BAN CHỈ ĐẠO
PGS,TS Phạm Minh Sơn
PGS,TS Nguyễn Thị Trường Giang
BAN BIÊN TẬP
TS Nguyễn Thanh Thảo
ThS Lê Thị Phương Hảo
ThS Vũ Thị Hồng Luyến
ThS Phạm Thị Thúy Hằng
ThS Trương Thị Mỹ Linh
CN Nghiêm Thị Thu Trang
CN Nguyễn Thị Kiều Trinh
Địa chỉ: 36 Xuân Thủy - Cầu Giấy - Hà Nội
Điện thoại: 024 38340041
Ảnh bìa: Nguồn internet
PHẦN I – LÝ LUẬN CHUNG VỀ ĐÀO TẠO VÀ
PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC CHẤT
LƯỢNG CAO
LƯƠNG ĐÌNH HẢI
Quan điểm phát triển nguồn nhân lực
3
trong Văn kiện Đại hội XIII của Đảng
THÂN THỊ HẠNH
Phát triển nguồn nhân lực chất
lượng cao theo tinh thần Đại hội
23
XIII của Đảng
ĐẶNGNGUYÊNANH–TRẦNNGUYỆTMINHTHU
Chính sách phát triển nguồn nhân lực
và nhân lực chất lượng cao trên quan
32
điểm phát triển bền vững
TRỊNH THỊ PHƯƠNG OANH
Tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh
với việc nâng cao chất lượng đào
48
tạo nguồn nhân lực hiện nay
LÊ THỊ VÂN HẠNH
Vận dụng triết lý của Chủ tịch Hồ Chí
Minh vào quản lý nguồn nhân lực
65
NGÔ ĐÌNH XÂY
Đào tạo nguồn nhân lực lý luận
chính trị đáp ứng yêu cầu của cuộc
79
cách mạng công nghiệp lần thứ tư
NHÂM CAO THÀNH
Đột phá chiến lược về phát triển
nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân
lực chất lượng cao hiện nay
89
PHẦN II – ĐÀO TẠO VÀ PHÁT
TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC
CHẤT LƯỢNG CAO TRONG BỐI
CẢNH CUỘC CÁCH MẠNG CÔNG
NGHIỆP 4.0 Ở MỘT SỐ NƯỚC
TRÊN THẾ GIỚI
NGUYỄN THỊ THU HÀ
PHẦN III – ĐÀO TẠO VÀ PHÁT
TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC CHẤT
LƯỢNG CAO TRONG BỐI CẢNH
CUỘC CÁCH MẠNG CÔNG NGHIỆP
4.0 Ở VIỆT NAM HIỆN NAY
MẠCH QUANG THẮNG
Đào tạo nhân tài trong thời kỳ mới 195
Mô hình đào tạo, bồi dưỡng nguồn
CAO VĂN SÂM
nhân lực khu vực công tại một số
quốc gia và những gợi mở đối với
Đào tạo nhân lực cho cách mạng
97 công nghiệp 4.0
Việt Nam
206
TRẦN MINH TUẤN – NGUYỄN XUÂN DŨNG PHẠM THỊ KHANH
Kinh nghiệm của thế giới về phát
Phát triển nguồn nhân lực chất
triển nguồn nhân lực trong lĩnh
lượng cao đáp ứng yêu cầu cuộc
vực nghiên cứu và phát triển
109 cách mạng công nghiệp 4.0
212
NGUYỄN AN NINH
PHẠMTHỊLƯƠNGDIỆU–PHẠMNGUYÊNPHƯƠNG
Phát triển nhân lực ở các nước
Tác động của cách mạng công
đang tiến vào Cách mạng công
nghiệp lần thứ tư đối với phát
nghiệp lần thứ tư
136 triển nguồn nhân lực Việt Nam 231
thực trạng và giải pháp
TRẦN THỊ THANH THỦY
NGUYỄN NGỌC KHÁNH
Kinh nghiệm đào tạo lãnh đạo
chiến lược của Xin-ga-po
149
Phát triển nguồn nhân lực chất
NGUYỄNTHỊGIÁNGHƯƠNG–ĐÀOTHỊKIMLÂN
lượng cao thực hiện chiến lược
phát triển năng lượng quốc gia
Chính sách thu hút nguồn nhân
của Việt Nam đến năm 2030, tầm
lực cho phát triển kinh tế - xã hội
243
nhìn đến năm 2045
vùng dân tộc thiểu số của Ca-Na158 TRẦN ĐÌNH THẢO
Đa và tham chiếu cho Việt Nam
NGUYỄN BÁ CHIẾN – ĐOÀN VĂN TÌNH
Phát triển nguồn nhân lực chất
Đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân
lượng cao ở nước ta hiện nay đáp
lực cho nền công vụ - từ kinh
ứng yêu cầu cuộc cách mạng công
nghiệm quốc tế đến giải pháp cho
253
nghiệp 4.0
167
Việt Nam
NGUYỄN MINH HẢI
TRẦN VĂN HÙNG
Đào tạo nguồn nhân lực đáp ứng nhu
So sánh chất lượng nguồn nhân lực Việt
cầu phát triển kinh tế - xã hội ở Việt
Nam với các quốc gia trong khu vực
267
Nam trong bối cảnh mới
ASEAN
180
THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 5/2022
LỜI GIỚI THIỆU
Cuộc Cách mạng Công nghiệp 4.0 mở ra nhiều cơ hội, đồng thời
cũng đặt ra nhiều thách thức đối với mỗi quốc gia, tổ chức và cá nhân;
đã và đang tác động ngày càng mạnh mẽ đến tất cả các lĩnh vực của
đời sống kinh tế - xã hội; tạo ra những thay đổi lớn trên thị trường lao
động. Vì vậy, đào tạo và phát triển nguồn nhân lực, nhất là nguồn
nhân lực chất lượng cao hiện nay đang là vấn đề sống còn của một đất
nước, quyết định sự phát triển của xã hội. Đầu tư cho đào tạo và phát
triển nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao là những
khoản đầu tư chiến lược chủ chốt, và mang tính đột phá để có thể đáp
ứng được những yêu cầu của thời đại.
