ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
-------------- ---------------
LÊ THỊ HOAN
HỖ TRỢ PHỤ NỮ PHÁT TRIỂN KINH TẾ HỘ GIA ĐÌNH
CỦA HỘI LIÊN HIỆP PHỤ NỮ TỈNH HẢI DƢƠNG
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ
CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH
HÀ NỘI - 2015
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
-------------- ---------------
LÊ THỊ HOAN
HỖ TRỢ PHỤ NỮ PHÁT TRIỂN
KINH TẾ HỘ GIA ĐÌNH CỦA HỘI
LIÊN HIỆP PHỤ NỮ TỈNH HẢI
DƢƠNG
CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ
MÃ SỐ: 60 34 04 10
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ
CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS NGUYỄN NGỌC THAO
XÁC NHẬN CỦA CÁN BỘ HƢỚNG DẪN
TS. NGUYỄN NGỌC THAO
XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ
HÀ NỘI - 2015
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan nội dung, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận
văn là trung thực và chƣa đƣợc công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu
nào khác.
Tôi cũng xin cam kết chắc chắn rằng các thông tin trích dẫn trong luận
văn đều đƣợc chỉ rõ nguồn gốc, bản luận văn này là nỗ lực, kết quả làm việc
của cá nhân tôi (ngoài phần đã trích dẫn).
Tác giả luận văn
LỜI CẢM ƠN
Học viên xin chân thành cảm ơn các Thầy giáo, Cô giáo của Trường
Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội đã nhiệt tình giúp đỡ học viên
trong quá trình học tập và hoàn thành bản luận văn thạc sĩ này.
Đặc biệt học viên xin bày tỏ lòng biết ơn đến TS. Nguyễn Ngọc Thao
người đãtân ̣ tiǹ h chibảo , hương dân học viên trong suốt quá tri ǹ h thưc ̣ hiên ̣
nghiên cứu đêtài và hoàn chinh luân ̣ văn của miǹ h
Học viên xin cảm ơn các cơ quan, đơn vị liên quan đã giúp đỡ phối
hợp trong quá trình nghiên cứu luận văn.
Học viên xin chân thành cảm ơn bạn bè, đồng nghiệp và gia đình đã
động viên, khích lệ, tạo điêu kiện và giúp đỡ em trong suốt quá trình thực
hiện và hoàn thành luận văn.
Hà Nội, ngày 25 tháng 10 năm
2015
Tác giả
Lê Thị Hoan
MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT................................................................................................i
DANH MỤC BẢNG, HÌNH VẼ............................................................................... ii
LỜI NÓI ĐẦU.......................................................................................................... 1
Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN
VỀ
HỖ TRỢ PHỤ NỮ PHÁT TRIỂN KINH TẾ HỘ GIA ĐÌNH CỦA HỘI LIÊN
HIỆP PHỤ NỮ TỈNH................................................................................................ 5
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn........................... 5
1.2. Cơ sở lý luận và thực tiến về hỗ trợ phụ nữ phát triển kinh tế hộ gia đình của
Hội LHPN tỉnh Hải Dƣơng....................................................................................... 8
1.2.1. Kinh tế hộ gia đình.......................................................................................... 8
1.2.1.1. Khái niệm kinh tế hộ gia đình....................................................................... 8
1.2.1.2. Đặc điểm của kinh tế hộ gia đình............................................................... 10
1.2.1.3. Vai trò của kinh tế hộ gia đình................................................................... 12
1.2.1.4. Sự cần thiết phải phát triển kinh tế hộ gia đình.......................................... 13
1.2.1.5. Vai trò của phụ nữ trong phát triển kinh tế hộ gia đình..............................14
1.2.2. Hỗ trợ phụ nữ phát triển kinh tế hộ gia đình của Hội Liên hiệp phụ nữ cấp
tỉnh.......................................................................................................................... 16
1.2.2.1. Hội Liên hiệp phụ nữ cấp tỉnh.................................................................... 16
1.2.2.2. Quan điểm về hỗ trợ phụ nữ phát triển kinh tế hộ gia đình của Hội Liên
hiệp phụ nữ tỉnh...................................................................................................... 17
1.2.2.3. Tiêu chí đánh giá kết quả hỗ trợ phụ nữ phát triển kinh tế hộ gia đình của
Hội Liên hiệp phụ nữ tỉnh....................................................................................... 19
1.2.2.4. Nội dung hỗ trợ phụ nữ phát triển kinh tế hộ gia đình của Hội Liên hiệp phụ
nữ tỉnh..................................................................................................................... 21
1.2.2.5. Yếu tố ảnh hƣởng đến hỗ trợ phụ nữ phát triển kinh tế hộ gia đình của Hội
Liên hiệp phụ nữ tỉnh.............................................................................................. 26
Chƣơng 2: PHƢƠNG PHÁP VÀ THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU...............................40
2.1. Phƣơng pháp thu thập và xử lý thông tin......................................................... 40
2.2. Thiết kế nghiên cứu.......................................................................................... 32
