Tài liệu Giải pháp phát triển sản xuất cây hồng không hạt theo hướng bền vững trên địa bàn huyện văn bàn, tỉnh lào cai

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM NGUYỄN THỊ THANH HÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN SẢN XUẤT CÂY HỒNG KHÔNG HẠT THEO HƯỚNG BỀN VỮNG TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN VĂN BÀN, TỈNH LÀO CAI LUẬN VĂN THẠC SĨ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN Thái Nguyên, năm 2019 3 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM NGUYỄN THỊ THANH HÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN SẢN XUẤT CÂY HỒNG KHÔNG HẠT THEO HƯỚNG BỀN VỮNG TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN VĂN BÀN, TỈNH LÀO CAI Ngành: Phát triển nông thôn Mã số: 8.62.01.16 LUẬN VĂN THẠC SĨ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Văn Tâm Thái Nguyên, 2019 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn thạc sỹ này là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của tôi. Các số liệu khoa học, kết quả nghiên cứu của uận văn là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng. Tác giả Nguyễn Thị Thanh Hà ii LỜI CẢM ƠN Xin bày tỏ lòng biết ơn tới các thầy, cô giáo Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên đã giảng dạy, cung cấp những kiến thức, tài liệu chuyên ngành bổ ích trong suốt khóa học. Đặc biệt xin gửi lời cám ơn TS. Nguyễn Văn Tâm là người trực tiếp hướng dẫn khoa học tận tình và có những định hướng nghiên cứu cho tôi trước và sau khi hoàn thành luận văn này. Xin gửi lời cám ơn tới các bạn bè đồng nghiệp đặc biệt các bạn học cùng lớp đã tạo mọi điều kiện giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Tuy đã cố gắng xong luận văn khó tránh khỏi những thiếu sót, rất mong được sự góp ý, chỉ bảo thêm của thầy cô giáo, bạn bè đồng nghiệp để nội dung Luận văn được hoàn thiện hơn. Xin trân trọng cảm ơn! Thái Nguyên, ngày 20 tháng 7 năm 2019 Tác giả Nguyễn Thị Thanh Hà iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii MỤC LỤC ........................................................................................................ iii DANH MỤC CÁC BẢNG.............................................................................. vii MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1 2. Mục tiêu của đề tài ........................................................................................ 2 2.1. Mục tiêu chung ........................................................................................... 2 2.2. Mục tiêu cụ thể ........................................................................................... 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................. 3 3.1. Đối tượng nghiên cứu................................................................................. 3 3.2. Phạm vi nghiên cứu .................................................................................... 3 4. Ý nghĩa của đề tài .......................................................................................... 3 4.1. Ý nghĩa khoa học ....................................................................................... 3 4.2. Ý nghĩa thực tiễn ........................................................................................ 3 Chương 1. CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI................................................ 4 1.1. Cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu............................................................. 4 1.1.1. Phát triển bền vững ................................................................................. 4 1.1.3. Đặc điểm sản xuất cây hồng không hạt .................................................. 8 1.1.4. Nội dung của phát triển cây hồng không hạt ........................................ 11 1.1.5. Các nhân tố ảnh hưởng tới phát triển cây hồng không hạt theo hướng bền vững .......................................................................................................... 