tr−íc khi giíi thiÖu c¸c kiÕn thøc míi, gi¸o viªn cÇn t¹o cho häc viªn mét mong muèn t×m kiÕm c¸c gi¶i ph¸p. Th−êng th× trong tr−êng hîp nµy c¸c m· hay ®−îc dïng ®Õn. §©y lµ nh÷ng thiÕt bÞ gîi ra vÊn ®Ò ®Ó ®¸nh thøc hoÆc kh¬i gîi c¸c cuéc th¶o luËn. Mét m· ë ®©y cã thÓ lµ mét vë kÞch, mét ¸p phÝch qu¶ng c¸o, mét b¨ng h×nh video, c¸c slide, bµi h¸t, ng¹n ng÷, mét c©u chuyÖn . . . Néi dung cña nh÷ng m· nµy ph¶i ng¾n, liªn quan tíi vÊn ®Ò ®· nªu vµ diÔn t¶ ®−îc t×nh huèng mµ häc viªn ®ang quan t©m. Vai trß cña gi¸o viªn h−íng dÉn lµ t¹o ®iÒu kiÖn tèt cho cuéc th¶o luËn “gi¶i m·” diÔn ra cã hÖ thèng cho tíi khi thèng nhÊt ®−îc kÕ ho¹ch thùc hiÖn. 3.6. HiÓu biÕt kÕt qu¶ KÕt qu¶ häc tËp sÏ tèt h¬n nÕu sau khi thùc hµnh häc viªn thÊy ngay ®−îc r»ng hä ®· hµnh ®éng ®óng. §©y chÝnh lµ viÖc hiÓu biÕt kÕt qu¶ hay cßn gäi lµ sù ph¶n håi, ®ãng vai trß cñng cè tÝch cùc. Sù hiÓu biÕt kÕt qu¶ x¶y ra liªn tôc trong qu¸ tr×nh häc bao gåm c¶ viÖc x©y dùng c¸c kü n¨ng thao t¸c b»ng tay. VÝ dô nh− häc ®¸nh m¸y, khi ta nhÊn vµo mét phÝm trªn bµn phÝm th× kÕt qu¶ sÏ xuÊt hiÖn ngay trªn mÆt giÊy. Tuy vËy khã cã thÓ −íc tÝnh ngay møc ®é hiÓu biÕt kÕt qu¶ trong qu¸ tr×nh häc cÇn cã sù nhËn thøc vµ kinh nghiÖm. Gi¸o viªn chØ cã thÓ thùc hiÖn ®iÒu nµy th«ng qua quan s¸t vµ ®Æt c©u hái. Mét h×nh thøc kh¸c ®Ó ®¸nh gi¸ qui tr×nh häc kiÓn nµy lµ dïng c¸c c©u ®è hoÆc tr¾c nghiÖm. - 19 Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh Tæng kÕt Tãm l¹i, ®éng c¬ chÝnh lµ nh÷ng mong muèn tõ bªn trong tiÕp søc cho c¸c häc viªn tham gia vµo qu¸ tr×nh häc. Kh«ng cã ®éng c¬, viÖc häc tËp sÏ trë nªn hiÖu qu¶ vµ kh«ng m¸y mãc. §iÒu cèt yÕu ®èi víi gi¸o viªn h−íng dÉn lµ kh¬i gîi vµ duy tr× ®éng c¬ häc tËp suèt kho¸ häc. §iÒu nµy chØ cã thÓ thùc hiÖn ®−îc khi viÖc häc (b»ng sù nç lùc cña gi¸o viªn) gi¶m bít tÝnh b¾t buéc, theo mét chõng mùc nµo ®ã d−íi d¹ng: • Häc tËp ®−îc coi nh− mét c«ng viÖc • Häc tËp cã tÝnh tù nguyÖn, cã nghÜa lµ b»ng ý chÝ cña ng−êi häc h¬n lµ mong muèn cña gi¸o viªn. Cã thÓ tæng kÕt ra 4 nguyªn t¾c trong gi¸o dôc cho ng−êi lín nh− sau: • • • • • Dùa trªn c¸c kinh nghiÖm ( cã Ých cho ng−êi häc) Cã liªn quan ®Õn c¸c nhu cÇu tr−íc m¾t cña ng−êi häc T«n träng phÈm c¸ch c¸ nh©n cña ng−êi häc Xoay quanh viÖc quan s¸t vµ suy luËn HiÓu biÕt kÕt qu¶ Theo t©m lý gi¸o dôc häc cho ng−êi lín, nh÷ng nh©n tè sau sÏ gãp phÇn t¹o ra mét qu¸ tr×nh häc cã hiÖu qña: „ Häc viªn sÏ tiÕp thu tèt nhÊt nÕu bµi häc ®−îc m« pháng gÇn víi thùc tÕ „ Khi bµi häc kh«ng qu¸ khã, còng kh«ng qu¸ dÔ „ §èi víi häc viªn sù thµnh c«ng lµ gi¶i th−ëng lín nhÊt v× vËy khi hä thÊt b¹i th× h·y t¹o c¬ héi cho hä ®i ®Õn thµnh c«ng „ Khi ®−îc tham gia thùc sù vµo bµi häc, häc viªn sÏ häc nhanh h¬n lµ chØ dùa vµo sù h−íng dÉn mét chiÒu cña gi¸o viªn. Hä kh«ng thÝch häc kiÓu thô ®éng. V× vËy khi giíi thiÖu mét lý thuyÕt hoÆc nguyªn lý míi kh«ng nªn kÐo dµi qu¸ 15 phót. Sau ®ã cÇn ph¶i cã c¸c ho¹t ®éng thùc hµnh víi sù tham gia cña c¸c häc viªn. NÕu gi¸o viªn h−íng dÉn nãi qu¸ nhiÒu sÏ lµm cho häc viªn c¶m thÊy ch¸n. „ - 20 Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh