Tài liệu Giao diện người máy

Đ ỗ TRUNG TUẤN GIAO DIỆN NGƯỜI - MÁY NHÀ XUẤT BÀN KHOA HỌC VÀ KỸ THUẬT ĐÔ TRUNG TUÃN GIAO DIỆN NGƯỞI - MÁY ■ NHÀ XUẮT BẢN KH O A HỌC VÀ KỸ THUẬT HÀ NÔI - 2007 LỜI NÓI ĐẦU Cỉìiiyẽn dc giao diện người-ináv nhăm cung cáp các kiến thức về mô hìnli tương lac giiìa người dùng và máy lính, dế học vién ùép cận các máu ihiốl kê giao diện, tự ilìiếi kế giao diện phần mểm. Chuyên đé về hộ thống giao diện người-máy dã dược giới thiệu irong chưưng trình dào lạo bậc đại học và sau đại học trong đa số các chương ninh khung, dược bố trí thời lượng 45 tiéì, lức 3 đơn vị học trình. Để theo dõi tối nòi dung trong lài liệu, học viên nén trang bị trước kiến thức vé (i) ngón ngữ iập trình; (ii) hệ ihóiig điều hành máy tính. Tài liệu dà được dùng trong nhiéu năm, từ 20CX) đến 2004, irong bậc học dai học \ à sau dại học ngành cóng nghệ thõng tin. Cuối mỗi chương cỏ mộl số nhãn xél và mội vài câu hỏi, nhằm diếm lại các khía cạnh cần nhấn Iiìạnh trong chương. IVong mổi chương, các phán đánh số theo I. 11... tiếp theo là I . l, 1.2... Một số thuại ngữ sìr dụng chưa chính xác dược ghi chú cuối trang. Trong mỗi mục có ilìế là các phương chàm dùng trong llìiết kế giao diện ngườimáy, nên Irong tài liệu các nguvèn lác, phương châm được viết theo phòng chữ Iiehiêng. C'huyên dé giao diện người-máỵ liên quan đến Iihiều ngành khoa học. V^iệc gàn chuyên đề với tìmg ngành đế ihiêì kế, xây dựng giao diện cho từng ngành la cần ihiêl. Do vậy, ĩrong quá irình sirdụne lài liệu, người (!ùn« nèn bỏ Min^ các thí du và đăc điếm riêna của cỉìuỵên lìaành, đẻ đal hiẽu quá, \'ìf;i đáp ứng phương chàm giao diện Iigười-nìáy lỉiưc chất là gi.u) diện giữa COII nsưừi và con ngưừi. rác I!iả MỤC LỤC Lời Iiói d ầ u ................................................ .....................................................3 Chươniĩ I GIỚI THIÊU VỂ TƯƠNG TÁC NGƯỜI-MÁY ........................ 7 I. Tổng quan về H C l...................................................................................... 8 II. Các ihành phán của H C l.........................................................................16 III. Kếi lu ậ n .............................................................................^..................24 Chươỉig II. VAI TRÒ CỦA CON NGƯỜI TRONG GIAO D IỆ N ......... 25 I.N hân thức v ớ i l ỉ C I ................................................................. ................. 25 II. Tri giác và thể hiện.......................................................................... 29 III. Chú ý và việc n h ớ ................................................................ ................. 38 IV . Tri thức và mô hình thần k in h ............................................................. 39 V. Ân dụ giao diện và mô hình khái n iệ m ................................................ 41 V I. Học theo ngữ n g h ĩa ...............................................................................45 V II. Khía cạnh xã h ộ i..................................................................................48 Khía cạnh lổ chức ............................................................................... 49 IX. K ế ilu ậ n ..................................................................................................52 Chương UI. KHỈA CẠNH CỎNG NGHỆ TRONG GIAO DIỆN................ 54 I. Thiết bị vào dữ liệ u ................................................................... ............55 II. ITiiết bị xuấi dừ liệu ..............................................................................62 III. Các kiểu tương tá c ................................................................................69 IV . Thiết kế các hẹ thống cửa s ổ ............................................................. 133 V. I lỏ liụ cùa ngưừi ilìin^ và llìùng Un trực l u y ế n ................................... 1 V I. ITiiêì kế làm việc hợp tác và moi trườiìg áo..................... ................. 141 V II. Kêì liián ..................................................................... ........................145 Chươriỉị /\ . CÁC PHƯƠNG PHÁP V À KĨ TH U ÀT THIỂT KỂ TƯƠNG T Á C ..................................................... 146 I. (ìiớ i Ihiệu..................................................................................... ........ 146 II. Các nguyên lắc thiêì kế hướng ngirời dùng ..........................................152 III. Phương pháp ihiết kế hướng người d ù n g .............................................159 IV. Thu thập yêu c ầ u ................................................................................... 211 V. Phân lích nhiệm v ụ .................................................................................216 VI. Thiết kế giao diện có cấu trúc ............................................................ 221 V II. Nhìn chung về thiết k ế ..................................................... ..................225 V III. Kết luận ^ ............................................................................................229 Chương V. TRỢ GIÚP THIẾT KỂ TƯƠNG TÁC ....................................231 I. Thiết kế trợ g iú p .......................................................................................231 II. Các nguyên lắc và qui lu ậ t..................................................................... 233 III. Các chuẩn và độ đo.......................................................................... 236 IV . Thiết kế cản bán................................................................................... 240 V. Máu thử........................................................................................ .........243 V I. Trợ giúp phần m ề m ...............................................................................247 V II. Kêì lu ậ n ................................................................................................ 253 Chươn^VI. ĐÁNH GIÁ TRONG THIẾT KỂ TƯƠ NG T Á C .................. 255 I. Vai Irò cùa đánh giá ................................................................................256 II. Quan sát, giám sát, lựa chon cùa người dùng .....................................258 III. Kinh nghiệm về đánh g iá .... ................................................................ 