14 1.2. Cơ sở thực tiễn .......................................................................................... 19 1.2.1. Phát triển sản xuất hồng trên thế giới.................................................... 19 1.2.2. Phát triển sản xuất hồng ở Việt Nam .................................................... 21 1.3. Bài học kinh nghiệm về phát triển sản xuất hồng ở một số địa phương.. 23 1.3.1. Kinh nghiệm về sản xuất hồng ở huyện Chợ Đồn, tỉnh Bắc Cạn ......... 23 iv 1.3.2. Kinh nghiệm về sản xuất hồng ở huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang ........ 25 1.3.3. Bài học kinh nghiệm cho phát triển sản xuất hồng không hạt trên địa bàn huyện Văn Bàn tỉnh Lào Cai .................................................................... 27 Chương 2. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ... 29 2.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu ................................................................... 29 2.1.1. Đặc điểm tự nhiên ................................................................................. 29 2.1.2. Đặc điểm kinh tế-xã hội ........................................................................ 32 2.1.3 Đánh giá chung về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội huyện Văn Bàn liên quan đến sản xuất hồng không hạt ........................................................... 35 2.2. Nội dung nghiên cứu ................................................................................ 36 2.3. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 36 2.3.1. Chọn điểm nghiên cứu .......................................................................... 36 2.3.2. Phương pháp thu thập số liệu ................................................................ 37 2.3.3. Phương pháp phân tích và xử lý thông tin ............................................ 38 2.4. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ................................................................... 40 2.4.1. Nhóm chỉ tiêu về phát triển sản xuất..................................................... 40 2.4.2. Nhóm chỉ tiêu về kết quả, hiệu quả kinh tế........................................... 40 2.4.3. Các chỉ tiêu về hiệu quả xã hội ............................................................. 42 2.4.4. Các chỉ tiêu về hiệu quả môi trường ..................................................... 43 Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ............................ 44 3.1. Thực trạng sản xuất hồng không hạt trên địa bàn huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai ............................................................................................................ 44 3.1.1. Diện tích, năng suất, sản lượng hồng không hạt trên địa bàn huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai ............................................................................................ 44 3.1.2. Các yếu tố nguồn lực phục vụ sản xuất hồng không hạt trên địa bàn huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai .......................................................................... 45 3.1.3. Tình hình thâm canh sản xuất hồng không hạt ..................................... 47 3.2. Tình hình phát triển hồng không hạt ở nhóm hộ điều tra ........................ 50 v 3.2.1. Đặc điểm chung chủ hộ ....................................................................... 50 3.2.2. Thị trường tiêu thụ sản phẩm hồng không hạt của nhóm hộ điều tra ... 52 3.2.3. Hiệu quả sản xuất hồng không hạt của nhóm hộ điều tra ..................... 54 3.2.4. Những thuận lợi và khó khăn gặp phải trong quá trình sản xuất tiêu thụ hồng không hạt tại khu vực điều tra ................................................................ 57 3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế sản xuất hồng không hạt..... 58 3.4. Đóng góp của cây hồng không hạt với phát triển huyện Văn Bàn .......... 