2.2.1. Khung lý thuyết nghiên cứu luận văn............................................................ 32
2.2.2. Các bƣớc nghiên cứu.................................................................................... 33
Chƣơng 3: THỰC TRẠNG HỖ TRỢ PHỤ NỮ PHÁT TRIỂN KINH TẾ HỘ GIA
ĐÌNH CỦA HỘI LIÊN HIỆP PHỤ NỮ TỈNH HẢI DƢƠNG...............................34
3.1. Tình hình kinh tế hộ gia đình trên địa bàn tỉnh Hải Dƣơng.......................................42
3.1.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội tỉnh Hải Dƣơng...................................................42
3.1.2. Tổng quan về Hội liên hiệp phụ nữ tỉnh Hải Dƣơng................................................44
3.1.3. Tình hình kinh tế hộ gia đình do phụ nữ làm chủ tại tỉnh Hải Dƣơng..............49
3.2. Phân tích thực trạng hỗ trợ phụ nữ phát triên kinh tế hộ gia đình của Hội liên
hiệp phụ nữ tỉnh Hải Dƣơng................................................................................... 50
3.2.1. Tổ chức các phong trào, cuộc vận động và mô hình giúp phụ nữ phát triển
kinh tế, giảm nghèo...............................................................................................................................51
3.2.2. Vận động, hỗ trợ phụ nữ tiếp cận các nguồn vốn tín dụng.....................................62
3.2.3. Thực trạng hỗ trợ về chuyển giao khoa học, kỹ thuật...............................................70
3.2.4. Thực trạng dạy nghề, giới thiệu việc làm...................................................... 64
3.3. Đánh giá hỗ trợ phụ nữ phát triển kinh tế hộ gia đình của Hội liên hiệp phụ nữ
tỉnh Hải Dƣơng......................................................................................................................................77
3.3.1. Đánh giá theo tiêu chí.............................................................................................................77
3.3.2. Đánh giá theo nội dung hỗ trợ phụ nữ phát triển kinh tế hộ gia đình của Hội
Liên hiệp phụ nữ tỉnh Hải Dƣơng........................................................................... 73
3.5.2.1. Điểm mạnh trong hỗ trợ phụ nữ phát triển kinh tế hộ gia đình của Hội Liên
hiệp phụ nữ tỉnh Hải Dƣơng................................................................................... 73
3.5.2.2. Điểm yếu và nguyên nhân của điểm yếu trong hỗ trợ phụ nữ phát triển kinh
tế hộ gia đình của Hội Liên hiệp phụ nữ tỉnh Hải Dƣơng....................................... 74
Chƣơng 4: PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO VAI TRÒ HỖ TRỢ
PHỤ NỮ PHÁT TRIỂN KINH TẾ HỘ GIA ĐÌNH CỦA HỘI LIÊN HIỆP PHỤ
NỮ TỈNH HẢI DƢƠNG........................................................................................ 78
4.1. Phƣơng hƣớng nâng cao hỗ trợ phụ nữ phát triển kinh tế hộ gia đình của Hội
liên hiệp phụ nữ tỉnh Hải Dƣơng............................................................................ 86
4.2. Giải pháp nâng cao hỗ trợ phụ nữ phát triển kinh tế hộ gia đình của Hội liên
hiệp phụ nữ tỉnh Hải Dƣơng.............................................................................................................87
4.2.1. Nhóm giải pháp hoàn thiện tổ chức các phong trào, cuộc vận động, mô hình
giúp phụ nữ phát triển kinh tế...........................................................................................................87
4.2.2. Nhóm giải pháp hoàn thiện hỗ trợ phụ nữ tiếp cận các nguồn vốn tín
dụng..............................................................................................................................................................90
4.2.3. Nhóm giải pháp hoàn thiện hỗ trợ về chuyển giao khoa học, kỹ thuật..........83
4.2.4. Nhóm giải pháp hoàn thiện hỗ trợ về dạy nghề, giới thiệu việc làm..............87
4.2.5. Nhóm giải pháp khác..................................................................................... 88
4.3. Kiến nghị.......................................................................................................... 91
4.3.1. Kiến nghị với Chính phủ và UBND tỉnh Hải Dƣơng..................................919
4.3.2. Kiến nghị với Hội Liên hiệp phụ nữ Việt Nam............................................ 100
KẾT LUẬN............................................................................................................. 93
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................ 95
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
LHPN
: Liên hiệp Phụ nữ
ASEAN
: Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á
BCH
: Ban chấp hành
NHNN&PTNT
: Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn
GDP
: Tổng sản phẩm quốc nội
XHCN
: Xã hội chủ nghĩa
NN-LN-TS
: Nông nghiệp - Lâm nghiệp - Thủy sản
CN-XD
: Công nghiệp - Xây dựng
CVĐ
: Cuộc vận động
NHCSXH
: Ngân hàng Chính sách Xã hội
TYM
: Quỹ tình thƣơng
TNHH
: Trách nhiệm hữu hạn
i
DANH MỤC BẢNG, HÌNH VẼ
Bảng 3.1. Thực trạng đội ngũ cán bộ của Hội LHPN phụ nữ tỉnh Hải Dƣơng giai
đoạn 2011-2014 .........................................................................................................