259 IV . M ỏi irường dánh giá ............................................................................. 261 V. Kêì !uận ............................................' .................................................. 264 K Ể T LU À N ................................. ...................... ........ ................................. 265 TÀ! LIÊU THAM K H Ả O ......... ................................................................... 266 6 Chương / GIÓI THIỆU VỂ TƯƠNG TÁC NGƯÒI-MÁY ('liiio diện người-máy. viêt tắt là H C l' được nhữiig người làm còng nghệ thông Ún biết chính ihức vào 1985. nhàn Hội nghị đáu liẽn cùa về giao diện hói-irá lời. lổ chức tại Rome, Ilaly. Các ihuậl ngữ như HCl hay c m \ tương tác nguời-máy, hay giao diện thân thiện tương tác ngiròi dùng dáu cuôV... nhàm vào giao diện giữa con người và thiết bị. Viẽc kháo cứu ỈỈC l dã dươc dé cập trong chương trình khung HCI là A C M SICiCHI Ỉ992, liên quaii đến (i) công nghệ và ihiết kế và phát triến giao ciện; (ii) hiện Iirợiìg và li thuyếl iươiig lác ngirời-máy. T y jớ c khi bảl đầu các khía cạnh chi tiết về HCl. người la trao đổi với rhuyẽn gia vê chuyên imành này, ông Terry \Vinograd, được biẽì lircmg lác n 2 ười-má\ không nhảm Uĩơng tác người-máy mà là tương tác giữa con Iiiỉười VỚI con người. Khi phát Iriến công nghé thông tin, người ta mặc nhiên xem đã có HCl. Tuy nhicn, dù có ihấy được vai irò của HCl hay khòng, người ía dềii Ihấy bâl tui nếu khổng đê cập tương tác người-máy: • Con niiười càng ngày càng ihuận liẹn với máy tính, truyền ihông, tức la quá licn nghi. Tuy nhiên người ta không tư mình thực hiện các iliiiiian ( 'n n i p u t e r I n l c r a c ĩ i o n thếeitíi ’ rlunian c o n ip u ĩc r in ie ría c c ^ H n i i - u s o r ! r i c n d s ỉ i i p intcrav I i \ e in ie rí.ic e chương trình như cách đây chục nảm; • Con người không còn khá nàng điều khiển máy, tức điểu khiến hẽ íhống điều hành máy tính os^ và sử dụng các câu lệnh. Đế có các sáng tạo, ý iường nguyên sơ, cẩn irái qua các bước đi ban dáu với hệ thổiìg máy thỏ sơ. Do vậy có tàj liệu vể lương tác người-máy đề cập chi các nhược điếm cùa giao diện không phù hợp để người la có thể tránh. HCI liên quan đến nhiều lĩnh vực, như tâm lí, xã hội học, và mô h ìn h / hệ thống, thiết kế... Việc nghiên cứu HCl có thế tiến hành theo các khía cạnh sau: 1. Nghiên cứu tổng quan vể liC I; 2. Hoặc khía cạnh mang tính người/ hoặc khía cạnh k ĩ thuậi liên quan; 3. Các phưcmg pháp thiết kế HCI; 4. Các trợ giúp vể công nghệ để xây dựng HCI; 5. Các phưcmg pháp dánh giá HCl. I.T Ổ N G Q U A N V Ể H C I Mục dích của việc xem xél các khía cạnh về HCI là; 1. M ò tả H C I; 2. Trao đổi đế thấy HCI là quan irọng trong công nghệ đã phát Inển trong 30 nãm qua; 3. M ô lả HCI trong việc cái thiên nàng suất và ihiếi kế hệ thống an loàn; 4. Cách thưc HCi phai tricn, tính đên các loại người dùng da dang khi thiết kế hệ ĩhổng; l ! é t h ố n g (liéii h à n h niá> línlì 5. M ỏ lá HCl trong hệ ihống gay cấn. M áy