60 3.5. Đánh giá điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội, thách thức và nguyện vọng của người dân sản xuất hồng không hạt trên địa bàn huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai.61 3.5.1. Phân tích điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội, thách thức ............................. 61 3.5.2. Nguyện vọng của người dân sản xuất hồng không hạt trên địa bàn huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai .......................................................................... 62 3.6. Giải pháp phát triển sản xuất hồng không hạt trên địa bàn huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai ............................................................................................ 63 3.6.1. Quan điểm, định hướng và mục tiêu phát triển hồng không hạt trên địa bàn huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai ................................................................... 63 3.6.2. Các giải pháp phát triển sản xuất Hồng không hạt theo hướng bền vững..... 64 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ......................................................................... 72 1. Kết luận ....................................................................................................... 72 2. Kiến nghị ..................................................................................................... 73 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 74 vi DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT BVTV: Bảo vệ thực vật GDP: Tổng sản phẩm quốc nội GTSX: Giá trị sản xuất GTNT: Giao thông nông thôn KH&CN: Khoa học và công nghệ NN&PTNT: Nông nghiệp và phát triển nông thôn UBND: Ủy ban nhân dân WTO: Tổ chức thương mại thế giới vii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1. Lượng phân vô cơ bón cho một cây hồng không hạt từ năm thứ 4 trở đi ................................................................................................................ 10 Bảng 1.2. Diện tích, sản lượng hồng trên thế giới .......................................... 19 Bảng 2.1. Tình hình đất đai của huyện Văn Bàn giai đoạn 2016 - 2018 ........ 30 Bảng 2.2. Tình hình phát triển nông - lâm - thủy sản ..................................... 33 của huyện Văn Bàn giai đoạn 2016-2018 ....................................................... 33 Bảng 3.1. Diện tích, năng suất, sản lượng hồng không hạt trên địa bàn huyện Văn Bàn giai đoạn 2016-2018 ................................................................................. 44 Bảng 3.2. Nguồn lực về đất đai của các hộ trồng hồng không hạt ................. 45 Bảng 3.3. Nguồn lực về vốn của các hộ trồng hồng không hạt ...................... 46 Bảng 3.4. Tình hình cơ bản về chủ hộ điều tra ............................................... 50 Bảng 3.5. Lao động và nhân khẩu của nhóm hộ điều tra ................................ 51 Bảng 3.6. Tình hình tiêu thụ hồng không hạt tại các hộ điều tra .................... 52 Hình 3.2. Kênh tiêu thụ 2 ................................................................................ 54 Bảng 3.7. Chi phí trồng 1 ha hồng không hạt ................................................. 55 Bảng 3.8. Xác định chi phí cho một ha hồng không hạt thời kỳ .................... 56 kinh doanh ....................................................................................................... 56 Bảng 3.9. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển hồng không hạt theo hướng bền vững .......................................................................................................... 58 Bảng 3.10. Tỷ lệ hộ nghèo trên địa bàn các xã nghiên cứu ............................ 60 Bảng 3.11. Phân tích SWOT sản xuất hồng không hạt trên địa bàn huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai…………………………………………………………….61 Bảng 3.12. Nguyện vọng của người dân về chính sách của Nhà nước .......... 