Tài liệu Khám hệ cơ xương khớp

Khám hệ cơ xương khớp BS Hồ Phạm Thục Lan Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch BV Nhân dân 115 Mục tiêu Trình bày được các khâu:  triệu chứng cơ năng,  triệu chứng thực thể,  cận lâm sàng  các nguyên nhân thường gặp. trong khám bệnh lý cơ, xương và khớp Hồ Phạm Thục Lan – Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch – Bệnh viện Nhân dân 155 – TP Hồ Chí Minh – Việt Nam Đại cương Các yếu tố liên quan đến đau:  Cách khởi phát và thời gian cơn đau kéo dài  Vị trí và hướng lan  Tính chất (nhói, bỏng rát…)  Cường độ  Yếu tố làm tăng hoặc giảm đau  Triệu chứng đi kèm Hồ Phạm Thục Lan – Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch – Bệnh viện Nhân dân 155 – TP Hồ Chí Minh – Việt Nam Phân biệt kiểu đau Đau kiểu cơ học   Làm việc   Nghỉ ngơi  Tăng nhiều về cuối ngày Đau kiểu viêm: • Đau liên tục cả lúc nghỉ • Tăng nhiều về đêm về sáng sớm • Tại chỗ thường có sưng nóng đỏ Hồ Phạm Thục Lan – Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch – Bệnh viện Nhân dân 155 – TP Hồ Chí Minh – Việt Nam Đại cương Cứng khớp:  Khu trú hay toàn thể  Ảnh hưởng khớp trục hay ngoại biên  Tăng vào sáng sớm, hoặc giảm theo vận động Hồ Phạm Thục Lan – Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch – Bệnh viện Nhân dân 155 – TP Hồ Chí Minh – Việt Nam Đại cương Sưng khớp:  Một hay nhiều khớp  Kéo dài hay từng giai đoạn  Có kèm nóng, đỏ Khám toàn thân Hồ Phạm Thục Lan – Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch – Bệnh viện Nhân dân 155 – TP Hồ Chí Minh – Việt Nam Hồ Phạm Thục Lan – Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch – Bệnh viện Nhân dân 155 – TP Hồ Chí Minh – Việt Nam Khám cơ: TC cơ năng Mỏi cơ – yếu cơ (weakness)  Người bệnh có cảm giác mỏi, nặng chi, có thể kèm theo đau, tê, nóng rát …  Tùy theo vị trí mỏi, yếu cơ, người bệnh sẽ khó hoặc không làm được một số động tác như cầm nắm, giơ tay lên cao, đi đứng ,chạy nhảy… Cần khai thác diễn biến của triệu chứng mỏi hay yếu cơ :  Kéo dài và tăng dần : nhược cơ  Xuất hiện từng giai đoạn, có chu kỳ :liệt cơ chu kỳ Westphale  Tăng dần, nặng dần : loạn dưỡng cơ tiến triển  Xuất hiện đột ngột và có yếu tố thuận lợi (tiêu chảy, cường giáp, hạ Kali máu… ) Hồ Phạm Thục Lan – Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch – Bệnh viện Nhân dân 155 – TP Hồ Chí Minh – Việt Nam Khám cơ: TC cơ năng Đau cơ ( Aching) :  Khu trú ở 1 cơ : chấn thương, viêm cơ  Lan tỏa khó xác định thường gặp trong bệnh lý toàn thân: -Nhiễm trùng : virus, vi trùng, ký sinh trùng -Bệnh mô liên kết : Fibromyalgia… -Bệnh ác tính -Bệnh nội tiết: cường giáp, cường cận giáp -Bệnh thần kinh ngoại biên Hồ Phạm Thục Lan – Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch – Bệnh viện Nhân dân 155 – TP Hồ Chí Minh – Việt Nam Khám cơ: TC cơ năng Tê cơ – chuột rút ( cramping)  Là hiện tượng co cứng không chủ động của một nhóm cơ, một cơ hoặc một số thớ cơ, thường kèm đau, tạo nên tư thế cố định đặc biệt của phần chi do cơ đó chi phối  Thường do : -Rối loạn chuyển hóa cơ -Rối loạn điện giải ( hạ Mg, hạ Calci) -Bệnh uốn ván -Ngộ độc strychnine Hồ Phạm Thục Lan – Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch – Bệnh viện Nhân dân 155 – TP Hồ Chí Minh – Việt Nam Khám cơ: TC cơ năng Máy giật – run cơ  Hiện tượng co giật một phần cơ trong một thời gian ngắn, không kèm đau  Thường gặp trong bệnh lý thần kinh ngoại biên Hồ Phạm Thục Lan – Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch – Bệnh viện Nhân dân 155 – TP Hồ Chí Minh – Việt Nam Khám cơ: TC thực thể Teo cơ:  Dùng thước