lính lần dáii vào 1950 khó sử dụng, chi dùng riêng cho những nhà khoa học, do (i) máy lớn và dát; (ii) chi dùng cho những chuyên gia; (iii) lì người biết cách làm cho máy lính dẻ dùng hơn. Sau này vào 1^)70, khi có máy vi tính, iưưng tác người-máy khác hẳn. /,i. Nhu cầu thiết ké HCI khi th a y đối công nghê Đe bán dược nhiéu, máv tíĩih cán được ihiếl kế lốt hơn nữa,tiến đến máy tính (i) tiện dùng; (ii) có tri ihức. G íc nhà lâm lí. xã hội học nhái Irí ràng tính phức tạp của các hệ ihống lính loán hầu hết là do giao diện giữa ngirời dùng với máy tính quá nghèo nàn. D. Norman^, 1992, cho rầng hai nguyên tác đám báo giao diện lốt là: ỉ. Tính hiến hiên. Người ta cần ihể hiện dược các dối urợng và ihế hiện là rõ ràng; 2. 'ĩính lác dộng. Tính tác động được là tính tự để xuâì các chức năng đã có. Viẹc sán xuất máy lính cách đây irên bốn chục năm những chi nhàm vào lính sử dụng của máy lính, có nghla người ihiết kế hệ thống chi nghĩ dến khá nàng hệ thống. Sau đó, người ta ihấy phài quan tâm dến lương lác người-máy. Giữa những năm 70 của thế ki trước, Moran xác định giao diện người-máy M M I' nhir là khia cạnh cúa hệ thống dê ngưtti dùng liếp xúc. C'ác CỎIÌÍI ty máy tính dược báo trước \'ề khía cạnh vật lí cúa giao diện đế chiếm ihị irưíTiig. Những người nghiên cim hàn lâm cũng xéi đến kha ( i iá o sir \ c ! ICI. Đ a i hoc ( ' a l i ĩ o n i i a . S a n D i c g o . M ì M an m a ch in c inieríacc 0 nàng liạn chế cùa Iigirỡi lroiìiz urơiig lac, (lề cập tám ii sư diins- Cìiữii những năm 80. IỈC’1 dược mô ta như nghiẽiì cứu mới. sơ: VỚ I dinh íìịiliĩa (iơỉì Í(ÌỊ7 n l i ữ ỉ ỉ i Ị q u á Ị r ì i i l ỉ . Ì ì ộ ỉ ỉ l ỉ o ạ i , v ủ Ỉ i o ạ ỉ d ộ n ^ ỉ ì ì à í h o i ỉ i Ị ( Ị I K Ỉ d ó c o n m^ưíYỉ sử diiỊỊịị và Ỉinrỉii* ỉúi \'o'i iììủy. Cìari dây có dịnh nglũa dặc irirng hơn: tươn^ íúc Ịi^ười-nìá\ lù lĩiili yực liciỉ quan íỉến íluêì ke, clánlỉ iĩiú va cài íìậĩ những hệ iììúx Ỉíỉìlt iKơỉìiỉ tác cho Việc sử d iiìiịị cua ỉì^uòi và lié/ỉ quan cíến việc tỉgliièn cứu các lìiệỉì ìuợn^ cỊiiciiìlì nỏ. L2. Thách thức của HCI Trong chục năm qua. \ớ i kiến thức hạn chế người ta vần cám iháy có nhiều yêu cầu dối với ihiẽì kế giao diện hiệu quá. llì iế l kế lỉC l là iháclì thức do (i) nến cônư nghệ phái triển nhanh; (ii) lốc độ pháỉ minh; ( iii) mối irường mạng, mạnu íích hơp số ISDN^. lỉa i thách thức quan Irong là: 1. Cách tồn lại chung với thay đổi cua cỏna Iiuhệ; 2. Cách đàm báo ĩhicì kế cho ra IlC l lót như là nền cho các cón^ nghệ mới. Hanhdóngcùa nguOi dùng ... Phànhỏi cùa hẻthốí>g Chuacố chuỏng Chiiỏngkẻu ị Chitócò Ị chuống Chưaco ỵ thóng Chuôngkóu Hanh đỏng ciia nguỡi đung? Hinh 1. Giao diện giữa ngưòi vòi điện thoại liìonu qua qua trình urơnu lác với máy diện íhoại, các thao UK noi c1ườniz. chuycn thổnu tin. imái íỉiàTiig iruyéiì. Intei eraĩcd sen icc (iivMtaỉ ncuvork 10 Iiiiirờỉ la ilìáv sư cân ihiõi của giii3 (ỉiệMi tương lác írona dời S O IÌ2 . llọ cũng dìing máy dọc video ciế cho llìáy giao diện là quan trọng. Klì( ng thê phù nhận tliực lê là các hệ ihổna máy lính đã trang bị giao diện tổ;. Vấn ciổ không phai ỏ chỏ các chức nàng máy tính lăng nhanh dên nòi giao diện khòng plùi hơp, nià vân dề ờ khâu ihiêì kế tồỉ. Nsười la thấy ó tỏ lăng trẽn 100 diéii khiến, gấp 10 lán dối với radio, inà không gãy bâì liện cho người diều khien. 