Tài liệu Chuẩn bị kỹ thuật cho khu đất xây dựng đô thị

T R Ư Ờ N G ĐẠI H Ọ C K IÊ N T R Ú C HÀ NỘI TRẤN TH Ị HƯỜNG CHUẨN lỉị KV THUẬT CHO KHU ĐỐT xnv DỰNG DÔ THỈ • (T ái bản) NHÀ XUẤT BẢN XÂY DựNG HÀ NỘI - 2 0 0 2 # LỜ I N Ó I Đ Ẩ U Chuẩn bị kỹ thuậl ch') khu đất xây dựng đó thị là một trong những nhiệm vụ quan trọng vả không th ể thiểu được trong công tác quy hoạch đỏ thị. Nhùng biện phảp chuần bị kỹ thuàt được tiên hành nhâm khắcphuc khó khàn, tăng cường khả năng thuận lợi cùa thiên nhiên đẻ đáp ưn% yêu cẩu xâv dựng vờ hoàn thiện kỹ thuật cho khu đấi xây dựng đo thị. Giáo trình chuẩn bị kỹ thuật cho khu đắt xảy dựng đô thị gồm. i phản, 0 chưcmg cung cấp cho sinh viên ngành quy hoạch dô thị (Kiên trúc su quy hoạch và Kỹ su đỏ thị) những kiến thức cơ bàn vê các biện pháp ky thuật đè khai thác, sử dụng có hiệu quả đáí đai và các điểu kiện tự nhiên vảo mục đích xây dựng đô thị. Do yêu càu cùa công tác đào tạo và thiẽt kè sản xuất. Chúng tôi manh dạn biên soạn cuốn sách này. Nỏ cỏ thể dùng làm tủi liệu tham khảo cho những cán bộ lấm cỏng tác quy hoạch và xảy dựng đô thị. Vì trình độ có hạn nên quá trình biên soạn không thể tránh được những thiếu sót. Rá í mong nhận được nhùng ý kiến đỏng góp • phê bình của bạn đọc. Chúng tời xin chân thành cảm ơn nhung V kỉẻn đóng góp quý báu cùa cảc đổng nghiệp,đặc biệt ỉà PTS Bùi Vân Toàn và Nhà Xuất bản Xây dụng. Tác già -3- PHẨN ỉ N H Ữ N G H I Ể U B I Ế T C H U N G VỀ C Ô N G T Á C C H U Ẩ N BỊ KỸ T H U Ậ T C H O KHU Đ Ấ T XÂY D ỰN G ĐÔ T H Ị Chương 1 M Ở ĐẨU §1.1- KHÁI NIỆM T r o n g t h ự c t ế khi x ây d ự n g r ấ t k h ó tì m đ ư ợ c m ộ t địa đ i ể m có s ẵ n h o à n h á o vế đ iế u k i ệ n tự nhi ên c ũ n g n h ư c á c đ i ể u k i ệ n k h á c , đ á p ứ n g n g a y y êu c ầ u q uy h o ạ c h xây d ự n g đỏ thị. Vì v ậ y ngư ời ta p h ả i tiến h à n h n h ữ n g b i ệ n p h á p kỹ th u ậ t c ấ n thiết đê cái t ạ o đ iế u k i ệ n t ự nhiên c ủ a k h u đ ấ t n h ằ m t h ỏ a m ã n yê u c ấ u q uy h o ạ c h x ây d ự n g đô thị. N h iĩn g b iện p h á p k ỹ th u ậ t v ề s ứ d ụ n g và c ả i tạ o đ iề u k iệ n tự n h iê n v à o m ụ c đ ích q u y h o ạ c h , x â y d ụ n g và h o à n th iệ n kv th u ậ t c h o đ ô th ị đ ư ợ c g ọ i là c h u ẩ n b ị - h o à n th iệ n kv th u ậ t ch o kh u đ á t x â y d ự n g đô th ị. ơ g i á o trì nh n à y c h ú n g tôi tập trung n g h iê n c ứ u ch ủ y ế u c ô n g tá c ch u ẩ n bị k ỹ t h u ậ t c h o k h u đ á t x â y d ự n g đ ô thị - m ộ t tr o n g n h ữ n g n h i ệ m v ụ q u a n t r ọ n g k h ô n g t h ế th iế u đ ư ợ c t r o n g c ô n g t á c q u y h o ạ c h đô thị v à đ ư ợc tiến h à n h trư ớ c khi x â y d ự n g c ô n g trình. N h ữ n g b i ệ n p h á p c h ủ y ế u c ủ a c ô n g tá c c h u ẩ n bị kỹ th u ậ t k h u đ á t xây d ự n g đ ô thị là : - Đ á n h giá đ ắ t đa i, l ự a c h ọ n đ ắ t x â y d ự n g d ô thị - Quy hoạch chiều cao - Thoát nước mặt - Hạ n ư ớ c n g ầ m - B ả o vệ k h u v ự c x â y d ự n g k h ỏ i bị n g ậ p lụt - G i a c ố , h o à n t h i ệ n d ả i b ờ s ô n g , b ờ h ồ và c á c m á i d ố c , c á c s â n bãi. - N h ữ n g b iệ n p h á p c h u ẳ n bị k ỹ t h u ậ t đ ặ c b i ệ t k h á c g ố m đ ề p h ò n g và c h ố n g các hiện t ư ợ n g đ ấ t trượt, m ư ơ n g x ó i , h ố c n g ẩ m , d ò n g b ù n đ á , đ ộ n g đất...) N h ữ n g b i ệ n p h á p c h u ẫ n bị k ỹ t h u ậ t n à y tùy th e o tí nh c h ẫ t v à n h ữ n g đ ặ c tr ư n g riê ng c ủ a c h ú n g m à ngư ời ta c h i a r a 2 n h ó m : n h ữ n g b iệ n p h á p c h u ẫ n bị k ỹ t h u ậ t c h u n g và n h ữ n g b iệ n p h á p c h u ẩ n bị k ỹ t h u ậ t r i ê n g b i ệ t ( đ ặ c biệt). - N h ữ n g b i ệ n p h á p c h u ẫ n bị k ỹ t h u ậ t c h u n g b a o g ồ m quy h o ạ c h c h i ể u cao và thoát n ư ớ c m ặ t. G ọi là n h ữ n g b i ệ n p h á p c h u n g v ì c h ú n g m a n g tính c h ấ t b ắ t b u ộ c ph ả i tiê n h à n h -5- đ ố n g th ờ i trê n t ấ t cả n h ữ n g k h u đ á t có c á c c h ứ c n ă n g k h á c nh a u có các d i ê u kiện t ự nhiên k h á c n h a u - ( n g h ĩ a là b ắ t k ỳ k h u đ ấ t n à o c ũ n g p h ả i xem x é t đ ế n c ô n g tá c q u y h o ạ c h c h i ề u c a o v à t h o á t n ư ớ c mặt). - N h ữ n g h i ệ n p h á p c h u ẩ n hị kỹ t h u ậ t d ặ c b i ệ t ba o g ố m tă t cả n h ữ n g b i ệ n p h á p c h u ấ n bị k ỹ t h u ậ t c ò n lại (H ạ n ư ớ c n g ầ m , b ẳ o v ệ kh u v ự c xây d ự n g khỏi bị lũ lụt, p h ò n g c h ố n g t rư ợ t, m ư ơ n g x ó i , d ỏ n g b ủ n đá, h ô c n g ầ m , đ ộ n g đát...). T ù y