62 viii TRÍCH YẾU LUẬN VĂN Tên tác giả: Nguyễn Thị Thanh Hà Tên luận văn: Giải pháp phát triển sản xuất cây hồng không hạt theo hướng bền vững trên địa bàn huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai Ngành: Phát triển nông thôn Mã số: 8.62.01.10 Tên cơ sở đào tạo: Trường Đại học Nông Lâm - Đại học Thái Nguyên 1. Mục tiêu của đề tài 1.1. Mục tiêu chung Nghiên cứu cơ sở lý luận, thực trạng phát triển sản xuất cây hồng không hạt trên địa bàn huyện Văn Bàn, trên cơ sở đó đề xuất những giải pháp phát triển sản xuất bền vững cây hồng không hạt trên địa bàn huyện trong thời gian tới. 1.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hóa lý luận và thực tiễn về phát triển sản xuất bền vững cây hồng không hạt - Đánh giá thực trạng sản xuất cây hồng không hạt trên địa bàn huyện Văn Bàn. - Phân tích các yếu tố ảnh hưởng tới phát triển sản xuất bền vững cây hồng không hạt trên địa bàn huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai - Đề xuất những giải pháp nhằm phát triển sản xuất bền vững cây hồng không hạt trên địa bàn huyện Văn Bàn những năm tới. 2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 2.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận văn là phát triển sản xuất bền vững cây hồng không hạt trên địa bàn huyện Văn Bàn tỉnh Lào Cai 2.2. Phạm vi nghiên cứu - Về không gian: Tại huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai. ix - Về thời gian: Nghiên cứu thực trạng phát triển sản xuất cây hồng không hạt giai đoạn 2016 - 2018; Phương hướng, giải pháp đến năm 2020. 3. Kết luận Huyện Văn Bàn là vùng có tiềm năng, lợi thế về các điều kiện tự nhiên, nguồn nhân lực đáp ứng sản xuất và phát triển cây hồng không hạt. Trên thực tế, huyện Văn Bàn đã và đang trở thành vùng sản xuất, phát triển cây hồng không hạt trọng điểm của tỉnh Lào Cai. Sản xuất và phát triển cây hồng không hạt là một giải pháp giúp Đảng bộ, chính quyền và nhân dân các dân tộc huyện Văn Bàn từng bước thực hiện thắng lợi mục tiêu xóa đói giảm nghèo và phát triển kinh tế xã hội trong những năm qua. Tình hình sản xuất hồng không hạt ở huyện Văn Bàn những năm qua đã đạt được bước tiến đáng kể cả về diện tích, năng suất và sản lượng. Đẩy mạnh sản xuất hồng không hạt và nâng cao hiệu quả sản xuất hồng không hạt ở huyện Văn Bàn là hướng đi đúng đắn để khai thác tốt tiềm năng, thế mạnh của mình nhằm phát triển kinh tế, nâng cao thu nhập cho hộ nông dân. Sản xuất hồng không hạt đã giải quyết được nhiều công ăn việc làm, góp phần cải thiện và nâng cao đời sống của hộ nông dân. Tăng cơ hội tiếp cận các vấn đề xã hội như: Tiếp cận với khoa học công nghệ, các dịch vụ chăm sóc sức khỏe, đầu tư nuôi dạy con cái học tập... nâng cao năng lực sản xuất, quản lý đời sống, từng bước thoát khỏi vòng luẩn quẩn “Thu nhập thấp – tích lũy ít – đầu tư ít – năng suất thấp – thu nhập thấp”. Để phát triển sản xuất hồng không hạt theo hướng bền vững trên địa bàn huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai, tác giả đã đề ra một số giải pháp gồm: Giải pháp quy hoạch; Giải pháp về chính sách; Giải pháp đối với khâu sản xuất; Giải pháp về chế biến sản phẩm; Giải pháp về thị trường tiêu thụ sản phẩm hồng không hạt MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Hồng không hạt là một trong những loại quả có giá trị dinh dưỡng cao trong ngành nông nghiệp, hồng không hạt khi chín có phẩm vị thơm ngon có thể sử dụng để ăn tươi, sấy khô, làm mứt, làm bánh nướng,... hoặc sử dụng làm nguyên liệu cho công nghiệp mỹ phẩm để sản xuất kem dưỡng da. Ngoài ra, quả hồng và các bộ phận khác còn có rất nhiều giá trị dược lý như sử dụng ăn tươi có tác dụng chữa bệnh táo bón, bệnh trĩ, giảm sốt, giảm căng thẳn,... Nhiều nghiên cứu trên quan điểm phát triển nông lâm - môi trường và bảo tồn đa dạng sinh học cho thấy phát triển sản xuất hồng không hạt đạt được cả ba mục tiêu kinh tế - xã hội - môi trường. Một trong những nội dung quan trọng của tái cơ cấu ngành trồng trọt theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững của tỉnh Lào Cai, đó là chuyển đổi cơ cấu cây trồng, phát triển các cây công nghiệp có lợi thế và giá trị kinh tế cao, đó cũng là mục tiêu mà huyện Văn Bàn hướng đến trong giai đoạn tới. Văn Bàn là huyện vùng thấp của tỉnh Lào Cai, được thiên nhiên ưu đãi về thổ nhưỡng và khí