Ở Việt Nam, trong những năm qua, Đảng và Nhà nước đặc biệt
quan tâm xây dựng, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng
yêu cầu của sự nghiệp đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất
nước và hội nhập quốc tế. Nhận thức rõ vai trò quan trọng của nguồn
nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao, ngay từ Đại hội đại
biểu toàn quốc lần thứ XI đến Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII,
Đảng ta đã có nhiều chủ trương, quyết sách, chiến lược, tư duy, tầm
nhìn mới và nhiều giải pháp cụ thể trong đào tạo và phát triển nguồn
nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu phát
triển bền vững đất nước trong thời kỳ mới.
Mặc dù đã đạt được những kết quả quan trọng, song so với yêu
cầu đặt ra, phát triển nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất
lượng cao ở nước ta thời gian qua vẫn còn nhiều hạn chế.
Để góp phần làm rõ những vấn đề lý luận và kinh nghiệm về đào
1
THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 5/2022
tạo và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao ở một số nước trên thế
giới trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, từ đó đưa ra các
giải pháp nhằm nâng cao chất lượng đào tạo và phát triển nguồn nhân
lực chất lượng cao trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 ở
Việt Nam hiện nay, chúng tôi sưu tầm, tuyển chọn một số bài viết của
các học giả, nhà nghiên cứu uy tín đăng trên các tạp chí khoa học
chuyên ngành, biên soạn ấn phẩm Thông tin chuyên đề số 05/2022 với
chủ đề “Đào tạo và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao trong
bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0”.
Kết cấu thông tin chuyên đề gồm ba phần:
Phần I: Lý luận chung về đào tạo và phát triển nguồn nhân lực
chất lượng cao
Phần II: Đào tạo và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao trong
bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 ở một số nước trên thế giới
Phần III: Đào tạo và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao
trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 ở Việt Nam hiện nay
Trong quá trình biên soạn ấn phẩm, chúng tôi có sử dụng một số
tài liệu từ các tạp chí và internet mà chưa có điều kiện xin phép trực
tiếp tác giả. Ấn phẩm chỉ sử dụng với mục đích làm tài liệu tham khảo
nội bộ, không vì mục đích kinh doanh. Chúng tôi xin gửi lời cảm ơn
chân thành đến các tác giả. Mặc dù Ban Biên tập đã hết sức cố gắng,
song trong quá trình biên tập, không tránh khỏi khiếm khuyết. Rất
mong nhận được ý kiến đóng góp của bạn đọc.
Trân trọng cảm ơn!
BAN BIÊN TẬP
2
THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 5/2022
PHẦN I
LÝ LUẬN CHUNG VỀ ĐÀO TẠO VÀ PHÁT TRIỂN
NGUỒN NHÂN LỰC CHẤT LƢỢNG CAO
QUAN ĐIỂM PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC
TRONG VĂN KIỆN ĐẠI HỘI XIII CỦA ĐẢNG
PGS, TSKH LƢƠNG ĐÌNH HẢI
Viện Nghiên cứu Con người,
Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam
Nhận ngày 5 tháng 5 năm 2021. Chấp nhận đăng ngày 20 tháng 6 năm 2021.
