Tài liệu Dùng sơ đồ trong việc dạy học môn ngữ văn thpt

S¸ng kiÕn kinh nghiÖm: Dïng s¬ §å trong viÖc d¹y häc m«n ng÷ v¨n THPT së gi¸o dôc vµ ®µo t¹o thanh ho¸ trêng thpt tÜnh gia I skkn gi¸o dôc Tªn ®Ò tµi: Dïng s¬ §å trong viÖc d¹y häc m«n ng÷ v¨n THPT Ngêi thùc hiÖn: Vũ Minh Thanh Chøc vô: Gi¸o viªn §¬n vÞ c«ng t¸c: Trêng THPT TÜnh Gia I SKKN thuéc lÜnh vùc: Ng÷ V¨n TÜnh Gia, th¸ng 5 n¨m 2011. A- ®Æt vÊn ®Ò I. Lêi më ®Çu Mét trong nhng xu thÕ d¹y häc hiÖn nay lµ cè g¾ng biÕn nh÷ng néi dung trõu tîng thµnh nh÷ng dÊu hiÖu trùc quan nh»m gióp häc sinh dÔ h×nh dung h¬n kiÕn thøc c¬ b¶n cña mét bµi häc. So víi dïng lêi, viÖc dïng nh÷ng dÊu hiÖu trùc quan ®îc coi lµ mét ph¬ng tiÖn ®Ó “thÞ ph¹m ho¸”, “têng minh ho¸”, biÕn nh÷ng lý thuyÕt rÊt khã hiÓu trong bµi häc trë nªn ®¬n gi¶n h¬n, häc sinh dÔ quan s¸t h¬n. Néi dung bµi häc kh«ng chØ ®îc c¸c em tiÕp thu b»ng c¸ch nghe qua lêi gi¶ng cña gi¸o viªn mµ cßn ®Gi¸o viªn: Vò Minh Thanh 1 Trêng THPT TÜnh gia 1 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm: Dïng s¬ §å trong viÖc d¹y häc m«n ng÷ v¨n THPT îc tËn m¾t chøng kiÕn, tËn m¾t ®îc “nh×n” mét c¸ch têng minh mèi quan hÖ gi÷a c¸c néi dung lÝ thuyÕt qua nh÷ng dÊu hiÖn trùc quan. C¸c nhµ nghiªn cøu t©m lÝ ®· chØ ra r»ng trong d¹y häc, mçi gi¸c quan cña con ngêi cã kh¶ n¨ng tri gi¸c mét khèi lîng th«ng tin hoµn toµn kh¸c nhau trong cïng mét thêi ®iÓm nh nhau. Kh¶ n¨ng dÉn th«ng tin b»ng thÞ gi¸c lµ 3 triÖu bis/ gi©y, b»ng thÝnh gi¸c lµ 30 - 50 ngh×n bis/ gi©y. Nh vËy, kh¶ n¨ng dÉn th«ng tin b»ng thÞ gi¸c lín gÊp 100 lÇn thÝnh gi¸c. §iÒu nµy nãi lªn u thÕ râ rÖt cña viÖc dïng ph¬ng ph¸p d¹y häc theo thÞ gi¸c so víi thÝnh gi¸c. H¬n n÷a nhê ®Æc tÝnh cña m¾t vµ viÖc truyÒn th«ng tin theo ®êng thÞ gi¸c cïng mét lóc l¹i cã kh¶ n¨ng thu gän ®îc nhiÒu thuéc tÝnh cña ®èi tîng. Bëi vËy dïng nh÷ng ph¬ng tiÖn trùc quan kh¸ phæ biÕn trong viÖc d¹y häc nãi chung vµ trong viÖc d¹y Ng÷ V¨n nãi riªng. Trong bµi viÕt nµy, chóng t«i muèn bµn kh¶ n¨ng Dïng S¬ ®å trong viÖc day häc m«n Ng÷ V¨n THPT. II. Thùc tr¹ng vÊn ®Ò nghiªn cøu Ho¹t ®éng d¹y lµ ho¹t ®éng tæ chøc cung cÊp c¸c kiÕn thøc cho häc sinh, ®iÒu khiÓn, híng dÉn häc sinh ®Ó c¸c em chñ ®éng tiÕp nhËn kiÕn thøc, lµ sù chuyÓn biÕn kiÕn thøc bªn ngoµi vµo bªn trong vµ lµ ho¹t ®éng tù ®iÒu khiÓn, tù tæ chøc ho¹t ®éng nhËn thøc. Ho¹t ®éng häc bao gåm c¶ n¨ng lùc nhËn thøc vµ c¶ t©m lÝ lÜnh héi cña häc sinh. Ho¹t ®éng nµy ®îc nhiÇu gi¸o viªn quan t©m nhng cha ¸p dôc viÖc øng dông S¬ ®ß vµo d¹y häc mét c¸ch hÖ thèng. S¸ng kiÕn kinh nghiÖm nµy bµ ®Õn viÖc sö dông S¬ ®å cã thÓ gióp gi¸o viªn cÊu tróc ho¸, m« h×nh ho¸ c¶ néi dung lÉn qu¸ tr×nh d¹y häc, gi¸o viªn cã thÓ chän ®îc con ®êng thÝch hîp nhÊt ®Ó ®¹t ®Õn môc ®Ých ®Æt ra, gi¸o viªn cã thÓ tÝnh to¸n ®îc thêi gian, cô thÓ ®îc c«ng viÖc, nhê ®ã mµ ®iÒu khiÓn ®îc mét c¸ch tèi u c¸c ho¹t ®éng cña m×nh trong qu¸ tr×nh d¹y häc. XÐt díi gãc ®é häc tËp cña häc sinh, chóng ta thÊy sö dông dông S¬ ®å trong d¹y häc sÏ gióp häc sinh cã mét ®iÓm tùa thuËn lîi trong viÖc lÜnh héi kiÕn thøc. Nhê S¬ ®å mang tÝnh trùc quan, tÝnh c« ®äng cña nh÷ng ghi chó vµ tÝnh kh¸i qu¸t cña nh÷ng kÝ hiÖu, s¬ ®å mµ c¸c em n¾m ®îc bµi nhanh h¬n vµ viÖc t¸i hiÖn l¹i néi dung bµi häc còng sÏ thuËn lîi h¬n vµ còng nhê tÝnh trùc quan cña S¬ ®å, häc sinh cã thÓ nhËn thøc t¸ch biÖt ®îc nh÷ng ®¬n vÞ kiÕn thøc trong bµi häc mét c¸ch dÔ dµng h¬n nhng ®ång thêi l¹i võa cã thÓ x©u chuçi chóng l¹i trong mèi quan hÖ h÷u c¬ gi÷a c¸c ®¬n vÞ kiÕn thøc Êy. C¸c em sÏ cã ®îc c¸i nh×n bé phËn, riªng biÖt, ®ång thêi cã ®îc c¸i nh×n tæng thÓ, kh¸i qu¸t, c¸i nh×n trong mèi qua hÖ biÖn chøng gi÷a c¸c ®¬n vÞ kiÕn thøc. V× vËy, viÖc nhËn thøc néi dung bµi häc sÏ s©u s¾c h¬n. T©m lý häc chØ ra r»ng, kh«ng mét ai trong sè nh÷ng ngêi b×nh thêng cã thÓ nhí chi tiÕt ®Õn tõng dÊu c©u cña mét ch¬ng hay mét quyÓn s¸ch, nhng ta l¹i cã ®ñ Gi¸o viªn: Vò Minh Thanh 2 Trêng THPT TÜnh gia 1 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm: Dïng s¬ §å trong viÖc d¹y häc m«n ng÷ v¨n THPT kh¶ n¨ng lu gi÷ mét s¬ ®å, mét m¹ng m¹ch vÒ néi dung cña mét ch¬ng s¸ch, mét cuèn s¸ch cho dï s¬ ®å Êy hÕt søc phøc t¹p. V× vËy ®èi víi häc sinh viÖc lËp S¬ ®å lµ mét ®iÓm tùa cho viÖc t¸i hiÖn néi dung khi cÇn thiÕt. Häc sinh chØ cã thÓ nhí l©u, nhí s©u mét vÊn ®Ò vµ kh«i phôc l¹i nã thuËn lîi, nhanh chãng khi t¸t c¶ c¸c néi dung bµi häc ®ã, cuèn s¸ch ®ã ®îc chuyÓn tõ d¹ng ng«n ng÷ th«ng thêng sang ng«n ng÷ cña S¬ ®å - ng«n ng÷ m¹ng m¹ch. Víi môc ®Ých ¸p dông ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc chóng t«i ®· nghiªn cøu vÒ viÖc sö dông S¬ ®å trong d¹y häc Ng÷ v¨n vµ thÊy r»ng viÖc ¸p dông S¬ ®å vµo d¹y häc Ng÷ v¨n lµ rÊt quan träng vµ ®em l¹i hiÖu qu¶ cao. Bëi th«ng qua S¬ ®å ngêi d¹y truyÒn thô ®îc nhiÒu kiÕn thøc, ngêi