Tài liệu Chuyên đề bồi dưỡng hsg địa 10

gv: ph¹m v¨n quang trêng thpt mai ch©u chuyªn ®Ò BåI D¦ìNG HäC SINH GIáI bai 1: vò trô. c¸c chuyÓn ®éng chÝnh cña tr¸i ®Êt vµ hÖ qu¶ cña nã I. Khaùi quaùt veà Vuõ Truï. Heä Maët Trôøi, Traùi Ñaát trong heä Maët Trôøi 1. Vuõ Truï - Vuõ Truï laø khoûang khoâng gian voâ taän chöùa haøng traêm tyû Thieân Haø - Thieân Haø chöùa heä Maët Trôøi ñöôïc goïi laø daæ Ngaân Haø 2. Heä Maët Trôøi - Heä Maët Trôøi hình thaønh caùch ñaây 4-5 tæ naêm. - Heä Maët Trôøi goàm coù Maët Trôøi ôû trung taâm cuøng caùc thieân theå chuyeån ñoäng xung quanh. - Caùc thieân theå chuyeån ñoäng theo hình elip vaø höôùng ngöôïc chieàu kim ñoàng hoà à. - Chín haønh tinh trong heä Maët Trôøi : Thuûy tinh, Kim tinh, Traùi Ñaát , Hoûa tinh, Moäc tinh, Thoå tinh , Thieân Vöông tinh, Haûi Vöông tinh vaø Dieâm vöong Tinh. 3. Traùi Ñaát trong heä Maët Trôøi - Trong Heä Maët trôøi Traùi Ñaát ôû vò trí thöù 3, khoûang caùch trung bình töø Traùi Ñaát ñeán Maët Trôøi laø 149,6 trieäu km, - khoûang caùch naøy cuøng vôùi söï töï quay giuùp Traùi Ñaát nhaän ñöôïc löôïng nhieät vaø aùnh saùng phuø hôïp vôùi söï soáng. - Traùi Ñaát vöøa töï quay quanh truïc vöøa quay xung quanh Maët Trôøi. 4. Caùc chuyeån ñoäng chính cuûa traùi ñaát * Chuyeån ñoäng tuï quay quanh truïc - TÑ tuï quay quanh moät truïc (töôûng töôûng) nghieâng 66033’ so voùi maït phaûng quyõ ñaïo. - Thoøi gian TÑ tuï quay quanh moät voøng laø 24h (1ngaøy ñeâm) - Quay theo huôùng töø T-Ñ - Trong khi tuï quay coù hai ñieåm khoâng thay ñoåi vò trí laø: Ñieåm cöïc Baéc vaø Cöïc Nam. * Chuyeån ñoäng xung quanh maët troøi - Chuyeån ñoäng theo quyõ ñaïo hình Elip - Toác ñoï chuyeån ñoâng laø 29,8km/s - Höôùng ngöôïc chieàu kim ñoàng hoà - Thoøi gian quay heát voøng treân quyõ ñaïo laø 365 ngaøy 6h - Truïc khoâng ñoåi phöông khi chuyeån ñoäng I. Heä quaû cuûa vaän ñoäng töï quay cuûa Traùi Ñaát. 1. Söï luaân phieân ngaøy vaø ñeâm. - Do Traùi Ñaát coù hình caàu neân sinh ra ngaøy vaø ñeâm gv: ph¹m v¨n quang trêng thpt mai ch©u - Do traùi ñaát töï quay quanh truïc neân coù hieän töôïng luaân phieân ngaøy vaø ñeâm 2. Giôø treân Traùi Ñaát vaø ñöôøng ñoåi ngaøy quoác teá. - Giôø ñòa phöông (giôø maët trôøi) : Taïi moät thôøi ñieåm caùc ñòa phöông thuoäc caùc kinh tuyeán khaùc nhau seõ coù giôø khaùc nhau. - Traùi ñaát ñöôïc chia laøm 24 muùi giôø, moãi muùi