th e o m ứ c dộ p h ú c tạp k h á c n h a u c ủ a t ừ n g k h u đất m à ta t iế n h à n h n h ữ n g b iệ n p h á p k ỹ t h u ậ t k h á c n h au . T u y vậ y, c ô n g t á c c h u ẩ n bị kỹ t h u ậ t k h ô n g t h ể x em là r iê n g lẻ, tác h b i ệ t m à phải n g h i ê n c ú u toàn d i ệ n , t r i ệ t đ ê vì c á c b i ệ n p h á p dó c ó liên quan và p hụ t h u ộ c lẫ n n h au . Ví d ụ trcn n h ữ n g k h u đ ấ t bị m ứ c n ư ớ c n g ầ m cao ả n h h ư ở n g đ ế n c á c c ô n g trình x â y d ự n g thì ta p h ẳ i d ù n g c á c b i ệ n p h á p đê h ạ m ứ c nư ớc ng ầ m .. . K h u đ á t hị t rư ợ t ta phải d ù n g c á c b i ệ n p h á p p h ỏ n g c h ô n g trượt. T r ê n k h u d ắ t bị n g ậ p lụt, người ta phải tiến h à n h s o s á n h g i ữ a c á c p h ư ơ n g án đ ắ p đê, tôn c a o n ề n x â y đ ự n g , c á t h ớ t lưu l ư ợ n g lũ đê ch ứ a v à o h ồ , tă n g c ư ờ n g k h ả n â n g th o á t n ư ớ c c ủ a l ò n g s ô n g . G iả s ư ta ch ọ n p h ư ơ n g án đ á p đê b ả o vệ k h u v ự c x â y d ự n g thi ta p h ả i x e m x é t đ ế n v iệ c t h o á t nư ớ c (m ư a, n g ầ m ) tử k h u v ự c xây d ự n g ra s ô n g khi m ự c nư ớ c s ô n g c a o hcm n ề n x â y d ự n g , gia c ố m ái d ố c đê, m ối q u a n hệ g i ữ a tu y ế n đ ê với q uy ho ạch k iế n t r ú c v à c á c c ô n g trình kỹ t h u ậ t khác... C ô n g t á c c h u ầ n bị kỹ t h u ậ t ch o k h u đ ẩ t xây d ự n g đ ô thị phẩi đ ư ợ c ti ến h à n h đ ú n g lúc, n ế u k h ô n g sẽ g â y k h ó k h â n lớn khi thi c ô n g và t r o n g q u á trình s ử đ ụng. - N h ữ n g nơi m ự c n u ớ c n g ấ m t h ư ờ n g x u y c n d â n g cao, n ế u k h ô n g dặt t h i ế t bị hạ n ư ó c n g ầ m tr ư ớ c khi thi c ô n g h ố m ó n g thì v iệ c x â y d ự n g s ẽ g ặ p n h i ề u k h ó k h ă n , m ẩ t n h i ề u thời g ia n và t ố n kém. - Đ ạ t m ạ n g lưới kỹ t h u ậ t n g ầ m ph ả i tiến h à n h tr ư ớ c khi h o à n t h i ệ n kỹ th u ật. C á c th à n h p h ầ n c ủ a c ô n g tá c c h u ầ n bị kỹ t h u ậ t - h o à n thiệ n kỹ t h u ậ t có liên q u a n m ậ t t h i ế t vớ i nhau, h ỗ t r ọ c h o n h au . K in h n g h i ệ m ch o th á y r ằ n g c á c giải p h á p k ỹ t h u ậ t x ây d ụ n g d ú n g đ ắ n , có h i ệ u quả k i n h tê n h ắ t chi’ đ ạ t đ ư ợ c khi p h ô i h ợ p c h ặ t chẽ g i ữ a c á c h ộ m ô n . C h o n c n giẵi p h á p c h u ẩ n bị k ỹ t h u ậ t l u ô n p h ả i k ế t h ợ p với giải p h á p quy h o ạ c h - x ây d ự n g v à h o à n t h i ệ n kỹ thuật. T u y m ỗ i g iả i p h á p g iẳi q u y ế t n h ữ n g n h i ệ m v ụ k h á c n h a u n h i m g đ ể u h ư ớ n g d ế n m ụ c tiêu c h u n g h à n g đ ầ u là là m tô’t h ơ n đ i ề u kiệ n thiên nhiên và t ạ o ra m ôi trư ờ n g s ố n g , là m việc, n g h ỉ ngơi t ố t n h á t c h o c o n ngư ời, đ ó là môi t rư ờ n g n h â n t ạ o lý tư ở n g , h ò a h ợ p với môi trường tự nhiên. §1.2. CÁC GIAI ĐOẠN THIẾT KẾ CHUAN bị k ỹ t h u ậ t T h i ế t k ế c h u ẩ n bị kỹ t h u ậ t c h o khu đ ắ t xâ y d ự n g đ ô thị là m ộ t b ộ p h ậ n t r o n g t o à n bộ t h i ê t k ế q u y h o ạ c h đ ô thị. N ó đ ư ợ c tiến h à n h n g h i ê n c ứ u đ ổ n g t h ò i trê n t ắ t cả c á c giai đ o ạ n t h i ế t k ế q u y h ọ ạ c h đ ô thị ( c ũ n g tứ c là : t h e o s ơ đ ổ giai đ o ạ n q u y h o ạ c h k i ế n trúc). 6 SI c 2 DD c 42-* •cs > 'O J= c lệ w c ‘0 o T r o n g q u y h o ạ c h đ ô thị : - Đối v ớ i c á c đ ô thị trung b ình và n h ỏ th ư ờ n g có 2 giai đ o ạ n : + Q u y h o ạ c h t ổ n g thể (tí lệ 1 /10000 ~ 1/5000) + Q u y h o ạ c h chi ti ết (tỉ lệ 1/2000 ~ 1/5000) - Đ ối v ớ i c á c đ ô thị lớn v à c ụ c lớ n có 3 giai đ o ạ n : + Sơ đ ồ đ ị n h h ư ớ n g p h á t triển đô thị (tỉ lệ 1/25000 ~ 1 /15000) + Q u y h o ạ c h t ổ n g t h ể ( 1 /1 0 0 0 0 ~ 1/500) + Q u y h o ạ c h chi ti ết ( 1 /2 0 0 0 ~ 1/500) ứ n g vớ i m ỗ i giai đ o ạ n t h i ế t k ế đ ề u c ó c á c s ơ đ ồ v ề c á c b i ệ n p h á p c h u ẫ n bị k ỹ t h u ậ t đ ê b ả o v ệ k h u đ ẩ t - k h ỏ i n h ữ n g h i ệ n tư ợ n g thiên n h i ê n k h ô n g t h u ậ n lợi. H ã y t h a m k h ả o b ả n g 1.1, do OaJiHB0 ỉi (Liên X ô c ũ ) giới t h i ệ u v ề c ô n g tá c c h u ẩ n bị k ỹ t h u ậ t ( từ quy h o ạ c h v ù n g l ã n h t h ô - q uy h o ạ c h t ô n g t h ể - q uý h o ạ c h chi tiết) -7- B ẵ n g 1-1 Các loại công việc ở mỗi giai đoạn thiết kế khác nhau đối với : Các giai đoạn thiết kế Các khu đắt có các điẻu kiẻn tự nhiên không thuận lợi Tât cả các khu đât Quy hoạch vùng lãnh thổ - Sa đổ tổng hợp chung việc bảo vệ khu đắt khỏi các quá