1.3. D ic h n g h iê n c ứ u c ủ a H C I Đíc.i cùa việc nghiên cứu lỉC l la cho ra hệ Ihống dùng dược và an toàn. Đích dược tóm lắí như là phát triéii hay cải ihiện tính an loàn, tiện dụng \ ì hiệu quả của hệ ihống có máy lính; trong đó hệ thống có nghĩa góm ca môi trường trong lí thuyêt liệ ihống. chứ không chi nhàm phầiì cứng/ phán mềm máy tính. 'Yím tiện ích nhàm vào các chức Iiãim của hệ thống, là nhữns diều có thc làn dược. Việc cải thiện lính hiệu quá là yếu tố lựlhãn. Đe có giao diệĩì sử dụng lổi. dặc tá HCl cần: ỉ . Hiếu héì các nhân tố, như tâm lí. ihực liền, lố chức và nhân lố xã hội. Điều này cho phép xác định cách ihao lác và lạo diều kiện cho công nghệ có hiệu quá; 2. Phát triến các công cụ và k ĩ ihuậi đế nsíirời ihiết kế đám báo hệ ihốna máy línlì phù lìỢp với các hoạt động của con người dùne máy: ^ {y.u íiươc Iirơn^ lác an toàn, hicu quá cá vé ihuậl ngữ lương tác ngirời-máy và lương lác nhỏm. L4, Tiên hoá vủa HCI Nt icu lìnlì \'Lfc lién cỊiian dcii ỈIC Ỉ. l ãt la HCỈ dóii có vị trí lionu lo cliức và xã hội. Tvỉ thức \'à khả nãng con người rất quan Irọiìg trong giao diện. 'Fuy lương lác ngưừi-máy liên quan nhiéu dén khía cạnh còng nghệ, những năm 70 và (ỉáu nhữiig năm 80 cùa ihố ki irirớc. người la tliáy nhiều khía cạnh liên quan đến quá trình xử lí thông ũn lừ phía các nhà lâm lí. Tổ chCrc xả hội và công việc Làm m áy tinh phù hợp VỚI con người Xừ lí thỏng tin mang tính nguởi Ngốn ngử, tương tác Có kiến thức về giao diện Kiến trúc hội thoại Thiết bị nhập dữ liệu Công cụ và kĩ thuật càỉ đệt Hình 2. Những lĩnh vực của tư ơng tác ngưòi-m áy (ACM SIGCHI®, 1992) Các hệ thống nổi bậl đầu liên là (i) hệ ihỏng Dynabook cùa Xerox: (ii) trạm làm việc Star cho nhu cầu cá nhân; và (iii) máy Apple ỉ.isa 1980, là liền !hân của máy Apple Macintosh. Khái niệnì về W YS1WYG*'.,. thông dụn g đần. ' ‘l ài liẽii c li ư ( tn g I n n h I i ( ' ỉ c ù a A C M . l ìộ i l in h o c N ĩ “ Cìraphics uscr intcríace \ V h a t y o i i s c c is \vh al yo ii g e l 12 L5. Tcc dộn g qu an trọng của HCI M im hoạ sinh dộng về lỉC I ihirờng tUrợc chọn là ứng dụng lài chính, tiền nùu tiết kiệm... rõ ràng và dể hiếu, 'riií dụ minh họa khác là xứ lí vãn bản, tính toán irực liếp trong bàng lính diện tử... lự dộng hoá vãn phòng. v ể vhía cạnh lổ chức: irong xà hội luôn có iương tác giữa một nhóm người neo cách lự nhiên. Nè'u hệ ihống có giao diện phù hợp. đạt dược các nhii cẩu của lổ chức và hợp với phát Iriến cùa công nghệ thì hệ thống dạt hiệi quả, như nêu irong hình vẽ. 