Tóm tắt: Văn kiện Đại hội XIII của Đảng nhấn mạnh phát triển
nguồn nhân lực, đặc biệt là nguồn nhân lực chất lượng cao. Đại hội
đánh giá: Nhân lực có những bước phát triển nhưng chưa đáp ứng
được yêu cầu phát triển kinh tế, xã hội. Bối cảnh mới đòi hỏi nâng cao
chất lượng nguồn nhân lực, có cơ chế đột phá để thu hút, trọng dụng
nhân tài. Nội dung của phát triển, nâng cao, tạo đột phá trong phát
triển nguồn nhân lực được Đại hội XIII cụ thể hóa vào các chương
trình, kế hoạch, mục tiêu phát triển của nhiều lĩnh vực, ngành, thành
phần kinh tế. Đại hội đã thể hiện tư tưởng gắn kết rõ ràng hơn giữa
phát triển, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực với các nội dung, các
3
THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 5/2022
vấn đề, các chủ trương khác. Nội dung quan trọng của đột phá về
nguồn nhân lực được xác định là: Ưu tiên phát triển nguồn nhân lực
cho công tác lãnh đạo, quản lý và các lĩnh vực then chốt, đẩy mạnh
phát triển nguồn nhân lực, nhất là nhân lực chất lượng cao, đáp ứng
yêu cầu của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư và hội nhập quốc
tế. Phát triển, đột phá về nguồn nhân lực không chỉ là nội dung, yêu
cầu, đòi hỏi, mà còn là giải pháp để thực hiện thành công các mục
tiêu, nhiệm vụ mà Đại hội đặt ra.
Từ khóa: Nhân lực, phát triển nguồn nhân lực, nguồn nhân lực
chất lượng cao, Văn kiện Đại hội XIII của Đảng.
T
heo quan điểm của chủ nghĩa duy vật lịch sử, xã hội phát triển
luôn do tác động của hệ thống các động lực khác nhau. Các
động lực đó cũng có vai trò và vị trí khác nhau ở từng thời kỳ
lịch sử và từng quốc gia - dân tộc. Trong đó, động lực quyết định sự
phát triển xã hội trong toàn bộ chiều dài lịch sử là phương thức sản
xuất. Yếu tố quyết định trong phương thức sản xuất là lực lượng sản
xuất và yếu tố quyết định trong lực lượng sản xuất lại là người lao
động. Cần phải lưu ý rằng người lao động chứ không phải nhân tố con
người nói chung. Như vậy, quốc gia đông dân không hẳn đã giàu có
phồn vinh. Chất lượng dân số, mà cụ thể và chính xác hơn là chất
lượng người lao động, tức chất lượng nhân lực, mới là nhân tố quyết
định. Chất lượng nhân lực quyết định cả chất lượng thể chế và tính chất
văn hóa, văn minh, tiến bộ của xã hội. Chất lượng nhân lực tốt sẽ làm
4
THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 5/2022
cho lực lượng lao động trở thành yếu tố động nhất, thúc đẩy sự phát
triển nhanh chóng của phương thức sản xuất.
Ở giai đoạn hiện nay, Đảng ta chủ trương khơi dậy khát vọng
phát triển đất nước, phát huy ý chí, sức mạnh đại đoàn kết toàn dân
tộc kết hợp với sức mạnh thời đại; tiếp tục đẩy mạnh toàn diện, đồng
bộ công cuộc đổi mới; xây dựng và bảo vệ vững chắc tổ quốc, giữ
vững môi trường hòa bình, ổn định thì tất nhiên phát triển nhân lực và
nâng cao chất lượng nguồn nhân lực nói chung trở thành một trong
những tâm điểm của đường lối. Dù dưới góc độ tiếp cận hoặc nội
dung nào, lý luận hay thực tiễn, thực trạng hay giải pháp, Văn kiện
Đại hội XIII của Đảng đều nhấn mạnh đến phát triển nguồn nhân lực,
đặc biệt là nguồn nhân lực chất lượng cao.
Khi đánh giá kết quả thực hiện Nghị quyết Đại hội XII, chỉ ra
nguyên nhân và bài học kinh nghiệm trong phát triển nguồn nhân lực,
đặc biệt là nguồn nhân lực chất lượng cao, Đại hội XIII nhận định:
―Nhân lực chất lượng cao tăng cả về số lượng và chất lượng‖(1). Tuy
nhiên, việc đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao nhiều năm qua,
không chỉ 5 năm gần đây mà cả 35 năm đổi mới, vẫn ―chưa đáp ứng
được yêu cầu phát triển kinh tế, xã hội‖. Đây là nhận định rất chính
xác, nhất là trong bối cảnh nền kinh tế thị trường thế giới và ở nước ta
đang chuyển qua giai đoạn phát triển mới, cuộc cách mạng khoa học công nghệ và cách mạng công nghiệp 4.0 đang làm thay đổi thế giới
ngày càng nhanh chóng, toàn cầu hóa và những vấn đề toàn cầu đang
có những biểu hiện mới, khác biệt trước đây. Nguồn nhân lực, nhất là
5
THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 5/2022
nguồn nhân lực chất lượng cao, có vai trò quyết định đối với chất
lượng, tốc độ, quy mô phát triển các lực lượng sản xuất và do đó quyết
định tốc độ phát triển mọi mặt của đất nước.