trinh dịa chât nguy hiểm (1/500.000 - 1/100000), Phẩn "chuẩn bị kỹ thuật cho khu dắt xây dụng" có sơ đổ tổng hợp. (TL 1/300.000- 1/50.000) Quy hoạch tổng thể Sơ đổ tổng hợp các biện pháp chuẳn bị kỹ thuật cho khu dât nàm Các sơ đó về các biên pháp trong quy hoạch tổng thề Thành phổ (điểm dân cư, khu vực công chuẫn bị kỹ thuật riêng biệt nghiệp) (TL 1/10000- 1/5000) (TL 1/25000 - 1/5000) Quy hoạch chi tiết Các so đố vé các biện pháp chuẳn bị kỹ thuật cho các khu vực : - Các biện pháp dưac cụ thề nhà ả, trung tám đô thị, khu vực công nghiệp, khu vực các công (có kèm theo tính toán kỹ trình phục vụ công cộng thuật và giá thành) dể so sánh, (1/2000) lựa chọn phương án. - Sơ đổ chuần bị kỷ thuật cho các hộ phận đát dai tiểu khu, nhóm (1/5000- 1/1000) nhà ở giai đoạn thiết kế kỹ thuật và thi công - Các thiết kế chi tiết để thi (TL 1/1000-1/500) công (1/500-1/200) Sơ đồ chuyèn môn vé kỹ thuât để bảo vệ khỏi ngập úng, lù lụt, xói lở, bùn đá, hốc ngắm, trượt (TL 1/200.000- 1/25000) T r o n g g ia i đ o ạ n quy h o ạ c h v ù n g v à q uy h o ạ c h c h u n g , n gư ời ta d ự a v à o đ i ể u k i ệ n tự n h i ê n d ê đ á n h giá đ ắ t đai. T ử k ế t q u ả đ á n h gi á n à y n gư ời ta t h ố n g kê t o à n bộ n h ữ n g khu đ ấ t k h ô n g t h u ậ n lợi c h o x ây d ự n g ( n g u y ê n n h ân , d iệ n tích, m ứ c đ ộ k h ô n g th u ậ n lợi...) T r ê n c ơ s ở d ó n g h i ê n c ứ u lập s ơ đô' vê các b iệ n p h á p c h u ẩ n bị kỹ t h u ậ t n h à m : * H ư ớ n g d ẩ n v i ệ c k h a i thác, s ử d ụ n g k h u đất đ ể b ả o vệ k h ỏi c á c quá trình tá c đ ộ n g c ủ a th i ê n n h i ê n , b ả o vệ s ự là n h m ạ n h c ủ a m ôi tr ường, khôi p h ụ c và làm p h o n g p h ú tài n g u y ê n v à c ả n h q u a n thiên nhiên. * T ổ n g h ợ p , p h â n tích, s o s á n h v ề c á c lợi ích kin h tế, k ỹ t huật, sinh thái môi t r ư ờ n g t r ư ớ c m ắ t c ũ n g n h ư lâu dài. T r o n g g ia i đ o ạ n q u y h o ạ c h chi tiết, người ta cụ t h ể h ó a c á c b i ệ n p h á p c h u ẩ n bị kỹ t h u ậ t đ ố i v ó i k h u đ ấ t, k h ô n g ch í n ê u lên b iệ n p h á p m à p h ả i th iế t k ế , tính t o á n (kỹ thuật, k i n h t ế ) . C à n g c ụ thê v à chính x á c c à n g g i ú p c h o t h i ế t k ế v à thi cô n g tiến h à n h t h u ậ n lợi. §1.3. CÁC BẢN ĐỔ VỀ CÔNG TÁC CHUAN bị kỹ t h u ậ t T r o n g k hi n g h i ê n c ứ u c á c giải p h á p c h u ẩ n bị k ỹ t h u ậ t ch o k h u đ á t x â y d ự n g , ngư ời ta t h ư ờ n g d ù n g v à lập c á c b ẵn đ ổ s a u : 1. B ả n đ ổ đ ị a hìn h v à h iệ n trạ n g 2. B ả n đ ổ q u y h o ạ c h k i ế n trúc -8- 3. B á n đ ô k h á o s á t đị a c h á t c ô n g trình, địa c h ẩ t t h ủ y vă n, c á c q u á n tính v ậ t lý đ ị a c ầ u và đ ặ c tính t h ủ y vãn 4. Bản đ ổ đ á n h giá đát dai x â y d ự n g 5. Bản đ ố q uy h o ạ c h c h i ề u cao c h o khu d á t xâ y d ự n g 6. B ả n đ ổ q uy h o ạ c h m ạ n g lưới th o á t n ư ớc m ư a ch o k h u đ á t x ây d ự n g 7. S ơ đố v ề các b iệ n p h á p c h u ấ n b ị kỹ t h u ậ t đ ặ c b i ệ t ch o k h u d ấ t x â y d ự n g c ó đ i ể u k i ệ n tự n h iê n k h ô n g t h u ậ n lợi c h o xây dưng. §1.4. NHỮNG VẤN ĐẾ SINH THÁI VÀ ĐÁNH GIÁ KINH TẾ KỸ THUẬT TRONG CÔNG TÁC CHUẨN b ị k ỹ t h u ậ t 1.4.1. V ấ n đ ề sin h th á i m ôi trư ờ n g C ô n g tác c h u ẳ n bị kỹ th u ậ t có liên hệ c h ặ t c h ẽ với sin h thái môi t r ư ờ n g , bở i vi v iệ c cải t ạ o k h u đ ấ t t h ư ờ n g d ân d ên s ự thay đ ô i đ i ể u k i ệ n tự n h i ê n và c á c d i ê u k i ệ n k h á c . K ế t qu ẳ c ủ a n ó sẽ t ô t h o ặ c x ẩ u , m ú c đ ộ tác đ ộ n g n h ư t h ế n à o là tùy th u ộ c v à o t h á i đ ộ n g h iê m tú c c ủ a c h ú n g ta khi n ghiê n cứ u, d i ề u tra và đưa_ra n h ữ n g g iải p h á p đ ú n g đ ắ n đ ể cải t ạ o khu đắt. C à n g đ i ể u tra chí nh x ác, c à n g n ghiên c ứ u t h ậ n t r ọ n g c á c đ i ề u k i ệ n t ự n h iê n và các q u á trình d i ẻ n ra trên k hu đ á t , c h ú n g ta c à n g t r á n h đ ư ợ c n h ữ n g h ậ u q u ẳ x ẩ u đ á n g tiếc tron g khi x ây d ự n g và t rong q u á trình s ử d ụ n g lâu d à i s a u này. C ô n g tá c c h u ẩ n bị kỹ t h u ậ t là m ộ t tro ng n h ữ n g th à n h p h ầ n c ủ a h o ạ t đ ộ n g x â y d ự n g đ ô thị. H o ạ t đ ộ n g n à y h ư ớ n g tới v iệ c t ạ o ra đ i ề u k iệ n tiện ng h i an to à n c h o c o n n g ư ờ i tron g môi t r ư ờ n g n h â n tạo ( d ô thị là m ôi t r ư ờ n g nh â n t ạ o ) b ằ n g việc tố c h ứ c s ử d ụ n g và ch i n h p h ụ c th i ê n n h iê n . Bơi v ậ y v iệ c g