häc còng tiÕp thu ®îc tèi ®a lîng kiÕn thøc mµ kh«ng c¶m thÊy mÖt mái. Tríc nh÷ng vÉn ®Ò ®Æt ra ë trªn, chóng t«i ®· nghiªn cøu vµ ¸p dông S¬ ®å vµo qu¸ tr×nh d¹y häc ®èi víi HS khèi 10,11,12 trêng THPT TÜnh Gia 1. ë mçi ®èi tîng häc sinh kh¸c nhau t«i ®· nhËn ®îc nh÷ng kÕt qu¶ kh¸c nhau, nhng kÕt qu¶ chung nhÊt mµ t«i nhËn ®îc ®ã lµ: tríc mçi ®èi tîng bµi häc, häc sinh ®Òu cã thÓ t duy kh¸i qu¸t ®îc kiÕn thøc; n¾m ®îc néi dung bµi cò mét c¸ch ch¾c ch¾n, l©u dµi; häc sinh cã thÓ ®éc lËp suy nghÜ s¸ng t¹o h¬n, gi¸o viªn l¹i cã thÓ gi¶i quyÕt ®îc m©u thuÉn gi÷a khèi lîng kiÕn thøc víi thêi gian gi¶ng d¹y cho mçi tiÕt häc. B- gi¶i quyÕt vÊn ®Ò I. C¸c gi¶i ph¸p thùc hiÖn: §Ó ¸p dông ®îc S¬ ®å vµo qu¸ tr×nh d¹y häc nh mét ph¬ng ph¸p S¬ ®å, ngoµi viÖc n¾m v÷ng c¸c lÝ thuyÕt S¬ ®å, hiÓu b¶n chÊt cña c¸c lo¹i S¬ ®å, c¸c gi¸o viªn cßn cÇn hiÓu r»ng, ph¬ng ph¸p S¬ ®å chÞu sù chi phèi cña môc ®Ých vµ néi dung d¹y häc.“VÒ phÝa ngêi d¹y, cã thÓ hiÓu ph¬ng ph¸p S¬ ®å lµ hÖ thèng nh÷ng c¸ch thøc, biÖn ph¸p gi¸o viªn sö dông ®Ó cÊu tróc néi dung bµi häc thµnh mét s¬ ®å d¹y häc nh»m ®¹t ®îc môc ®Ých d¹y häc. VÒ phÝa ngêi häc, s¬ ®å lµ con ®êng dÉn häc sinh chiÕm lÜnh mét c¸ch cã hiÖu qu¶ néi dung bµi häc, trªn c¬ së ®ã ®¹t ®îc môc ®Ých häc tËp, h×nh thµnh ®îc ph¬ng ph¸p nhËn thøc khoa häc cho b¶n th©n” (TS NguyÔn Quang Ninh). V× vËy muèn ®¹t ®îc hiÖu qu¶ khi sö dông S¬ ®å, gi¸o viªn cÇn ph¶i x¸c ®Þnh ®óng c¸c gi¶i ph¸p thùc hiÖn. Gi¸o viªn: Vò Minh Thanh 3 Trêng THPT TÜnh gia 1 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm: Dïng s¬ §å trong viÖc d¹y häc m«n ng÷ v¨n THPT Dùa vµo môc ®Ých vµ néi dung d¹y häc, ®èi tîng häc sinh, chóng t«i thÊy cã 4 kiÓu S¬ ®å c¬ b¶n, phï hîp nhÊt trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y: kiÓu S¬ ®å so s¸nh, kiÓu S¬ ®å kÕt cÊu, kiÓu S¬ ®å ph©n lo¹i, kiÓu S¬ ®å quy tr×nh. 1- Gi¶I ph¸p 1 - KiÓu s¬ ®å so s¸nh: KiÓu S¬ ®å so s¸nh lµ kiÓu s¬ ®å th«ng qua c¸c yÕu tè so s¸nh ®Ó thÊy ®îc sù gièng nhau, kh¸c nhau hoÆc sù h¬n kÐm gi÷a c¸c ®èi tîng so s¸nh. Khi sö dông kiÓu s¬ ®å nµy, gi¸o viªn ph¶i nghiªn cøu mét m« h×nh S¬ ®å t¬ng øng sao cho phï hîp víi môc ®Ých, néi dung d¹y häc, l¹i ph¶i phï hîp víi ®èi tîng häc sinh. VD1- Khi d¹y tiÕt 57 bµi “Phó S«ng B¹ch §»ng“, gi¸o viªn cã thÓ híng dÉn häc sinh so s¸nh hai t¸c phÈm “Phó S«ng B¹ch §»ng“ cña Tr¬ng H¸n Siªu víi bµi th¬ “S«ng B¹ch §»ng“ cña NguyÔn Sëng ®Ó nhÊn m¹nh kiÕn thøc cho häc sinh vµ gióp häc sinh thÊy ®îc sù kh¸c nhau gi÷a hai t¸c phÈm nµy dùa vµo lo¹i S¬ ®å ®ñ víi kiÓu S¬ ®å so s¸nh sau: C¸c yÕu tè so s¸nh S«ng B¹ch §»ng (NguyÔn Sëng) Th¬ §êng luËt Kh«ng thËt næi râ h¬n yÕu tè con ngêi, kh«ng râ yÕu tè phÈm chÊt ngêi anh hïng. ThÓ lo¹i Quan hÖ thiªn nhiªn vµ con ngêi Phó cæ thÓ Kh¼ng ®Þnh yÕu tè quyÕt ®Þnh nhÊt lµ anh hïng víi phÈm chÊt ®¹o ®øc Phó S«ng B¹ch §»ng Tr¬ng H¸n Siªu 2. Gi¶I ph¸p 2 - KiÓu s¬ ®å kÕt cÊu. KiÓu s¬ ®å kÕt cÊu lµ kiÓu s¬ ®å th«ng qua c¸c kÝ hiÖu vµ m« h×nh cô thÓ ®Ó thÊy ®îc sù ph©n chia bè trÝ c¸c phÇn, c¸c ch¬ng môc theo mét hÖ thèng nhÊt ®Þnh ®Ó thÓ hiÖn néi dung cña t¸c phÈm. Gi¸o viªn: Vò Minh Thanh Trêng THPT TÜnh gia 1 4 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm: Dïng s¬ §å trong viÖc d¹y häc m«n ng÷ v¨n THPT KiÓu S¬ ®å kÕt cÊu sÏ cho ta thÊy ®îc kÕt cÊu cña mét v¨n b¶n nµo ®ã cã bè côc nh thÕ nµo? HoÆc hÖ thèng nh÷ng s¸ng t¸c cña mét t¸c gia nµo ®ã gåm nh÷ng ®Ò tµi, chñ ®Ò nµo? §©y lµ kiÓu S¬ ®å dÔ sö dông vµ cã thÓ sö dông ë rÊt nhiÒu bµi häc trong ch¬ng tr×nh, SGK Ng÷ V¨n. VD1: Khi d¹y tiÕt 81 bµi “LËp dµn ý bµi v¨n nghÞ luËn“, ®Ó nhÊn m¹nh kÕt cÊu dµn ý cña bµi v¨n, gi¸o viªn cã thÓ lËp mét S¬ ®å ®ñ ®Ó biÓu thÞ c¸c phÇn vµ cô thÓ nhiÖm vô tõng phÇn nh sau: Më bµi: Giíi thiÖu vµ ®Þnh híng triÓn khai vÊn ®Ò. KÕt cÊu dµn ý Th©n bµi: TriÓn khai lÇn lît c¸c luËn ®iÓm KÕt bµi: NhÊn m¹nh hoÆc më réng vÊn ®Ò NÕu ®èi tîng häc sinh cã häc lùc kh¸ trë lªn gi¸o viªn cã thÓ cho häc sinh tù lËp S¬ ®å vµo phiÕu häc tËp råi sau ®ã gi¸o viªn míi c«ng bè ®¸p ¸n b»ng S¬ ®å ®ñ nh ë trªn. VD2: Khi d¹y tiÕt 57 bµi “Phó S«ng B¹ch §»ng“, nÕu muèn häc sinh ghi nhí ®îc bè côc mét bµi phó nãi chung vµ bè côc bµi Phó S«ng B¹ch §»ng nãi riªng Bè côc Phó ®å sau: s«ng b¹ch ®»ng th× gi¸o viªn cã thÓ sö dông S¬ Më C©u1 - c©u 21 Giíi thiÖu nh©n vËt kh¸ch & tr¸ng trÝ cña «ng, c¶m xóc cña kh¸ch khi du ngo¹n trªn SB§ KÓ (t¶ sù vËt) B×nh luËn C©u 22- 45 Lêi c¸c b« l·o kÓ víi kh¸ch vÒ nh÷ng chiÕn c«ng lÞch sö trªn S«ng B¹ch §»ng C©u 46- 55 Suy ngÉm vµ b×nh luËn cña c¸c b« l·o vÒ nh÷ng chiÕn c«ng xa. Gi¸o viªn: Vò Minh Thanh 5 KÕt C©u 56- 65 Lêi ca kh¼ng ®Þnh vai trß vµ ®øc ®é cña con ng êi. Trêng THPT TÜnh gia 1 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm: Dïng s¬ §å trong viÖc d¹y häc m«n ng÷ v¨n THPT D¹y bµi “§¹i c¸o b×nh