Bảng 3.2. Thống kê phụ nữ tham gia vào Hội LHPN phụ nữ tỉnh Hải Dƣơng
................................................................................................................................... 39
Bảng 3.3. Tình hình hộ gia đình trên địa bàn tỉnh Hải Dƣơng phân theo ngành nghề
giai đoạn 2012-2014
Bảng 3.4. Tỷ
...................................................................................................................................
Bảng 3.5. Kết
...................................................................................................................................
Bảng 3.6. Tổng kết phong trào phụ nữ giúp nhau phát triển kinh tế tỉnh Hải Dƣơng
giai đoạn 2012-2014 ..................................................................................................
Bảng 3.7. Kết quả thực hiện xây dựng mô hình hỗ trợ của Hội LHPN tỉnh Hải
Dƣơng giai đoạn 2012-2014 .....................................................................................
Bảng 3.8. Tổng hợp mô hình liên kết sản xuất của phụ nữ tỉnh Hải Dƣơng giai đoạn
2012-2014 ................................................................................................................. 50
Bảng 3.9. Kết quả hỗ trợ tín dụng cho phụ nữ phát triển kinh tế hộ của Hội LHPN
tỉnh Hải Dƣơng giai đoạn 2012-2014 .......................................................................
Bảng 3.10. Kết quả hỗ trợ phụ nữ về chuyển giao khoa học kỹ thuật của Hội LHPN
tỉnh từ 2012-2014 ......................................................................................................
Bảng 3.11. Kết quả hỗ trợ đào tạo nghề và giới thiệu việc làm cho phụ nữ phát triển
kinh tế hộ gia đình của Hội LHPN tỉnh Hải Dƣơng giai đoạn 2012-2014 ...............
Bảng 3.12. Cơ cấu thu nhập của các hộ gia đình có phụ nữ nhận đƣợc sự hỗ trợ của
Hội LHPN tỉnh Hải Dƣơng giai đoạn 2012-2014 .....................................................
ii
DANH MỤC HÌNH VẼ
Hình 2.1. Khung lý thuyết nghiên cứu luận văn...................................................... 32
Hình 3.1. Cơ cấu tổ chức Hội LHPN phụ nữ tỉnh Hải Dƣơng................................36
Hình 3.2. Đánh giá của hội viên Hội LHPN tỉnh Hải Dƣơng về các phong trào, mô
hình giúp phụ nữ phát triển kinh tế do Hội phát động, tổ chức năm 2014...............51
Hình 3.3. Đánh giá của hội viên Hội LHPN tỉnh Hải Dƣơng về vai trò hỗ trợ tín
dụng của Hội LHPN tỉnh Hải Dƣơng năm 2014..................................................... 60
Hình 3.4. Đánh giá của hội viên Hội LHPN tỉnh Hải Dƣơng về vai trò hỗ trợ về
khoa học, kỹ thuật của Hội LHPN tỉnh Hải Dƣơng năm 2014................................63
Hình 3.5. Đánh giá của hội viên Hội LHPN tỉnh Hải Dƣơng về vai trò hỗ trợ về dạy
nghề, giới thiệu việc làm của Hội LHPN tỉnh Hải Dƣơng năm 2014......................69
Hình 3.6. Tốc độ tăng trƣởng số hộ gia đình làm kinh tế có phụ nữ là thành viên Hội
LHPN tỉnh Hải Dƣơng giai đoạn 2012-2014.......................................................... 70
Hình 3.7. Số lƣợng việc làm mới đƣợc tạo ra trong giai đoạn 2011-2014
72
Hình 3.8. Đánh giá về sự cải thiện mức sống của ngƣời dân.................................. 72
iii
LỜI NÓI ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong phát triển kinh tế - xã hội nói chung cần rất nhiều yếu tố tác động khác
nhau nhƣ: lao động, vốn, kỹ thuật, vốn... Để kinh tế, xã hội ngày càng phát triển không
thể không kể đến vai trò của kinh tế hộ gia đình, các nhân tố ảnh h ƣởng trong phát
triển kinh tế hộ gia đình. Trong đó, phụ nữ có vai trò quan trọng trong phát triển kinh
tế- xã hội của đất nƣớc nói chung và phát triển kinh tế hộ gia đình nói riêng. Trong lịch
sử dựng nƣớc và giữ nƣớc đã ghi nhận những cống hiến to lớn của các tầng lớp phụ nữ
ViêtNam
. Họ luôn xứng đáng với tám chữ vàng đ ƣợc Bác Hồ trao tặng “Anh hùng,
̣
Bất khuất, Trung hậu, Đảm đang” trong thời kỳ đấu tranh bảo vệ tổ quốc và xứng đáng
với tám chữ “Anh hùng , sáng tạo , trung hậu , đảm đang” trong thời kỳ đổi mới . Họ
luôn nêu cao tinh thần yêu nƣớc , đoàn kết, phát huy tiềm năng, sức sáng tạo của bản
thân trong lao động , sản xuất, rèn luyện , học tập; đa ̃ đạt nhiều thành tích trên các lĩnh
vực kinh tế , chính trị, văn hóa, xã hội , an ninh, quốc phòng,… góp phần to lớn vào sự
nghiệp xây dƣng ̣ vàphát triển đất nƣớc .