iải q u y ế t n h ữ n g v ắ n để tá c d ộ n g c ủ a x â y d ự n g đ ô thị v à o thiên n h i ê n b a o g ồ m cả v ấ n đ ề lý giải đ ú n g đ ắ n v i ệ c s ử d ụ n g h o ặ c c ả i t ạ o thiên n h iê n (thay đ ổ i h ợ p lý đ i ể u k iệ n thiên n h iê n ) t rong n h ữ n g đ i ể u k iệ n c ầ n t h i ế t t r ê n c ơ s o c ố g ắ n g g i ữ gìn - tôn t ạ o thiên nhi ên tới m ứ c tối đa. C h ín h vi t h ế cô n g t á c c h u ẩ n bị kỹ t h u ậ t ở t ấ t cả c á c giai đ o ạ n và tắt cả c á c g iải p h á p đư a ra đ ề u ph ả i p h â n tích p h ư ơ n g diệ n sinh t h ái c ủ a c á c t á c d ộ n g khi d ù n g đ ể k h ắ c p h ụ c n h ữ n g y ế u t ố tự n h iê n k h ô n g t h u ậ n lợi. Đ ó l à m ô i t r ư ờ n g n h â n tạ o văn m in h , b ể n v ữ n g trên n ề n t ả n g c ủ a môi t r ư ờ n g t ự n h iê n . Đ ể đ ạ t h i ệ u q u ả c a o t r o n g v iệ c b ả o vệ m ô i t r ư ờ n g sin h thái khi cả i t ạ o c á c đ i ể u k i ệ n đ ấ t đai t ự n h iê n (tứ c là c h u ẩ n bị k ỹ th u ậ t) p h ả i tuân th e o hai đ i ề u k i ệ n sau. 1. D ự b á o s in h th ái trư ớ c m ắ t v à lâu d à i c ủ a m ôi t r ư ờ n g đ ô thị trên c ơ s ở p h â n tích t o à n d i ệ n c á c y ế u t ố th iên n h iê n và n h ữ n g tá c hại có t h ể x ả y ra d o v iệ c c ả i t ạ o x â y d ự n g đ ô thị. 2. C á c b i ệ n p h á p c h u ẳ n bị kỹ t h u ậ t p h ả i tiến h à n h m ộ t c á c h h ợ p lý, đ ú n g l ú c , to à n diện, n h â t q u á n . N ế u x e m n h ẹ c á c b iệ n p h á p n g ă n n g ử a ở giai đ o ạ n đ ầ u thi c ó t h ể d ẫ n -9- đ ế n v i ệ c tă n g thêm quá trì nh tiêu c ự c ơ giai đ o ạ n sau. Ví d ụ khi x â y d ự n g ơ v ù n g d ố c l ó n , n ế u ta k h ô n g t ổ c h ứ c v iệ c t h o á t n ư ớ c v à gia c ố m ái d ố c ơ ph ía trên và dưới k h u v ự c x â y d ự n g thì d ầ n d ầ n , d o n ư ớ c c h ả y t ự d o sẽ p h á h o ạ i m ái tlôc gâ y x ó i lở... Kinh n g h i ệ m cho t h ấ y r ằ n g t h ậ m chí có n h ữ n g k h u đ ấ t t h u ậ n lợi ơ thời đ i ể m k h a i t h á c n h u n g có th ể b i ế n t h à n h k h ô n g t h u ậ n lợi sa u n à y ( d o ch ư a có n h ữ n g b i ệ n p h á p x ử lý đ ú n g m ứ c ) . N h ữ n g trư ờ ng h ợ p đ ó t h iệ t hại s in h thái k h ô n g t h ể s o s á n h đ ư ợ c với s ự p h ứ c tạp và g i á thàn h c ủ a v i ệ c đề ph òng . 1.4.2. N h ữ n g tiêu c h u ẩ n k in h t ế tro n g v iệ c k h a i th á c k h u đ ầ t T o à n b ộ n h ữ n g chi phí c ủ a c ô n g tá c c h u ẩ n bị k ỹ t h u ậ t đ ư ợ c đ á n h giá bởi g i á th à n h khai t h á c k h u đấ t. N h ữ n g chi phí đó p h ụ t h u ộ c v à o : - N h ữ n g đ ặ c tính t ự n h i ê n c ủ a k h u đắt. - VỊ trí, h i n h d á n g và k í c h t h ư ớ c c ủ a k h u dắt. - C á c đ i ể u k i ệ n tra n g t h i ế t bị kỹ th u ậ t c ủ a k hu đắt. - T r i n h đ ộ p h á t tri ển c ủ a c á c s ơ s ơ x ây dựng. - M ố i liên h ệ v ớ i c á c loại p h ư ơ n g t iện g i a o t h ô n g v ậ n tải k h á c nhau. - M ứ c đ ộ s ử d ụ n g h ợ p lý c ủ a k h u đ ắ t đ ó v à o m ụ c đích q uy h o ạ c h đô thị. T r o n g đó n h ữ n g đ ặ c tính t ự nhiên c ủ a k h u đ ấ t khai t h á c là m ộ t trong n h ữ n g y ế u t ố ch ính : đ ộ d ố c địa hì nh, c h iề u sâu m ự c n ư ớ c n g ầ m , m ứ c đ ộ l ũ lụt, trượt lở, m ư ơ n g x ó i. N g h ĩ a là tủy t h u ộ c v à o m ứ c đ ộ n g u y h i ể m và c á c h s ử d ụ n g n ó t r o n g qu y h o ạ c h đ ô thị, m à các chi phí khai thác k h u đ ẩ t sẽ tàng , g i ả m k h á c nhau. Đ e h ạ giá th à n h c ủ a c ô n g tác c h u ẩ n bị kỹ t h u ậ t p h ả i tiến h à n h s o s á n h và lựa c h ọ n p h ư ơ n g án h ợ p lý n h ẩ t : + T r o n g khi b ố trí c á c v ù n g c h ứ c n ă n g c ủ a t h à n h p h ố ( h o ặ c khu v ự c x â y d ự n g n à o đó) + T r o n g khi l ự a c h ọ n đ ấ t đai đ ế x â y d ự n g d ô thị m ó i h o ặ c cả i tạo, m ở rộ n g + T r o n g khi đ ề x u ẩ t các g iải p h á p c h u ẫ n bị kỹ t h u ậ t n h ằ m cả i tạ o đ iề u k i ệ n thiên n h iê n k h ô n g t h u ậ n lợi đ ể s ử d ụ n g có h i ệ u q u ả trong q u y h o ạ c h x â y d ự n g đ ô thị. V ắ n đề kin h tê c ủ a v iệ c k h a i t h á c k h u đ ắ t x ây d ự n g tậ p t r u n g ở hai k h ía cạ nh sau : 1. C á c y ê u t ố tự nhi ên c ủ a k h u đ ấ t x â y d ự n g ả n h h ư ở n g lớn đ ế n v i ệ c t ă n g g iá t hà nh x â y d ự n g (n g h ĩa là c á c chi phí c h o v iệ c khai t h á c k hu đ ắ t s ẽ tă n g khi c á c d iề u k i ệ n tự nhiê n p h ứ c tạ p hơn). H ã y th a m k h ả o sự tăng chi phí c h o cô n g tá c c h u ẫ n bị k ỹ t h u ậ t trong c á c đ i ể u k iệ n