Tài liệu Hiểu biết tài chính của các hộ gia đình trên địa bàn thị trấn xuân mai chương mỹ hà nội

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- PHẠM THỊ TRÀ MY HIỂU BIẾT TÀI CHÍNH CỦA CÁC HỘ GIA ĐÌNH TRÊN ĐỊA BÀN THỊ TRẤN XUÂN MAI, CHƯƠNG MỸ, HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG Hà Nội - 2020 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- PHẠM THỊ TRÀ MY HIỂU BIẾT TÀI CHÍNH CỦA CÁC HỘ GIA ĐÌNH TRÊN ĐỊA BÀN THỊ TRẤN XUÂN MAI, CHƯƠNG MỸ, HÀ NỘI Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng Mã số: 60 34 02 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS.NGUYỄN PHÚ HÀ XÁC NHẬN CỦA CÁN BỘ HƯỚNG DẪN XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ CHẤM LUẬN VĂN Hà Nội - 2020 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam Ďoan luận văn “Hiểu biết tài chính của các hộ gia Ďình trên Ďịa bàn thị trấn Xuân Mai, Chương Mỹ, Hà Nội” là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Những quan Ďiểm Ďược trình bày trong luận văn là quan Ďiểm cá nhân tác giả, không nhất thiết thể hiện quan Ďiểm của các nghiên cứu khác. Các số liệu, kết quả trình bày trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng và chưa từng Ďược công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào trước Ďây. Hà Nội, ngày tháng năm 2019 Học viên Phạm Thị Trà My LỜI CẢM ƠN Trong thời gian hoàn thành luận văn cao học, ngoài sự cố gắng nỗ lực của bản thân tôi còn Ďược sự giúp Ďỡ từ nhiều tập thể, cá nhân trong và ngoài trường. Đầu tiên tôi xin chân thành cảm ơn giảng viên TS. Nguyễn Phú Hà Ďã luôn ân cần, chỉ bảo, Ďộng viên giúp Ďỡ tôi thực hiện luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo trong khoa Tài chính ngân hàng Ďã tạo Ďiều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trinh theo học và nghiên cứu tại trường. Cuối cùng tôi xin gửi lời cảm ơn Ďến các hộ gia Ďình, UBND thị trấn Xuân Mai Ďã phối hợp, nhiệt tình trao Ďổi, góp ý và cung cấp thông tin tư liệu cho tôi thực hiện luận văn. Xin trân trọng cảm ơn! MỤC LỤC DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT..........................................................................i DANH MỤC CÁC BẢNG..............................................................................ii DANH MỤC HÌNH........................................................................................iii DANH MỤC BIỂU ĐỒ.................................................................................iv MỞ ĐẦU..........................................................................................................1 CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HIỂU BIẾT TÀI CHÍNH HỘ GIA ĐÌNH.................................5 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu................................................................ 5 1.1.1. Tổng quan các nghiên cứu...................................................................... 5 1.1.2. Khoảng trống nghiên cứu......................................................................13 1.2. Cơ sở lý luận hiểu biết tài chính hộ gia Ďình...........................................14 1.2.1. Các khái niệm liên quan Ďến hiểu biết tài chính.................................. 14 1.2.2. Vai trò, tầm quan trọng của hiểu biết tài chính hộ gia Ďình.................21 1.2.3. Đo lường hiểu biết tài chính hộ gia Ďình trong bài nghiên cứu............27 1.2.4. Các yếu tố ảnh hưởng tới hiểu biết tài chính hộ gia Ďình.................... 33 Kết luận chƣơng 1........................................................................................ 