gioø roäng 150 kinh tuyeán - Vieät Nam thuoäc muùi gioø soá 7 - Muùi giôø 12 oû kinh tuyeán 1200 laøm ñöôøng chuyeån ngaøy quoác teá - Giôø quoác teá : Giôø ôû muùi giôø soá 0 ñöôïc laáy laøm giôø quoác teá hay giôø GMT 3. Söï leäch höôùng chuyeån ñoäng cuûa caùc vaät theå - Do Traùi Ñaát töï quay töø Taây sang Ñoâng neân caùc vaât theå chuyeån ñoäng treân beà maët Traùi Ñaát ñeàu bò leäch höôùng so vôùi chuyeån ñoäng ban ñaàu. Ñoù laø löïc Coriolit . - BBC vaät theå chuyeån ñoäng bò leäch veà beân phaûi - NBC vaät theå chuyeån ñoäng bò leäch veà beân traùi - Löïc Coriolit taùc ñoäng maïnh tôùi höôùng chuyeån ñoäng cuûa caùc khoái khí, doøng bieån… 1; Bài tập về múi giờ: Câu1 Một trận bóng đá của giải vô địch thế giới ở Hàn Quốc diễn ra vào lúc 13 giờ ngày 01.06.2002 được truyền hình trực tiếp. Tính giờ truyền hình trực tiếp tại các kinh độ ở các quốc gia sau đây: VỊ TRÍ HÀN VIỆT ANH LB ÚC ÁCHENTINA HK QUỐC NAM NGA (LỐTANGIƠLÉT) Kinh độ Múi giờ Giờ Ngày Tháng VỊ TRÍ Kinh độ Múi giờ Giờ Ngày Tháng 1200 Đ 1050 Đ 00 Đ 8 13 giờ 01.06 2002 450 Đ 1500 Đ 600 T 1200 T ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? Bài giải HÀN VIỆT ANH LB ÚC ÁCHENTINA QUỐC NAM NGA 1200 Đ 1050 Đ 00 Đ 450 Đ 1500 Đ 600 T 8 13 giờ 12 giờ 5 giờ 8 giờ 15 giờ 1 giờ 01.06 01.06 01.06 01.06 01.06 01.06 2002 Caâu2 HK (LỐTANGIƠLÉT) 1200 T 21 giờ 31.05 gv: ph¹m v¨n quang trêng thpt mai ch©u A-Một bức điện được đánh từ Hà Nội (múi giờ số 7) đến Niu-I-oóc (múi giờ số 19) vào hồi 9 giờ ngày 02.03.2007, một giờ sau thì trao cho người nhận, lúc ấy là mấy giờ, ngày nào ở Niu-I-oóc? B-Điện trả lời được đánh từ Niu-I-oóc hồi 1 giờ ngày 02.03.2007, một giờ sau thì trao cho người nhận, lúc đó là mấy giờ ở Hà Nội ? Giaûi A-Niu-I-oóc cách Hà Nội: 19-7 =12 múi giờ -Khi Hà Nội là 9 giờ ngày 02.03.2007 thì Niu-I-oóc sẽ là 21 giờ ngày 01.03.2007. -Một giờ sau trao cho người nhận, lúc đó là: 21 giờ +1 giờ = 22 giờ ngày 01.03.2007. B-Khi Niu-I-oóc vào lúc 1 giờ ngày 02.03.2007 thì ở Hà Nội sẽ là 13 giờ ngày 02.03.2007. -Một giờ sau trao cho người nhận, lúc đó sẽ là :13 giờ +1 giờ = 14 giờ ngày 02.03.2007. II. HEÄ QUAÛ CHUYEÅN ÑOÄNG XUNG QUANH MAËT TRÔØI CUÛA TRAÙI ÑAÁT 1. Chuyeån ñoäng bieåu kieán haøng naêm cuõa maët trôøi - Laø chuyeån ñoäng khoâng coù thaät cuûa Maët Trôøi haøng naêm giöõa 2 chí tuyeán. - Nguyeân nhaân : Truïc Traùi Ñaát nghieâng khoâng