Tài liệu Hoạt động biên tập tại tòa soạn báo điện tử việt nam hiện nay

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ----------------------------------------------------- TRẦN THỊ HIÊN HOẠT ĐỘNG BIÊN TẬP TẠI TÒA SOẠN BÁO ĐIỆN TỬ VIỆT NAM HIỆN NAY LUẬN VĂN THẠC SĨ BÁO CHÍ HỌC Hà Nội - 2017 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ----------------------------------------------------- TRẦN THỊ HIÊN HOẠT ĐỘNG BIÊN TẬP TẠI TÒA SOẠN BÁO ĐIỆN TỬ VIỆT NAM HIỆN NAY Chuyên ngành Báo chí học Mã số: 60 32 01 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ BÁO CHÍ HỌC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS. TS. Nguyễn Thị Trƣờng Giang Hà Nội - 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Luận văn được hoàn thành dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS,TS. Nguyễn Thị Trường Giang. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và không trùng lặp với những công trình đã được công bố trước đây. Tác giả luận văn Trần Thị Hiên LỜI CẢM ƠN Luận văn thạc sĩ báo chí chuyên ngành báo chí học với đề tài: “Hoạt động biên tập trên báo điện tử Viện Nam hiện nay” là kết quả của quá trình cố gắng không ngừng của bản thân tác giả. Đặc biệt tác giả đã nhận được sự giúp đỡ, động viên khích lệ của thầy cô, bạn bè đồng nghiệp và người thân. Qua trang viết này, tác giả xin gửi lời cảm ơn những người đã giúp đỡ tôi trong thời gian học tập và nghiên cứu khoa học vừa qua. Tôi xin tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc đối với PGS,TS. Nguyễn Thị Trường Giang đã trực tiếp, tận tình hướng dẫn cũng như cung cấp tài liệu, thông tin khoa học cần thiết cho luận văn này. Xin chân thành cảm ơn Lãnh đạo Trường Đại học Khoa học và Xã hội Nhân Văn Hà Nội, khoa Báo chí – Truyền thông đã tạo điều kiện cho tôi hoàn thành tốt công việc nghiên cứu khoa học của mình. Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn tập thể lớp Báo chí K18, báo điện tử VnExpress, Dân trí, Tuổi trẻ Online đã giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và thực hiện luận văn. TÁC GIẢ Trần Thị Hiên DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT 1. Phương tiện truyền thông đại chúng: PTTTDC 2. Báo điện tử: BĐT 3. Phần mền biên tập trên Web site: CMS 4. Ngôn ngữ đánh dấu siêu văn bản: HTML 5. Nhà xuất bản: Nxb 6. Tuổi Trẻ Online: TTO 7. Thành phố Hồ Chí Minh: TP.HCM 8. Thư ký tòa soạn:TKTS 9. Thông tấn xã Việt Nam: TTXVN 10.Tổng Biên tập: TTB 11. Ban biên tập: BBT 12. Đơn vị: ĐV DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU 1. Sơ đồ 2.1: Các cửa sổ hoạt động của phần mềm quản lý nội dung CM 2. Biểu đồ: 2.2: Khối lượng công việc của phóng viên biên tập viên tại báo Tuổi trẻ Online, VnExpress, Dân Trí (ĐV: %) 3. Biểu đồ 2.3: Ap lực của phóng viên, biên tập viên tại tại báo Tuổi trẻ Online, VnExpress, Dân Trí (ĐV: %) 4. Biểu đồ 2.4: Nguyên tắc biên tập tại báo Tuổi trẻ Online, VnExpress, Dân Trí (ĐV: %) 5. Biểu đồ2.5. Nguyên tắc biên tập cụ thể trong bài viết được phóng viên biên, tập viên lựa chọn tại báo VnExpress, Dân Trí, Tuổi trẻ Online MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 CHƢƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG BIÊN TẬP TẠI TÒA SOẠN BÁO ĐIỆN TỬ ...................................................... 12 1.1. Khái niệm ................................................................................................. 12 1.1.1. Báo điện tử ............................................................................................ 12 1.1.2. Hoạt động biên tập ................................................................................ 