hậu, thời tiết khá thích hợp cho việc cây hồng sinh trưởng, phát triển và là huyện có diện tích trồng hồng không hạt lớn thứ 2 trong toàn tỉnh. Nhiều năm qua, cây hồng không hạt của huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai được xác định là cây kinh tế mũi nhọn và chiến lược lâu dài. Để thực hiện các mục tiêu và nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội trong giai đoạn tới huyện Văn Bàn đã coi nhiệm vụ phát triển sản xuất bền vững cây ăn quả hồng không hạt là một trong những nhiệm vụ cơ bản, quan trọng. Để thực hiện tốt nhiệm vụ trên, huyện Văn Bàn đã tuyên truyền vận động nhân dân các dân tộc mở rộng diện tích trồng hồng không hạt, tăng cường các biện pháp chăm sóc cây hồng theo hướng áp dụng khoa học kỹ thuật vào trong sản xuất. Chính vì vậy, 2 mà diện tích hồng không hạt của huyện đang dần khôi phục và tăng lên, tổng diện tích hồng không hạt của toàn huyện là 38 ha. Hiện nay, việc phát triển sản xuất hồng không hạt còn gặp nhiều khó khăn do việc nhân giống, sâu bệnh gây hại và biện pháp phòng trừ, kỹ thuật canh tác, chăm sóc... chưa được xem xét và nghiên cứu đầy đủ. Phát triển cây hồng vẫn chưa theo quy hoạch; Quy trình sản xuất, thu hái chưa theo tiêu chuẩn, khâu vận chuyển, bảo quản chưa được đầu tư hợp lý dẫn đến hồng bị dập nát, gây khó khăn cho người tiêu thụ. Tuy nhiên, các khó khăn nói trên chỉ mang tính chất tạm thời, với mục tiêu tạo vùng hồng hàng hoá có chất lượng cao và có chỉ dẫn địa lý cho loại cây này, Đảng bộ huyện Văn Bàn xác định cây hồng là cây trồng chủ lực trong việc nâng cao thu nhập, ổn định đời sống, góp phần quan trọng vào thực hiện thành công chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo và chương trình xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện. Để đề xuất được những giải pháp có tính khoa học và thực tiễn về phát triển sản xuất bền vững cây hồng không hạt tại huyện trong những năm tiếp theo, nhằm ổn định đời sống, thu nhập và tiến tới làm giàu cho nhân dân từ cây hồng không hạt, tác giả đã chọn đề tài “Giải pháp phát triển sản xuất cây hồng không hạt theo hướng bền vững trên địa bàn huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai”. 2. Mục tiêu của đề tài 2.1. Mục tiêu chung Nghiên cứu cơ sở lý luận, thực trạng phát triển sản xuất cây hồng không hạt trên địa bàn huyện Văn Bàn, trên cơ sở đó đề xuất những giải pháp phát triển sản xuất bền vững cây hồng không hạt trên địa bàn huyện trong thời gian tới. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hóa lý luận và thực tiễn về phát triển sản xuất bền vững cây hồng không hạt 3 - Đánh giá thực trạng sản xuất cây hồng không hạt trên địa bàn huyện Văn Bàn. - Phân tích các yếu tố ảnh hưởng tới phát triển sản xuất bền vững cây hồng không hạt trên địa bàn huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai - Đề xuất những giải pháp nhằm phát triển sản xuất bền vững cây hồng không hạt trên địa bàn huyện Văn Bàn những năm tới. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận văn là nội dung phát triển sản xuất bền vững cây hồng không hạt trên địa bàn huyện Văn Bàn tỉnh Lào Cai 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Về không gian: Tại huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai. - Về thời gian: Nghiên cứu thực trạng phát triển sản xuất cây hồng không hạt giai đoạn 2016 - 2018; Phương hướng, giải pháp đến năm 2020. 4. Ý nghĩa của đề tài 4.1. Ý nghĩa khoa học - Hệ thống hóa lý luận cơ bản về phát triển bền vững và nhận thức của cộng đồng ở huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai - Chỉ ra thực trạng, những khó khăn thuận lợi trên địa bàn huyện Văn Bàn trong thời gian qua. Trong đó thấy được những tiềm năng cũng như thách thức trong quá trình phát triển ở khu vực nghiên cứu. - Đề xuất một số giải pháp vừa đẩy mạnh phát triển kinh tế vừa kết hợp bảo vệ môi trường sinh thái trên địa bàn nghiên cứu nhằm bảo đảm mục tiêu phát triển bền vững. 4.2. Ý nghĩa thực tiễn Kết quả nghiên cứu của đề tài góp phần đưa ra những căn cứ và cơ sở khoa học cũng như những giải