ñoåi phöông khi chuyeån ñoäng quanh Maët Trôøi 2. Hieän töôïng muøa - Khaùi nieäm: Muøa laø khoûang thôøi gian trong moät naêm coù nhöõng ñaëc ñieåmrieâng veà thôøi tieát vaù khí haäu - Nguyeân nhaân: + Do truïc Traùi Ñaát nghieâng vaø khoâng ñoåi phöông khi chuyeån ñoäng quanh Maët Trôøi neân coù thôøi kì BBC ngaõ veà phía Maët Trôøi vaø coù thôøi kì NBC ngaõ veà phía Maët Trôøi laøm cho thôøi gian chieáu saùng vaø löôïng nhieät nhaän ñöôïc thay ñoåi gaây ra caùc muøa. - Trong naêm coù 4 muøa: + Xuaân phaân (21-3) + Haï Chí (22-6) +Thu phaân (23-9) + Ñoâng chí (22/12) - Ôû NBC 4 muøa dieãn ra ngöôïc laïi vôùi BBC gv: ph¹m v¨n quang trêng thpt mai ch©u 3. Ngaøy, ñeâm daøi ngaén theo muøa - Từ 21- 03 đến 23 - 09 BBC ngã về phía mặt trời do đó ngày dài hơn đêm. NBC ngược lại - Từ 23 - 09 đến 21-03 NBC ngã về phía mặt trời do đó có ngày dài hơn đêm. BBC ngược lại - Ôû xích ñaïo ñoä daøi ngaøy ñeâm luoân baèng nhau . - caøng xa xích ñaïo veà 2 cöïc ñoä daøi ngaøy ñeâm caøng cheânh leäch. - Töø 2 voøng cöï c veà hai cöïc coù hieän töôïng ngaøy ñeâm daøi 24 giôø . - Taïi 2 cöïc soá ngaøy hoaëc ñeâm daøi 24 giôø keùo daøi 6 thaùng. Baøi taäp veà goùc nhaäp xaï Baøi Taäp1 BCB BCN Thời gian Góc chiếu sáng Mùa Độ dài ngày,đêm Góc chiếu sáng Mùa Độ dài ngày,đêm 21/3 đến 23/9 23/9 đến 21/3 Tại 21/3 và 23/9 BCB Thời gian Góc chiếu sáng 21/3 đến 23/9 23/9 đến 21/3 Tại 21/3 và 23/9 BCN Góc chiếu sáng Mùa Độ dài ngày,đêm Ngày> đêm nhỏ Thu, đông Ngày < đêm Thu, đông Ngày < đêm Lớn Xuân, hạ Ngày> đêm Bằng nhau Bằng nhau ở 2 bán Xuân, thu Ngày = đêm ở 2 bán Thu, xuân cầu cầu Ngày = đêm Mùa Độ dài ngày,đêm Lớn Xuân, hạ nhỏ Baøi Taäp 2 So sánh độ dài ngày, đêm của các địa điểm 66033’ Bắc 23027’ Bắc Ngày 22/6 Ngày 22/12 gv: ph¹m v¨n quang trêng thpt mai ch©u 00 23027’ Nam 66033 Nam Giaûi So sánh độ dài ngày, đêm của các địa điểm Ngày 22/6 Ngày 22/12 66033’ Bắc Ngày trắng Đêm trắng 23027’ Bắc Ngày > đêm Ngày < đêm 00 Ngày = đêm Ngày = đêm 23027’ Nam Ngày < đêm Ngày > đêm 66033 Nam Đêm trắng Ngày trắng Baøi3 Tính góc nhập xạ lúc Mặt trời lên cao nhất(giữa trưa) vào các ngày 21/3-22/6-23/9-22/12 của các vĩ độ theo bảng sau đây: VĨ ĐỘ GÓC NHẬP XẠ 21-03 22-06 23-09 22-12 CỰC BẮC VÒNG CỰC BẮC CT BẮC XÍCH ĐẠO CT NAM VÒNG CỰC NAM CỰC NAM VĨ ĐỘ CỰC BẮC VÒNG CỰC BẮC CT BẮC XÍCH ĐẠO CT NAM VÒNG CỰC NAM 21-03 0 00’ 230 27’ 660 33’ 900 00’ 