t ự n h iê n k h á c n h a u q u a th ự c tê’ ơ Liên X ô cũ. -10- B ă n g 1.2 Sự tâng chi phí xây dựng trong vùng khu dân cu (%) Đạc tinh của các diéu kiện tự nhiên Đôc dô: hể mat khu đât (%) 5-8 8-10 - Chiễtsâu mức nước ngắm - Khu cất bi ngập lủ vả ngập úng (khi ti số của chiéu dài đẽ và chiéu sâu của khudẫibảo vè 1 : 2) - Sự có mật của các mương xói - Sự có mật của trượt - Sự có mát của dộng đắt từ câp 7 đén câp 9 - Sự cómạt lóp dât nhưng đề trồng cây xanh phăi thay hơn 50% - Sự có mật các hố dào ngầm - Sự cc mật (trong phạm vi giùa thành phố) nhửng khu đắt không sử dụng trong kioẵng ] 5 - 30% toàn bọ diện tích - Sự có mật nhũng chướng ngại vật thiên nhiên dẫn dến việc kéo dài vị trí công trình kH tương quan các phía của khu dắt 1 : 4 * 1 : 9 Chi phí khai thác Chi phí nhât thời (xây dựng) 2-9 5 - 10 2-5 2-6 4-7 0.6- 2,6 0,5 - 0.6 10-55 - ỉ. - 1,5 20- 4 3 20 - 430 4 - 12 0.5 - 0.9 4- 8 0,5 -3,0 0.3 - 1,4 4-9 1.3 - 3.5 2' KLhi dề ra c á c g i ả i p h á p c h u ẩ n bị kỹ t h u ậ t cho khu đ ắ t phải d ự tính kin h p hí c h o t ừ n g phương á n rồi s o s á n h với nhau. D ự tính th e o b ả n g 1.3. B ả n g 1.3. Danh mục nhửng biện pháp chuẳn bị kỹ thuật 1. Nhửig biện pháp chung a) Quy ìoạch chiểu cao - i ==0,5 - 8% trong điểu kiện giữ lại 40 - 60% địa hình tự nhiên - i = 8 -15% trong điểu kiện Ẹ Ìừ lại 20 - 40% địa hình tự nhiên - i > \5,ỵ0 và i < 073% trong đĩéu kiên giữ lại < 20% địa hình tụ nhiên b) Thoét nước mưa - Sử dụig hệ thống cổng ngắm vớ^ổOO-rệlOOO - Sư dụng hệ thống mương nắp đan, mương hở 2. Nhưrg biện phap đậc biệt a) Bảo khu đát khỏi ngập do nước ngẩm với việc sử dụng : - Hệ thóng tỏa nhánh và hệ thống vòng khi hạ mức nước < 3m - Hệ thống ttón đẩu và dón bờ phải dào sâu khi hạ mức nước lớn b) Bảo vệ khu đát khỏi lũ lụt khi sử đụng - Đê baa - Đắp đìt tôn cao nển - Xây d-mg các công trinh gia cố bờ sông lớn cỏ các tường chắn đứng cao từ 3 đến 7m c) Đau :ranh chống sự hình thành và phát triển của mương xói - Loại t ừ các mương xói bằng cách nạo sạch hoặc đắp - Loại trử từng phắn mương xói với việc gia cố đáy, và đỉnh mương xói - Hoàníiiện mương xói bằng cách trổng cây xanh, gia cố đáy và đinh mưưng xói - Loại t ừ những vẹt mương sâu d) Đấu T anh c h ổ n g trư ợ t e) Các công việc liên quan với mặt nước : - Xây dạng các hổ - Điều chỉnh lòng sông nhỏ và suối - Cải tạo các hổ hiện cỏ - Tổ chirc các bãi tắm nhân tạo -1 1- — , Giá thành 1, , Tổng giá thành . I L ự a c h ọ n p h ư ơ n g án k h ô n g chỉ đơn t h u ầ n x é t vê' m ặ t tổ n g gi á t h à n h n h ỏ n h ấ t m à còn phải x e m x é t c á c chỉ tiêu kỹ th u ật, chỉ tiêu v ệ sin h m ô i t r u ờ n g v à n h ữ n g h ậ u q u ẩ sinh thái khác . Q u a h ai b ả n g tr ê n ( b ả n g 1.2 và b ả n g 1.3) ta t h ắ y v i ệ c đ á n h g i á p h â n l o ạ i k h u đ á t và v i ệ c q uy h o ạ c h s ử d ụ n g nó có ý n g h ĩ a k i n h t ế lớn, bởi vì giá t h à n h c ủ a cô n g tá c c h u ẩ n bị k ỹ t h u ậ t p h ụ t h u ộ c c h ủ y ế u v à o c á c đ ặ c tính c ủ a c á c đ i ể u k i ệ n t ự n h iê n v à m ứ c đ ộ yêu c ầ u khai t h á c k h u đ ấ t ch o t ử n g m ụ c đ íc h x â y dựng. Ví d ụ v ề lập b ả n đ ồ c á c b iệ n p h á p c h u ẫ n bị k ỹ t h u ậ t k h u đ ắ t x â y d ự n g . Hình 1.1 ĩ Sơ đổ các biện pháp chuần bị kỹ thuật a) Các biện pháp chuẩn bị kỹ thuật’, b) Các diều kiện tự nhiên của khu đất 1. Nâng cao cốt mật đất; 2. Đắp đê; 3. Những khu đắt lầy; 4. Việc diều chình các lòng sông nhỏ; 5. Các dường ông thoát nước; 6. Trạm bơm chuyên nước mưa và nước ngẩm; 7. Chổng trượt và gia cô bờ sông; 8. Các công trình chống xói mòn; 9. Lắp và hoàn thiện mương xói -12- Chương 2 LỰ A C H Ọ N Đ ẤT ĐAI Đ Ể xây dựng đô thị §2.1. NHỮNG YẾU TÔ THIÊN NHIÊN c o BẢN ẢNH HƯỞNG ĐẾN VIỆC LỰA CHỌN ĐẮT ĐAI XÂY DỰNG ĐÔ THỊ C ác d ò thị đ ư ợ c x â y d ự n g sẽ tốn tại n h i ề u thê k ỷ , c h o nên v iệ c lựa c h ọ n đ á t dai xây d ự n g là m ộ t n h i ệ m v ụ h é t s ú c quan trọng. G i ả i q u y ế t d ú n g d á n n h i ệ m v ụ ắy sẽ q u y ế t địn h n h ữ n g d i ề u k iệ n s ẩ n x u ẫ t , sinh h o ạ t , ng h ỉ ngơi c ủ a d â n c ư c ũ n g n h ư có ả n h h ư ơ n g r ắ t lòn d ế n v án đ ề kin h t ế tr o n g c ô n g tác xây d ự n g và q u ẩ n lý d ô thị. Khi lựa chọn đ á t đai p h ả i ch ú ý tói y ê u c ẩ u b ố trí h ợ p lý giữa tắt cả c á c th à n h p h ầ n đ ẩ t dai c ủ a đô thị ( đ ắ t ở, đ á t cô n g n g h i ệ p , đ ấ t g i a o th ông, đ á t cây x an h , đát t h ể thao...) p h ả i đ á n h giá đ ú n g m ứ c lợi ích p h á t triển c ủ a t o à n bộ đ ô thị. N h ữ n g y ê u tô thiên n h iê n g ó p p h ấ n qu an t r ọ n g q u y ế t địn h ch o q u y h o ạ c h đ ắ t đai đô thị. Sụ t h ố n g n h á t h ữ u c ơ g iữ a môi trư ờ ng thiên nhiên và xây d ự n g đ ô thị c ấ n phái dạt đ ư ợc t r o n g quá trinh t h i ế t lập c ơ c á u quy h o ạ c h , quy h o ạ c h k h ô n g gian và kỹ thuật ha tấng. T ù y theo t ừ n g h o à n c ả n h cụ thế’ m à c á c đ i ề u kiệ n thiên nhiên có thê ả n h h u ỏ n g tốt h o ậ c k h ô n g t ố t đ ế n c ô n g tá c xây d ự n g đô thị. N ế u b i ế t s ử đ ụ n g đ ú n g đ ắ n thiên nhiên t rong q uy h oạch (địa h ì n h , ao hố s ô n g núi, cây c ối. ..) sẽ t ạ o ra b ộ m ặ t n g h ệ th u ậ t kiến trú c đ ẹ p c h o t o à n b ộ đ ô thị và d ạ t đ ư ợ c h iệ u q u ả kin h t ế cao. Lịch s ử p h á t triển n h ữ n g t h à n h p h ố từ trước đ ế n n a y c h o t h á y r ằ n g b a o g iờ c ũ n g có thế sử đ ụ n g n h ữ n g đ ặ c đ i ể m c ủ a địa hìn h t ự nhiên trong m ụ c đ íc h x â y d ự n g đ ô thị cc h i ệ u quả cao. Ví dụ H à N ộ i có Hổ T â y , hô' H o à n K i ế m ; Hải P h ò n g có s ô n g L ạ c h Tray , s ô n g C ắ m ; T h à n h p h ố L ê n i n g ờ r á t x â y d ự n g trên s ô n g N ê v a , th à n h p h ố Kiép đ ư ợc xây d ự n g trên n h ữ n g n g ọ n đ ổ i c a o nối tiếp n h a u bên cạn h s ô n g Đ n ie p ; T h à n h p hô Pari có s ô n g X e n c h ả y q u a v.v... N h ữ n g y ế u t ố thiên nhiên c ơ b ả n ả n h h ư ở n g đ ế n v iệ c lựa ch ọ n đ ắ t đai x â y d ự n g đô thị là : đ i ề u k i ệ n khí h ậ u , đ i ể u k i ệ n địa hìn h, đ i ề u k iệ n th ủ y vă n, đ i ể u k i ệ n địa c h á t cô n g trình và địa c h ẫ t th ủ y văn. 2 .1 .1 . Đ iể u k i ệ n k h í h ậ u v à t á c đ ộ n g cú a n ó tro n g x â y d ự n g đô th ị Khí h ậ u n ư ớ c ta m a n g tính c h ấ t n h i ệ t đ ớ i - n ó n g ẫ m có g i ó m ù a , n ằ m t r o n g k h u vực n ộ i chí t u y ế n , g i ớ i h ạ n t ừ 2 3 ° 2 2 Bắc ( Đ ồ n g V ă n ) đ ế n 8 ° 3 0 B ắ c ( C à M â u ) , kin h độ 102° đ ế n 110° k i n h Đ ô n g . M ỗ i v ù n g đ ề u có đ i ể u k i ệ n kh í h ậ u riê ng , m u ố n đ á n h giá đ ú n g phải t h u th ậ p đ ầ y đ ủ s ố li ệ u , p h â n tích đ á n h giá đ ú n g m ứ c đ ể có g i ả i p h á p x ử lý thích hợp trong x â y d ự n g đ ò thị. * T à i liệ u k h í tư ợ n g th ủ y văn 1. M ư a : -1 3- N ư ớ c ta có l ư ợ n g m ư a trun g bình h à n g n á m tư ơng đôi lớn (1 500 - 3 0 0 0 m m / n á m ) và phân b ố k h ô n g đ ồ n g đ ề u g iữ a c á c vùng. C ác tài liệu m ư a c ầ n thu t h ậ p : - L ư ợ n g m ư a t r u n g b ìn h /n ã m - L ư ợ n g m ư a t r u n g bi n h c a o n h ắ t và t h á p n h ắ t c ủ a năm ( th á n g , n g à y ) - L ư ợ n g m ư a và thời gian c ủ a t ử n g trậ n mưa - S ô n g à y m ư a t r o n g 1 năm (1 t h á n g ) ở n ư ớc ta s ố n g à y mư a t r u n g bì n h h à n g n ãm k h o ả n g 100 n g à y n h ư n g p h â n b ố k h ô n g đ ề u , th ư ờ n g tậ p t r u n g v à o m ù a hè. L ư ợ n g m ư a m ù a khô chí c h i ế m 15 - 2 0 % l ư ợ n g mưa t r o n g cả năm. Ví d ụ t h ố n g kê m ư a phân b ố trong n ăm : Tháng 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 1ỉ 12 Số ngày mua 7 9 12 15 17 18 19 16 14 12 8 4 Lương mưa (mm) 60 100 130 160 180 240 420 320 220 150 90 50 2. G ió : G ió m a n g v à o k h ô n g khí c á c y ế u t ố t ố t h o ặ c x ấ u , làm thay đổi n h i ệ t đ ộ , đ ộ ẩ m , tí t r ọ n g và áp s u ắ t k h ô n g khí. Tà i liệu g i ó c h o ta b iế t tốc dộ và h ư ớ n g gió c h ủ đ ạ o theo m ù a c ủ a n ăm tại m ộ t k h u v ự c n à o dó . T ử đó c h ú n g ta đ ề ra c á c h x ử lý , b ố trí c ô n g trình xây d ự n g sao ch o t h u ậ n lọi, phủ h ọ p với lợi ích s ử d ụ n g c ủ a con ng ư ời. Đ i ề u n à y cò n có ý nghĩa q u a n trọng trong v iệ c h á o vệ m ôi t r ư ờ n g đ ô thị. C h ú n g ta cẩn t h u t h ậ p các tài liệu về g i ó n h ư : - T ô c đ ộ gió (lớ n n h á t , trung binh, nhỏ n h á t m /s) theo t ừ n g m ù a và t ừ n g h ư ớ n g , đ ư ợc b iế u thị b ằ n g s ố c á c đu ô i m ũ i tên chi h ư ớ n g g i ó , 1 đuôi = l m / s - T ầ n s u ấ t gió + T ầ n s u ấ t lặ n g gió ( % ) là s ố lẩn l ặ n g gió so với s ố l ầ n q u a n t r ắ c ( k ể cả lặng g ió ) đ ư ợ c ghi b ằ n g c h ữ t r o n g v ò n g tròn g iữ a h o a gió. + T ầ n s u ắ t h ư ớ n g g i ó (% ) là s ố lầ n có g i ó th e o t ử n g h ư ớ n g n ào d ó so với t ố n g s ố lầ n qua n trắ c t h á y có gió, d ư ợ c b i ể u thị b ằ n g c h i ề u dài c ủ a m ũi tê n theo h ư ớ n g gió th ổi đ ế n l m m = 4%. - H ư ớ n g gió theo c á c vị trí k h á c n h a u c ó t h ể vẽ n h ữ n g b iể u đ ồ gió th e o c h u kỳ trung bình c ủ a 1 n ăm ch o t ừ n g m ù a , t ử n g t h á n g k h á c nh au , c ũ n g nh ư r iê n g cho 1 cơn g ió nhất định. H ư ớ n g các loại gió c h ủ đ ạ o ( gió chính ) đ ư ợ c t h ế hiệ n b ằ n g c á c h o a gió. T a có thế d ự n g hoa gió n h ư sau : -14- Người ta vẽ các tia b à n g n h ũ n g đ ư ò n g t h ẳ n g theo c á c p h ư ơ n g Đ ô n g , T â y , N a m , Bác T â y Nam. Tày Bắc, Đ ô n g N am , Đ ô n g Bắc c ắ t n h a u tai 1 đ i ể m ơ giữa. T r ê n c á c hư ớ n g th e o 1 tí !