Ng«“ gi¸o viªn muèn nhÊn m¹nh bè côc cña t¸c phÈm cã thÓ sö dông S¬ ®å sau: " Tõng nghe... cßn ghi": Nªu cao luËn ®Ò chÝnh nghÜa. Bè côc B×nh Ng« ®¹i c¸o "Võa råi.... chÞu ®îc": B¶n c¸o tr¹ng hïng hån ®Ém m¸u vµ níc m¾t. "Ta ®©y... xa nay": KÓ l¹i 10 n¨m chiÕn ®Êu vµ chiÕn th»ng vÎ vang. 3. Gi¶i ph¸p 3t¾c… ®Òu hay":Tuyªn bè ®éc lËp, ®Êt níc tõ nay mu«n thña "X· - KiÓu S¬ ®å ph©n lo¹i: "Ph©n lo¹i" lµ b×nh.®éng tõ. Theo Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt ph©n lo¹i ®îc gi¶i thÝch th¸i mét lµ "chia ra thµnh nhiÒu lo¹i". KiÓu S¬ ®å m« h×nh ph©n lo¹i lµ th«ng qua mét hÖ thèng kÝ hiÖu cña s¬ ®å ta thÊy ®îc c¸c lo¹i kh¸c nhau cña mét ®èi tîng ph©n loai nµo ®ã. Sö dông kiÓu s¬ ®å ph©n lo¹i nµy, gi¸o viªn cã thÓ giíi thiÖu cho häc sinh vÒ c¸c s¸ng t¸c chÝnh cña bÊt kÓ mét t¸c gia, t¸c gi¶ nµo ®ã theo c¸c tiªu chÝ ph©n lo¹i Mét sè s¸ng t¸c cña NguyÔn Tr·i kh¸c nhau (thµnh phÇn s¸ng t¸c, ®Ò tµi, chñ ®Ò, thÓ lo¹i...) hoÆc giíi thiÖu vÒ c¸c thÓ lo¹i v¨n häc cña mét bé phËn v¨n häc nµo ®ã. Ch÷ VD1: Khi d¹y tiÕt 58 bµi “§¹i c¸o b×nh Ng«“ (phÇn t¸c gi¶) muèn cho häc H¸n Ch÷ N«m sinh thÊy ®îc mét sè s¸ng t¸c chÝnh cña NguyÔn Tr·i nh×n tõ gãc ®é bé phËn vµ thÓ lo¹i s¸ng t¸c gi¸o viªn cã thÓ yªu cÇu häc sinh lËp S¬ ®å hoÆc cã thÓ giíi thiÖu cho häc sinh mét S¬ ®å sau: LÞch Qu©n §Þa Th¬ ChÝnh Th¬ ca: sö: Quèc ©m lÝ: sù ca:ø trÞ V¨n bia ngo¹i D thi tËp… lÞch c vÜnh giao: ®Þa sö:§¹i Trai h»ng, Qu©n chÝ… c¸o b×nh thi B¨ng Hå Trung tõ Ng«… tËp… di sù lôc, mÖnh Lam tËp… S¬n… Gi¸o viªn: Vò Minh Thanh 6 Trêng THPT TÜnh gia 1 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm: Dïng s¬ §å trong viÖc d¹y häc m«n ng÷ v¨n THPT 4. Gi¶i ph¸p 4 - KiÓu s¬ ®å quy tr×nh: "Quy tr×nh" theo Tõ ®iÓn TiÕng ViÖt lµ "Tr×nh tù ph¶i tu©n theo ®Ó tiÕn hµnh mét c«ng viÖc nµo ®ã”. KiÓu S¬ ®å quy tr×nh lµ kiÓu s¬ ®å qua c¸c kÝ hiÖu riªng ta cã thÓ thÊy ®îc tr×nh tù cña mét ®èi tîng nghiªn cøu nµo ®ã trªn mét s¬ ®å cô thÓ. Sö dông kiÓu s¬ ®å nµy gi¸o viªn cã thÓ giíi thiÖu cho häc sinh mét quy tr×nh chung cña mét kiÓu v¨n b¶n nµo ®ã hoÆc tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña mét ®èi tîng nghiªn cøu nµo ®ã. VD1: Khi d¹y tiÕt 39 bµi tãm t¾t v¨n b¶n tù sù gi¸o viªn cã thÓ giíi thiÖu quy tr×nh tãm t¾t v¨n b¶n tù sù nh sau: Quy tr×nh tãm t¾t v¨n b¶n tù sù §äc kÜ toµn bé v¨n b¶n cÇn tãm t¾t ®Ó n¾m ch¾c néi dung cña nã. Lùa chän nh÷ng sù