Tài liệu Giá trị nội dung và nghệ thuật tập truyện chiếc nhãn vở mong manh của lê phương liên

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2 KHOA GIÁO DỤC MẦM NON ****************************** TRẦN THỊ KHÁNH HÒA GIÁ TRỊ NỘI DUNG VÀ NGHỆ THUẬT TẬP TRUYỆN CHIẾC NHÃN VỞ MONG MANH CỦA LÊ PHƢƠNG LIÊN KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Chuyên ngành: Văn học thiếu nhi Ngƣời hƣớng dẫn khoa học TS. DƢƠNG THỊ THÚY HẰNG HÀ NỘI - 2017 1 LỜI CẢM ƠN Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Dƣơng Thị Thúy Hằng – ngƣời đã tận tình giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành khóa luận.Tôi cũng xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo trong khoa Giáo dục Mầm non – Trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội 2 đã quan tâm, tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu. Khóa luận sẽ không tránh khỏi những thiếu sót và hạn chế, kính mong nhận đƣợc sự góp ý chân thành của các thầy cô giáo và các bạn. Hà Nội, ngày …tháng … năm 2017 Sinh viên TRẦN THỊ KHÁNH HÒA 2 LỜI CAM ĐOAN Để hoàn thành khóa luận này, ngoài sự nỗ lực của bản thân, tôi đã nhận đƣợc sự hƣớng dẫn, chỉ bảo tận tình của cô giáo – TS. Dƣơng Thị Thúy Hằng. Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Kết quả nghiên cứu không trùng lặp với kết quả của tác giả nào khác. Nếu sai, tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm. Hà Nội, ngày… tháng… năm 2017 Sinh viên TRẦN THỊ KHÁNH HÒA 3 MỤC LỤC MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 1.LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI ......................................................................................... 1 2.LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ .......................................................................... 2 3.MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU ................................................................................... 4 4.PHẠM VI NGHIÊN CỨU ...................................................................................... 4 5.PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................................................. 4 6.BỐ CỤC KHÓA LUẬN ........................................................................................ 5 NỘI DUNG ....................................................................................................... 6 CHƢƠNG 1: GIÁ TRỊ NỘI DUNG CỦA TẬP TRUYỆN CHIẾC NHÃN VỞ MONG MANH ................................................................................................. 6 1.1.VÀI NÉT VỀ TÁC GIẢ, TÁC PHẨM ................................................................... 6 1.1.1.Tác giả Lê Phƣơng Liên và hành trình viết cho các em .......................... 6 1.1.2.Tập truyện Chiếc nhãn vở mong manh .................................................... 8 1.2.NHỮNG NỘI DUNG CƠ BẢN CỦA TẬP TRUYỆN CHIẾC NHÃN VỞ MONG MANH ... 9 1.2.1. Những câu chuyện về con ngƣời gần gũi, thân thƣơng .......................... 9 1.2.2.Những câu chuyện về loài vật ngộ nghĩnh ............................................. 20 1.2.3.Những câu chuyện bình dị quanh em..................................................... 24 1.2.4.Hình ảnh thiên nhiên tƣơi đẹp ................................................................ 29 CHƢƠNG 2: GIÁ TRỊ NGHỆ THUẬT TẬP TRUYỆN CHIẾC NHÃN VỞ MONG MANH ................................................................................................. 