'ĩu \ nhiên không phải lất cả các hệ thống đều dạl được thành công. Đế gỏỊ phần thay đổi kếi quà áp dụng còng nghệ mới, người ta gợi ý chi liêì hoi các khía cạnh sau: • Nlội dung công việc dược mó lả : ai làm gl, khi nào, ra sao và bao nhiêu ' 1970 1980 1990 Hỉnh 3. Vế chi phí cho việc tổ chức, so với giá phần cứ ng va gia phán mém còng nghè th ò iiy tin • Chính sáclì nhân sư có thế là kéì C]uà của nội dung cổng việc (ihí du lincãy, co llìổng tin...); • inỡỉ; riioa mãn cổiig lác nhám ihúc dấy. dicu khicn, học thêm kĩ nanu • Chính tịuycn và ánh hirỡiig có ihc lác dỏng den cá nhàn, nhóm; • M ói trường làm việc : thay (lổi không gian và \ ’ị 11 ỉ íhiẽt hị ra sao ? M ục đích sử dụng Sử dung hệ thống k ĩ thuảt để điếu khiển Sử dung hé thõng ki Ihuãt như còng cu tác đ ộ n g đến công việc Không cấn k ĩ nâng C ấn có câu trúc Bí giám sát Cô lảp Có kĩ nâng Không cấn cáu trúc Đươc tự do Có lién tương tác xả hôi <7 tác đ ộ n g đến con người K hông thoả mãn Bi câng thảng Đươc thoải mái Không bi câng ị tác đ ộ n g đến tổ c h ử t Năng suất cao hơn C ó cơ c h ế điếu khiển Cứng nhắc Nàng suất binh thường Cấn chú ý chát lượng Mếm dẻo Hinh 4. Tác d ộ ng của c ò n g nghệ th ò n g tin đòi vỏ i cò n g việc thành công 20% ỉác động phụ 40% Tổ chức = i> thất bại 40% Hình 5. Tỉ lệ thà nh c ô n g của còng nghệ th ô n g tín 14 1.6. Khi có sai sót vê HCI Đõ rgirơi khác thây dược ích lợi của HCI, người ta thường (lán ra các llií (lụ sii sót khi kliòiig dám báo n c i tốt. Sai sót về MCI liên quan ciến nhiéii li)at động troiia tliê giới, từ nhiều lĩnh vực, chứ khỗng riêng trong lĩnh vự: còng Iiahệ ihống tin. Chẳiig hạn dẫn chứng về thám hoạ hạt nhãn, ci) (i) đèn báo van đóng không sáng; ( ii) đèn chi thị có sự cô khi cần diể.i khicn; ( iii) hệ ilìỏna báo dộng không hoạt động do mất thông tin... Một só sai sót \'ề thiết kế n c i được người ta thống kê, như minh họa trong nột số hình sau: Hình 6. Óng thu ốc đánh răng thường khó sử d ụ n g nếu không có dầu đụ c lả Hình 7. Hộp đựng băng vid e o kh ô n g thuận tiện ■ I in iiw n r a Q S ỈS Ì Hỉnh 8. Nhiều giao diện th iế t bị không ghi rõ cách ghép nôi Hỉnh 9. Người dùng không rõ cách m ỏ cửa ra vào II. CÁC THÀNH PHẦN CỦA HCI Mục đích phần này là xem xét bán chấl đa lĩnh vực cùa HCI và qua irình thiêì kế HCl, gổm các vấn dề sau: 16 • M ô tá các thành phần của HCI theo cách thiết kế HCl: • Yêu cđu vể các lĩnh MÍC khác liẽn quan dến fỉC l; • Cần ciếĩ) kì nàng và các lĩiih \'ực dé thiết kê HCl lối; • Dùnu các ùến bộ trong thiếl kế lỉC l. //./. HCI thuôc đa lĩnh vưc l'hi du vé giao diện trên íraim điện tử cùa Xerox PARC; nhà nghiên cini cua hãng dã dùng giao diện này để liên kết các un điếm cúa irang dicn từ do máy lính đặi bàn. như khả nảng xử lí, liên lạc. xử lí file và Ihòng un (Johnson, 1993). Đạc lính của giao diện này: (i) người dùng có ihê urơiig iàc với hệ ihống qua giấy, hay điện tử; (ii) sử dụng khuôn dạng như trong hình đè nêu vấn đề một cách chi tiết; ( iii) dùng được nhiều chức nãng. Nhản tỗ vé tổ chức S S lB ẫ Đáo tao. chĩnh sách. thiệt ké công tác Nhân lố vế an toàn, síte kboẻ câng thảng, ốm dau, bénh tàt Người dừng ỉ ( Dẻ khó. đon đièu. khéo léo. phàn công Nhân i6 vế tiện nghi Thiếl bi, phỏng ốc Câu trúc hôi ỉhoai Ngỏn ngữ tưnhiẽf Nhản tố vế công việc * ^ ốn, nhíèt đỏ, Nhân thửc Nâng động Thoải mái Cả tinh KỊnh nghjệ.rn. Giao diện người dùng ĩh ié t bi nháp Thiét bi xuát Nhân lố về môi trường í Hỗ tro đa phương tién Đố hoạ, 30 Nhân