13 1.2. Đặc điểm của hoạt động biên tập tại tòa soạn báo điện tử....................... 15 1.3. Vai trò của hoạt động biên tập tại tòa soạn báo điện tử ........................... 18 1.4. Các nguyên tắc biên tập tại tòa soạn báo điện tử ..................................... 22 1.5. Quy trình của hoạt động biên tập tại toà soạn báo điện tử....................... 32 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG BIÊN TẬP TẠI TÒA SOẠN BÁO ĐIỆN TỬ VIỆT NAM HIỆN NAY ........................................ 41 2.1. Giới thiệu về các tờ báo trong phạm vi khảo sát...................................... 41 2.1.1. VnExpress .............................................................................................. 41 2.1.2. Tuổi trẻ Online (TTO) ........................................................................... 42 2.1.3. Báo Dân Trí........................................................................................... 44 2.2. Khảo sát hoạt động biên tập tại các tòa soạn báo điện tử VnExpress, Dân trí và Tuổi trẻ Online từ tháng 1/2016 -5/2017 ............................................... 44 2.3. Đánh giá ưu điểm, hạn chế trong hoạt động biên tập tại các tòa soạn báo điện tử khảo sát và nguyên nhân ..................................................................... 62 CHƢƠNG 3: VẤN ĐỀ ĐẶT RA VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG HOẠT ĐỘNG BIÊN TẬP TẠI TÒA SOẠN BÁO ĐIỆN TỬ VIỆT NAM HIỆN NAY................................................................................ 75 3.1. Một số vấn đề đặt ra ................................................................................. 75 3.2. Giải pháp nâng cao chất lượng hoạt động biên tập tại các tòa soạn báo điện tử ở Việt Nam hiện nay ........................................................................... 82 3.2.1. Giải pháp đối với tòa soạn .................................................................... 82 3.2.2. Đối với biên tập viên ............................................................................. 86 3.2.3. Đối với phóng viên ................................................................................ 87 KẾT LUẬN .................................................................................................... 91 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 93 PHỤ LỤC ....................................................................................................... 97 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của vấn đề nghiên cứu Với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ, khoa học kỹ thuật, trong những năm cuối thế kỷ XX đã xuất hiện những loại hình truyền thông mới, có khả năng đáp ứng tốt nhất nhu cầu khách quan về thông tin - giao tiếp của con người và xã hội. Mạng Internet ra đời đã xuất hiện loại hình báo chí mới – báo điện tử. Báo điện tử có nhiều ưu thế vượt trội so với các loại hình TTĐC khác như: Khả năng tương tác, tương tác qua lại giữa báo chí và công chúng, giữa công chúng với nhau qua nhiều kênh thu nhận, tạo điều kiện thuận lợi nhất lên diễn đàn báo chí; khả năng đa phương tiện; tính thời sự với khả năng cập nhật thông tin nhanh, mới nóng và nằm ở tâm điểm – tính thời sự của báo điện tử đạt đến tính phi định kỳ. Ngoài ra báo điện tử còn có khả năng lưu giữ thông tin nhiều nhất, tìm kiếm và truy xuất thông tin nhanh nhất. Với những ưu điểm trên mà ngay từ khi ra đời báo điện tử đã phát triển một cách chóng mặt trên thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng. Theo