pháp cụ thể đáp ứng các yêu cầu bức thiết cho quy hoạch sản xuất hồng không hạt, sử dụng hợp lý các nguồn tài nguyên. Đồng thời giúp cho huyện Văn Bàn lập kế hoạch phát triển cây hồng không hạt hợp lý; Kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ là cơ sở để xây dựng chương trình khuyến nông, khuyến lâm nhằm áp dụng những tiến bộ khoa học, công nghệ, góp phần tăng thu nhập, cải thiện đời sống nhân dân trong vùng. 4 Chương 1 CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI 1.1. Cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu 1.1.1. Phát triển bền vững - Theo tác giả Đỗ Kim Chung (2014): “Phát triển được hiểu là một phạm trù triết học dùng để chỉ quá trình vận động tiến lên từ thấp đến cao, từ đơn giản đến phức tạp, từ kém hoàn thiện đến hoàn thiện hơn của sự vật. Quá trình đó diễn ra vừa dần dần, vừa nhảy vọt, đưa tới sự ra đời của cái mới thay thế cái cũ”. Quan điểm này cũng được cho rằng, sự phát triển là quá trình thay đổi dần về lượng dẫn đến sự thay đổi về chất, là quá trình diễn ra theo đường xoáy ốc và hết mỗi chu kỳ sự vật lặp lại dường như sự vật ban đầu nhưng ở cấp độ cao hơn. Phát triển được hiểu là một quá trình lớn lên, tăng tiến mọi lĩnh vực. Bất cứ trong lĩnh vực nào, sự phát triển đều thỏa mãn các thành tố như sự tăng lên cả chất và lượng, sự thay đổi về cơ cấu, thể chế, chủng loại, tổ chức, sự thay đổi về thị trường và giữ công bằng xã hội, an ninh trật tự. Phát triển là một quá trình vận động đi lên, là một quá trình lâu dài, luôn thay đổi và thay đổi theo xu hướng ngày càng hoàn thiện. - Phát triển tiếp cận từ góc độ quản lý kinh tế bao gồm: Phát triển là những thuộc tính quan trọng và liên quan khác, đặc biệt là sự bình đẳng về cơ hội, sự tự do về chính trị và quyền tự do công dân của con người. Phát triển kinh tế gắn với phát triển ngành hồng là một khía cạnh của phát triển sản xuất vật chất. Như vậy, có thể khái quát những quan điển chủ yếu về phát triển như sau: + Phát triển đó là sự gia tăng về số lượng và thay đổi về chất lượng; + Phát triển được hiểu theo nghĩa phát triển theo chiều rộng và phát triển theo chiều sâu; + Phát triển chính là tăng trưởng về quy mô và hoàn thiện về cơ cấu - Phát triển sản xuất cũng được coi là một quá trình tái sản xuất mở rộng, trong đó qui mô sản xuất sau lớn hơn quy mô sản xuất trước trên cơ sở 5 thị trường chấp nhận - Phát triển sản xuất có thể diễn ra theo hai xu hướng là phát triển theo chiều rộng và phát triển theo chiều sâu. Trong đó: + Phát triển sản xuất theo chiều rộng là nhằm tăng sản lượng bằng cách mở rộng diện tích đất trồng, với cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ phát triển sản xuất không đổi, sử dụng kỹ thuật giản đơn. Kết quả phát triển sản xuất đạt được theo chiều rộng chủ yếu nhờ tăng diện tích và độ phì nhiêu của đất đai và sự thuận lợi của điều kiện tự nhiên. Phát triển sản xuất theo chiều rộng bao gồm mở rộng diện tích trong cả vùng, có thể bao gồm việc tăng số hộ dân hoặc tăng quy mô diện tích của mỗi hộ nông dân, hoặc cả hai. + Phát triển sản xuất theo chiều sâu là giá trị, vốn đầu vào không đổi, áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, công nghệ mới, xây dựng cơ sở hạ tầng phù hợp với điều kiện sản xuất thực tế. Như vậy phát triển sản xuất theo chiều sâu là làm tăng khối lượng sản phẩm và hiệu quả kinh tế sản xuất trên một đơn vị diện tích bằng cách đầu tư thêm giống, vốn, kỹ thuật và lao động - Trong quá trình phát triển như vậy nó sẽ làm thay đổi cơ cấu sản xuất về sản phẩm. Đồng thời làm thay đổi về qui mô sản xuất, về hình thức tổ chức sản xuất, việc áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật. Hoàn thiện dần từng bước về cơ cấu, để tạo ra một cơ cấu hoàn hảo. Chú ý trong phát triển sản xuất phải đảm bảo tính bền vững, tức là sản xuất tìm nguồn đầu vào, đầu ra sao cho bền vững nhất và không làm ảnh hưởng đến nguồn tài nguyên - Phát triển bền vững lần đầu tiên xuất hiện năm 1980 do Hiệp hội bảo tồn thiên nhiên và tài nguyên quốc tế (IUCN) công bố. Năm 1984, Bà Gro Harlem Brundtland khi đó làm thủ tướng Na UY đã được đại hội đồng Liên Hợp Quốc ủy nhiệm làm Chủ tịch Ủy ban môi trường và phát triển thế giới (WCED) này còn gọi là Ủy ban Brundtland. Năm 1987, trong bản báo cáo “Tương lai của chúng ta” do Ủy ban Brundtland đã công bố phát triển bền vững (Sustainable Development): “Phát triển bền vững là sự phát triển nhằm 6 đáp ứng những nhu cầu hiện tại mà không tổn hại đến khả năng đáp ứng nhu cầu của các thế hệ tương lai” và được thế giới công nhận là khái niệm chính thức. - Phát triển bền vững là nhu cầu cấp bách và xu thế tất yếu trong tiến trình phát triển của xã hội loài người. Vì vậy đã được nhiều nước trên thế giới đồng thuận tham gia. Tại Hội nghị Thượng đỉnh trái đất về môi trường và Phát triển tổ chức năm 1992 ở Rio de Janeiro (Braxin), có 179 nước tham gia Hội nghị và đã thông qua Tuyên bố Rio de Janeiro về môi trường và phát triển bao gồm 27 nguyên tắc cơ bản và Chương trình nghị sự 21 về các giải pháp phát triển bền vững chung cho toàn thế giới trong thế lỷ XXI. - Tiếp tục được bổ sung, hoàn chỉnh năm 2002, tại hội nghị thượng đỉnh về phát triển bền vững toàn cầu họp tại Gio-han-ne-xbuoc (Cộng hòa Nam Phi) đánh giá 10 năm việc thực hiện chương trình nghị sự 21. Các Hội nghị đều khẳng định: “Phát triển bền vững là quá trình phát triển có sự kết hợp chặt chẽ, hợp lý và hài hòa giữa 3 mặt của sự phát triển. Đó là phát triển kinh tế, công bằng xã hội và bảo vệ môi trường và một trong những nội dung cơ bản nhất là con người, trung tâm của sự phát triển”. - Ở Việt Nam, để thực hiện mục tiêu phát triển bền vững đất nước như Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX đã đề ra và thực hiện cam kết quốc tế, Chính phủ Việt Nam đã ban hành “Định hướng chiến lược phát triển bền vững ở Việt Nam” (Chương trình Nghị sự 21 của Việt Nam). Khái niệm phát triển bền vững được hiểu một cách toàn diện: “Phát triển bền vững bao trùm các mặt của đời sống xã hội, nghĩa là gắn kết sự phát triển kinh tế với thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội, gìn giữ và cải thiện môi trường, giữ vững ổn định chính trị -xã hội, đảm bảo quốc phòng, an ninh”. 1.1.2. Phát triển sản xuất nông nghiệp bền vững - Thuật ngữ phát triển nông nghiệp được dùng nhiều trong đời sống kinh tế và xã hội. Đỗ Kim Chung (2014) cho rằng: "Phát triển nông nghiệp thể hiện quá trình thay đổi của nền nông nghiệp ở giai đoạn này so với giai 7 đoạn trước đó và thường đạt ở mức độ cao hơn cả về lượng và về chất. Nền nông nghiệp phát triển là một ngành sản xuất vật chất không những có nhiều hơn về đầu ra (sản phẩm và dịch vụ), đa dạng hơn về chủng loại và phù hợp hơn về cơ cấu, thích ứng hơn về tổ chức và thể chế, thỏa mãn tốt hơn nhu cầu của xã hội về nông nghiệp. Trước hết, phát triển nông nghiệp là một quá trình, không phải trong trạng thái tĩnh. Quá trình thay đổi của nền nông nghiệp chịu sự tác động của quy luật thị trường, chính sách can thiệp vào nền nông nghiệp của Chính phủ, nhận thức và ứng xử của người sản xuất và người tiêu dùng về các sản phẩm và dịch vụ tạo ra trong lĩnh vực nông nghiệp. Nền nông nghiệp phát triển là kết quả của quá trình phát triển nông nghiệp. - Phát triển nông nghiệp khác với tăng trưởng nông nghiệp: Tăng trưởng nông nghiệp chỉ thể hiện rằng ở thời điểm nào đó, nền nông nghiệp có nhiều đầu ra so với giai đoạn trước, chủ yếu phản ánh sự thay đổi về kinh tế và tập trung nhiều về mặt lượng. Tăng trưởng nông nghiệp thường được đo bằng mức tăng thu nhập quốc dân trong nước của nông nghiệp, mức tăng về sản lượng và sản phẩm nông nghiệp, số lượng diện tích, số đầu con vật nuôi. Trái lại phát triển nông nghiệp thể hiện cả về lượng và về chất. Phát triển nông nghiệp không những bao hàm cả tăng trưởng mà còn phản ánh các thay đổi cơ bản trong cơ cấu của nền nông nghiệp, sự thích ứng của nền nông nghiệp với hoàn cảnh mới, sự tham gia của người dân trong quản lý và sử dụng nguồn lực; Sự phân bố của cải và tài nguyên giữa các nhóm dân cư trong nội bộ nông nghiệp và giữa nông nghiệp với các ngành kinh tế. Phát triển nông nghiệp còn bao hàm cả kinh tế, xã hội, tổ chức, thể chế và môi trường.Tăng trưởng và phát triển nông nghiệp có quan hệ với nhau. Tăng trưởng là điều kiện cho sự phát triển nông nghiệp. Tuy nhiên, cần thấy rằng chiến lược phát triển nông nghiệp chưa hợp lý mà có tình trạng ở một số quốc gia có tăng trưởng nông nghiệp nhưng không có phát triển nông nghiệp". 