Trong lĩnh vực phát triển kinh tế Hội liên hiệp phụ nữ (LHPN) Việt Nam
trong đó Hội LHPN Hải Dƣơng, những năm qua có nhiều hoạt động hỗ trợ phụ nữ
phát triển kinh tế đem lại hiệu quả thiết thực nhƣ: tín chấp cho phụ nữ vay vốn,
thành lập các tổ, nhóm tín dụng - tiết kiệm, góp vốn cho vay luân chuyển; tiếp tục
thực hiện phong trào “Phụ nữ giúp nhau phát triển kinh tế gia đình”, “Giúp phụ
nữ nghèo có địa chỉ” tổ chức các hoạt động chuyển giao khoa học kỹ thuật, xây
dựng các mô hình phát triển kinh tế; dạy nghề, tạo việc làm cho phụ nữ. Các hoạt
động trên của Hội hàng năm đã giúp cho hàng ngàn gia đình phụ nữ thoát nghèo,
vƣơn lên ổn định cuộc sống. Tuy nhiên, thực tế hiện nay còn rất nhiều gia đình phụ
nữ còn thiếu vốn, chƣa tiếp cận đƣợc với các nguồn vốn hoặc thiếu kiến thức, kinh
1
1
nghiệm tỷ lệ hộ nghèo do phụ nữ làm chủ còn cao… Theo số liệu thống kê đến
2011 toàn tỉnh Hải Dƣơng có 453.000 nữ trong đó có 286.600 phụ nữ trong độ tuổi
lao động (18 - 55 tuổi) và theo khảo sát của Hội LHPN tỉnh Hải D ƣơng, tính đến
tháng 12 năm 2014 toàn tỉnh 30.955 hộ nghèo, trong đó có 23.767 hộ nghèo do phụ
nữ làm chủ thiếu vốn, thiếu kinh nghiệm sản xuất, thiếu sức lao động.
Hỗ trợ phụ nữ phát triển kinh tế hộ gia đình nhằm nâng cao chất l ƣợng cuộc
sống, nâng cao vai trò, vị thế của ngƣời phụ nữ trong gia đình cũng nh ƣ ngoài xã
hội, đồng thời góp phần phát triển kinh tế - xã hội ở địa phƣơng. Đây cũng chính là
yếu tố quan trọng thu hút hội viên đến và gắn bó với tổ chức Hội, góp phần xây
dựng, củng cố tổ chức Hội ngày càng vững mạnh, đồng thời góp phần xây dựng hệ
thông chính trị Việt Nam vững mạnh.
Qua quá trình công tác và nghiên cứu trong lĩnh vực liên quan đến hỗ trợ phụ
nữ phát triển kinh tế hộ gia đình, nhiều câu hỏi đƣợc đặt ra cho bản thân, cho các
cấp hội phụ nữ. Vì vậy, nghiên cứu về hỗ trợ phụ nữ phát triển kinh tế hộ gia đình
của Hội LHPN tỉnh Hải Dƣơng đƣợc đặt ra nhƣ một yêu cầu cần thiết, từ đó đề
xuất một số giải pháp có tính khả thi nhằm phát huy hơn nữa về vấn đề này, qua đó
thúc đẩy sự phát triển kinh tế hộ gia đình theo xu hƣớng đẩy mạnh công nghiệp
hoá, hiện đại hoá nhƣ mục tiêu Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X đã đề ra.
Chính vì những lý do đó, học viên mạnh dạn lựa chọn đề tài: “Hỗ trợ phụ
nữ phát triển kinh tế hộ gia đình của Hội Liên hiệp phụ nữ tỉnh Hải Dương” làm
đối tƣợng nghiên cứu luận văn thạc sĩ của mình .