thống kê của Newslink, năm 1996, trên toàn thế giới có 1.335 tờ báo mạng điện tử. Đến năm 1998, con số này đã tăng lên 4.925. Năm 2000, số lượng các tờ báo mạng điện tử đã được nhân lên gấp đôi, khoảng hơn 8.000 tờ. [16, tr.12] Tại Việt Nam, theo số liệu của Bộ Thông tin và Truyền thông, đến ngày 25/12/2014, trên cả nước có 90 báo và tạp chí điện tử, 215 trang tin điện tử tổng hợp của các cơ quan báo chí. Tại buổi phát biểu đề dẫn “Hội nghị Truyền thông và Phát triển” diễn ra ngày 31/01/2015, Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Trương Minh Tuấn cho biết, hiện nay nước ta có 98 cơ quan báo chí điện tử và 1.525 trang thông tin điện tử tổng hợp; 420 mạng xã hội được phép hoạt động. Với sự phát triển một cách chóng mặt của báo điện tử giúp cho thông tin được cập nhật đến với công chúng một cách nhanh chóng, đảm bảo tính thời sự… 1 Thông thường, người ta chỉ biết các sản phẩm báo chí được đăng tải là của các tác giả, các phóng viên chứ ít ai biết các bài báo này đã trải qua quá trình “nhào nặn”, “gọt dũa” để trở nên hay hơn, chính xác hơn, chuẩn chỉnh hơn trước khi đến với công chúng. Thật ra hầu hết các tác phẩm báo chí trước khi được đăng tải đã trải qua khâu biên tập và giám sát kỹ càng của những người tham gia công tác biên tập gồm: Biên tập viên, phó ban, trưởng ban, thư ký tòa soạn, phó tổng biên tập, tổng biên tập… Theo nhà báo Ngọc Trân cố vấn biên tập Tạp chí Nhịp cầu đầu tư, hễ có người viết thì có người biên tập. Người biên tập đọc lại, suy nghĩ, làm cho các tác phẩm đến với công chúng dễ dàng hơn. Họ có mặt ở mọi nơi: Trong các tờ báo ngày, báo tuần, các nhà xuất bản, tại đài truyền hình, công ty giao tế nhân sự và quảng cáo… Tuy nhiên, công chúng lại không biết tới họ, vì họ không được ký tên trên các bài báo như phóng viên. Từ trước đến giờ các cây bút chuyên nghiệp và được giải thưởng báo chí vẫn thường thừa nhận và ca ngợi công lao của người biên tập. Nói một cách khác, các biên tập viên là người chịu trách nhiệm về tin tức. Họ tổ chức, giám sát, thẩm định, hướng dẫn, hỗ trợ cho phóng viên. Họ quyết định bài báo được trình bày như thế nào và hình thức viết bài. Biên tập viên tham gia nhiều vào việc sửa chữa bài vở, cân nhắc việc dùng ảnh hay đồ họa như thế nào cho phù hợp với bài báo. Biên tập viên tạo ra môi trường để sản phẩm báo chí được ra đời một cách tốt nhất. Họ tổ chức các trang báo để làm sao cho các bài báo trở nên hấp dẫn đối với bạn đọc. Họ quan tâm đến mọi chi tiết, từ nhỏ đến lớn và cả tầm của bài báo. Đối với biên tập viên chuyên nghiệp yêu nghề, họ luôn nghĩ đến tương lai làm sao để mình biên tập tốt hơn. Nhưng nói như thế không có nghĩa là vai trò của người phóng viên viết và phóng viên ảnh bị hạ thấp. Phóng viên luôn là tai, mắt của bất kỳ phương tiện truyền thông đại chúng nào. Họ gặp các nguồn tin để viết nên các bài báo. Tuy nhiên, biên tập viên mới là người đưa sản phẩm của phóng viên đến với người đọc, người xem đài, nghe đài một cách tốt nhất. [26, tr.18] 2 Như vậy có thể nói hoạt động biên tập trong một tòa soạn báo là rất quan trọng. Với xu thế báo điện tử ngày càng phát triển thì việc trở thành một biên tập viên trực tuyến càng sôi động và không đơn giản. Nhưng việc nghiên cứu vế các hoạt động biên tập của các tờ báo điện tử tại Viện Nam lại chưa mấy ai quan tâm, chưa có nhiều đề tài nghiên cứu. Việc làm thế nào để có thể đánh giá thực trạng, cách thức thực hiện, định hướng phát triển cho hoạt động biên tập trên các tờ báo mạng tại Việt Nam là vô cùng quan trọng và cần thiết để nghiên cứu. Vì vậy mà tác giả đã chọn đề tài cho luận văn của mình là “Hoạt động biên tập tại tòa soạn báo điện tử Việt Nam hiện nay”. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Hiện nay, cũng đã có một số sách báo nói về báo điện tử cũng như hoạt động biên tập. Trong quá trình tìm hiểu về đề tài này, tác giả thu thập được một số tài liệu dưới đây: Cuốn “Con mắt biên tập”, tác giả Janet. Harrigan và Karen Brown, biên dịch Trần Dức Tài (NXB Tổng hợp TP.HCM, năm 2011). Cuốn sách bao gồm những kiến thức về kỹ năng mà bất cứ biên tập viên giỏi nào cũng phải có đó là: Làm việc với ngôn từ, làm việc với ý nghĩa và làm vệc với tác giả. Ngoài các kỹ năng đó những năng lực về hình ảnh cũng rất quan trọng trong thời đại truyền thông hội tụ. “Con mắt biên tập” được chia làm 3 phần chính: Biên tập bản thảo, biên tập nội dung, biên tập trang. Từ cuốn sách “Con mắt biên tập” đã cho tác giả những thông tin hữu ích về nghề biên tập nói chung. Từ những nội dung đó, tác giả có thể khái quát, phân tích, chắt lọc một số nội dung cho quá trình làm luận văn. Cuốn“Khám phá nghề biên tập”, tác giả nhà báo Ngọc Trân (Nxb Trẻ, 2014). Xuất phát từ thực tế ở Việt Nam chưa có nhiều nơi dạy biên tập cho chuyên nghiệp hoặc nếu có thì cũng chưa chuyên sâu. Vì vậy tác giả đã thu thập một số tài liệu nước ngoài, trong nước, nhớ lại những gì được học với đồng nghiệp trong và ngoài nước cùng kinh nghiệm riêng để biên soạn cuốn sách này. Trước hết cuốn sách thảo luận một cách tổng quát về nghề biên tập: Nghề này 3 quan trọng như thế nào; để hành nghề phải ra làm sao; biên tập viên có thể đóng góp gì cho tờ báo. Tiếp đến, cuốn sách sẽ cho chúng ta xem xét các điểm tựa biên tập viên thường dựa vào để làm việc: Hiểu độc giả, rành tin tức, sử dụng ngôn ngữ nhuần nhuyễn. Và tìm hiểu tổng quát về tòa soạn, quy trình di chuyển bài vở cùng công việc của biên tập viên…Từ những nội dung mà cuốn sách đã nêu, giúp tác giả luận văn có cái nhìn rõ nét hơn phần nào hoạt động biên tập, cách thức biên tập… từ đó khái quát, phân tích tổng hợp trong quá trình làm luận văn của tác giả. Cuốn “Biên tập báo chí” của tác giả Nguyễn Quang Hòa, NXB Thông tin và Truyền thông Hà Nội, năm 2015. Cuốn sách được viết để phục vụ đối tượng chính là sinh viên báo chí, những người sẽ trở thành phóng viên, biên tập viên ở các cơ quan báo chí, nhà xuất bản trong tương lai. Với 6 chương, cuốn sách sẽ trả lời cho bạn đọc các câu hỏi như: Những ai biên tập báo chí?; Vị trí và đặc điểm của công tác biên tập là gì? Những loại lỗi phổ biến trên báo và các lỗi hy hữu xảy ra trong các hoàn cảnh đặc biệt; Những nguyên tắc khi biên tập; Người biên tập cần những tố chất gì để hoàn thành tốt công việc trong các tòa soạn đa phương tiện? Những loại kiến thức biên tập viên phải có để phục vụ cho công việc. Đồng thời, cuốn sách cũng nói rõ quy trình xuất bản ở các tòa soạn báo, hay nói cách khác là con đường đi của một bài viết, chỉ ra những kẽ hở trong quy trình biên tập… Từ những nội dung này tác giả đã khái quát, phân tích tổng hợp trong quá trình làm luận văn của mình. Cuốn “Truyền thông đại chúng – Công tác biên tập”, tác giả Claudia Mast (NXB Thông tấn dịch và xuất bản 2003). Cuốn sách được coi là gối đầu giường với những người hoạt động trong lĩnh vực truyền thông. Nội dung cuốn sách là những kiến thức nghiệp vụ cơ bản đối với các biên tập viên báo chí, phát thanh truyền hình cùng những hướng dẫn, lời khuyên gợi ý rất hữu ích và cần thiết như: Quản lý công tác biên tập, xây dựng kế hoạch đề tài, tổ chức công tác biên tập trong báo chí, công tác lãnh đạo biên