Đánh giá chung về 10 năm thực hiện Cương lĩnh xây dựng đất
nước (bổ sung, phát triển năm 2011), 10 năm thực hiện Chiến lược
phát triển kinh tế - xã hội 2011 - 2020, 30 năm thực hiện Cương lĩnh
1991 và 35 năm thực hiện công cuộc đổi mới, Văn kiện Đại hội XIII
thể hiện quan điểm nhất quán về phát triển nguồn nhân lực. Trong hơn
ba thập kỷ qua, nhất là 10 năm gần đây do chú trọng nhiều hơn vào
xây dựng con người và phát triển nguồn nhân lực nên chất lượng
nguồn nhân lực của đất nước, đặc biệt là nguồn nhân lực chất lượng
cao, đã không ngừng được nâng lên. Nhờ đó, mặc dù gặp nhiều khó
khăn, thách thức, bối cảnh không thuận lợi, nhưng kinh tế - xã hội
nước ta đã liên tục đạt được những thành tựu rất quan trọng, khá toàn
diện trên hầu hết các lĩnh vực.
Đặc biệt trong 5 năm gần đây, các thành tích dường như được
cộng hưởng và có hiệu ứng xã hội tích hợp. Tốc độ tăng trưởng kinh
tế luôn được duy trì ở mức độ khá cao so với các quốc gia trong khu
vực và trên thế giới. Việc đổi mới mô hình tăng trưởng, tái cơ cấu nền
kinh tế và thực hiện các mục tiêu chiến lược, các nhiệm vụ của kế
hoạch 5 năm đều có nhiều chuyển biến tích cực, hiệu quả, thúc đẩy sự
phát triển kinh tế - xã hội và con người.
Hiện nay, bối cảnh trong và ngoài nước đang có những thay đổi
nhanh chóng: ―Kinh tế thế giới đang lâm vào khủng hoảng, suy thoái
nghiêm trọng và có thể còn kéo dài do tác động của đại dịch Covid6
THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 5/2022
19. Các quốc gia, nhất là các nước lớn, điều chỉnh lại chiến lược phát
triển, giảm bớt sự phụ thuộc vào bên ngoài, làm thay đổi các chuỗi
cung ứng. Cạnh tranh kinh tế, chiến tranh thương mại, tranh giành thị
trường, các nguồn tài nguyên, công nghệ, nhân lực chất lượng cao, thu
hút đầu tư nước ngoài giữa các nước ngày càng quyết liệt, tác động
mạnh đến chuỗi sản xuất và phân phối toàn cầu...‖(2). Cách mạng khoa
học - công nghệ và cách mạng công nghiệp 4.0 đang làm thay đổi các
công nghệ sản xuất và đời sống xã hội một cách nhanh chóng. Toàn
cầu hóa đang có những xu thế mới với nhiều cơ hội mới xuất hiện,
nhưng thách thức cũng gia tăng, khó lường.
Đối với Việt Nam, để nắm bắt cơ hội và vượt qua thách thức đòi
hỏi phải có nguồn nhân lực đảm bảo chất lượng, đáp ứng tốt các đòi
hỏi của sự phát triển trong thực tiễn. Đại hội XIII đã xác định quan
điểm chủ đạo trong nâng cao chất lượng nguồn nhân lực giai đoạn
2021-2030 là: ―Khơi dậy mạnh mẽ tinh thần yêu nước, ý chí tự cường
dân tộc, sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc và khát vọng phát triển
đất nước phồn vinh, hạnh phúc; phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa,
sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị và của nền văn hóa, con
người Việt Nam, bồi dưỡng sức dân, nâng cao chất lượng nguồn nhân
lực, có cơ chế đột phá để thu hút, trọng dụng nhân tài, ứng dụng mạnh
mẽ khoa học và công nghệ, nhất là những thành tựu của cuộc Cách
mạng công nghiệp lần thứ tư, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, tạo động lực
mới cho phát triển nhanh và bền vững đất nước‖(3).
Quan điểm chủ đạo này thể hiện tư tưởng nhất quán và bao trùm
7
THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 5/2022
của Đảng, luôn xem con người là chủ thể của chế độ, là động lực
quyết định, là trung tâm, là mục tiêu, là nguồn lực vô giá, là thước đo
sự phát triển của xã hội và đất nước. Trong điều kiện nước ta hiện nay,
nguồn nhân lực là nguồn lực có tính đột phá cho phát triển. Nếu nguồn
nhân lực không đáp ứng được các yêu cầu của thực tiễn trong giai
đoạn phát triển mới, thì nó là điểm nghẽn, cản trở tất cả các quá trình
kinh tế - xã hội khác, khiến cho tất cả các nguồn lực khác trở nên kém
hiệu quả. Chính vì vậy, để phát triển đất nước giai đoạn 2021 - 2030
với những mục tiêu chiến lược và các nhiệm vụ cụ thể, Đại hội XIII
tiếp tục khẳng định và phát triển một cách nhất quán quan điểm chỉ
đạo về nguồn nhân lực: ―Tạo đột phá trong đổi mới căn bản, toàn diện
giáo dục và đào tạo, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, thu hút
và trọng dụng nhân tài‖ (4).