dây đo chu vi các đoạn chi để đánh giá mức độ teo cơ ( so sánh 2 bên)  Teo cơ khu trú từng vùng : thường do tổn thương thần kinh  Teo cơ đồng đều đối xứng gặp trong : -Loạn dưỡng cơ -Kém vận động , bất động -Bệnh toàn thân Hồ Phạm Thục Lan – Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch – Bệnh viện Nhân dân 155 – TP Hồ Chí Minh – Việt Nam Khám cơ: TC thực thể Sưng cơ  Sưng, nóng ,đỏ, đau : viêm cơ  Sưng to sau chấn thương: tụ máu trong cơ  Sưng khu trú, không di động: u cơ  Cơ to dần, đối xứng 2 bên, bóp cảm giác chắc không đau: tình trạng giả phìđại trong loạn dưỡng cơ  Nốt cục rải rác trong cơ: ký sinh trùng lạc chỗ Hồ Phạm Thục Lan – Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch – Bệnh viện Nhân dân 155 – TP Hồ Chí Minh – Việt Nam Khám cơ: TC thực thể Phản xạ cơ:  Dùng búa gõ trực tiếp vào cơ sẽ thấy cơ co, thường tìm phản xạ ở cơ nhị đầu, cơ tứ đầu đùi  Phản xạ cơ mất : bệnh loạn dưỡng cơ tiến triển  Phản xạ cơ  , cơ nổi thành cục chậm mất gọi là nút co cơ, gặp trong bệnh loạn trương lực cơ Hồ Phạm Thục Lan – Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch – Bệnh viện Nhân dân 155 – TP Hồ Chí Minh – Việt Nam Khám cơ: TC thực thể Đánh giá cơ lực : 0  5 độ  Độ 5 : Cơ lực bình thường  4 :  nhẹ, cò n khả năng chống đối  3 :  rõ , giữ được tư thế  2 :  nhiều, chỉ cò n vận động không trọng lực  1 : chỉ làm vài động tác nhỏ  0 : Mất hoàn toàn cơ lực   cơ lực sau khi hoạt động và trở lại bình thường khi nghỉ ngơi : gặp trong bệnh nhược cơ.   cơ lực đối xứng 2 bên , gốc chi nặng hơn ngọn chi: loạn dưỡng cơ tiến triển Hồ Phạm Thục Lan – Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch – Bệnh viện Nhân dân 155 – TP Hồ Chí Minh – Việt Nam Khám cơ: TC cận lâm sàng  1.Đo điện cơ  2.Đo các men : creatinkinase ( CK) Creatin phosphatkinase (CPK) Lactate dehydrogenase (LDH)  khi có hiện tượng hủy cơ  3.Myoglobin máu – niệu : gặp trong hủy cơ  4.Siêu âm cơ  5.Sinh thiết cơ Hồ Phạm Thục Lan – Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch – Bệnh viện Nhân dân 155 – TP Hồ Chí Minh – Việt Nam Một số bệnh lý cơ thường gặp Viêm cơ : Do vi khuẩn :  Hội chứng nhiễm trùng  Cơ sưng nóng đỏ đau  Chọc dò có mủ  Siêu âm cơ : hình ảnh viêm cơ, ổ áp xe Miễn dịch ( viêm đa cơ, viêm da cơ)  Cơ sưng đau lan tỏa  Sinh thiết : tổn thương viêm không đặc hiệu  Thường nằm trong hội chứng cận ung thư Hồ Phạm Thục Lan – Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch – Bệnh viện Nhân dân 155 – TP Hồ Chí Minh – Việt Nam Một số bệnh lý cơ thường gặp Loạn dưỡng cơ: Không có loạn trương lực cơ ( bệnh Duchenne)  Teo cơ gốc chi đối xứng  dần  Cơ lực  dần  Cơ giả phìđại ở cẳng chân, cẳng tay  Phản xạ cơ mất  Các men CK,CPK, LDH   Sinh thiết cơ : hiện tượng teo tế bào không đồng đều;  sinh xơ, mở Hồ Phạm Thục Lan – Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch – Bệnh viện Nhân dân 155 – TP Hồ Chí Minh – Việt Nam Một số bệnh lý cơ thường gặp Loạn dưỡng cơ: Có loạn trương lực cơ (bệnh Thomsen, Steinert)  Loạn trương lực cơ  Teo cơ  Giả phìđại  Đo điện cơ : hiện tượng trương cơ và điện Hồ Phạm Thục Lan – Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch – Bệnh viện Nhân dân 155 – TP Hồ Chí Minh – Việt Nam Một số bệnh lý cơ thường gặp: Rối loạn chức năng vận động Hội chứng liệt chu kỳ Westphale:  Liệt mềm, thường gặp ở cơ chi dưới, nặng có thể liệt toàn thân kể cả cơ hô hấp  Xảy ra từng đợt  Có tính cách gia đình, nam > nữ  K+ máu  < 3,5 mmol / L Hồ Phạm Thục Lan – Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch – Bệnh viện Nhân dân 155 – TP Hồ Chí Minh – Việt Nam