tập… Đặc biệt 4 với chương báo chí trực tuyến truyền thông trên mạng sẽ là phần nội dung liên quan mật thiết đến đề tài luận văn của tác giả. Thông qua những nội dung của cuốn sách tác giả có thể tổng hợp và phân tích cho đề tài “Hoạt động biên tập của báo điện tử Việt Nam hiện nay” mà tác giả đang nghiên cứu. Cuốn “Viết và biên tập cho báo Online”, tác giả Nguyễn Ánh Hồng ( Nxb Đại học Quốc gia TPHCM, tháng 4/2015). Nội dung sách gồm những vấn đề cơ bản như: Các tính năng cơ bản của báo online; Các thể loại nội dung đặc thù của báo online; Nguyên tắc viết và biên tập cho báo online; Tổ chức sản xuất báo online; Khía cạnh kinh tế của báo online; Các xu hướng phát triển của loại hình báo online. Đây đều là những nội dung liên quan mật thiết đến đề tài luận văn của tác giả. Cho tác giả có cái nhìn gần gũi hơn về công việc biên tập của báo mạng điện tử. Từ đó khái quát tổng hợp và rút ra một số vấn đề cho quá trình làm luận văn. Cuốn “Biên tập Ngôn ngữ sách và Báo chí” của tác giả Nguyễn Trọng Báu, (NXB Khoa học xã hội, năm 2002). Trong cuốn sách, tác giả đã phân tích, xem xét, đánh giá và chỉnh sửa văn bản, bản thảo một cách khoa học, lô gích... nhằm nâng cao chất lượng bản thảo tốt hơn. Cuốn sách gồm hai phần: Phần I, chuẩn ngôn ngữ và các quy định chuẩn trong biên tập; Phần II, các cấp độ ngôn ngữ trong biên tập và phương pháp sửa chữa trong văn bản. Cuốn “Báo mạng điện tử - Đặc trưng và phương pháp sáng tạo”, của TS.Nguyễn Trí Nhiệm – TS. Nguyễn Thị Trường Giang đồng chủ biên (NXB Chính trị Quốc gia, năm 2014). Cuốn sách cung cấp những kiến thức và kỹ năng cơ bản của báo mạng điện tử với những nội dung cơ bản như: Lịch sử ra đời và phát triển của báo mạng điện tử; Đặc trưng cơ bản của báo mạng điện tử; Quy trình sản xuất báo mạng điển tử; Cách viết cho báo mạng điện tử; Tổ chức diễn đàn trên báo mạng điện tử; Viết cho báo mạng điện tử; Hình ảnh, âm thanh, video trên báo mạng điện tử. Từ những nội dung trên, giúp cho tác giả có cái nhìn bao quát hơn về báo điện tử. Trong đó quy trình sản 5 xuất có nói dến khâu biên tập là những vấn đề liên quan mật thiết đến đề tài nghiên cứu của luận văn. Cuốn “Lý luận Báo chí Truyền thông”, tác giả Dương Xuân Sơn (NXB Giáo Dục Việt Nam, 2012). Trong cuồn sách này tác giả đã đề cập đến các loại hình bào chì, đặc trưng của báo chí, chức năng của báo chí, nguyên tắc hoạt động của báo chí, hiệu quả báo chí, lao động sáng tạo trong hoạt động báo chí… Cuốn “Lý luận nghiệp vụ xuất bản”, của PGS.TS. Trần Văn Hải (NXB Văn hóa - Thông tin, 2007). Tác giả đề cập đến quan hệ của hoạt động xuất bản với các lĩnh vực xã hội, công tác biên tập và biên tập viên, tổ chức cộng tác viên trong hoạt động biên tập, công tác biên tập bản thảo… Cuốn “Hướng dẫn cách biên tập” của tác giả Michael Voirol (NXB Thông Tấn, 2004). Tác giả đề cập đến thao tác công tác biên tập, đặc trưng công tác biên tập, cách thức thực hiện tốt công tác biên tập… Cuốn “Lao động Nhà báo – Lý thuyết và kỹ năng cơ bản” của tác giả Lê Thị Nhã (NXB Thông tin và Truyền thông, 2010). Tác giả đã đề cập đến các khái niệm nhà báo, các phẩm chất và năng lực nghề báo, vai trò nhiệm vụ của Tổng Biên tập, Phó Tổng Biên tập, Ban thư ký tòa soạn và Biên tập viên… Luận văn thạc sĩ “Hoạt động thư ký biên tập truyền hình của đài phát thanh - truyền hình địa phương khu vực phía bắc” của tác giả Nông Thị Hồng Thủy, bảo vệ tại Học viện Báo chí và Tuyên truyền, năm 2016. Luận văn phân tích làm rõ khái niệm biên tập, vai trò của hoạt động thư ký biên tập, những đặc điểm, yêu cầu trong hoạt động biên tập truyền hình, mô hình tiêu biểu trong hoạt động thư ký biên tập truyền hình, thực trạng hoạt động thư ký biên tập truyền hình của một số đài phát thanh truyền hình địa phương khu vực phía bắc, một số giải pháp và kiến nghị nhằm nâng cao chất lượng hoạt động thư ký biên tập… 6 Tất cả những cuốn sách, luận văn nêu trên đều là tài liệu tham khảo bổ ích cho tác giả trong quá trình nghiên cứu và thực hiện luận văn bởi đó đều là những vấn đề rất gần gũi với đề tài mà tác giả lựa chọn. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1 Mục đích nghiên cứu Thông qua việc hệ thống hoá những vấn đề lý luận liên quan đến đề tài, tác giả tiến hành khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng hoạt động biên tập tại 3 toà soạn báo điện tử: Tuổi trẻ Online, Dân Trí, VnExpress; từ đó đề xuất những giải pháp nâng cao chất lượng biên tập tại các toà soạn báo điện tử Việt Nam trong thời gian tới. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Từ những mục đích nêu trên, luận văn triển khai thực hiện những nhiệm vụ sau: Thứ nhất, làm rõ các khái niệm, quan điểm, lý thuyết về báo điện tử và hoạt động biên tập tại tòa soạn báo điện tử. Thứ hai, khảo sát, phân tích thực trạng hoạt động biên tập tại 3 tòa soạn báo điện tử ở Việt Nam hiện nay. Thứ ba, đề xuất những quan điểm, xu hướng và giải pháp nâng cao hiệu quả trong hoạt động biên tập của tòa soạn báo điện tử. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.2. Đối tượng nghiên cứu Hoạt động biên tập tại tòa soạn báo điện tử Việt Nam hiện nay. 4.2. Phạm vi nghiên cứu + Phạm vi nội dung: Báo điện tử ở Việt Nam hiện nay. + Phạm vi thời gian: Tìm hiểu hoạt động của báo điện tử Việt Nam hiện nay trong vòng 16 tháng. Từ tháng 1/2016 đến tháng 5/2017 + Phạm vi không gian: Nghiên cứu trường hợp báo VnExpress, Tuổi Trẻ Online và Dân trí. Lý do chọn khảo sát 3 tờ này là: 7 Báo VnExpress.net chính thức ra mắt trên Internet từ ngày 26/02/2001 với thông tin nhanh nhạy, kịp thời; các chuyên mục phong phú, hấp dẫn; giao diện ấn tượng và tính tương tác đa chiều cao. Qua 13 năm hình thành và phát triển, đến nay, VnExpress.net luôn giữ vững vị trí là tờ báo tiếng Việt có nhiều người xem nhất toàn cầu. Lượng độc giả truy cập VnExpress liên tục tăng trưởng. Theo thống kê của Google Analytics, tháng 1/2015, VnExpress có 34,5 triệu độc giả thường xuyên (users), trong đó có gần 16% từ nước ngoài. Trung bình mỗi ngày báo cập nhật khoảng 500 đầu tin bài trên tất cả các lĩnh vực Thời sự, Thế giới, Thể thao, Giải trí, Pháp luật... và có lượng bạn đọc lớn hơn cả. Tuoitre.vn (TTO) lại là ấn phẩm báo điện tử của báo Tuổi Trẻ TP.HCM. Mặc dù ra đời sau nhưng TTO vẫn là 1 trong 5 tờ báo điện tử dược truy cập nhiều nhất tại Việt Nam. Báo điện tử Tuổi trẻ Online chính thức ra mắt chính thức ngày 1 tháng 12 năm 2003 dưới thời Tổng biên tập Lê Hoàng. Chưa đầy hai năm sau, TTO đã vươn lên vị trí thứ ba về số lượt truy cập trong bảng xếp hạng tất cả các website tiếng Việt trên thế giới. Ngày 13/02/2008, Tuổi trẻ Online chính thức được cấp phép trở thành báo điện tử. Theo bảng xếp hạng Alexa.com 3/2015, website Tuổi trẻ Online hiện đứng thứ 37 tại Việt Nam (xếp hạng tất cả các website không kể riêng báo và trang tin điện tử). Dân trí là một tờ báo điện tử trực thuộc Trung ương Hội khuyến học Việt Nam ra đời váo tháng 7/2005 và đến nay có lượng truy cập khá lớn. Kết quả thống kê mới nhất của công ty khảo sát thị trường uy tín có quy mô toàn cầu Kantar Media thì báo Dân trí đứng thứ 2 tại Việt Nam, chỉ sau Google và Dân trí là website Việt Nam được dùng