35 2.1.NGÔN NGỮ NGHỆ THUẬT ............................................................................ 35 2.1.1.Ngôn ngữ trần thuật ............................................................................... 35 2.1.2.Ngôn ngữ nhân vật ................................................................................. 39 2.2 GIỌNG ĐIỆU NGHỆ THUẬT ........................................................................... 45 4 KẾT LUẬN ..................................................................................................... 48 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 49 5 MỞ ĐẦU 1.Lý do chọn đề tài 1.1.Giáo dục mầm non là bậc học đầu tiên của hệ thống giáo dục quốc dân, đặt nền tảng ban đầu cho việc hình thành và phát triển nhân cách của trẻ, tạo điều kiện cho trẻ trên con đƣờng học hành cũng nhƣ trong cuộc sống. Trẻ em lứa tuổi mầm non là chủ nhân tƣơng lai của đất nƣớc, do đó việc giáo dục cho trẻ một cách toàn diện là rất quan trọng, nhƣ giáo dục về các mặt: đức, trí, thể, mĩ là những yếu tố hàng đầu. Trong đó việc giáo dục trẻ thông qua các tác phẩm văn học để bồi dƣỡng cho trẻ những giá trị đạo đức tốt đẹp là hết sức cần thiết, đƣợc tổ chức có hệ thống nhằm giáo dục đạo đức và phát triển toàn diện cho trẻ. 1.2.Bƣớc vào làng văn từ những sáng tác văn xuôi đầu tiên cho trẻ em, rồi trải qua hàng chục năm làm công việc biên tập sách ở Nxb Kim Đồng, tham gia phong trào văn học thiếu nhi từ những năm 70 của thế kỉ trƣớc; Lê Phƣơng Liên đã có cả những thành công và những khó khăn, với bao thăng trầm cũng nhƣ sự nỗ lực để có đƣợc những tác phẩm mới mẻ cho trẻ em. Nhiều tác phẩm nổi tiếng của bà nhƣ: Những tia nắng đầu tiên, Khi mùa xuân đến, Hoa dại, Bức tranh còn vẽ, Khúc hát hạnh phúc, Ngày em tới trường... Lê Phƣơng Liên cũng là ngƣời đạt nhiều giải thƣởng cao quý nhƣ: Giải thƣởng Bộ Giáo dục năm 1970 với truyện Câu hỏi trẻ thơ, Huy chƣơng vì thế hệ trẻ năm 1981 với truyện Những tia nắng đầu tiên Khi mùa xuân đến, Huy chƣơng vì sự nghiệp văn học nghệ thuật năm 1977... Nhà thơ Trần Đăng Khoa từng nói, viết cho thiếu nhi rất khó, viết cho lứa tuổi mẫu giáo lại càng khó hơn bởi các em còn quá bé, việc tiếp nhận thƣởng thức những sáng tạo nghệ thuật đối với các em lại là một việc rất đỗi cao siêu. Lê Phƣơng Liên đã chọn con đƣờng khó ấy để tạo dựng sự nghiệp của mình. Với tâm hồn trong trẻo, tinh tế, nhạy cảm lại thêm lối kể chuyện 1 mộc mạc giản dị, mà không kém phần hấp dẫn, sâu sắc. Lê Phƣơng Liên đã chiếm lĩnh tâm hồn, tình cảm của các em cùng với các nhà văn nhƣ: Tô Hoài, Phạm Hổ, Võ quảng , Định Hải...đó là những cây bút đặc sắc viết cho thiếu nhi. Ở Lê Phƣơng Liên, tác giả đã sử dụng những câu từ giản dị, dễ hiểu, gần gũi mà tự nhiên mang đến cho trẻ thơ những ấn tƣợng sâu sắc. Đối với bà, tình yêu trẻ là một thứ tình yêu không bao giờ nhạt nhòa. Gần đây nhất, một tác phẩm mới của nhà văn đƣợc phát hành là tập truyện ngắn Chiếc nhãn vở mong manh (Nxb Kim Đồng phát hành tháng 72015). Chiếc nhãn vở mong manh gồm 14 truyện ngắn đã đƣợc nhà văn viết và chọn lọc trong nhiều năm qua. Nhan đề của tập truyện Chiếc nhãn vở mong manh cũng chính là tên một truyện ngắn trong tập truyện.. Ở đó tác giả đã nói lên khao khát của các em nhỏ miền núi, khao khát đƣợc đến trƣờng, đƣợc chạm vào những con chữ nhƣng ƣớc mơ đó thật mong manh. Thông qua tập truyện Chiếc nhãn vở mong manh trẻ học đƣợc cách biết khao khát, biết ƣớc mơ cho dù là rất đơn giản. Trẻ học đƣợc cách sống có tấm lòng chân thật, đôn hậu, ấm áp, biết thông cảm sẻ chia với bạn bè cùng trang lứa, cho trẻ em có một tuổi