Tài liệu đánh giá kết quả điều trị bước một của thuốc erlotinib trên bệnh nhân ung thư phổi không tế bào nhỏ tại bệnh viện k

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y HÀ NỘI NGUYỄN THANH HOA ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ BƯỚC MỘT CỦA THUỐC ERLOTINIB TRÊN BỆNH NHÂN UNG THƯ PHỔI KHÔNG TẾ BÀO NHỎ TẠI BỆNH VIỆN K LUẬN VĂN THẠC SĨ Y HỌC HÀ NỘI -2019 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y HÀ NỘI NGUYỄN THANH HOA ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ BƯỚC MỘT CỦA THUỐC ERLOTINIB TRÊN BỆNH NHÂN UNG THƯ PHỔI KHÔNG TẾ BÀO NHỎ TẠI BỆNH VIỆN K Chuyên ngành: Ung thư Mã số: 60720149 LUẬN VĂN THẠC SĨ Y HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: 1.PGS.TS.LÊ VĂN QUẢNG 2. TS. ĐỖ HÙNG KIÊN HÀ NỘI - 2019 LỜI CẢM ƠN Với lòng kính trọng và b́ít ơn sâú sắc, tôíi x́in gử́i lới cảm ơn châun thành tới PGS.TSS.Tê& Văn Q́ảng – Phón Ǵiámm đốc Bệnh v́iện K, chủn nh́iệm Bộ môin Ung thư Sroương Đạ́i ḥc Y Hà Nộ́i,SS.T Đỗ Hùng Ḱi&n, troưởng khoa Nộ́i 1, là những ngưới thầy đã tận tình hương dẫn và ǵiúp đỡ tôíi troong q́ám troình thực h́iện đề tà́i ngh́i&n cứ́ và hoàn thành ĺận vănT Sôíi x́in bày tỏ lòng b́ít ơn tới cámc thầy côi troong Hộ́i đồng đã cho tôíi những nhận xét, và ý ḱín đónng gónp q́ý báḿ để hoàn th́iện ĺận văn nàyT Sôíi x́in bày tỏ lòng b́ít ơn tới: - Ban Ǵiámm h́iệ́ Sroương Đạ́i ḥc Y Hà Nộ́iT - Phòng Đào tạo sá Đạ́i ḥc Sroương Đạ́i ḥc Y Hà Nộ́iT - Bộ môin Ung thư, Sroương Đạ́i ḥc Y Hà Nộ́iT - Ban Ǵiámm đốc Bệnh v́iện KT - Cámc khoa, phòng củna Bệnh v́iện KT Ćố́i cùng, tôíi x́in troâun trọng b́ít ơn: cámc bạn bè đồng ngh́iệp, những ngưới thâun troong ǵia đình đã động v́i&n khích lệ tôíi troong śốt q́ám troình thực h́iện ĺận văn nàyT X́in troâun trọng cảm ơn Hà Nộ́i, ngày thámng năm 2019 Tác giả luận văn Nguyễn Thanh Hoa LỜI CAM ĐOAN Tôi là Nguyễn Thanh Hoa, học viên Cao học khóa 26 Trường Đại học Y Hà Nội, chuyên ngành Ung thư, xin cam đoan: 1. Đây là luận án do bản thân tôi trực tiếp thực hiện dưới sự hướng dẫn của PGS.TS Lê Văn Quảng và TS. Đỗ Hùng Kiên. 2. Công trình này không trùng lặp với bất kỳ nghiên cứu nào khác đã được công bố tại Việt Nam. 3. Các số liệu và thông tin trong nghiên cứu là hoàn toàn chính xác, trung thực và khách quan, đã được xác nhận và chấp thuận của cơ sở nơi nghiên cứu. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm trước pháp luật về những cam kết này. Hà Nộ́i, ngày thámng năm 2019 Người viết cam đoan Nguyễn Thanh Hoa DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT AJCC BMI American Joint Commitee on Cancer (Hiệp hội ung thư Hoa Kì) Chỉ số khối cơ thể BN Bệnh nhân CS Cộng sự CR Complete response (Đáp ứng hoàm toàn) CT Computerized tomography (Cắt lớp vi tính) ĐƯHT Đáp ứng hoàn toàn ĐƯMP Đáp ứng một phần ECOG Eastern Cooperative Oncology Group (Nhóm hợp tác nghiên cứu ung thư) EGFR Epidermal growth factor receptor (Thụ thể yếu tố phát triển biểu mô) IARC International Agency for Research on Cancer (Tổ chức nghiên cứu Ung thư quốc tế) KTLN Kích thước lớn nhất MBH Mô bệnh học MRI Chụp cộng hưởng từ NCCN National Comprehensive Cancer Network NCI National cancer institute (Viện Ung thư quốc gia) PFS Progression Free Survival (Thời gian sống thêm bệnh không tiến triển) PS Performance status (Chỉ số toàn trạng) PD Progressive disease (Bệnh tiến triển) PR Partial response (Đáp ứng một phần) RECIST Response Evaluation Criteria for Solid Tumors (Tiêu chuẩn đánh giá đáp ứng khối u đặc) TKI Tyrosine kinase inhibitor (Chất ức chế hoạt tính tyrosine