thường xuyên nhất trong nước. Còn theo thống kê của Opera thì bản mobile của báo Dân trí cũng chỉ đứng sau Google về lượng truy cập từ thiết bị di động. Trong quá trình nghiên cứu, để đưa ra những kết luận khách quan, tác giả đã lựa chọn 3 tờ báo điện tử lớn trong nước nói trên với những cách làm việc, văn phong khác nhau. Từ đó đưa ra những so sánh, chỉ ra những thành công, hạn chế của từng tờ báo và nguyên nhân dẫn đến những thành công, hạn chế 8 đó. Cuối cùng, thông qua quá trình khảo sát, luận văn sẽ đi đến những giải pháp nâng cao chất lượng hoạt động biên tập tại tòa soạn báo điện tử Việt Nam hiện nay. 5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu: 5.1. Cơ sở lý luận: Đề tài dựa trên cơ sở lý luận Chủ nghĩa Mác - Lê nin, tư tưởng Hồ chí Minh về báo chí. Các chủ trương, đường lối của Đảng và Nhà nước ta về công tác tư tưởng và báo chí. Quan điểm này được vận dụng trong quá trình khảo sát, nghiên cứu hoạt động biên tập của báo mạng điện tử ở Việt Nam hiện nay. Bên cạnh đó, luận văn tham khảo từ các cuốn sách, các công trình nghiên cứu đã được công bố, xuất bản, đăng tải trên các website, tạp chí trong và ngoài nước về lĩnh vực biên tập, báo điện tử như: Cuốn “Báo mạng điện tử Đặc trưng và phương pháp sáng tạo”, của TS.Nguyễn Trí Nhiệm – TS. Nguyễn Thị Trường Giang đồng chủ biên; Cuốn “Con mắt biên tập”, tác giả Janet. Harrigan và Karen Brown, biên dịch Trần Dức Tài; Cuốn“Khám phá nghề biên tập”, tác giả nhà báo Ngọc Trân; Cuốn “Biên tập báo chí” của tác giả Nguyễn Quang Hòa; Cuốn “Viết và biên tập cho báo Online”, tác giả Nguyễn Ánh Hồng…(tất cả các cuốn sách, công trình nghiên cứu cũng đã được liệt kê ở phần phụ lục và lịch sử nghiên cứu đề tài). Từ những tài liệu này, tác giả vận dụng làm cơ sở lý luận cụ thể cho đề tài “Hoạt động biêt tập tại tòa soạn báo điện tử Việt Nam hiện nay” 5.2. Phương pháp nghiên cứu Để triển khai luận văn, tác giả sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau: - Phương pháp nghiên cứu văn bản: Dùng để xem xét, phân tích thông tin trong các tài liệu có đề cập hoặc liên quan ít nhiều đến hoạt động biên tập của báo mạng điện tử từ đó rút ra những thông tin cần thiết, phục vụ cho mục đích nghiên cứu của đề tài. - Phương pháp phân tích nội dung: Dùng để phân tích những tác phẩm báo mạng điện tử của 3 tờ báo thuộc diện khảo sát trước và sau khi đã được 9 biên tập, từ kết quả phân tích đó để có được những ví dụ, trường hợp, rút ra được những ưu điểm, hạn chế… của hoạt động biên tập. - Phương pháp phân tích, tổng hợp: Được dùng để phân tích, đánh giá và tổng hợp những kết quả nghiên cứu nhằm đưa ra những luận cứ, luận điểm khái quát. - Phương pháp phỏng vấn sâu: Tác giả đã phỏng vấn sâu các phóng viên, biên tập viên và những người tham gia quản lý báo điện tử để để thu thập những ý kiến cá nhân của họ về các công đoạn biên tập, kiến thức, kinh nghiệm, giải pháp biên tập của báo điện tử. Cụ thể trong luận văn của mình tác giả đã phỏng vấn phóng viên của Báo Tuổi Trẻ; Phó tổng Thư ký báo Tuổi trẻ; Thư ý tòa soạn kiêm trưởng ban bạn đọc báo diện tử Dân trí, Thư ký tòa soạn kiêm trưởng ban thời sự và video của báo điện tử VnExpress. - Phương pháp thống kê: Dùng để thống kê tài liệu, con số, sự kiện, dữ liệu thu được trong quá trình khảo sát. Cụ thể để có những số liệu thống kê này, tác giả đã khảo sát bảng hỏi đối 100 phóng viên, biên tập viên tại 3 tòa soạn báo Tuổi trẻ Online, VnExpress, Dân trí. Khảo sát bảng hỏi đối với 200 công chúng báo điện tử. Khảo sát 300 tin bài trên 3 tờ báo điện tử: Tuổi trẻ Online, VnExpress, Dân