Câu hỏi đặt ra là:: Hỗ trợ phụ nữ phát triển kinh tế hộ gia đình nh ƣ thế nào? giải
pháp nhằm nâng cao hỗ trợ phụ nữ phát triển kinh tế hộ gia đình của Hội liên hiệp phụ
nữ tỉnh?
1
Niên giám thống kê 2011, Hải Dƣơng
2
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu của luận văn là tìm kiếm những giải pháp phù hợp
nhằm nâng cao hỗ trợ phụ nữ phát triển kinh tế hộ gia đình của Hội Liên hiệp phụ
nữ tỉnh Hải Dƣơng trên địa bàn tỉnh. Để đạt đƣợc mục đích nghiên cứu đó, đề tài
xác định một số nhiệm vụ nghiên cứu cụ thể sau:
-
Hệ thống hoá khung lý thuyết cho nghiên cứu về hỗ trợ phụ nữ phát triển
kinh tế hộ gia đình của Hội Liên hiệp phụ nữ tỉnh;
-
Phân tích, đánh giá thực trạng hỗ trợ phụ nữ phát triển kinh tế hộ gia đình
của Hội Liên hiệp phụ nữ tỉnh Hải Dƣơng;
-
Đề xuất định hƣớng và giải pháp nhằm nâng cao hỗ trợ phụ nữ phát triển
kinh tế hộ gia đình của Hội Liên hiệp phụ nữ tỉnh Hải Dƣơng.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu:
3.1. Đối tượng nghiên cứu:
Hỗ trợ phụ nữ phát triển kinh tế hộ gia đình của Hội Liên hiệp phụ nữ tỉnh
Hải Dƣơng.
3.2. Phạm vi nghiên cứu:
-
Về nội dung: nghiên cứu hỗ trợ phụ nữ phát triển kinh tế hộ gia đình của
Hội Liên hiệp phụ nữ tỉnh Hải Dƣơng tiếp cận nội dung hoạt động hỗ trợ.
-
Về không gian: Hội Liên hiệp phụ nữ tỉnh Hải Dƣơng.
Về thời gian: Số liệu đƣợc thu thập, xử lý, phân tích trong giai đoạn 2011-
2014; các giải pháp đƣợc đề xuất cho những năm tiếp theo.
4.
-
Những đóng góp mới của luận văn:
Luận văn hoàn thành sẽ giúp cho Ban thƣờng vụ Hội liên hiệp phụ nữ tỉnh
đánh giá một cách khách quan toàn diện khoa học thực trạng hiệu quả quản lý hoạt
động hỗ trợ phụ nữ phát triển kinh tế hộ gia đình của Hội LHPN tỉnh Hải D ƣơng
hiện nay.
3
-
Đƣa ra các giải pháp có tính khả thi nhằm từng bƣớc nâng cao hiệu quả
quản lý hoạt động hỗ trợ phụ nữ phát triển kinh tế hộ gia đình của Hội LHPN tỉnh,
góp phần thực hiện chƣơng trình mục tiêu giảm nghèo, phát triển kinh tế - xã hội
của tỉnh.
5.
Kết cấu của luận văn
Ngoài mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn đƣợc kết cấu
thành 04 chƣơng:
Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu, cơ sở lý luận và thực tiễn về hỗ
trợ phụ nữ phát triển kinh tế hộ gia đình của Hội Liên hiệp phụ nữ tỉnh.
Chương 2: Phƣơng pháp và thiết kế nghiên cứu.
Chương 3: Thực trạng hỗ trợ phụ nữ phát triển kinh tế hộ gia đình của Hội
Liên hiệp phụ nữ tỉnh Hải Dƣơng.
Chương 4: Phƣơng hƣớng và giải pháp nâng cao hỗ trợ phụ nữ phát triển
kinh tế hộ gia đình của Hội Liên hiệp phụ nữ tỉnh Hải Dƣơng.
4
CHƢƠNG 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HỖ TRỢ
PHỤ NỮ PHÁT TRIỂN KINH TẾ HỘ GIA ĐÌNH CỦA HỘI LIÊN HIỆP
PHỤ NỮ TỈNH
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn
Trong những năm gần đây có khá nhiều công trình nghiên cứu khoa học
nghiên cứu về những vấn đề có liên quan đến đề tài luận văn. Trong số đó, có thể kể
ra một số công trình tiêu biểu sau:
-
Các tác phẩm: “Phụ nữ nông thôn với việc phát triển ngành nghề phi NN”,
năm 1998; Việc làm - đời sống của phụ nữ trong chuyển đổi kinh tế ở Việt Nam,
năm 1999 của tác giả Lê Thi. Các nghiên cứu này khẳng định vai trò của phụ nữ
nông thôn đối với quá trình chuyển dịch cơ cấu lao động, nghề nghiệp và phát triển
ngành nghề phi nông nghiệp ở nông thôn.