thơ hồn nhiên đúng với lứa tuổi của mình. Với những lí do trên, chúng tôi quyết định thực hiện đề tài Giá trị nội dung và nghệ thuật tập truyện Chiếc nhãn vở mong manh của Lê Phương Liên. Thông qua đề tài này, chúng tôi muốn hiểu sâu hơn về tác phẩm của một nhà văn gần gũi với bạn đọc nhỏ tuổi Việt Nam. Từ đó, chúng tôi cũng muốn rút ra những giá trị, những đóng góp nhất định của sáng tác Lê Phƣơng Liên đối với trẻ em mầm non. 2.Lịch sử nghiên cứu vấn đề Nhìn chung, tác giả Lê Phƣơng Liên nhận đƣợc sự đánh giá khá cao từ phía đồng nghiệp, độc giả và các nhà nghiên cứu. 2 Nhà văn Ma Văn Kháng cho rằng những thành tựu mà Lê Phƣơng Liên đạt đƣợc một phần xuất phát từ chính sự gắn bó máu thịt với công việc biên tập viên sách thiếu nhi của nhà văn nữ này. Vƣợt lên trên sự gắn bó công việc, Lê Phƣơng Liên còn đặc biệt chú tâm đến việc tìm hiểu về tâm lý của trẻ em: “Thành tựu văn chương của Lê Phương Liên là kết quả của một hành trình sáng tạo của một đời người gắn bó với cuộc đời, với công việc đầy tâm huyết của mình. Nói thế vì biết rằng, kể từ khi viết những trang văn đầu tiên, chị đã liên tục sống và làm việc trong một môi trường có quan hệ chặt chẽ với đối tượng chị say mê tìm hiểu và khám phá”. Đọc văn của Lê Phƣơng Liên là đọc và cảm những điều trong trẻo, vẹn nguyên, hồn hậu nhất: “Chị đã xuất phát từ một đầu nguồn tươi xanh trong trẻo, tha thiết yêu thương. Và đọc văn chị, có phải vì tuổi đã cao mà nhiều lúc thấy rưng rưng bao cảm mến bồi hồi? Rưng rưng trong cảm mến và bồi hồi vì nhớ tới thơ của nữ thi sỹ Ba Lan Zymborskaiya, giải Nobel Văn học gần đây: Sung sướng quá được hái quả dại trong rừng” (Ma Văn Kháng, dẫn theo Tạp chí Nhà văn Thành phố Hồ Chí Minh). Tác giả Trần Nhƣơng dành những vần thơ vừa vui vừa trân trọng cho nữ tác giả này. Trong bài thơ ngắn của ông, những tác phẩm nổi tiếng của Lê Phƣơng Liên đƣợc đề cập đến: “Vốn là cô giáo Hà thành/ Vì đâu một phát đánh đoành viết văn ?/ Thiếu nhi hí hoáy mần ăn/ Mà nên nhà lớn gần bằng Nobel/ Ôi Những tia nắng đầu tiên/ Khi mùa xuân đến có tiền tiêu pha/ Bao giờ Hoa dại nở ra/ Bức tranh còn vẽ cho ta mỡ mầu/ Khúc hát hạnh phúc (2) dài lâu/ Trưởng ban lãnh đạo một xâu cụ già” Khi giới thiệu tác phẩm của Lê Phƣơng Liên đến bạn đọc VTV, nhà báo Dƣơng Xuân đặc biệt nhấn mạnh đến sự đôn hậu, ân tình và giá trị giáo dục đầy ý nghĩa nhân văn: “Chúng khiến cho “người lớn” nhận ra rõ hơn trước mắt họ là cả một thế giới rộng lớn, đa màu sắc, nhiều rung cảm, hồn 3 nhiên và thánh thiện của tuổi học trò. Một thế giới trên con đường tuổi thơ, mong manh, vụng dại, tươi trẻ, những ước mơ, hoài bão nảy nở, tính cách con người được hình thành rõ nét hơn. Một thế giới mà nghĩ về nó, người ta không thể coi thường cho rằng chỉ là những chuyện con trẻ” (Dẫn theoMỗi ngày một cuốn sách). Chiếc nhãn vở mong manh là tập truyện mới nhất của Lê Phƣơng Liên, xuất bản tháng 7/2015, tâp hợp 14 truyện ngắn của bà. Cho đến hiện nay, các ý kiến bàn luận, đánh giá còn khá tản mát và ít ỏi. Từ thực tế đó, chúng tôi quyết định lựa chọn đề tài khóa luận Giá trị nội dung và nghệ thuật tập truyện Chiếc nhãn vỡ mong manh của Lê Phương Liên. 3.Mục đích nghiên cứu Trƣớc hết, chúng tôi muốn đi sâu vào tìm hiểu giá trị nội dung và nghệ thuật của tập truyện Chiếc nhãn vở mong manh. Trên cơ sở đó, chúng tôi một lần nữa chỉ ra những giá trị giáo dục tích cực mà tập truyện có thể đƣa lại đối với trẻ em nói chung, trẻ em lứa tuổi mầm non nói riêng. 