Quan điểm tạo đột phá, phát triển nguồn nhân lực được Đại hội
XIII quán triệt trong nhiều lĩnh vực, nội dung, mục tiêu cụ thể của
đường lối. Để thực hiện đổi mới mô hình tăng trưởng kinh tế, chuyển
mạnh nền kinh tế sang mô hình tăng trưởng dựa trên tăng năng suất,
trong giai đoạn 2021-2025 và đến 2030 thì rõ ràng, nước ta phải thúc
đẩy tiến bộ khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo, sử dụng tiết kiệm,
hiệu quả các nguồn lực để nâng cao chất lượng, hiệu quả và sức cạnh
tranh của nền kinh tế... Nhưng, để làm được những điều đó, tất yếu phải
dựa vào phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Việc thực hiện các
nhiệm vụ, như điều chỉnh, bổ sung, nâng cao chất lượng chiến lược,
quy hoạch, kế hoạch phát triển nền kinh tế, các ngành, lĩnh vực, các
vùng phù hợp với thực tiễn đất nước và trình độ phát triển khoa học,
8
THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 5/2022
công nghệ hiện đại trên thế giới, cũng như việc đẩy mạnh nghiên cứu,
chuyển giao, ứng dụng, phát triển, làm chủ công nghệ hiện đại; phát
triển một số sản phẩm chủ lực có thương hiệu mạnh, có uy tín trong
khu vực và thế giới; nâng cao tiềm lực khoa học và công nghệ, tạo cơ
sở đẩy mạnh chuyển đổi số nền kinh tế quốc gia và phát triển kinh tế
số,... đều phụ thuộc vào chất lượng nguồn nhân lực của đất nước.
Đại hội XIII đã cụ thể hóa việc ―thực hiện chiến lược phát triển
bền vững kinh tế biển kết hợp chặt chẽ với bảo đảm quốc phòng, an
ninh, bảo vệ chủ quyền biển, đảo, tài nguyên, môi trường biển; phòng,
chống thiên tai, tìm kiếm cứu nạn, thích ứng với biến đổi khí hậu, nâng
cao đời sống nhân dân vùng biển, đảo‖(5) gắn liền với phát triển nguồn
nhân lực. Nội dung của chủ trương phát triển kinh tế biển bao gồm cả
việc ―tổ chức tốt việc xây dựng và quản lý thống nhất quy hoạch không
gian biển quốc gia, hoàn thiện cơ chế quản lý tổng hợp và chuyên
ngành về biển, đảo. Nâng cao hiệu lực, hiệu quả thực thi pháp luật trên
biển, bảo vệ chủ quyền biển, đảo của Tổ quốc. Đẩy mạnh phát triển và
nâng cao hiệu quả các ngành kinh tế biển, các khu kinh tế, khu công
nghiệp và các đô thị ven biển‖(6); ―tăng cường nghiên cứu, ứng dụng
khoa học và công nghệ, điều tra tài nguyên, môi trường biển; xây dựng
cơ sở dữ liệu số về biển, đảo, nâng cao năng lực giám sát môi trường
biển, dự báo thiên tai, biến đổi khí hậu vùng biển, ven biển‖(7). Để triển
khai các nội dung trên, Đại hội khẳng định: ―Đẩy mạnh đào tạo nguồn
nhân lực cho kinh tế biển, nhất là nhân lực chất lượng cao‖(8) vừa được
coi như một trong các nội dung mục tiêu chiến lược trung hạn và dài
hạn, vừa được coi là phương pháp, phương thức thực hiện các mục tiêu
9
THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 5/2022
phát triển bền vững kinh tế biển.
Tiếp theo, trong chủ trương ―tiếp tục hoàn thiện thể chế, thúc
đẩy phát triển, nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp‖(9) với
các nội dung cụ thể: Đẩy nhanh việc xử lý nợ, thoái vốn, cổ phần hóa,
cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước; thúc đẩy đổi mới, nâng cao trình độ
công nghệ, áp dụng chế độ quản trị doanh nghiệp hiện đại để nâng cao
hiệu quả, đồng thời kiểm tra, giám sát chặt chẽ hoạt động của doanh
nghiệp, không để thất thoát, lãng phí vốn, tài sản nhà nước. Nhà nước
có chính sách hỗ trợ, khuyến khích phát triển các mô hình kinh tế hợp
tác, các hợp tác xã, doanh nghiệp nhỏ và vừa, kinh tế hộ, trang trại
trong nông nghiệp. Hoàn thiện thể chế thúc đẩy phát triển kinh tế tư
nhân, khuyến khích doanh nghiệp tư nhân đổi mới, nâng cao trình độ
công nghệ, v.v.. Trong những nội dung này Đại hội XIII cũng nhấn
mạnh: ―Phát triển nguồn nhân lực‖. Đó vừa là nội dung của đường lối
về phát triển doanh nghiệp, vừa là giải pháp quyết định để phát triển
các doanh nghiệp trong bối cảnh hiện nay.
Trong các chủ trương lớn với các nội dung cụ thể, như hoàn
thiện thể chế, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, phát triển kinh
tế biển, v.v.. Đại hội XIII đều nhấn mạnh đến phát triển nguồn nhân
lực. Đó vừa là một trong những nội dung của các chủ trương lại vừa là
một trong những giải pháp thực hiện các chủ trương đó. Phát triển
nguồn nhân lực là một trong những thuật ngữ tiếp tục được nhắc đến
nhiều lần trong Văn kiện Đại hội lần này. Nội dung của phát triển,
nâng cao chất lượng nguồn nhân lực được cụ thể hóa vào chương
10
THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 5/2022
trình, kế hoạch, mục tiêu phát triển của nhiều lĩnh vực, ngành, thành
phần kinh tế.
Đại hội XIII tiếp tục nhấn mạnh những nội dung lớn gắn liền với
việc phát triển, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực: ―Đổi mới căn
bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân
lực, phát triển con người‖(10). Gắn giáo dục, đào tạo với nâng cao chất
lượng nguồn nhân lực là sự tiếp tục nhất quán quan điểm từ các lần
Đại hội trước đây. Nhưng ở Đại hội XIII này ngoài việc cụ thể hóa và
nhấn mạnh thêm trong các nội dung cụ thể của từng vấn đề, lĩnh vực,
Đảng đã thể hiện tư tưởng gắn kết rõ ràng hơn giữa phát triển, nâng
cao chất lượng nguồn nhân lực, đặc biệt nguồn nhân lực chất lượng
cao, với các nội dung, các vấn đề, các chủ trương khác. Nội dung nâng
cao chất lượng nguồn nhân lực, gắn với phát triển con người, với phát
triển giáo dục, đào tạo, phát triển khoa học và công nghệ, thị trường
lao động, v.v. đều thể hiện rõ điều này:
―Nhà nước tiếp tục tăng đầu tư cho giáo dục và đào tạo gắn với
đổi mới cơ chế chính sách để nâng cao hiệu quả đầu tư. Hoàn thiện cơ
chế, chính sách để đẩy mạnh xã hội hóa giáo dục và đào tạo đúng
hướng, hiệu quả. Đầu tư thích đáng cho giáo dục và đào tạo chất
lượng cao, trình độ cao‖(11)… ―Xây dựng môi trường giáo dục lành
mạnh, kiên quyết khắc phục bệnh thành tích, ngăn ngừa và xử lý
nghiêm các tiêu cực trong giáo dục và đào tạo. Hoàn thiện và thực
hiện ổn định các phương thức đánh giá, kiểm định chất lượng giáo dục
và đào tạo, thi tốt nghiệp trung học phổ thông và tuyển sinh vào các
11
THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 5/2022
trường đại học, cao đẳng và đào tạo nghề‖(12)…; ―Phấn đấu đưa nước
ta trở thành một quốc gia mạnh về giáo dục và đào tạo ở khu vực, bắt
kịp với trình độ tiên tiến của thế giới, tham gia vào thị trường đào tạo
nhân lực quốc tế‖(13). ―Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ, đồng bộ thể chế,
chính sách ứng dụng, phát triển khoa học và công nghệ. Nâng cao
năng lực hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia, cơ cấu lại các chương
trình nghiên cứu khoa học và công nghệ theo hướng lấy doanh nghiệp
làm trung tâm, lấy phục vụ hiệu quả sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ
quốc làm mục tiêu. Rà soát, sắp xếp lại hệ thống tổ chức khoa học và
công nghệ gắn với đổi mới toàn diện chính sách nhân lực khoa học và
công nghệ‖(14). Giáo dục, đào tạo được xem là khâu quyết định trong
việc phát triển nguồn nhân lực, đặc biệt là nguồn nhân lực chất lượng
cao. Cùng với nó là thể chế, chính sách ứng dụng, phát triển khoa học
và công nghệ, hệ thống tổ chức cũng được xem là khâu rất quan trọng
trong phát triển nguồn nhân lực của đất nước.
Trong việc khai thác và sử dụng các nguồn tài nguyên, bảo đảm
an ninh sinh thái, thích ứng với biến đổi khí hậu,… vấn đề phát triển
nguồn nhân lực cũng được gắn kết, lồng nghép, phối hợp với nhau.
―Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật,
nghiên cứu cơ bản và đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao về tài
nguyên, môi trường, phòng chống, giảm nhẹ thiên tai, ứng phó với
biến đổi khí hậu‖(15).
Trong lĩnh vực quốc phòng, quân sự, an ninh, trước diễn biến mới
phức tạp, khó lường trong khu vực và thế giới, Đại hội XIII cũng gắn kết
12
THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 5/2022
các nhiệm vụ, nội dung, giải pháp về quốc phòng, an ninh với việc phát
triển nguồn nhân lực: ―Tiếp tục đổi mới cơ chế, chính sách, nâng cao
chất lượng thu hút, đào tạo nhân tài, nguồn nhân lực chất lượng cao đáp
ứng yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới‖(16).
Với chủ trương ―phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc‖,
Đại hội cũng khẳng định: Một trong những nội dung và giải pháp chủ
yếu để ―Phát huy truyền thống, tiềm năng, thế mạnh và tinh thần làm
chủ, khát vọng vươn lên của các tầng lớp phụ nữ. Xây dựng người phụ
nữ Việt Nam thời đại mới‖ là ―nâng cao chất lượng nguồn nhân lực
nữ, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững và hội nhập quốc tế‖(17).