35 CHƢƠNG 2 PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU....................................... 36 2.1. Quy trình nghiên cứu của Ďề tài..............................................................36 2.2. Cách tiếp cận nghiên cứu và mô hình nghiên cứu Ďề xuất......................38 2.2.1. Cách tiếp cận nghiên cứu......................................................................38 2.2.2. Mô hình nghiên cứu Ďề xuất.................................................................40 2.3. Phương pháp nghiên cứu..........................................................................42 2.3.1. Nghiên cứu Ďịnh tính............................................................................42 2.3.2. Nghiên cứu Ďịnh lượng.........................................................................42 2.4. Mẫu nghiên cứu....................................................................................... 42 2.5. Phương pháp phân tích dữ liệu................................................................ 44 2.5.1. Thống kê mô tả..................................................................................... 44 2.5.2. Phân tích hổi quy Ďa biến.....................................................................45 Kết luận chƣơng 2........................................................................................ 47 CHƢƠNG 3 ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG HIỂU BIẾT TÀI CHÍNH CỦA CÁC HỘ GIA ĐÌNH TRÊN ĐỊA BÀN THỊ TRẤN XUÂN MAI CHƢƠNG MỸ - HÀ NỘI............................................................................48 3.1. Giới thiệu tổng quan về thị trấn Xuân Mai - Chương Mỹ - Hà Nội........48 3.1.1. Giới thiệu chung về thị trấn Xuân Mai................................................. 48 3.1.2. Các Ďơn vị, tổ chức Ďóng trên Ďịa bàn thị trấn Xuân Mai..................48 3.1.3. Tình hình kinh tế xã hội của thị trấn Xuân Mai....................................49 3.2. Thực trạng hiểu biết tài chính của hộ gia Ďình trên Ďịa bàn thị trấn Xuân Mai.........................................................................................................52 3.2.1. Đánh giá mức Ďộ hiểu biết tài chính của các hộ gia Ďình trên Ďịa bàn thị trấn Xuân Mai................................................................................................. 52 3.2.2. Kết quả nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng tới sự hiểu biết tài chính cá nhân của các hộ gia Ďình trên Ďịa bàn thị trấn Xuân Mai..............................68 3.3. Đánh giá chung........................................................................................ 74 3.3.1. Các mặt Ďạt Ďược.................................................................................74 3.3.2. Các mặt hạn chế nguyên nhân...............................................................75 Kết luận chƣơng 3........................................................................................ 76 CHƢƠNG 4 GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỂU BIẾT TÀI CHÍNH CỦA CÁC HỘ GIA ĐÌNH TRÊN ĐỊA BÀN THỊ TRẤN XUÂN MAI CHƢƠNG MỸ HÀ NỘI..............................................................................77 4.1. Giải pháp nâng cao hiểu biết tài chính cho các hộ gia Ďình trên Ďịa bàn thị trấn Xuân Mai................................................................................................. 77 4.1.1.Giải pháp................................................................................................77 4.1.2. Kiến nghị Ďối với nhà nước..................................................................81 KẾT LUẬN....................................................................................................83 TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................ 84 PHỤ LỤC DANH MỤC TỪ VIẾ STT Ký hiệu 1 Agribank 2 BHYT 3 FIDM 4 HĐND 5 LienVietPostBank 6 MBbank 7 Người AIAN 8 OECD 9 THCS 10 Techcombank 11 Vietinbank 12 UBND i DANH MỤC CÁC BẢNG STT Bảng 1 Bảng 1.1 2 Bảng 1.2 4 Bảng 2.1 5 Bảng 3.2. 6 Bảng 3.3 7 Bảng 3.4 8 Bảng 3.5 9 Bảng 3.6 10 Bảng 3.7 11 Bảng 3.8 12 Bảng 3.9 13 Bảng 3.10 14 Bảng 3.11 ii DANH MỤC HÌNH STT 1 2 4 5 iii DANH MỤC BIỂU ĐỒ STT 1 2 3 4 5 6 7 8 9 iv MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Giáo dục về tài chính cho các cá nhân, hộ gia Ďình Ďã có lịch sử hàng trăm năm Ďược giảng dạy tại các trường Ďại học với các tên gọi như : “ kinh tế học gia Ďình” hay “ kinh tế tiêu dùng”, nhưng sau cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008 khi mà các quyết Ďịnh tài chính sai lầm trong lĩnh vực bất Ďộng sản ở Mỹ Ďã góp phần Ďưa nền kinh tế thế giới Ďi vào suy thoái thì các nghiên cứu về tài chính cá nhân, hộ gia Ďình mới phát triển. Các nhà nghiên cứu về tài chính cá nhân Ďã chỉ ra rằng việc người dân trong các hộ gia Ďình có hiểu biết tài chính họ sẽ Ďưa ra các kế hoạch tài chính, quản lý thu nhập chi tiêu, Ďầu tư, tiết kiệm, hưu trí hợp lý hơn tránh những rủi ro không Ďáng có từ Ďó chất lượng cuộc sống Ďược nâng lên giúp ổn Ďịnh nền kinh tế nói chung . Trong thời kỳ cách mạng công nghệ 4.0 các sản phẩm dịch vụ tài chính, ngân hàng, bảo hiểm ngày càng trở nên phức tạp thì việc nâng cao hiểu biết tài chính cho người dân ngày càng trở nên bức thiết. Chính vì lẽ Ďó hiện nay phổ cập kiến thức tài chính cho các cá nhân hộ gia Ďình Ďang là trụ cột chính trong chiến lược phát triển tại nhiều quốc gia. Nhưng theo khảo sát Tài chính toàn cầu S& P chỉ có 33% người trưởng thành trên thế giới có kiến thức tài chính. Điều này khiến cho 3,5 tỷ người trưởng thành còn lại, phải vật lộn Ďể trả các hóa Ďơn của họ. Việt Nam cũng nằm trong nhóm các quốc gia mà người dân có hiểu biết tài chính thấp. Nên Việt Nam hiện là một trong 25 quốc gia mà WB và một nhóm các Ďối tác ưu tiên tập trung “Phổ cập tiếp cận tài chính Ďến năm 2020”. Thực tế, hiện nay có một số ngân hàng và công ty ở Việt Nam Ďã triển khai các chương trình về phổ biến kiến thức tài chính hướng tới Ďối tượng người học từ học sinh các cấp cho tới người tiêu dùng trưởng thành. Giáo dục tài chính Ďể cải thiện mức Ďộ hiểu biết tài chính của người Việt Nam 1 có ý nghĩa rất quan trọng; qua Ďó góp phần hoàn thiện các chương trình giáo dục tài chính hiệu quả ở Việt Nam trong thời gian tới. Tuy nhiên, hoạt Ďộng giáo dục tài chính vẫn chưa Ďược tổ chức một cách thống nhất theo một chiến lược quốc gia cũng như chưa Ďược thực hiện theo một lộ trình nhằm nâng cao hiểu biết tài chính cho cộng Ďồng. Để thực hiện lộ trình nâng cao hiểu biết tài chính của người dân thì việc nghiên cứu thực trạng hiểu biết tài chính tại các Ďịa phương, phân tích các nhân tố làm ảnh hưởng Ďến mức Ďộ hiểu biết tài chính tại Ďịa phương và tìm ra giải pháp phù hợp nâng cao hiểu biết tài chính cho các cá nhân, hộ gia Ďình của từng Ďịa phương Ďóng vai trò rất quan trọng do mỗi Ďịa phương có những Ďặc thù riêng, phong tục tập quán riêng cần có những giải pháp phù hợp góp phần nâng cao hiệu quả trong chiến lược phổ cập tài chính của Việt Nam. Tại Việt Nam cũng chưa có nhiều nghiên cứu ở các Ďịa bàn nghiên cứu của Ďịa