4.Phạm vi nghiên cứu Khóa luận tập trung vào tìm hiểu các tác phẩm trong tập truyện Chiếc nhãn vở mong manh. Trong quá trình tìm hiểu, khóa luận ít nhiều có sự đối chiếu, so sánh với những tác phẩm khác của Lê Phƣơng Liên. 5.Phƣơng pháp nghiên cứu Khóa luận sử dụng những phƣơng pháp nhƣ sau: Phƣơng pháp thống kê phân loại. Phƣơng pháp phân tích, tổng hợp. Phƣơng pháp đối chiếu, so sánh. 4 6.Bố cục khóa luận Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo, nội dung khóa luận đƣợc chia thành 2 chƣơng nhƣ sau: Chương 1: Giá trị nội dung của tập truyện Chiếc nhãn vở mong manh Chương 2: Giá trị nghệ thuật tập truyện Chiếc nhãn vở mong manh 5 NỘI DUNG CHƢƠNG 1: GIÁ TRỊ NỘI DUNG CỦA TẬP TRUYỆN CHIẾC NHÃN VỞ MONG MANH 1.1.Vài nét về tác giả, tác phẩm 1.1.1.Tác giả Lê Phương Liên và hành trình viết cho các em Nhà văn Lê Phƣơng Liên tên thật là Lê Thị Phƣơng Liên sinh ngày 20 tháng 07 năm 1951 tại phƣờng Hàng Bạc, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội . Bà là Đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam, Hội viên Hội nhà văn Việt Nam từ năm 1981; nguyên trƣởng Ban Văn học thiếu nhi Hội Nhà văn Việt Nam. Hiện là bà là cán bộ biên tập văn học, giám đốc quỹ học bổng Đôrêmôn của Nxb Kim Đồng. Sau khi tốt nghiệp cao đẳng Sƣ phạm Hà Nội bà làm giáo viên trung học, dạy tại trƣờng phổ thông Yên Sở, Hà Nội. Từ năm 1971, bà sáng tác văn học cho thiếu nhi. Từ năm 1980, bà là cán bộ biên tập của Nxb Kim Đồng thuộc Trung ƣơng đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh. Lê Phƣơng Liên là nhà văn nữ thành danh khá sớm. Năm 1971, tròn 20 tuổi, bà đã công bố truyện Những tia nắng đầu tiên. Tiếp đó, năm 1974, với tác phẩm Khi mùa xuân đến bà đã trở thành một cây bút viết cho thiếu nhi đặc sắc rất đƣợc bạn đọc, nhất là bạn đọc nhỏ tuổi hâm mộ. Thật ra, năng khiếu văn chƣơng của bà đã bộc lộ khá sớm. Năm 1968, khi đang còn là học sinh trung học, bà đã đoạt giải học sinh giỏi văn toàn miền Bắc. Và có lẽ chính là thiên hƣớng thuở ban sơ đã quyết định hƣớng đi của đời mình, nên sau khi tốt nghiệp Cao đẳng Sƣ phạm Toán Lý, Lê Phƣơng Liên đã quyết định chuyển hƣớng nghề nghiệp, gắn bó với nghề cầm bút, coi các em nhỏ và nhà trƣờng là đối tƣợng sáng tác của mình. Sự nghiệp văn chƣơng của bà từ đó theo năm tháng mỗi ngày một thêm đầy đặn viên mãn. 6 Thành tựu văn chƣơng của Lê Phƣơng Liên đƣợc ghi nhận bằng sự mến mộ của bạn đọc, bằng các tác phẩm đƣợc liên tiếp tái bản; bằng các giải thƣởng mà bà đã dành đƣợc. Những tác phẩm thiếu nhi tiêu biểu: Những tia nắng đầu tiên (Nxb Kim Đồng 1971) Khi mùa đông đến (Nxb Kim Đồng 1973) Bông hoa phấn trắng (Nxb Hà Nội, in chung 1984) Hoa dại (Nxb Kim Đồng 1995) Én nhỏ (Nxb Kim Đồng 1998) Ngày em tới trường (Nxb Kim Đồng 2002) Dòng thu (Nxb Kim Đồng 2008) Cuộc phiêu lưu của chú rối Tễu (Nxb Kim Đồng 2009) Cây đa ngàn tuổi và ba đứa trẻ (Nxb Kim Đồng, in chung 2010) Chú Tễu kể chuyện các ngày Tết Việt Nam (Sƣu tầm biên soạn, Nxb Kim Đồng 2011) Kỉ niệm một tiếng chào (Nxb Dân trí 2012) Lê Phƣơng Liên đã đƣợc trao tặng các giải thƣởng văn học: Giải thƣởng Trung ƣơng Đoàn Thanh niên cộng sản. Giải thƣởng Bộ Giáo dục năm 1970 cho truyện ngắn Câu hỏi trẻ thơ. Giải khuyến khích cuộc thi truyện ngắn báo văn nghệ năm 1975 Huy chƣơng Vì sự nghiệp văn học nghệ thuật Việt Nam năm 1997. Huy chƣơng Vì thế hệ trẻ năm 1981 với hai tác phẩm Những tia nắng đầu tiên và Khi mùa xuân đến. Giải thƣởng cuộc thi Quyền trẻ em do ủy ban Dân số, Gia đình và Trẻ em phối hợp với tạp chí Vì Trẻ Thơ tổ chức năm 2003 Bất kì điều gì trong cuộc sống, để thành công phải có tình yêu và sự kiên trì cố gắng. Lê