kinase) TDKMM Tác dụng không mong muốn UICC Union for International cancer control (Hiệp hội phòng chống ung thư quốc tế) UTP Ung thư phổi UTPKTBN Ung thư phổi không tế bào nhỏ STKTT Sống thêm không tiến triển WHO World Health Organization (Tổ chức y tế thế giới) MỤC LỤC ĐẶT VẤN ĐỀ..................................................................................................1 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU........................................................3 1.1. Dịch tễ học ung thư phổi 3 1.2. Bệnh sinh và các yếu tố nguy 4 1.3. Chẩn đoán Ung thư phổi 1.3.1. Triệu chứng lâm sàng 5 5 1.3.2. Triệu chứng cận lâm sàng 1.3.3. Chẩn đoán xác định 9 1.3.4. Chẩn đoán giai đoạn 9 7 1.4. Điều trị ung thư phổi không tế bào nhỏ 1.4.1. Điều trị theo giai đoạn 12 12 1.4.2. Điều trị giai đoạn tiến xa IIIB, IV 13 1.5. Vai trò của con đường tín hiệu EGFR trong cơ chế bệnh sinh và điều trị ung thư phổi 14 1.5.1. Thụ thể yếu tố phát triển biểu mô 14 1.5.2. Cơ chế tác dụng của thuốc EGFR TKIs 15 1.5.3. Các phương pháp xét nghiệm đột biến gen EGFR hiện nay 15 1.5.4 Đột biến EGFR và cácTKIs 16 1.6. Một số nghiên cứu về điều trị thuốc Erlotinib bước một trong điều trị ung thư phổi 17 1.7. Thuốc sử dụng trong nghiên cứu 19 Chương 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.............21 2.1. Đối tượng nghiên cứu 21 2.1.1. Tiêu chuẩn lựa chọn bệnh nhân 21 2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ 21 2.2. Phương pháp nghiên cứu22 2.2.1. Thiết kế nghiên cứu 22 2.2.2. Cỡ mẫu nghiên cứu. 22 2.3. Các bước tiến hành nghiên cứu 22 2.3.1. Thu thập thông tin trước điều trị 22 2.3.2 Điều trị 24 2.3.3. Theo dõi sau điều trị25 2.4. Kỹ thuật và công cụ thu thập số liệu 30 2.5. Phân tích và xử lý số liệu 2.6. Đạo đức nghiên cứu 30 30 Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU........................................................32 3.1. Đặc điểm bệnh nhân nhóm nghiên cứu 32 3.1.1. Đặc điểm lâm sàng 32 3.1.2. Đặc điểm cận lâm sàng 3.2. Kết quả điều trị 37 41 3.2.1. Đặc điểm về phương pháp điều trị 3.2.2. Đáp ứng điều trị 42 41 3.2.3. Thời gian sống thêm bệnh không tiến triển 3.3. Tác dụng không mong muốn 45 59 3.3.1. Tác dụng không mong muốn trên da 59 3.3.2. Tác dụng không mong muốn trên hệ tiêu hóa 60 3.3.3. Tác dụng không mong muốn trên hệ huyết học 3.3.4. Tác dụng không mong muốn trên gan thận 60 61 3.3.5. Phân bố và mức độ các tác dụng không mong muốn 61 Chương 4: BÀN LUẬN.................................................................................62 4.1. Một số đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng 62 4.1.1. Tuổi và giới 62 4.1.2. Tiền sử hút thuốc 63 4.1.3. Tiền sử mắc các bệnh lý nội khoa63 4.1.4. Chỉ số toàn trạng (PS) và chỉ số khối cơ thể (BMI) trước điều trị 64 4.1.5. Lý do vào viện 65 4.1.6. Thời gian xuất hiện triệu chứng đầu tiên đến khi nhập viện 65 4.1.7. Các triệu chứng lâm sàng thường gặp 4.1.8. Đặc điểm cận lâm sàng 66 68 4.2. Đánh giá kết quả điều trị 71 4.2.1. Đặc điểm phương pháp điều trị 4.2.2. Đáp ứng điều trị 71 72 4.2.3. Thời gian sống thêm bệnh không tiến triển 4.3. Tác dụng không mong muốn 82 75 4.3.1. Phân bố các tác dụng không mong muốn 4.3.2. Tác dụng phụ trên da 82 82 4.3.3 Tác dụng phụ trên hệ tiêu hóa 84 4.3.4. Tác dụng phụ trên hệ huyết học 85 4.3.5. Tác dụng phụ trên gan thận 86 KẾT LUẬN....................................................................................................87 KIẾN NGHỊ...................................................................................................89 