phương. Thị trấn Xuân Mai nằm trên Ďiểm giao nhau giữa Quốc lộ 6 và Quốc lộ 21A nay là Đường Hồ Chí Minh, cách trung tâm thủ Ďô Hà Nội 33km về phía tây, là một trong 5 Ďô thị trong chuỗi Ďô thị vệ tinh của Hà Nội, bao gồm: Sơn Tây - Hòa Lạc - Xuân Mai - Phú Xuyên - Sóc Sơn và Mê Linh trong tương lai. Nơi tập trung nhiều khu, cụm, Ďiểm công nghiệp Ďã, Ďang hình thành và Ďi vào hoạt Ďộng cùng hàng trăm doanh nghiệp trong và ngoài nước. Với vị trí quan trọng và tình hình kinh tế xã hội Ďang phát triển mạnh nhưng thu nhập bình quân của người dân vẫn ở mức thấp hơn so với mức trung bình của cả nước. Các ngân hàng cũng Ďang mở rộng thêm chi nhánh tại Ďịa bàn nên việc nâng cao hiểu biết tài chính cho người dân trên Ďịa bàn lúc này là rất cần thiết. Chính vì vậy tác giả Ďã chọn Ďề tài : “Hiểu biết tài chính của các hộ gia đình trên địa bàn thị trấn Xuân Mai - Chương Mỹ - Hà Nội” làm Ďề tài luận văn của mình. Bài nghiên cứu Ďã tìm hiểu Ďược thực trạng hiểu biết tài chính của người dân trong các hộ gia Ďình tại Ďịa bạn và sử dụng phần mềm spss23.0 chạy mô hình hồi quy Ďa biến 2 Ďể Ďưa ra các nhân tố ảnh hưởng Ďến hiểu biết tài chính của các hộ gia Ďình trên Ďịa bàn. Từ Ďó Ďã Ďưa ra giải pháp và kiến nghị phù hợp góp phần hoàn thiện chương trình giáo dục, nâng cao hiểu tài chính cho người dân trên Ďịa bàn thị trấn Xuân Mai nói riêng và người dân Việt Nam nói chung. 2. - Câu hỏi nghiên cứu Các nhân tố ảnh hưởng tới hiểu biết tài chính của các hộ gia Ďình trên Ďịa bàn thị trấn Xuân Mai - Chương Mỹ - Hà Nội ? - Phải thực hiện các giải pháp gì Ďể nâng cao sự hiểu biết tài chính của các hộ gia Ďình trên Ďịa bản thị trấn Xuân Mai - Chương Mỹ - Hà Nội? 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu: 3.1. Mục tiêu tổng quát: Đánh giá thực trạng hiểu biết tài chính hộ gia Ďình trên Ďịa bàn thị trấn Xuân Mai - Chương Mỹ - Hà Nội, chỉ ra các nhân tố ảnh hưởng Ďến hiểu biết tài chính của các hộ gia Ďình từ Ďó Ďề xuất giải pháp phù hợp Ďể nâng cao hiểu biết tài chính cho các hộ gia Ďình trên Ďịa ban. 3.2. Mục tiêu cụ thể: - Tìm hiểu về cơ sở cơ sở lý luận về hiểu biết tài chính Nghiên cứu thực trạng hiểu biết tài chính hộ gia Ďình của hộ gia Ďình trên Ďịa bàn thị trấn Xuân Mai - Chương Mỹ - Hà Nội Đưa ra các nhân tố ảnh hưởng Ďến hiểu biết tài chính của các hộ gia Ďình trên Ďịa bàn thị trấn Xuân Mai- Chương Mỹ - Hà Nội - Đề xuất các giải pháp nâng cao hiểu biết tài chính của các hộ gia Ďình trên Ďịa bàn thị trấn Xuân Mai - Chương Mỹ - Hà Nội. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu: - Đối tượng nghiên cứu: Nghiên cứu sự hiểu biết tài chính của các hộ gia Ďình trên Ďịa bàn thị trấn Xuân Mai - Chương Mỹ - Hà Nội. Trong Ďó một người là vợ hoăc chồng trong gia Ďình sẽ là Ďại diện trả lời câu hỏi khảo sát. - Phạm vi nghiên cứu: 3 + + Phạm vi nội dung: Sự hiểu biết tài chính của các hộ gia Ďình Phạm vi không gian: Nghiên cứu tại Ďịa bàn thị trấn Xuân Mai - Chương Mỹ - Hà Nội + Phạm vi thời gian: khoảng từ năm 2017 - 2019. 5. Kết cấu luận văn Gồm 4 chương: Chương 1: Tổng quan vấn Ďề nghiên cứu và cơ sở lý luận về hiểu biết tài chính hộ gia Ďình Chương 2: Phương pháp nghiên cứu Chương 3: Đánh giá thực trạng hiểu biết tài chính của các hộ gia Ďình trên Ďịa bàn thị trấn Xuân Mai - Chương Mỹ - Hà Nội Chương 4: Giải pháp nâng cao hiểu biết tài chính của các hộ gia Ďình trên Ďịa bàn thị trấn Xuân Mai - Chương Mỹ - Hà Nội 4 CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HIỂU BIẾT TÀI CHÍNH HỘ GIA ĐÌNH 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu 1.1.1. Tổng quan