Phƣơng Liên cũng vậy, bà coi lòng yêu nghề, yêu con trẻ 7 là một trong những tiêu chí quan trọng bậc nhất của ngƣời cầm bút. Bà cho rằng viết cho thiếu nhi phải xuất phát từ niềm đam mê, sự thôi thúc của tâm hồn chứ không phải vì mục đích mƣu sinh hay mƣu cầu danh tiếng. Tình yêu đối với trẻ là thứ tình yêu không bao giờ nhạt nhòa. Vì lẽ đó mà những thành tựu văn chƣơng của Lê Phƣơng Liên đã đạt đƣợc chính là kết quả của một hành trình sáng tạo của một đời ngƣời gắn bó với cuộc đời, với công việc đầy tâm huyết của mình. Nói thế vì biết rằng, kể từ khi viết những trang văn đầu tiên, bà đã liên tục sống và làm việc trong một môi trƣờng có quan hệ chặt chẽ với đối tƣợng bà say mê tìm hiểu và khám phá. Mỗi khi cầm bút bà đều hóa thân thành những đứa trẻ, đang vui đùa và cùng nhau khám phá thế giới đầy màu sắc xung quanh. Điều đó tạo nên nguồn cảm hứng vô tận khi sáng tác những câu chuyện đặc sắc cho thiếu nhi mang đậm chất Lê Phƣơng Liên. 1.1.2.Tập truyện Chiếc nhãn vở mong manh Tập truyện bao gồm 14 truyện ngắn đƣợc tác giả chọn lọc trong nhiều năm qua. Đó là giai điệu du dƣơng của bài hát dỗ em vùng cao, là kỉ niệm dung dị của làng quê từ cây chanh, cây báo bão, khu rừng mùa thu hay những con chim én, hải âu và cả loài Ốc sên chậm chạp…Tất cả tạo nên một vƣơng quốc mang màu sắc cổ tích mà ở đó bé tha hồ tƣởng tƣợng, mộng mơ. Trong tập truyện ngắn Chiếc nhãn vở mong manh, nhà văn đã hòa nhập cái tôi của mình với cái tôi của nhân vật, cho dù là trong hoàn cảnh nào, trong nhân vật nào. Một câu chuyện mà khi ngƣời đọc đọc xong truyện thứ nhất, truyện thứ hai… thì thật khó có thể rời cuốn sách mà không đọc tiếp đến trang sách cuối cùng. Độc giả sẽ đƣợc biết câu chuyện anh Sâu đã thoát xác để có đôi cánh bƣớm xinh bay lƣợn tự do, chuyện cô bé Ốc Sên mơ ƣớc đƣợc bay lên và đã trở thành công chúa Ốc với hành trình trở về nhà bằng cách lần theo vết dãi mẹ đã đánh dấu dọc đƣờng, hay ẩn dụ đằng sau một giấc mơ, một câu chuyện cổ hay ƣớc mơ đƣợc đến trƣờng của em, giấc mơ đƣợc chạm vào 8 các con chữ của em mang vẻ đẹp vừa đúng với cảm nhận thật mong manh, vừa nhƣ một đốm lửa thắp sáng ƣớc mơ cho biết bao em nhỏ nơi miền rừng xa thẳm… Sự quan sát tinh tế về bao điều kỳ thú, những giấc mơ trong trẻo chính là con đƣờng mà nhà văn dẫn bạn đến với tâm hồn trẻ thơ qua từng câu chuyện nhỏ. 1.2.Những nội dung cơ bản của tập truyện Chiếc nhãn vở mong manh Khảo sát tập truyện Chiếc nhãn vở mong manh, chúng tôi nhận thấy nổi lên ba nội dung cơ bản: Con ngƣời gần gũi, thân thƣơng; Những câu chuyện bình dị quanh em; Thiên nhiên tƣơi đẹp. Điều này bƣớc đầu đƣợc thể hiện trong bảng khảo sát dƣới đây: 1.2.1. Những câu chuyện về con người gần gũi, thân thương 1.2.1.1.Những em bé đáng yêu Khi đọc tới truyện Chiếc nhãn vở mong manh ắt hẳn sẽ cảm nhận đƣợc ƣớc mơ nhỏ bé của những con ngƣời nhỏ bé ở miền vùng núi xa xôi kia. Con đƣờng để học đƣợc cái chữ, để thành tài đối với các em vùng cao rất khó khăn và vất vả. Nếu có con đƣờng đến trƣờng nào dài nhất, theo đúng nghĩa đen của nó, có lẽ đó chính là con đƣờng đến trƣờng của các em bé vùng cao. Cũng giống với cậu bé Non trong truyện Chiếc nhãn vở mong manh, nơi Non sống là nơi miền rừng núi với tiếng côn trùng ca râm ran, những lối cỏ mờ sƣơng dẫn vào những bản làng néo mình bên những dãy núi cao. Nơi đó chỉ có duy nhất túp lều mà cu Non và ông của cu Non ở với một ngọn đèn duy nhất tỏa sáng cả túp lều. Sự ngây thơ đáng yêu của cu Non đƣợc thể hiện rất rõ nét khi Non có một vuông giấy nhỏ xíu nhƣ cái lá và Non muốn vẽ một cái