-
Tác phẩm: “Vai trò của ngƣời phụ nữ nông thôn trong công nghiệp hóa,
hiện đại hóa” của tác giả Hoàng Bá Thịnh, đã phân tích vai trò ng ƣời phụ nữ nông
thôn trong Công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông thôn, đặc biệt nhấn mạnh vai trò của
phụ nữ đối với chuyển dịch cơ cấu ngành nghề trong khu vực nông thôn, đào tạo
nguồn nhân lực và đào tạo chuyên môn kỹ thuật.
Bên canh ̣ đó, có nhiều luận án, luân ̣ văn nghiên cƣ́u vềvai tròcủa phụ nữ:
-
Luận án tiến sĩ: “Vai tròcủa Phu ̣nƣ̃trong phát triển công ̣ đồng trên điạ bàn
tỉnh Hà Tây” , của tác giả Trần Thị Xuân Lan đã nghiên cứu thực trạng vai trò của
phụ nữ trong phát triển cộng đồng ở các lĩnh vực kinh tế , chính trị, văn hóa , chăm
sóc sức khỏe; phân tich́ các yếu tốảnh hƣởng vàxu hƣớng biến đổi vai tròcủa phu ̣
nƣ̃trong phát triển công ̣ đồng.
Luân ̣ văn thạc sĩ : “Vai tròcủa Phu ̣nƣ̃Êđê trong phát triển kinh tếhô
ḥ uyên ̣
Krông Ana, Đăk Lăk”, của tác giả Bùi Thị Hiền đã nghiên cứu về thực trạng vai trò
của phụ nữ Êđê trong phát triển kinh tế hộ trên địa bàn huyện Krông Ana , Đăk Lăk,
phân tich cac yếu tốanh hƣơng đến vai tro cua phu ̣nƣ Êđê va đƣa
́
5
́
pháp chủ yếu để tạo điều kiện phụ nữ Êđê phát huy vai trò của họ trong phát
triển kinh tếhô. ̣
-
Tình hình nghiên cứu kinh tế hộ nông dân ở Việt Nam:
Từ khi có Chỉ thị 100/CT - TW (1981) của Ban Bí thƣ Trung ƣơng, đặc biệt
là từ sau Nghị quyết số 10 - NQ/TW của Bộ Chính trị (1988), hộ nông dân đ ƣợc
xác định là đơn vị kinh tế tự chủ, có đầy đủ t ƣ cách pháp nhân và quyền bình đẳng
nhƣ mọi chủ thể kinh tế khác thì mô hình kinh tế hộ mới đ ƣợc chú ý, từng b ƣớc
đƣợc khởi sắc và phát triển. Nghị quyết 10 đã nêu lên những chủ tr ƣơng, giải pháp
cơ bản để phát triển kinh tế hộ, đó là: Giao khoán ruộng đất đến hộ và nhóm hộ xã
viên ổn định lâu dài, khuyến khích phát triển kinh tế gia đình, kinh tế cá thể và tƣ
nhân trong nông nghiệp.
Thực hiện đƣờng lối đổi mới, Đảng ta đã đề ra một số chủ trƣơng, chính
sách lớn nhằm khuyến khích phát triển kinh tế hộ nông dân sản xuất hàng hoá. Nghị
quyết số 06/NQ/TW ngày 10 tháng 11 năm 1998 của Bộ Chính trị về một số vấn đề
phát triển nông nghiệp và nông thôn đã chỉ rõ “…Tiếp tục khuyến khích kinh tế hộ
phát triển mạnh mẽ để tạo ra lƣợng sản phẩm hàng hoá đa dạng có chất l ƣợng, giá
trị ngày càng cao, tăng thu nhập cho mỗi gia đình nông dân, cải thiện đời sống mọi
mặt ở nông thôn, cung cấp sản phẩm cho đô thị, công nghiệp và xuất khẩu, đồng
thời thực hiện việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngay từ kinh tế hộ”
Nghị quyết số 03/2000/NQ-CP ngày 02/02/2000 của Chính phủ về kinh tế
trang trại đã khẳng định “…Kinh tế trang trại là hình thức tổ chức sản xuất hàng hoá
trong nông nghiệp, nông thôn, chủ yếu dựa vào hộ gia đình, nhằm mở rộng quy mô
và nâng cao hiệu quả sản xuất trong lĩnh vực trồng trọt, chăn nuôi, nuôi trồng thuỷ
sản, trồng rừng, gắn sản xuất với chế biến và tiêu thụ nông, lâm, thuỷ sản”. Nghị
quyết đã đề ra các biện pháp về kinh tế và tổ chức nhằm khuyến khích phát triển
kinh tế hộ ở nƣớc ta trong những năm tới.