tố vé nâng suẩt tâng chát lương tâng sản phẩm phát rrnnh Giảm ỉhời gian Ràng b u ộ c; Gia Thữ qian Thiẽt bị Hạ táng Chức lìàng bè thống : phắn cứng phỉỉn mắm ứng dung Hình 10. Các nhản tò tro n g HCI 17 Logo đơn Vỉ Lựa chon K huôn da ng cần điến thứ nhất tén th ứ hai đia chi th ứ ba Hình 11. Trang giấy điện tử của Xerox PARC IL2. Các lĩnh vực hẫ trợ HCI M ột số lĩnh vực hỏ irơ cho HCI được liệt kẽ Irong hình. M ội sô lĩnh vực quan trọng gổni : Khoa lỉọc inúy Ỉíiỉli. Câu hỏi đặi ra cho khoa học máy lính là "ur 1. động hoá được gì Nó giúp HCl hiếu được tri thức và kha nãiìg cùa còng nghệ và ý tưởng về liềm năng. Trong các nãm qua dã có ngôn ngữ ihế hệ 4. hệ thống quản lí giao diện dó hoạ U IM S ‘\ Tâm lí học xả hội và tổ chức T rỉết hoc Nhân tố con người và tương tảc Ngòn ngữ học Công nghệ Trí tué nhản tạo Thiết kê’ Công nghé thông tin Tâm ii học nhận thức Nhân chủng hoc Xã hòi hoc Hình 12. Các lĩnh vực phục vụ HCI I íỉỉỉì li học nhạn hicí. Nganh này cho phép hicLi hanỉi VI con ngirỜ! 2. ihco cách xử lí ihỏna Ún như nghe, càin thấy, học, nuhĩ. nếm, IIUỪI Ngoài ra còn có nhận biéì phàn tán. ỉ 18 : User inieríace managcmcni systciìì ,v 'I (ỈỈH li học tổ chức và .\ã hội. Năm 1990 Vaske và Granthain xác (iiiih 4 vàn cié mà tâm lí học xã hội đé cập, liên quan dến việc nshién cứu bàn chãi và kết quà của hành vi con người: (i) ánh hiròng cúa cá Iihan cỉến thái dộ và hành vi cùa ngirời khác; (ii) tác động của mội lìhóm len thái dộ và hành vi ciia các ỉhành viên; ( iii) lác động cùa moi ihànli viên lên các hoạt dộns và cấu trúc cùa nhóm; (iv) mối quan hệ giữa cấu trúc và các hoạt dộng cùa các nhóm khác nhau. Vai tro cùa lâm lí học tổ chức và xã hội cho phép người thiêì kế hiếu dươc các cấu Irúc xã hội và cách thức lin học hóa. 4. D oiỉiị íliúì liay nlỉâỉỉ tổ con ỉỉ^ười. Nó được phát triến dựa trên nhiều lĩnh vực từ sau dại chiến thế giới lần thứ IK có mục dích xác định và thtei kế các công cụ và các tác dộng da dạng dối với công việc, môi inrờnii, giai trí khác nhau, đế phù hợp với khà năng của người dùng. Vai trò của dộiiíỉ ihái học là chuyển các thòn2 tin từ các khoa học nêu ircii sanu ncĩr cánh của llìiếl kế, với mục dích là lăng cường hiệu nans. an loàn, hiệu quả. Người la dã nghiên cứu ánh hưởng của phần cứnư/ plìáiì mém với khá nàng ihu nhận ihỏng tin cùa người. 5. N iĩoii n:^i7 lioc. l1ieo Lyons 1970, ngôn nsữ học là khoa học nghiẽn cứu ve nuỏn nszừ. thuận lợi cho IIC I về lí llìuyếí và về hiểu biêì. 6. 7 n luẹ Iilicỉii !ụ{>. A l'^ liên quan dến thiêì kế chương trình máy lính ihonu minỉi. mỏ phóng khía cạnh khác nhau của hành vi thông minh cua con nmrời. V ới lỉC K AI giúp ihe hiện cấu iriic cũa Iri thức dùng uoniĩ uiái vấn dề. Các tri thức, phương pháp A I dược dùng để phát Iriẽn hệ thõng học và hệ chuyên gia với giao diện thông minh. 7. T ỉic ì hạc, u ĩ hội học vù ỉiliáỉỉ cltúiìg học. Do các khoa học này là mCMii dèo. mà m á y tính là cimg nhác, nên cần xéi đến cá c khía cạnh luiy ironsi lỉC I. Việc íìùng phương pháp xã hội nhànì chính xác hoá tuoiiii tác nuirời-máv. I• AulKial inỉclligcncc 19 - Xem thêm -