Như vậy, tinh thần, tư tưởng chung của Đại hội là để thực hiện
các mục tiêu chiến lược, các nhiệm vụ và kế hoạch, các định hướng
phát triển, thì giải pháp phát triển nguồn nhân lực, nâng cao chất
lượng nguồn nhân lực là giải pháp chung, bao trùm, là vấn đề chiến
lược. Nhưng đó cũng là giải pháp cho từng lĩnh vực, cho từng ngành,
từng mục tiêu, nhiệm vụ trong giai đoạn hiện nay. Điều này, một mặt,
xuất phát từ cơ sở khoa học về tầm quan trọng, ý nghĩa và vai trò
quyết định của nhân lực trong sự phát triển kinh tế, xã hội và đất nước
nói chung; mặt khác, xuất phát từ tình hình thực tế của đất nước sau
35 năm đổi mới và bối cảnh hiện thời đòi hỏi. Kinh nghiệm của các
quốc gia phát triển nhanh trong khu vực và trên thế giới nhiều thập kỷ
qua cho thấy, phát triển nguồn nhân lực, nhất là nhân lực chất lượng
cao, là đòn bẩy đột phá cho sự phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, khoa
học và công nghệ, v.v..
13
THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 5/2022
Trong quá trình thảo luận Dự thảo Báo cáo chính trị của Đại hội
XIII, đã có nhiều ý kiến khác nhau khi đề xuất các đột phá chiến lược.
Những đề xuất về đột phá chiến lược mới như khoa học và công nghệ,
rất có giá trị và ý nghĩa, được lồng ghép vào các nội dung của ba đột
phá chiến lược đã được xác định từ các kỳ Đại hội trước đây. Tại Đại
hội XIII, Đảng ta vẫn xác định đột phá chiến lược thứ hai là: ―Phát triển
nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao‖(18). Nội dung
của đột phá về nguồn nhân lực được xác định tại Đại hội này là: ―Ưu
tiên phát triển nguồn nhân lực cho công tác lãnh đạo, quản lý và các
lĩnh vực then chốt, trên cơ sở nâng cao, tạo bước chuyển biến mạnh
mẽ, toàn diện, cơ bản về chất lượng giáo dục, đào tạo, gắn với cơ chế
tuyển dụng, sử dụng, đãi ngộ nhân tài, đẩy mạnh nghiên cứu, chuyển
giao, ứng dụng và phát triển mạnh khoa học và công nghệ, đổi mới
sáng tạo; khơi dậy khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc,
phát huy giá trị văn hóa, sức mạnh con người Việt Nam, tinh thần đoàn
kết, tự hào dân tộc trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc‖(19).
Như vậy, nội dung phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao đã
được Đại hội XIII làm rõ thêm, đó là ưu tiên phát triển nguồn nhân lực
cho công tác lãnh đạo quản lý và các lĩnh vực then chốt. Điều này là
hoàn toàn chính xác và phù hợp với thực tế phát triển đất nước ta hiện
nay. Phát triển nguồn nhân lực là nhiệm vụ thường xuyên, liên tục để
có thể phát triển kinh tế, xã hội trong bối cảnh nước ta cần phát triển
nhanh để rút bớt khoảng cách tụt hậu so với các quốc gia phát triển
khác. Thực tế nước ta hiện nay cho thấy nhân lực còn nhiều lao động
thủ công, nhân lực lao động phổ thông đông, tỷ lệ được đào tạo nghề
14
THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 5/2022
lại thấp, thể lực yếu, thiếu và yếu nhiều phẩm chất xã hội, kỹ lực(20)
hạn chế nhiều. Do vậy, không có sự đột phá trong phát triển nguồn
nhân lực, đặc biệt là nguồn nhân lực chất lượng cao, thì các mục tiêu
phát triển của quốc gia ở các giai đoạn đến năm 2025, năm 2030, năm
2045 khó có thể đạt được.
Theo chúng tôi, cấu trúc nguồn nhân lực chất lượng cao, ít nhất
bao hàm ba bộ phận: Các nhà quản lý cấp cao, tầng lớp trí thức và đội
ngũ doanh nhân. Nếu một trong ba bộ phận này chưa đáp ứng được các
yêu cầu, đòi hỏi của sự phát triển quốc gia thì nhiều vấn đề xã hội bất
cập sẽ nảy sinh, ưu tiên phát triển nguồn nhân lực cho công tác lãnh đạo
quản lý và các lĩnh vực then chốt trong giai đoạn hiện nay thực sự là
mục tiêu chiến lược và là nhiệm vụ đặc biệt cấp thiết. Ba bộ phận cấu
thành nguồn nhân lực nói trên sẽ tạo thành ―cỗ xe tam mã‖ kéo toàn bộ
nền kinh tế và đời sống xã hội tiến lên phía trước. Ba bộ phận này gắn
kết, thống nhất và nếu đồng tâm hiệp lực thì toàn bộ nền kinh tế và sự
phát triển của đất nước có thể diễn ra nhanh, mạnh, bền vững(21).