nhãn vở “nhưng Non không biết trường ấy gọi là trường gì. Non gọi nó là trường Mây Hồng. Nếu Non được đi học nó sẽ được vào lớp một. Nhưng lớp Một là thế nào nhỉ? Có lẽ lớp Một giống một cái tổ chim đang tập nói, cô 9 giáo thì giống như chim mẹ.” [7; tr.13] đó là những câu hỏi ngây ngô mà cu Non tự hỏi và tự trả lời, thật đáng yêu. Đáng lẽ ra cái tuổi nhƣ của cu Non là tuổi đƣợc yêu thƣơng, chăm sóc của cha mẹ, ông bà, đƣợc ăn, đƣợc chơi, đƣợc đến trƣờng, đƣợc thỏa sức chơi đùa sống đúng với lứa tuổi của mình mà không cần lặng trong đêm nghĩ về cuộc sống xung quanh ngoài kia và mơ những ƣớc mơ tƣởng chừng đơn giản hơn bao giờ hết. Tự nhiên “Nó nhớ mùi cái áo chàm của mẹ nó, như có mùi sữa nghèn nghẹn ở trên ngực. Mẹ nó đã đi đâu đó xa lắm rồi. Sau khi bố nó bị cây đổ đè chết ở trong rừng, mẹ nó lấy chồng bên kia biên giới” [7; tr.13] Vâng đúng là nhƣ vậy. Mọi nguời sinh ra đều mang trong mình một tình mẫu tử thiêng liêng và cao cả. Tình mẹ ấm áp, bao dung dành cho con hay tình cảm kính trọng yêu quý của những đứa con dành cho mẹ mình cùng bao điều tốt đẹp. Mẹ! thật thiêng liêng và cao đẹp biết bao. Mẹ là ngƣời đã mang nặng đẻ đau, là ngƣời chắp cho ta những đôi cánh ƣớc mơ để bay đến chân trời hi vọng. Cho dù bây giờ đối với cu Non mẹ không ở đây nhƣng bên cạnh đã có ngƣời ông hết mực quan tâm em. Nhƣng niềm khao khát, vui sƣớng, sự mong muốn của cu Non khi em muốn vẽ cái nhãn vở vẫn im đậm trong tâm trí của em. Non còn nhớ nhờ việc chỉ đƣờng cho một ngƣời khách du lịch mà em đã có đƣợc bút chì màu và thấy đƣợc cái nhãn vở cũ của ai đó vùng xuôi. Sự tò mò thích thú của Non đối với cái nhãn vở làm Non phải hỏi ngƣời bán hàng một cách tỉ mỉ. Đối với ngƣời miền xuôi, mọi thứ đều bày ra trƣớc mắt, chẳng cần phải khó khăn để có thể có đƣợc thứ mình muốn. Nhƣng đối với Non là cả sự khao khát, mong muốn và khi có đƣợc cảm thấy vui sƣớng tột đỉnh. “Non đưa cây bút chì nắn nót thật khéo, và vẽ nhãn vở hình cái lá. Trường của Non là trường Mây Hồng. Mây bay mênh mang màu hồng. Lớp của Non là tổ chim, nhiều chim nhỏ đang há miệng, Non là một chú lớn 10 hơn, to gần bằng cô giáo. Non chưa bao giờ trông thấy cô giáo nên nó vẽ một người cao bằng cây ngô. Còn vở thì sao nhỉ? Vở thì để ghi chữ thôi. Non vẽ vở là như thế. Còn cái nữa, cái năm học. Cái này thì Non chẳng biết. Chẳng biết vẽ cái gì vào đây bây giờ” [7; tr.15,16] Những suy nghĩ ngây thơ nhƣng lại rất thực tế của Non, mùa khai giảng đến rồi, ƣớc muốn đi học trỗi dậy, Non muốn lắm, thích lắm, Non muốn đến trƣờng học chữ nhƣng khi hỏi ông xin cho đi học Non lại bẽn lẽn. Nó sợ làm phiền ông, sợ ông bận. Trong ánh mắt trong trẻo của Non, Non nhìn cuộc đời không một chút hoài nghi, thế giới trong đồng tử của một đứa trẻ con bao giờ cũng đẹp tuyệt theo những đêm chỉ biết đặt lƣng xuống giƣờng là ngủ, chẳng có vắt tay lên trán suy nghĩ, hay những tiếng thở dài đánh thƣợt giữa đêm niềm vui thật giản dị và ngô nghê. Nỗi buồn chẳng bao giờ ở lại quá lâu, mọi chuyện nhẹ bẫng và trôi đi sau một cái chớp mắt “Nó nhắm mắt lại, ngả đầu trên cánh tay gầy, má kề má trên chiếc nhãn vở mong manh hình chiếc lá nhỏ mà nó đang vẽ dang dở…Non thiếp ngủ trong tiếng gió của núi rừng thâm u, gió có mùi thơm của lúa nương đang chín bay về, mùa thu rồi. Trong cơn gió thoảng có cả mùi vôi mới của ngôi trường mới xây đầu làng Non” chiếc nhãn vở nhỏ tựa chiếc lá trên tay nhƣ nâng cả ƣớc mơ của mình. Và sau tấm nhãn vở nhỏ hiện ra cả một khoảng trời rộng lớn. Sự ngây thơ đáng yêu còn đƣợc thể hiện trong truyện Ngày tôi sáu tuổi. Chắc hẳn ai cũng trải qua tuổi thơ khi đƣợc mẹ bón bột cho ăn rồi tới khi tự mình biết xúc ăn, nhƣng trẻ con luôn có một thói quen đó là ngậm cơm, ngậm bột không chịu nuốt, cứ phải để ngƣời lớn nhắc mới bắt đầu nuốt cơm. Nhân vật trong truyện của chúng ta cũng vậy. 11 “Đó là một ngày tôi đã lên năm và biết tự xúc lấy cơm ăn. Không biết vì sao mẹ tôi cáu gắt: - Con ăn nhanh lên! Tôi nhai cơm trong miệng rồi thêm cơm, hai má phồng lên. Tôi lắc đầu ý nói “Con không thể ăn nhanh được”. Ông tôi bảo: - Thôi, ăn chậm nhai kỹ con ạ. Đừng giục.” [7; tr.17] Chỉ có là việc ăn cơm mà bị mẹ mắng cũng thấy buồn, những suy nghĩ ngây ngô trong đầu cậu bé hiện lên. Muốn biến mất để mẹ khỏi trông thấy nhƣng biến mất của một cậu bé gần sáu tuổi chỉ là trốn vào một chỗ nào đó mà không ai tìm thấy. Trốn trong ngôi nhà của mình, trốn vào gầm bàn làm việc của bố và ngồi lên quyển sách. Trẻ con khi nhìn thấy sách vở chúng sẽ chỉ chú ý tới những gì lạ nhƣ tranh ảnh và hình vẽ chứ không để ý đến chữ bởi vì chúng chƣa đƣợc học chữ. Suy nghĩ ngây thơ lấy sách ra ngồi rồi tƣởng tƣợng đó là ô tô, rồi lấy cả những cuốn sách ra xếp thành những cái ghế trong ô tô, đƣa tay ra đằng trƣớc nhƣ ngƣời cầm lái vô lăng. Ở đây cậu bé nhƣ đƣợc hòa mình vào một thế giới khác, thế giới do chính một cậu bé gần sáu tuổi tƣởng tƣợng ra y nhƣ những gì mà cậu bé đã đƣợc xem trên tivi. Cậu bé thích thú với những thứ mình đang tạo ra. Trẻ con đơn giản vậy thôi, chúng chỉ cần những thứ rất bình thƣờng khi ăn khi chơi cũng vậy, các bậc phụ huynh mắng con cũng là quan tâm con nhƣng đừng làm nhƣ vậy hãy để cho chúng làm điều mà chúng thích, cho chúng đƣợc sống với lứa tuổi của mình. Đến cái ngày chuẩn bị sinh nhật, ngày lên sáu tuổi của cậu bé, cái ngày mà cậu bé đã chờ đợi từ rất lâu nhƣng cũng là ngày mà ngƣời ông của cậu bé ra đi. Trong cảm nhận của cậu bé sáu tuổi vẫn rất đơn giản “Thay vì cho tôi đi siêu thị, bố mẹ tôi tất tả lấy xe ô tô chở ông đi bệnh viện. 12 Đó là một buổi chiều khác hẳn mọi buổi chiều. Khi chỉ có một mình bà nội trở về nhà, bà tôi im lặng khác thường” [7; tr.26] Nhìn thấy nét mặt của bà biết bà đang rất buồn, nhƣng trong cậu bé cũng chỉ thấy mọi thứ hôm nay khác so với mọi hôm. Những câu hỏi tại sao, tại sao hôm nay nhìn cảnh mặt trời lặn mà bà lại khóc nhƣ là mặt trời không bao giờ xuất hiện nữa? và cậu bé thì không có sinh nhật, lại còn đƣợc đƣa tới bệnh viện, mọi ngƣời thì khóc nức nở, cậu bé đƣợc chít khăn trắng cầm ảnh của ông đi trƣớc một đoàn ngƣời rất dài, ông đƣợc đƣa tới đài hóa thân hoàn vũ. Tất cả nhƣ rất mông lung khi mà cậu bé chƣa ý thức đƣợc việc mất đi một ngƣời thân, không thể hiểu đƣợc sự ra đi vĩnh viễn là nhƣ thế nào. Trẻ thơ nhƣ những tờ giấy trắng, suy nghĩ của các em cũng còn rất ngây thơ, đơn giản. Hãy để các em tự làm, tự cảm nhận mọi thứ trong cuộc sống. Nếu nhƣ trong truyện Ngày tôi sáu tuổi là một cậu bé dỗi mẹ vì bị mẹ bắt ăn nhanh thì trong truyện Én nhỏ là một bé gái không muốn nói chuyện với mẹ, hay khó chịu với mẹ vì cái điệp khúc “Học, học, học…” của mẹ đối với em. Không hiểu mẹ, nghĩ mẹ luôn cứng nhắc, nghĩ mẹ bắt mình phải thế này thế kia, mẹ làm mình áp lực, khó chịu, luôn làm mọi thứ trái ngƣợc với mẹ “Hiền thấy khó nói chuyện với mẹ, mẹ không hiểu Hiền. Hiền thích nghe các bài hát mới bằng tiếng Anh, nhạc thật sôi nổi có thể nhảy được, còn mẹ lại thích những bài hát cũ, hát chậm như rùa..” [7; tr.58] Những suy nghĩ của Hiền đã thay đổi hẳn khi Hiền bắt đƣợc một con chim én bị mƣa bão làm ngã. Hiền đã nghĩ sẽ bị mẹ mắng nhƣng không mẹ lại 13 ân cần chuẩn bị chu đáo cho chim, lấy gạo cho nó ăn ủ ấm cho nó. Lúc này ánh mắt của Hiền đối với mẹ đã thay đổi và nghe mẹ kể kỉ niệm về chim én “- Mẹ rất yêu loài chim này. Đó là chim én. Ngày con còn nằm trong bụng mẹ, mẹ đi dạy học xa, mẹ mang con đi lúc nắng lúc mưa, trên bờ đê gió thổi mẹ vẫn gặp những con chim này bay trong mưa. - Thế hả mẹ, chim bay được trong mưa hả mẹ? - Bay được chứ! Chim én bay được rất xa. Chúng bay về phương Nam, nơi bố con nằm lại ở đó. Bố con chẳng bao giờ về nữa nên mẹ tưởng như những con chim này đi thăm bố con.” [7; tr.59] Chim Én là loài chim thƣờng bay lƣợn trên bầu trời, cánh dài, hình lƣỡi liềm và hay bay lƣợn trên không trung. Chân chim én có ba ngón phía trƣớc, một ngón phía sau, lông nói chung có màu xanh dƣơng ngã sang màu đen. Loài chim này không chịu đƣợc cái rét của mùa đông nên thƣờng bay về phƣơng Nam tránh rét. Trong cuộc hành trình đi về phƣơng Nam đầy gian lao ấy, chim én thƣờng xếp thành hàng ngang hoặc hình mũi tên miệt mài bay xuyên ngày xuyên đêm. Đối với ngƣời Việt Nam, chim én đến ở và làm ổ tại nhà mình là điềm tốt. Từng đàn chim én bay đến trú ngụ vùng mình là dấu hiệu của đƣợc mùa và trù phú. Niềm tin này là đúng vì chim én đến đâu thì côn trùng phá hại mùa màng bị tận diệt, côn trùng gây bệnh tật nhƣ ruồi muỗi cũng không còn. Các em nhỏ trong tập truyện đều là những em bé rất đáng yêu, các em biết yêu quý thiên nhiên, biết yêu quý động vật, rất dễ cảm thông với ngƣời lớn, vì vậy hãy cho chúng cơ hội đƣợc hiểu để chúng không có những ý nghĩ không tốt với ngƣời lớn. Sự đáng yêu còn đƣợc Lê Phƣơng Liên thể hiện ở truyện Cây Chanh đó là vào một lần về thăm quê nội, trong vƣờn của bà có một cây chanh. Gặp cây chanh Mai “tồ” cảm thấy nhƣ nó là một ngƣời bạn của mình, Mai không 14 coi nó đơn thuần chỉ là một cây chanh đƣợc trồng để hái quả. Nhƣ có thần giao cách cảm Mai thích cây chanh từ lần đầu tiên, có ai ngây thơ mà đi làm bạn với một cây chanh không? Có thể thấy Mai là một ngƣời rất tốt bụng và rất yêu quý thiên nhiên, đơn giản ngây thơ, nói chuyện với cây chanh nhƣ một ngƣời bạn của mình. Trƣớc khi hái những quả chanh còn xin phép nhƣ bà xin hái những lá trầu. “Chanh ơi, tớ không muốn làm đau bạn. Nhưng nếu không hái thì quả của bạn cũng rơi và héo đi thôi. Bạn hãy cho tớ nhé” [7; tr.52] Biết yêu quý thiên thiên, luôn lễ phép chào hỏi, xin phép trƣớc khi sử dụng hay lấy một thứ gì đó, có lẽ ngây thơ nhƣ vậy mới bị các bạn ở lớp gọi là “Mai tồ” Thích cây chanh rồi nhớ cây chanh đến thẫn thờ, nhớ cây chanh nhƣ một ngƣời thân của mình. “Chủ nhật ấy, Mai xin phép bố mẹ về quê thăm bà. Vừa về đến sân, Mai chạy ra bờ giếng để thăm cây chanh. Kìa! Cây chanh đã bị chiết cành. Mai khẽ nâng cành lá chanh “chắc là cây đau lắm”. Người ta đã lấy dao khứa lên thân cây và nhựa cây chảy ra. Rồi người ta cuốn đất đắp xung quanh, buộc chặt lại.” Mai thƣơng cây chanh lắm nhìn cây chanh bị ngƣời ta chiết cành Mai thấy nhƣ chính mình bị đau, Mai thƣơng cây chanh rớt nƣớc mắt. Cây chanh nhỏ bé bị chia cắt nhƣ tình máu mủ mẹ - con phải chia xa, Mai nhớ cây chanh đến nỗi nằm ngủ cũng mơ thấy cây chanh và cứ về Hà Nội Mai lại muốn nhanh tới chủ nhật để xuống thăm cây chanh. Mai có thêm một ngƣời bạn cũng rất hiểu Mai, ban đầu thấy Mai nhƣ vậy ngƣời bạn đó không tin vì nghĩ Mai nói dối, làm sao con ngƣời lại có thể nhớ ngẩn ngơ đối với một cây chanh chứ? Nhƣng rồi những hành động của Mai đã làm cho ngƣời bạn đó tin và ngƣời bà của Mai cũng biết Mai thích cây chanh đến nhƣờng nào. Và bất ngờ đến khi 15