Thành tựu nổi bật phát triển kinh tế hộ và kinh tế nông nghiệp ở Việt Nam của
những năm đổi mới vừa qua là đã giải quyết vững chắc vấn đề l ƣơng thực, đảm bảo an
ninh lƣơng thực quốc gia, đƣa Việt Nam từ nƣớc thiếu lƣơng thực triền miên
6
thành nƣớc xuất khẩu gạo lớn của thế giới kể từ năm 1988, theo h ƣớng năm sau
cao hơn năm trƣớc.
Trong những năm đổi mới vừa qua đã có nhiều công trình khoa học nghiên
cứu về kinh tế hộ nông dân. Nhìn chung, các công trình đã làm rõ cơ sở lý luận và
thực tiễn về phát triển kinh tế hộ nông dân nhƣ:
-
Tác phẩm: “Kinh tế hộ trong nông thôn Việt Nam” của tác giả Chu Văn Vũ
và tập thể tác giả Viện Kinh tế học đã đánh giá thực trạng kinh tế hộ trên các vùng
sinh thái, xu hƣớng phát triển và những giải pháp để đẩy mạnh kinh tế nông hộ.
-
Nghiên cứu về “Trang trại gia đình ở Việt Nam và trên thế giới” và “Kinh
tế trang trại vùng đồi núi của tác giả Trần Đức đã hệ thống hoá lý luận về phát triển
kinh tế trang trại gia đình và vận dụng vào vùng đồi núi nƣớc ta.
-
Cuốn sách “Kinh tế hộ nông dân” của tác giả Đào Thế Tuấn làm rõ lý luận
và thực tiễn kinh tế hộ nông dân và dự báo mô hình phát triển kinh tế hộ nông dân.
-
Cuốn sách “Phát triển kinh tế nông hộ sản xuất hàng hoá ở vùng Đồng bằng
sông Hồng” của tác giả Vũ Thị Ngọc Trân đã phân tích thực trạng về phát triển kinh
tế hộ nông dân sản xuất hàng hoá ở vùng Đồng bằng sông Hồng.
-
Cuốn sách “Thực trạng và giải pháp phát triển kinh tế trang trại trong thời
kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở Việt Nam” của tác giả Nguyễn Đình H ƣơng
(chủ biên) đã hệ thống hóa và làm rõ đƣợc những vấn đề lý luận về kinh tế trang
trại, phân tích khái quát quá trình lịch sử phát triển của kinh tế trang trại ở n ƣớc ta
hiện nay, xác định khả năng và các điều kiện phát triển các loại hình kinh tế trang
trại, trên cơ sở đó đề xuất quan điểm và giải pháp phát triển kinh tế trang trại trong
thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở nƣớc ta.
Trong những năm gần đây, một số luận án tiến sĩ kinh tế đã đi sâu nghiên
cứu làm rõ từng khía cạnh của kinh tế hộ nông dân.
Các kết quả nghiên cứu trên đã góp phần bổ sung và từng b ƣớc hoàn thiện kiến
thức nghiên cứu mới cả lý luận và thực tiễn về phát triển kinh tế hộ ở n ƣớc ta và vai
trò của phụ nữ trong phát triển kinh tế hộ. Tuy nhiên, các nghiên cứu trên cho thấy:
Các công trình nghiên cứu chủ yếu về kinh tế nông hộ, vai trò của phụ nữ nông thôn
7
trong quá trình công nghiệp hóa - hiện đại hóa, vai trò của phụ nữ trong phát triển
cộng đồng, vai trò của phụ nữ E đê trong phát triển kinh tế hộ. Đến nay, ở tỉnh Hải
Dƣơng chƣa có một đề tài nào nghiên cứu cụ thể về Hỗ trợ phụ nữ phát triển kinh
tế hộ gia đình của Hội liên hiệp phụ nữ tỉnh. Do vậy, luận văn tập trung những vấn
đề lý luận cơ bản và có tính đặc thù về: Hỗ trợ phụ nữ phát triển kinh tế hộ gia đình
của Hội liên hiệp phụ nữ tỉnh trong là rất cần thiết.
* Những bài học rút ra từ lý luận và thực tiễn
Kinh tế hộ ở Việt Nam trong những năm qua đã đạt đƣợc những thành tựu
đáng kể. Nhƣng trong quá trình toàn cầu hóa nền kinh tế đang diễn ra sâu rộng nh ƣ
hiện nay, bên cạnh những cơ hội, phát triển kinh tế hộ phải đối mặt với không ít
những thách thức nhƣ: lao động thiếu việc làm, đất đai manh mún, năng suất cây
trồng, vật nuôi thấp, sản xuất hàng hoá chƣa phát triển, thiếu vốn, thiếu kỹ thuật…
Từ thực tiễn và xu hƣớng phát triển kinh tế hộ một số nƣớc cho thấy, bộ
phận kinh tế hộ chuyển sang trang trại sản xuất hàng hóa ngày một tăng, số trang
trại có thu nhập từ thuần nông giảm và số trang trại có thu nhập từ phi nông nghiệp
tăng (ở Đài Loan có 90% trang trại kiêm ngành nghề, ở Pháp 42% thu nhập của
trang trại là từ ngoài nông nghiệp.