Mặc dù đã đạt được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử,
tạo thế và đà chưa từng có để phát triển, song, nền kinh tế nước ta vẫn
còn rất nhiều hạn chế, yếu kém, khó khăn, thách thức và rủi ro. Đến
nay, nước ta chưa trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại
như mục tiêu và kế hoạch đã đặt ra. Nước ta cũng chưa thu hẹp được
khoảng cách phát triển, thậm chí có nguy cơ dãn cách xa so với các
nước công nghiệp phát triển. Năng suất, chất lượng và sức cạnh tranh
của nền kinh tế chưa cao trong bối cảnh cách mạng khoa học - công
15
THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 5/2022
nghệ và cách mạng công nghiệp 4.0 ngày càng phát triển mạnh. Ba
đột phá chiến lược đã xác định từ gần 20 năm nay chưa có những đột
phá thực sự. Chất lượng nguồn nhân lực, nhất là nhân lực chất lượng
cao, chưa đáp ứng yêu cầu của thực tiễn. Đây chính là điểm nghẽn của
các điểm nghẽn, là nút thắt của các nút thắt đối với sự phát triển kinh
tế hiện nay. Thực tế cho thấy, ở nhiều nơi, nhiều lĩnh vực, do nhân lực
có chất lượng thấp về chuyên môn, nghiệp vụ, hoặc các phẩm chất đạo
đức, tư tưởng chính trị, trách nhiệm xã hội suy giảm,... nên dẫn đến tệ
tham nhũng, chất lượng sản phẩm làm ra kém, thực hiện tiến độ công
việc không đảm bảo, hiệu quả thấp, v.v.. Vì vậy, trong chiến lược phát
triển đất nước giai đoạn 2021- 2030, Đại hội XIII tiếp tục khẳng định,
nhấn mạnh và bổ sung nội dung mới cho đột phá chiến lược về nguồn
nhân lực, cụ thể hóa các nội dung đó vào nhiều lĩnh vực then chốt. Đối
với lĩnh vực khoa học và công nghệ, Đại hội XIII nhấn mạnh và bổ
sung nội dung phát triển nguồn nhân lực như sau: ―Tiếp tục phát triển
toàn diện nguồn nhân lực, khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo gắn
với khơi dậy khát vọng phát triển đất nước, lòng tự hào dân tộc, ý chí
tự cường và phát huy giá trị văn hóa, con người Việt Nam‖(22).
Với lĩnh vực giáo dục và đào tạo, Đại hội XIII đã bổ sung nội
dung quan điểm về phát triển nguồn nhân lực: ―Đẩy nhanh thực hiện
đổi mới căn bản, toàn diện và nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo,
trọng tâm là hiện đại hóa và thay đổi phương thức giáo dục, đào tạo,
nhất là giáo dục đại học, giáo dục nghề nghiệp. Chú trọng đào tạo
nhân lực chất lượng cao, phát hiện và bồi dưỡng nhân tài; có chính
sách vượt trội để thu hút, trọng dụng nhân tài, chuyên gia cả trong và
16
THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ SỐ 5/2022
ngoài nước. Xây dựng đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý, công chức có
phẩm chất tốt, chuyên nghiệp, tận tụy, phục vụ nhân dân‖(23). Như
vậy, lĩnh vực giáo dục - đào tạo được xem là lĩnh vực chủ yếu, tiên
phong, có vai trò đặc biệt đối với việc phát triển nguồn nhân lực, trong
đó có nguồn nhân lực chất lượng cao, nhằm tạo đột phá trong phát
triển nguồn nhân lực. Trong bối cảnh hiện nay, vai trò, nhiệm vụ đó
càng trở nên quan trọng và bức thiết để ―đáp ứng yêu cầu nhân lực
chất lượng cao của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư và hội
nhập quốc tế‖(24).
Việc phát triển, tạo đột phá về chất lượng nguồn nhân lực phải
gắn liền với việc ―xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện,
có sức khỏe, năng lực, trình độ, có ý thức, trách nhiệm cao đối với bản
thân, gia đình, xã hội và Tổ quốc. Đẩy mạnh phát triển nguồn nhân
lực, nhất là nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu của cuộc Cách
mạng công nghiệp lần thứ tư và hội nhập quốc tế. Phát triển đội ngũ
chuyên gia, nhà khoa học đầu ngành; chú trọng đội ngũ nhân lực kỹ
thuật, nhân lực số, nhân lực quản trị công nghệ, nhân lực quản lý,
quản trị doanh nghiệp; nhân lực quản lý xã hội và tổ chức cuộc sống,
chăm sóc con người. Đổi mới chế độ tuyển dụng, sử dụng, trọng dụng
nhân tài trong quản lý, quản trị nhà nước, khoa học, công nghệ và đổi
mới sáng tạo‖(25).
Phát triển, tạo đột phá về chất lượng nguồn nhân lực không thể
tập trung chỉ vào giáo dục, đào tạo ―ở trình độ‖ đại học và sau đại học,
mà phải ở tất cả các cấp độ, các lĩnh vực. Điều này được Đại hội XIII
17
- Xem thêm -
.PDF 
280 
1 
68 