các nghiên cứu 1.1.1.1.Các nghiên cứu nước ngoài Có khá nhiều nghiên cứu ở nước ngoài về hiểu biết tài chính sau Ďây tác giả tổng hợp một số nghiên cứu về Ďề tài liên quan Ďến hiểu biết tài chính: NaoyukiYoshino và cộng sự (2015) với bài viết: “Giáo dục tài chính ở Châu Á Ďánh giá và khuyến nghị” Ďã chỉ ra rằng Ďiểm số hiểu biết tài chính của một số quốc gia ở châu Á Ďược chọn còn thấp. Khi nền kinh tế phát triển, khả năng tiếp cận các sản phẩm dịch vụ tài chính sẽ tăng lên, nhưng các hộ gia Ďình và doanh nghiệp vừa và nhỏ cần biết cách sử dụng các sản phẩm dịch vụ một cách khôn ngoan và có hiệu quả. Quản lý tiết kiệm và Ďầu tư hiệu quả hơn Ďể Ďóng góp vào tăng trưởng kinh tế nói chung. Hơn nữa khi các hộ gia Ďình Ďến Ďộ tuổi về hưu thì khả năng tài chính trở nên căng thằng, các hộ gia Ďình cần phải có kế hoạch tài chính khi về hưu. Chính vì vậy các quốc gia ở châu Á cần thúc Ďẩy giáo dục tài chính. Từ Ďó cần phải có các cuộc Ďiều tra quốc gia về kiến thức tài chính Ďể Ďưa ra chiến lược phù hợp cho mỗi quốc gia Ďể chương trình giáo dục tài chính Ďược thành công. Kashif Arif (2015) “Hiểu biết về tài chính và các yếu tố khác ảnh hưởng Ďến quyết Ďịnh Ďầu tư của cá nhân”. Nghiên cứu này nhằm Ďánh giá hiểu biết tài chính của các nhà Ďầu tư cá nhân ở Pakistan. Ngoài ra nghiên cứu kiểm tra mối quan hệ giữa kiến thức tài chính ảnh hưởng Ďến quyết Ďịnh Ďầu tư. Sau khi thực hiện khảo sát và tính Ďiểm hiểu biết tài chính của các nhà Ďầu tư cá nhân. Nghiên cứu kết luận rằng nhà Ďầu tư lớn tuổi có kiến thức tài chính hơn những người trẻ vì họ có nhiều kinh nghiệm hơn. Nam giới có xu 5 hướng có kiến thức tài chính nhiều hơn nữ giới. Những người Ďã kết hôn có kiến thức tài chính nhiều hơn những người Ďộc thân. Những người làm việc trong các tổ chức ngân hàng, tài chính có xu hướng hiểu biết tài chính hơn với những người làm việc trong lĩnh vực khác. Và Ďưa ra yếu tố quyết Ďịnh Ďến quyết Ďịnh của các nhà Ďầu từ kết quả của báo cáo tài chính và tính trạng kinh doanh của doanh nghiệp. Từ Ďó Ďưa ra khuyến nghị cho các công ty Ďể có nhiều hơn các nhà Ďầu tư trong tương lai. John Murphy và Cộng sự (2014) với bài viết: “Hiểu biết tài chính của người Mỹ bản Ďịa và thổ dân Alaska”. Nghiên cứu Ďã sử dụng bộ câu hỏi gồm 18 câu hỏi theo FIDM(2008) Ďể Ďánh giá hiểu biết tài chính giữa các nhóm người bao gồm: Người Mỹ bản Ďịa, người châu Á, người da Ďen và người da trắng. Sau khi nghiên cứu kết quả thu Ďược người Châu Á có hiểu biết tài chính nhất với Ďiểm số trung bình là 11.6 tức họ Ďã trả lời Ďúng hơn một nửa câu hỏi. Người da trắng có Ďiểm số hiểu biết cao thứ hai với Ďiểm trung bình là 10,8. Người da Ďen Ďạt Ďiểm trung bình 8,5. Người AIAN (người Mỹ bản Ďịa) có Ďiểm số trung bình thấp nhất với Ďiểm trung bình là 8. Tuy nhiên không có nghĩa họ có sự hiểu biết tài chính quá tồi tệ. Chính vì vậy nghiên cứu Ďề xuất người Mỹ bản Ďịa cần Ďược giáo dục về tài chính nhiều hơn trong thời gian tới. Hogarth J.M (2002) với bài viết: “Nhận thức về tài chính và khoa học gia Ďình và khoa học tiêu dùng” Tạp chí Khoa học gia Ďình và tiêu dùng, số 94, số 1 trang 15-28. Bài báo làm sáng tỏ mối quan hệ giữa kiến thức, kinh nghiệm, hành vi tài chính liên quan Ďến việc quản lý tiêu dùng quản lý tài chính. Các câu hỏi trong bài nghiên cứu Ďặt ra. Kiến thức cơ bản về tài chính của người tiêu dùng Hoa kỳ là gì? Người tiêu dùng có kinh nghiệm tài chính nào, họ quản lý tài chính như thế nào? Làm thế nào Ďể người tiêu dùng có thể tìm hiểu Ďược việc quản lý tài chính tốt hơn? Họ thích học các kiến thức tài 6