viÖc chÝnh & nh©n vËt chÝnh S¾p xÕp cèt truyÖn, tãm t¾t theo mét tr×nh tù hîp lÝ ViÕt b¶n tãm t¾t v¨n lêi thuyÕt m×nh Sau ®ã khi d¹y tiÕt 76 bµi “Tãm t¾t b»ng b¶nv¨n cña minh”, gi¸o viªn cã thÓ yªu cÇu häc sinh lËp quy tr×nh tãm t¾t v¨n b¶n thuyÕt minh dùa vµo quy tr×nh tãm t¾t v¨n b¶n tù sù ®· häc, hoÆc cã thÓ giíi thiÖu quy tr×nh sau ®Ó häc sinh võa t¸i hiÖn kiÕn thøc võa so s¸nh hai quy tr×nh tãm t¾t cña hai lo¹i v¨n b¶n nµy: Gi¸o viªn: Vò Minh Thanh 7 Trêng THPT TÜnh gia 1 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm: Dïng s¬ §å trong viÖc d¹y häc m«n ng÷ v¨n THPT Quy tr×nh tãm t¾t v¨n b¶n thuyÕt minh X¸c ®Þnh môc ®Ých, yªu cÇu tãm t¾t v¨n b¶n thuyÕt minh. §äc kÜ v¨n b¶n gèc ®Ó n¾m ®îc ®Þnh nghÜa, sè liÖu, t liÖu, nhËn ®Þnh ®¸nh gi¸ vÒ ®èi tîng thuyÕt minh. ViÕt v¨n b¶n tãm t¾t b»ng lêi v¨n cña m×nh. KiÓm tra, söa ch÷a v¨n b¶n tãm t¾t. VD2: Khi d¹y tiÕt 60 vÒ t¸c phÈm “§¹i c¸o b×nh Ng«“, gi¸o viªn cã thÓ lËp S¬ ®å khuyÕt vÒ kÕt cÊu cña t¸c phÈm “§¹i c¸o b×nh Ng«“ ®Ó cho häc sinh hoµn thµnh s¬ ®å vµo phiÕu häc tËp cña m×nh: TiÒn ®Ò soi s¸ng tiÒn ®Ò vµo thùc tiÔn Rót ra kÕt luËn Gi¸o viªn c«ng bè ®¸p ¸n trªn b¶ng phô nh sau: TiÒn ®Ò T tëng nh©n nghÜa soi s¸ng tiÒn ®Ò vµo thùc tiÔn Gi¸o viªn: Vò Minh Thanh 8 Ch©n lÝ ®éc lËp d©n téc Trêng THPT TÜnh gia 1 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm: Dïng s¬ §å trong viÖc d¹y häc m«n ng÷ v¨n THPT KÎ thï phi nghÜa (tè c¸o giÆc Minh) §¹i ViÖt chÝnh nghÜa Rót ra kÕt luËn ChÝnh nghÜa chiÕn th¾ng ¸u (®Êt níc ®éc lËp, t¬ng lai huy hoµng). Bµi häc lÞch sö Trªn ®©y lµ 4 kiÓu S¬ ®å c¬ b¶n mµ chóng t«i ®· nghiªn cøu vµ rót ra qua qu¸ tr×nh d¹y häc. Sau mét thêi gian thö nghiÖm chóng t«i nhËn thÊy r»ng sö dông kiÓu graph nµo lµ phô thuéc vµo môc ®Ých d¹y häc cña gi¸o viªn vµ néi dung tõng bµi häc cô thÓ. Song khi sö dông S¬ ®å cÇn lu ý mét sè ®iÓm sau: Thø nhÊt: HiÖu qu¶ cña viÖc øng dông S¬ ®å vµo d¹y häc Ng÷ V¨n lµ rÊt tèt. V× ngay nh÷ng nhµ biªn so¹n SGK còng ®· sö dông mét sè s¬ ®å vµo mét sè bµi häc. ChØ cã ®iÒu khi sö dông s¬ ®å, gi¸o viªn ph¶i n¾m ch¾c vÒ lÝ thuyÕt s¬ ®å, b¶n chÊt vµ c¸c lo¹i s¬ ®å th× míi cã thÓ x©y dùng ®îc nh÷ng s¬ ®å ®óng. Thø hai: Mçi bµi häc, theo sù s¸ng t¹o cña tõng gi¸o viªn, häc sinh ta ®Òu cã thÓ lËp ®îc Ýt nhÊt lµ mét S¬ ®å. Thø ba: Trong mét bµi cã thÓ lËp ®îc nhiÒu kiÓu S¬ ®å kh¸c nhau tuú thuéc vµo môc ®Ých d¹y häc, néi dung