8 - Theo Đỗ Kim Chung (2014): Phát triển nông nghiệp bền vững là quá trình quản lý và duy trì sự thay đổi về tổ chức, kỹ thuật và thể chế cho nông nghiệp phát triển nhằm đảm bảo thỏa mãn nhu cầu ngày càng tăng của con người về nông phẩm và dịch vụ vừa đáp ứng nhu cầu của mai sau. Sự phát triển của nền nông nghiệp (bao gồm cả lâm nghiệp và nuôi trồng thủy sản) sẽ đảm bảo không tổn hại đến môi trường, không giảm cấp tài nguyên, sẽ phù hợp về kỹ thuật và công nghệ, có hiệu quả về kinh tế và được chấp nhận về mặt xã hội (FAO, 1992). Phát triển nông nghiệp bền vững là quá trình đảm bảo hài hòa ba nhóm mục tiêu kinh tế, xã hội và môi trường, thỏa mãn nhu cầu về nông nghiệp hiện tại mà không tổn hại đến khả năng đáp ứng nhu cầu của tương lai - Nền nông nghiệp bền vững là nền nông nghiệp phải đáp ứng được hai yêu cầu cơ bản: Đảm bảo đáp ứng cầu hiện tại về nông sản và các dịch vụ liên quan và duy trì được tài nguyên thiên nhiên cho các thế hệ mai sau (bao gồm gìn giữ quỹ đất, nước, rừng, khí hậu và tính đa dạng sinh học,...). Nông nghiệp bền vững là phạm trù tổng hợp, vừa đảm bảo các yêu cầu về sinh thái, kỹ thuật vừa thúc đẩy kinh tế - xã hội phát triển 1.1.3. Đặc điểm sản xuất cây hồng không hạt 1.1.3.1. Đặc điểm sinh học - Hồng không hạt là loài cây có tán lá rộng, thay lá hàng tháng; bộ rễ cọc rất mạnh mẽ, tăng trưởng nhanh rất thích hợp để gây trồng vì nó có chu kỳ phát triển sinh khối ngắn; là loài cây tái sinh, cùng trên một gốc cây sau khi khai thác sẽ đâm chồi và sinh ra cây mới. Mỗi gốc có thể tái sinh nhiều lần, nhưng hiệu quả kinh tế cao nhất nếu chỉ cho tái sinh 4 lần. - Cây hồng không hạt thân thẳng, có lớp vỏ cây trơn láng, vỏ màu xám và bám chặt vào thân, lõi cây hồng rất rộng, phần lớn có kết cấu đẹp. Cây hồng không hạt có bộ rễ đâm sâu và ăn ngang nên hấp thu nhanh mọi nguồn dinh dưỡng và nước để phát triển. Từ cây con cao 4 cm sau 9 tháng tuổi cây 9 đã cao khoảng 5 - 6 m và có đường kính thân đạt 15 cm. Phân cành thấp cách mặt đất 1,2-1,5m; sinh trưởng khỏe; lá hình 2 lớp rộng; mặt trên có màu xanh trắng có lông màu vàng; Quả hình trụ, trôn quả hơi tù, có 4 cạnh rõ rệt; khi chín vỏ quả màu vàng đỏ, thịt quả màu vàng, ăn giòn, có cát, chín vào tháng 9-10. - Là loài cây có tính thích nghi cao, mọc được từ vùng nhiệt đới đến cận nhiệt đới, có nhiệt độ từ 10 - 400C, nhưng thích hợp nhất ở nhiệt độ trung bình là 270C và có thể giao động từ 17 - 350C, tổng thời gian chiếu sáng trong năm khoảng từ 1.600 - 2.500 giờ. 1.1.3.2. Đặc điểm kinh tế Được trồng từ lâu năm trên địa bàn, với đặc điểm không hạt, giòn và có vị thơm, ngon đặc biệt. Từ diện tích khoảng 30 ha (năm 1997) tăng lên 38 ha (năm 2017), vùng phát triển hồng mở rộng, những năm đầu cây được trồng chủ yếu ở xã Tân An sau này đã nhân rộng diện tích ra các xã trên địa bàn như: Tân Thượng, Khánh Yên Thượng, Thị trấn Khánh Yên, Hòa Mạc. Với mật độ trồng từ 500-800 cây/ha, mỗi cây cho thu hoạch từ 2-3 tạ quả, giá bán trung bình từ 15 - 25 ngàn đồng/1kg, hàng năm các hộ nghèo nhờ hồng đã thoát nghèo, đời sống không ngừng được cải thiện. Cây hồng không hạt đã thực sự tích cực góp phần xoá đói, giảm nghèo trên địa bàn huyện Văn Bàn trong những năm qua. 1.1.3.3. Kỹ thuật trồng cây hồng không hạt - Thời vụ trồng: Thời vụ trồng tốt nhất trong tháng 1-2 dương lịch (trước và sau lập xuân). Khi cây rụng lá, ngừng sinh trưởng, trong cây chứa nhiều chất dự trữ nhất nên dễ sống, khi trời ấm mầm sẽ bật nhanh và khoẻ - Chăm sóc cây hồng ở thời kỳ kiến thiết cơ bản + Ở thời kỳ này, cây hồng cần có các hoạt động chăm sóc cơ bản như: tưới nước, đốn tỉa tạo hình, bón phân. Trong tuần đầu tiên, các hộ dân cần tưới mỗi ngày cho cây một lần vào sáng sớm hoặc chiều mát, mỗi lần 1 thùng