660 33’ 23 027’ Giaûi GÓC NHẬP XẠ 22-06 23-09 23 27’ 0 00’ 0 46 54’ 230 27’ 900 00’ 660 33’ 660 33’ 900 00’ 43006’ 660 33’ 00 00’ 230 27’ 22-12 Không 00 00’ 430 06’ 660 33’ 900 00’ 460 54’ gv: ph¹m v¨n quang trêng thpt mai ch©u 0 CỰC NAM 0 00’ Không 0 0 00’ 230 27’ Bµi tËp 6: Cho biết những địa điểm sau đây, Mặt trời sẽ lên thiên đỉnh vào những ngày tháng năm nào trong năm ( cho sai số là ± 1 ngày ) ĐỊA ĐIỂM VÀ VĨ ĐỘ NGÀY MẶT TRỜI LÊN THIÊN ĐỈNH LẦN 1 LẦN 2 CẦN THƠ (100 02ÀB) NHA TRANG (120 15ÀB) HUẾ ( 160 26ÀB) HÀ NỘI (210 02À B) TP.HCM (100 47À B) CÔNG THỨC TÍNH GÓC NHẬP XẠ - VÀO NGÀY 21/3 VÀ NGÀY 23/9 h = 900 – x + Nếu x ở Bắc bán cầu (nội chí tuyến) h = 900 – ( 23027-’x) + Nếu x ở Bắc bán cầu (ngoại chí tuyến) h = 900 – (x -23027 ) + Nếu x ở Nam bán cầu h = 900 – (23027+’x) - Ngày 22/12 + Nếu x ở Nam bán cầu (nội chí tuyến) h = 900 – ( 23027-’x) + Nếu x ở Nam bán cầu (ngoại chí tuyến) h = 900 – (x -23027 ) + Nếu x ở Bắc bán cầu h = 900 – (23027+’x) D¹ng bµi tËp tÝnh MT lªn thiªn ®Ønh - X¸c ®Þnh thêi gian MT lªn thiªn ®Ønh ë xÝch ®¹o (21/3 vµ 23/9), chÝ tuyÕn b¾c (22/6), chÝ tuyÕn nam (22/12). gv: ph¹m v¨n quang - Thêi gian di chuyÓn cña MT tõ X§ ®Õn CTB lµ : 93 ngµy. - Thêi gian di chuyÓn cña MT tõ CTB ®Õn X§ lµ : 93 ngµy - Thêi gian di chuyÓn cña MT tõ X§ ®Õn CTN lµ : 91 ngµy - Thêi gian di chuyÓn cña MT tõ CTN ®Õn X§ lµ : 89 ngµy - TÝnh thêi gian di chuyÓn cña MT trong 1 ngµy. C©u 1 : TÝnh MT lªn thiªn ®Ønh ë c¸c vÜ ®é sau : VÜ ®é Ngµy MT lªn thiªn ®Ønh LÇn 1 LÇn 2 CÇn Th¬ (10002’ B) 30/4 14/8 0 Nha Trang (12 15’ B) 9/5 5/.8 HuÕ (16026’ B) 25/5 20/7 Hµ Néi (10047’ B) 13/6 1/7 trêng thpt mai ch©u - MT di chuyÓn biÓu kiÕn tõ X§ lªn CTB hÕt 93 ngµy víi 23027’ - VËy trong 10, MT sÏ di chuyÓn hết : 93 ngµy/ 23,450 = 3,96 ngày (tức là mất 3,96 ngày thì mặt trời chuyển động biểu kiến được 10) VËy MT di chuyÓn biÓu kiÕn tõ X§ lªn 10002’ B lµ : 10002’ * 3,96 ngày = 40 ngµy LÇn 1 : 21/3 + 40 ngµy = 30/4 LÇn 2 : 23/9 – 40 ngµy = 14/8 C©u 2 : Ngµy 13/6 vµ ngµy 26/5 MT lªn thiªn ®Ønh ë vÜ ®é nµo ? H·y gi¶i thÝch ? Ngµy 13/6 : - Ngµy 21/3 ®Õn 22/6 MT di chuyÓn mÊt 93 ngµy ®îc 1 gãc 23027’. - VËy 10 MT chuyÓn ®éng biÓu kiÕn mất : 93 ngµy/ 23,450 = 3,96 ngày Ngµy 13/6, MT c¸ch X§ (21/3) lµ 84 ngµy. - VËy trong 84 ngµy MT chuyÓn ®éng ®î: 84 ngµy/3,96 = 210 (MT lªn thiªn ®Ønh trong ngµy 13/6) Ngµy 26/5 : 16052’49’’ -