Từ lý luận và thực tiễn cho thấy, để kinh tế hộ phát triển, bên cạnh những
chính sách của Đảng và Nhà nƣớc trong đó có chính sách vốn, thì việc khai thác và
sử dụng các nguồn lực sản xuất một cách có hiệu quả, một cách tối ƣu nh ƣ chuyển
đổi cơ cấu, nâng cao năng suất và hiệu quả của cây trồng, vật nuôi, tạo việc làm cho
lao động nữ có ý nghĩa quan trọng trong phát triển kinh tế hộ gia đình.
1.2. Cơ sở lý luận về hỗ trợ phụ nữ phát triển kinh tế hộ gia đình của Hội liên
hiệp phụ nữ tỉnh
1.2.1. Kinh tế hộ gia đình
1.2.1.1. Khái niệm kinh tế hộ gia đình
Kinh tế hộ gia đình là một bộ phận quan trọng của nền kinh tế Việt Nam. Kể
từ khi đƣợc thừa nhận là đơn vị kinh tế tự chủ (năm 1988), sự phát triển kinh tế hộ
gia đình nông thôn đã có sự chuyển biến tích cực cả về quy mô, tốc độ và cơ cấu.
8
Đến nay, nhiều hộ gia đình đã đứng vững đƣợc trong nền kinh tế thị tr ƣờng, có tác
động lớn đến sự nghiệp xóa đói giảm nghèo của địa phƣơng cũng nhƣ cả nƣớc
Kể từ khi Bộ chính trị Ban hành Nghị quyết số 10/NQ-TW ngày 05/4/1988
về “Đổi mới quản lý kinh tế nông nghiệp”, với mục đích giải phóng sức sản xuất
trong nông nghiệp, nông thôn, chuyển giao đất đai và các t ƣ liệu sản xuất khác cho
hộ nông dân quản lý và sử dụng lâu dài, thì các hộ nông dân đã trở thành những đơn
vị tự chủ trong sản xuất nông nghiệp, tức là thừa nhận hộ gia đình là đơn vị kinh tế
cơ sở (gọi là kinh tế hộ gia đình). Từ đó, các hộ gia đình đƣợc tự chủ trong sản
xuất, kinh doanh, đƣợc toàn quyền trong điều hành sản xuất, sử dụng lao động, mua
sắm vật tƣ kỹ thuật, hợp tác sản xuất và tiêu thụ sản phẩm do họ làm ra. Nh ƣ vậy,
có thể hiểu kinh tế hộ gia đình là một tổ chức kinh doanh thuộc sở hữu của hộ gia
đình, trong đó các thành viên có tài sản chung, cùng đóng góp công sức để hoạt
động kinh tế chung trong sản xuất nông, lâm, ngƣ nghiệp hoặc một số lĩnh vực sản
xuất, kinh doanh khác do pháp luật quy định. Sự tồn tại của kinh tế hộ chủ yếu dựa
vào lao động gia đình để khai thác đất đai và tài nguyên khác nhằm phát triển sản
xuất, thoát nghèo bền vững và vƣơn lên làm giàu chính đáng.
Nói đến sự tồn tại của các hộ sản xuất trong nền kinh tế trƣớc hết ta cần thấy
rằng, hộ sản xuất không chỉ có ở nƣớc ta mà còn có ở tất cảc các n ƣớc có nền sản
xuất nông nghiệp trên thế gới. Hộ sản xuất đã tồn tại qua nhiều phƣơng thức và vẫn
đang tiếp tục phát triển. Do đó có nhiều quan niệm khác nhau về kinh tế hộ sản xuất,
có nhiều khái niệm về kinh tế hộ. Tuy nhiên, các khái niệm đều xem “hộ” là một cơ
sở kinh tế có các tƣ liệu sản xuất thuộc sở hữu gia đình, sử dụng chủ yếu sức lao
động của gia đình để sản xuất và thƣờng nằm trong hệ thống kinh tế lớn hơn, nhƣng
chủ yếu đƣợc đặc trƣng bởi sự tham gia cục bộ vào các thị tr ƣờng có xu h ƣớng
hoạt động với mức độ hoàn hảo không cao.
Mặt khác, về mặt pháp lý, kinh tế hộ đƣợc thể hiện dƣới hình thức hộ cá thể
(hay hộ kinh doanh cá thể). Cơ sở pháp lý của loại hình hộ cá thể đ ƣợc thiết lập
chính thức ở Nghị định 27-HĐBT của Hội đồng Bộ trƣởng ngày 09/3/1998. Tên gọi
“Hộ kinh doanh cá thể” đƣợc ghi nhận tại Nghị định số 02/2000/NĐ-CP ngày
9
- Xem thêm -