trí. 6. Ý nghĩa lý luận và giá trị thực tiễn nghiên cứu: 6.1. Ý nghĩa lý luận Chúng ta có thể thấy, đã có một số cuốt sách viết về biên tập cũng như cách biên tập cho báo mạng điện tử. Tuy nhiên chưa có nhiều sách, cũng như đề tài nghiên cứu sâu và khái quát về hoạt động biên tập tại tòa soạn báo điện tử Việt Nam hiện nay. Vì vậy các nguồn tài liệu đã có vẫn chưa đủ để phục vụ cho việc tham khảo, nâng cao tay nghề và nâng cao hoạt động biên tập cho những người tham gia công tác biên tập. Có thể nói luận văn sẽ góp phần làm phong phú thêm những nhận thức về hoạt động biên tập tại các tòa soạn báo điện tử Việt Nam. Từ đó giúp cho tòa soạn, biên tập viên, phóng viên, cộng tác viên và công chúng có cái nhìn 10 khách quan hơn, rõ nét về công việc biên tập tại các tòa soạn báo điện tử. Xây đựng nguồn tư liệu đang còn ít ỏi về hoạt động biên tập tại tòa soạn báo điện tử ở Việt Nam hiện nay. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn Từ những nghiên cứu một cách cụ thể về hoạt động biên tập có thể là một gợi ý cho các nhà quản lý báo chí, các cơ quan báo chí và cả những người đang hoạt động trong lĩnh vực biên tập vận dụng để tăng hiệu quả hoạt động biên tập cho lĩnh vực báo điện tử, cho các tòa soạn và chính bản thân những người đang làm công tác biên tập. 7. Kết cấu luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, nội dung chính của luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Những vấn đề lý luận về hoạt động biên tập tại tòa soạn báo điện tử Chương 2: Thực trạng hoạt động biên tập tại tòa soạn báo điện tử Việt Nam hiện nay Chương 3: Những vấn đề đặt ra và giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động biên tập tại tòa soạn báo điện tử Việt Nam hiện nay 11 CHƢƠNG 1: CHƢƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG BIÊN TẬP TẠI TÒA SOẠN BÁO ĐIỆN TỬ 1.1. Khái niệm 1.1.1. Báo điện tử Trên thế giới và Việt Nam tồn tại nhiều cách gọi khác nhau về loại hình báo điện tử này như: Báo điện tử, báo mạng điện tử, báo trực tuyến, báo intenet, báo Online… Trong cuốn “Báo mạng điện tử đặc trưng và phương pháp sáng tạo” của TS. Nguyễn Trí Nhiệm và TS. Nguyễn Thị Trường Giang có viết: Báo trực tuyến là khái niệm được sử dụng đầu tiên ở Mỹ và đã trở thành cách gọi của thật ngữ quốc tế. Thuật ngữ trực tuyến (online) trong các từ điển tin học được dùng để chỉ trạng thái của một máy tính và sẵn sàng hoạt động. Hiện nay, thuật ngữ này đang được sử dụng rộng rãi trong lĩnh vực truyền thông, nhằm chỉ các khái niệm có cùng đặc tính như: “Xuất bản trực tuyến” (online publishing), “phương tiện truyền thông trực tuyến”, phát thanh trực tuyến (online radio), truyền hình trực tuyến (online television)... Tuy nhiên, cách gọi này gắn với tin học nhiều hơn và chưa được Việt hóa. Báo mạng là cách gọi tắt của báo mạng Internet. Đây là cách gọi không mang tính khoa học vì nó không rõ nghĩa, không đầy đủ, dễ làm hiểu sai bản chất của thuật ngữ. Bởi Internet là mạng của các mạng (a network of networks), dưới nó còn rất nhiều loại mạng như mạng nội bộ của các tổ chức, các công ty, tổ chức phi chính phủ… Gọi tắt như thế sẽ không xác định rõ ràng danh giới giữa khái niệm “mạng” và “mạng Internet”. Báo Internet cũng là khái niệm được dùng khá rộng rãi. Thuật ngữ này được sử dụng trong một số đề tài khoa học, hội thảo khoa học về vai trò của công nghệ thông tin đối ngoại với loại hình báo chí mới. Cách gọi này là sự kết hợp tên gọi của Internet với một tờ báo (newspaper) chính là ở chỗ: Internet cung cấp không gian với đầy đủ tiện nghi cho một tờ báo hoạt động. 12