bµi häc vµ ®èi tîng häc sinh; gi¸o viªn cã thÓ rÌn luyÖn kÜ n¨ng tãm t¾t t¸c phÈm th«ng qua mét sè kiÓu s¬ ®å quen thuéc mµ häc sinh ®· ®îc tiÕp xóc. II. C¸c biÖn ph¸p thùc hiÖn 1. BiÖn ph¸p 1: Khi d¹y tiÕt 63 bµi "HiÒn tµi lµ nguyªn khÝ cña quèc gia", gi¸o viªn muèn nhÊn m¹nh vÒ c¸c luËn ®iÓm trong v¨n b¶n cã thÓ sö dông S¬ ®å sau: HÖ thèng luËn ®iÓm HiÒn tµi lµ nguyªn khÝ cña quèc gia ( tÇm quan träng vµ ý nghÜa cña HiÒn tµi ®èi víi ®Êt níc). Nh÷ng viÖc lµm thÓ hiÖn sù quan t©m cña c¸c th¸nh ®Õ minh v¬ng ®èi víi hiÒn tµi. ý nghÜa cña viÖc kh¾c bia tiÕn sÜ Gi¸o viªn: Vò Minh Thanh 9 Trêng THPT TÜnh gia 1 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm: Dïng s¬ §å trong viÖc d¹y häc m«n ng÷ v¨n THPT Còng d¹y bµi nµy chóng t«i yªu cÇu häc sinh tr¶ lêi c©u hái sè 4 trong SGK b»ng s¬ ®å. Häc sinh ®· lËp ®îc mét s¬ ®å kÕt cÊu nh sau: TÇm quan träng cña hiÒn tµi KÕt cÊu bµi v¨n bia KhuyÕn khÝch ph¸t triÓn hiÒn tµi. Nh÷ng viÖc ®· lµm Nh÷ng viÖc ®ang vµ sÏ lµm ( kh¾c bia tiÕn sÜ ). ý nghÜa, t¸c dông cña viÖc kh¾c bia tiÕn sÜ 2. BiÖn ph¸p 2: Khi d¹y tiÕt 69 bµi "Ph¬ng ph¸p thuyÕt minh" sau khi «n tËp c¸c ph¬ng ph¸p thuyÕt minh ®· häc vµ häc thªm hai ph¬ng ph¸p thuyÕt minh míi, gi¸o viªn cã thÓ yªu cÇu häc sinh lËp mét S¬ ®å kÕt cÊu vÒ c¸c ph¬ng ph¸p thuyÕt minh. C¸c ph¬ng ph¸p thuyÕt minh Ph¬ng ph¸p nªu ®Þnh nghÜa, gi¶i thÝch P ph¸p liÖt kª. P ph¸p nªu vÝ dô P ph¸p dïng sè liÖu P ph¸p so s¸nh P ph¸p ph©n lo¹i ph©n tÝch P ph¸p chó thÝch P ph¸p gi¶ng gi¶i nguyªn nh©n kÕt qu¶ 3. BiÖn ph¸p 3: Mét trong nh÷ng lîi thÕ cña viÖc sö dông S¬ ®å tèi u nhÊt lµ trong viÖc thiÕt kÕ gi¸o ¸n ®iÖn tö: - Khi day v¨n 12 bµi : Hån Tr¬ng Ba – Da Hµng ThÞt cña Lu Quang Vò (tiÕt 85,86), gi¸o viªn cã thÓ híng dÉn HS vµ tr×nh bµy tríc HS nhiÒu kiÓu s¬ ®å. Trong sè ®Êy cã sö dông s¬ ®å : Quy tr×nh – nh»m diÔn ®¹t néi dung mét c¸ch cô thÓ nhÊt ®Õn häc sinh th«ng qua viÖc thiÕt kÕ gi¸o ¸n ®iÖn tö: Gi¸o viªn: Vò Minh Thanh 10 Trêng THPT TÜnh gia 1 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm: Dïng s¬ §å trong viÖc d¹y häc m«n ng÷ v¨n THPT Hay khi d¹y v¨n 11 bµi: Mét sè thÓ lo¹i v¨n häc: KÞch, NghÞ luËn Gi¸o viªn: Vò Minh Thanh 11 Trêng THPT TÜnh gia 1 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm: Dïng s¬ §å trong viÖc d¹y häc m«n ng÷ v¨n THPT - HoÆc thiÕt kÕ GA§T phÇn tãm t¾t t¾c phÈm: R« mª « vµ Giu li Ðt - Trong viÖc thiÕt kÕ tæng hîp c¸c ph¬ng ph¸p b»ng S¬ ®å Gi¸o viªn: Vò Minh Thanh 12 Trêng THPT TÜnh gia 1 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm: Dïng s¬ §å trong viÖc d¹y häc m«n ng÷ v¨n THPT C. KÕt luËn I. KÕt qu¶ ®¹t ®îc Qua kh¶o s¸t b»ng ph¬ng ph¸p tr¾c nghiÖm, sè häc sinh thÝch häc vµ tiÕp thu bµi tèt khi sö dông ph¬ng ph¸p S¬ ®å nh sau: PhiÕu tr¾c nghiÖm Ph¬ng ph¸p sö dông S¬ ®å trong viÖc häc m«n Ng÷ v¨n THPT Tªn:…………………; Líp…………(Kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i ®iÒn vµo môc nµy) ThÝch Kh«ng thÝch B×nh thêng HiÓu bµi Kh«ng hiÓu B×nh thêng bµi - C¸n bé líp ph¸t phiÕu, HS ®¸nh dÊu vµo « m×nh chän, sau ®ã c¸n bé líp tæng hîp vµ göi kÕt qu¶ cho GV - GV tæng hîp kÕt qu¶ c¸c líp ®· thùc nghiÖm vµ tr¾c nghiÖm. KÕt qu¶ nh sau: Líp SØ sè ThÝch 12A 8 12 A5 11 A 5 10 A 7 45 45 45 44 43 = 96% 45 =100% 44 = 98% 42 = 95% Kh«ng thÝch 0 0 0 0 B×nh thêng 2=4% 0 = 0% 1=2% 2=5% HiÓu bµi 45 =100% 45 =100% 45 =100% 45 =100% Kh«ng hiÓu bµi 0 0 0 0 B×nh thêng 0 0 0 0 II. KiÕn nghÞ, ®Ò xuÊt Qua thêi gian ¸p dông S¬ ®å vµo d¹y häc Ng÷ V¨n ë Trêng THPT TÜnh Gia 1, chóng t«i cã mét sè kiÕn nghÞ, ®Ò xuÊt: - §Ó n©ng cao chÊt lîng d¹y häc Ng÷ v¨n, C¸c nhµ trêng cÇn híng dÉn GV sö dông S¬ ®å vµo qu¸ tr×nh d¹y häc. V× ph¬ng ph¸p S¬ ®å cã thÓ gi¶i quyÕt ®îc c¸c m©u thuÉn c¨n b¶n trong mét bµi to¸n khã cña chÊt lîng gi¸o dôc ®ang ®Æt ra hiÖn nay. Gi¸o viªn ph¶i nghiªn cøu ®Ó ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc cho phï hîp víi ®èi tîng häc sinh vµ ®©y lµ mét trong nh÷ng ph¬ng ph¸p h÷u hiÖu ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò ®ã. Bëi khi sö dông S¬ ®å vµo d¹y häc buéc gi¸o viªn ph¶i chuyªn s©u, t×m hiÓu kÜ bµi gi¶ng cña m×nh, c¸c häc sinh còng ph¶i ghi nhí, t¸i hiÖn, s¸ng t¹o, t×m tßi kiÕn thøc, rÌn luyÖn kÜ n¨ng t duy cña m×nh ®Ó viÖc häc thùc trë thµnh hiÖn thùc. - Nhãm v¨n, tæ v¨n cña mçi trêng cÇn ph¶i tËp trung x©y dung mét bé S¬ ®å hoµn chØnh, sau ®ã Nhµ trêng sÏ ®em in c¸c S¬ ®å ®ã ra c¸c tê giÊy r«-ki khæ A0 ®Ó gi¸o viªn cã thÓ dÔ dµng sö dông. Lµm ®îc nh vËy võa ®Ñp, võa rÎ l¹i võa thuËn tiÖn, kh«ng mÊt nhiÒu thêi gian vµ c«ng søc mµ hiÖu qu¶ d¹y häc l¹i cao. Gi¸o viªn: Vò Minh Thanh 13 Trêng THPT TÜnh gia 1 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm: Dïng s¬ §å trong viÖc d¹y häc m«n ng÷ v¨n THPT Ngêi thùc hiÖn: Vò Minh Thanh Gi¸o viªn: Vò Minh Thanh 14 Trêng THPT TÜnh gia 1