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1. Phân giai đoạn bệnh UTPKTBN theo AJCC 2017.....................11 Bảng 3.1. Đặc điểm tiền sử hút thuốc.........................................................33 Bảng 3.2. Tiền sử mắc bệnh nội khoa.........................................................33 Bảng 3.3. Đặc điểm về chỉ số toàn trạng.....................................................34 Bảng 3.4. Chỉ số khối cơ thể ......................................................................34 Bảng 3.5. Lý do vào viện.............................................................................35 Bảng 3.6. Các triệu chứng lâm sàng thường gặp.........................................36 Bảng 3.7. Phân bố kích thước u nguyên phát..............................................37 Bảng 3.8. Vị trí u nguyên phát....................................................................37 Bảng 3.9. Tình trạng di căn hạch vùng........................................................38 Bảng 3.10. Vị trí di căn.................................................................................38 Bảng 3.11. Số lượng cơ quan di căn..............................................................39 Bảng 3.12. Xét nghiệm đột biến....................................................................39 Bảng 3.13. Đặc điểm về chất chỉ điểm u trong huyết thanh..........................40 Bảng 3.14. Số tháng sử dụng thuốc...............................................................41 Bảng 3.15. Các phương pháp điều trị phối hợp.............................................41 Bảng 3.16. Đáp ứng khách quan...................................................................42 Bảng 3.17. Liên quan đáp ứng khách quan với TDKMM thuốc...................43 Bảng 3.18. Liên quan đáp ứng khách quan với vị trí di căn..........................43 Bảng 3.19. Liên quan đáp ứng khách quan với một số yếu tố khác..............44 Bảng 3.20. Sống thêm bệnh không tiến triển................................................45 Bảng 3.21. Sống thêm bệnh không tiến triển theo tuổi.................................46 Bảng 3.22. Sống thêm bệnh không tiến triển theo giới.................................47 Bảng 3.23. Sống thêm bệnh không tiến triển theo tiền sử hút thuốc.............48 Bảng 3.24. Sống thêm bệnh không tiến triển theo chỉ số toàn trạng.............49 Bảng 3.25. Sống thêm bệnh không tiến triển theo đột biến EGFR...............50 Bảng 3.26. Sống thêm bệnh không tiến triển theo số cơ quan di căn............51 Bảng 3.27. Thời gian sống thêm bệnh không tiến triển theo di căn não.......52 Bảng 3.28. Sống thêm bệnh không tiến triển nhóm bệnh nhân di căn não...53 Bảng 3.29. Sống thêm bệnh không tiến triển theo mức độ đáp ứng.............54 Bảng 3.30. Sống thêm bệnh không tiến triển theo TDKMM nổi ban da......55 Bảng 3.31. Phân tích các yếu tố liên quan đến thời gian sống thêm bệnh không tiến triển...........................................................................56 Bảng 3.32. Phân tích đa biến các yếu tố liên quan đến thời gian sống thêm bệnh không tiến triển...................................................................57 Bảng 3.33. Thời gian sống thêm bệnh không tiến triển PFS1 và PFS2........59 Bảng 3.34. Tác dụng không mong muốn trên da..........................................59 Bảng 3.35. Tác dụng không mong muốn trên hệ tiêu hóa.............................60 Bảng 3.36. Tác dụng không mong muốn trên huyết học...............................60