ệ xích ch o tr ư ớ c ngưòi ta đ ặt các trị s ố lặp lại s ự h o ạ t đ ộ n g c ủ a g i ó th e o các h ư ớ n g tương ứ n g rồi n ố i c á c đ i ế m tận c ù n g c ủ a các đ o ạ n đ ó b à n g n h ữ n g đ ư ò n g thẳng. (V í d ụ hình 2.1) T Hình 2.1: Vẽ hoa gió Ngư ời ta c ò n lập h o a g i ò t ừ n g m ù a n g o à i h o a g ió t r u n g b i n h năm. Tr ên biêu d ồ h o a g i ó n g o à i ý nghĩ a h ư ớ n g gió thì trên c á c tia c ò n b i ể u thị c ư ò n g độ gió (tức là tích s ố g iữ a trị s ố lặp lại c ủ a g i ó t r o n g m ỗ i m ộ t h ư ớ n g với tô’c đ ộ trung bình c ủ a g i ó theo h ư ớ n g đ ã c h o ) , đ ư ợ c x á c địn h b ằ n g % so với t ổ n g s ố c h u n g c ủ a các tích số. • 3. Nhi ệt đ ộ k h ô n g kh í, d ộ ấ m , d ộ b ố c hơi, đ ộ h ụ t ẩ m b ã o h ò a - Nhi ệt đ ộ k h ô n g khí c ấ n thu th ậ p : N h i ệ t đ ộ t r u n g bin h t r o n g n ầ m ( v à o m ù a hè, v à o m ù a đ ô n g ) . N h i ệ t độ c a o n h ắ t t r o n g nâm , t h á p n h á t t r o n g n ăm h o ậ c t r o n g th á n g . N h iệ t độ t r u n g b ì n h h à n g t h á n g trong nàm . N h i ệ t đ ộ c h ê n h l ệ c h t r o n g n g à y v à o m ù a d ô n g ( v à o m ù a hè). B iế t r õ n h i ệ t đ ộ và s ự c hênh lêc h n h iệ t đ ộ đ ế tìm giải p h á p cải t ạ o đ i ể u k i ệ n vi kh' h ậ u , đ ố n g thời s ử d ụ n g t r o n g khi tí nh t o á n hệ t h ố n g th o á t n ư ớ c mưa. - Đ ộ ẳm : c ẩ n thu t h ậ p : . Độ ẩ m t ư ơ n g đ ố i , t u y ệ t đối . Độ ẫ m t ư ơ n g đ ố i c a o nhắt, th ắ p n h ắ t , t r u n g bình. - Đ ộ b ố c hơi : C ầ n b iế t k h ả n ă n g b ố c hơi lớn n h ẫ t v à o thời g ia n n à o t r o n g n ă m v à l ư ợ n g b ố c hơi từ m ặ t đ ẵ t v à m ặ t n ư ớc là b a o n h i ê u ( đ ể tín h lư ợng n ư ớ c d ự trữ t r o n g h ổ , sông...). 4. N á n g : C ẩ n b i ế t th ò i g i a n đ ư ợ c c h i ế u n ắ n g ( s ố n g à y n ắ n g t r o n g n ă m , t r o n g t h á n g v à s ố giò n ắ n g t r o n g n g à y , t r o n g t h á n g . . . ) đ ể c h ọ n h ư ớ n g bô’ trí n h à , đ ư ờ n g p h ố , h o ặ c x ử lý trong khi tô c h ú c c á c c ẵ p n ề n c a o t h ẵ p k h á c nhau. -15- 2 .1 .2 . Đ iể u k iện đ ịa h ìn h C ầ n b iết h ư ớ n g d ố c , trị s ố độ d ố c c ủ a địa hình, (độ d ố c t r u n g bình, lớn n h ấ t và nhỏ n h á t ) , c a o đ ộ lớ n nhất, n h ỏ n h á t v à trung b ình c ủ a t ừ n g khu v ự c . c ầ n đ i ề u tra c h ín h x á c địa hìn h ( k ế t h ợ p trên h ả n đô' v à v iệ c đ i ề u tra n g o à i t h ự c đ ị a ) dê có b i ệ n p h á p s ử d ụ n g và x ử lý th íc h hợp. 2.1.3 Đ iề u k iện th ủ y văn Y ế u t ố th ủ y văn có ý nghĩa r ắ t lớ n t r o n g v i ệ c lựa ch ọ n d ắ t đai x â y d ự ng. S ô n g ngòi ao h ổ t ự n h i ê n đ ư ợ c d ù n g làm đ ư ờ n g v ậ n tải t h ủ y , đ ể c u n g c á p nư ớc, bãi tắ m , nơi h o ạ t đ ộ n g t h ể t h a o và t ạ o m ỹ q u a n c h o c ô n g trìn h k i ế n trúc. N g o à i ra n ó c ò n ả n h h ư ở n g dế n đ i ề u k i ệ n khí h ậ u c ụ c b ộ c ủ a m ỗ i v ù n g . M ặ t k h á c , n ư ớ c trong c á c ao h ồ s ô n g s u ố i còn có t h ể g ây n g ậ p lụ t, g ây ú n g , và d o n ư ớc s ô n g c a o ả n h h ư ở n g đ ế n m ự c n ư ó c n g ầ m và gây xói b ờ s ô n g b ờ hổ... Đ e h iể u r õ c h ú n g c ầ n b iế t : - C h ê đ ộ s ô n g n g ò i, ao, hồ... d iệ n tích, c h i ề u sâu, d à i , rộ n g , đ ộ d ố c l ò n g s ô n g . - M ứ c n ư ớ c c a o n hắt, t r u n g bin h, n hố n h ắ t ứ n g v ớ i tần s u ắ t p % . - L ư u lư ợ n g ( m 3/s) ; t ố c đ ộ lớn n hắt, n h ỏ n h ắ t , t rung bỉnh (m /s ) và đ ặ c tính c ủ a d ò n g nư ớc, q uy l u ậ t lên x u ố n g c ủ a m ự c nư ớ c s ô n g ( th e o từ n g th á n g , t ừ n g m ù a và t ừ n g nãm). - Đ ặ c tín h và tầ n s u ẩ t c ủ a c á c trậ n lũ lụt, th ờ i g ia n lũ lụt và c a o đ ộ m ự c n ư ớ c lớn nhắt, s ố lầ n và p h ạ m vi n g ậ p lụt, t h à n h p h ầ n h ó a h ọ c c ủ a nước. - D a o đ ộ n g m ự c n ư ớc t r o n g m ù a lũ - Đ ặ c tính c ủ a ao, h ố , sông, n g ò i ( d iệ n tích, lư ợ n g nư ớ c d ự trử), n g u ồ n c u n g c á p nư ớ c c h o h ổ , th à n h p h ầ n c á c lớp d á t đá ỏ đ á y v à b ờ hồ , tì nh hìn h s ử d ụ n g h ổ nước. Đ ố i v ớ i n h ữ n g k h u v ự c g ần b i ê n (v en b i ể n ) p h ả i có các s ố l iệu v ê c h ế đ ộ th ủ y triều ( c h i ể u d à i, c ư ờ n g đ ộ , v ậ n tốc s ó n g ) q u y l u ậ t tạ o nên lớ p đ ắ t bối, t h à n h p h ầ n lớ p bổi. 2 .1 .4 . Đ iề u k iệ n đ ịa c h ấ t c ô n g trìn h và đ ịa c h ấ t th ủ y v ă n 7. Đ iều ỉdện địa ch ẩt công trình C ầ n th iết p h ả i có n h ữ n g h i ể u b i ế t v à có đ ủ các s ố liệu v ề địa c h ấ t c ô n g trì nh nh ư : - C á c tài li ệ u h ố k h o a n , h ố t h ă m d ò đ ể b i ế t c ấ u tạo dịa t ầ n g c ủ a c á c lớ p đ ấ t đá thông qua các m ặ t cắ t địa chắt. - C ư ờ n g đ ộ c h ịu tải c ủ a đ ắ t ( k g / c m 2). Q u a đ ó đ á n h g iá k h ả n ă n g x â y d ự n g ( c a o tầ n g , th ẩ p t ầ n g ) c ủ a t ừ n g k h u v ự c h o ặ c n h ữ n g nơi địa c h ẫ t c ô n g trình x á u k h ô n g t h ể b ố trí c á c c ô n g trình xây d ự ng. - T ì n h h ì n h k h o á n g s ả n , c á c h i ệ n t ư ợ n g trư ợ t lở, h ố c n g ầ m , than b ùn... -16- 2. Điểu kiện địa chắt thủy vân - Cần h iê u rõ nước ng ầm trong tự nhiên (các đặc đ i ể m vế chắ t lượng, đ ộ sâu, thành phấn hóa học, trừ lượng...) vì nước ngầm thường là nguyên nhân gây ra kh ó khăn trong thi công hô m ó n g phái xư lý tôn kém, phức tạp. Đ ổ n g thời nưóc ngầ m có thê là ng uồn cung cáp nưóc rát lớn cho các dỏ thị (Nhiều khi, nước ngẩ m là nguồn cu ng cáp nưóc d uy nhát). Đ iề u k iệ n dịa c h á t c ô n g trình và dịa c h ấ t t h ú y v ã n có ảjih h ư ơ n g r á t lớn đ ế n sụ ỏn định, hển v ữ n g c ủ a c ô n g trình xây d ự ng. Q u a phân tích trên ta th ấ y y ê u tô thiên n hi ên g i ú p c h o c h ú n g ta h iế u rõ b án c h á t của m ộ t k hu v ự c m à trên k hu v ự c đ ó t r o n g t ư ơng lai to à n b ộ h o ạ t đ ộ n g c ủ a d ô thị sẽ d i ễ n ra t r o n g m ột q u á trinh láu dài. Bơi v ậ y c á c y ế u tô thiên nhiên có ý ngh ĩa q u a n t r ọ n g tron 15% và <0,1% 2. Nển đắt >5% và <0,1% Cát, cát pha sét, đât sét cỏ Đắt sét, sét Dha, cường độ chịu nén cường độ chịu nén > 1,5 1-1,5 kg/cm . Phải gia cổ nen mỏng kg/cm sử dụng nền tự khi xây dựng nhà và cong trình nhiên i > 30% rắt lổi lòm, rât phức tạp Loại đắt lún, các loại đắi có cường độ < lkg/cm không nên sử đụng để xây dựng Nước ngắm ở độ sáu cách mặt đắt 0,8 - 2m (đổi với dát công nghiệp dân dụng 0^5 - lj5m (dối với dắt cảy xanh) Đòi hoi phai có biện pháp hạ nước n g ầm và p h ả i có th iế t bị tẩ n § cá ch nước cho các công trình ngam và móng nhà Nước ngẩm ở đô sâu cách mật đắt < 0,8m (đối với khu dán dụng, còng nghiệp) < 0,5m và>3,0ni(đối với khu đắt cây xanh 4. Bùn lây Không bị lẵy lội, nếu có 1 Bùn lây (với chiểu dày lớp bùn < 2m) ít thì có khả năng làm khô phải dung máy hút bun (có công suât bằng phương pháp đơn đào 1 lớp dươi 2m mới làm khô địa điểm xây dựng giản Chiều dày lóp bùn > 2m dòi hỏi phải có những biện pháp làm khô rat khó knăn phức tạp 5. Ngập lụt Không 3. Mực nước ngấm Mực nước ngẩm ở chiểu sâu 2,5 - 5m (tính từ mật đắt) nếu xây dựng dán dụng, công nghiệp. Sâu 2,0 - l,5m nếu dung làm khu đắt cây xanh 6. Các hiện tượng Không có địa chắn tự nhiên, - Sự xuât hiện các < 1% quá trình địa vật lý a) Xoi lở bờ sông Không cỏ - Tán suắt ngập < ỉ 00 nám/1 lẩn Tẩn suat ngập - Mức nước cao nhắt } 0,6m so với < 25 nám/1 ỉắn - Phải có biện pháp kỷ mặt đắt - Dùng biện pháp kỷ thuật không phức thuật phức tạp đe ngàn lu tạp đe ngăn lu Cỏ hiện tượng dịa chát tư nhiên nhung Cổ các hiện tuợng địa đã ngùng hoạt động, chỉ cắn áp dụng chẳt tự nhien dang trong thời kỳ hoạt dộng các biên pháp xử lý đơn giản 10-20% 1-10% Bị xói lả có chiều rộng < 1Om Bị xói lở có chiéu rộng > lOm b) Đát truợt Không có c) Mương xói Đã ngừng hoạt động, Đã ngùng hoạt dộng hoặc hoạt động Đang hoạt dộng đang có yếu, aổc lơn, có chiều sâu 3 - lỏm độ doc lớn, sau > 1Om thoải, chiéu sâu < 3m d) Hốc ngắm Không có Có nhữnậ thém dát trượt riêng biệt Có nhiéu thém trượt liên nhưng đòi hỏi xử lý ít tốn kém tiếp dòi hỏi các biện pháp xử lý phúc tạp Cỏ những hốc riêng biệt, không sâu Có rât nhicu hốc ngẩm lắm và rát sâu -18 - Khuất gió hoàn toàn khi xây dựng khu công nghiệp phải nằm trong giới hạn bảo vệ 7. Khi hệu a)Sự thôrg gió Thòng giỏ tốt, có khả nâng chống gió mạnh và bão, hoậc cho phép xây dựng các dải cây chán gió đối với nguồn nhiễm hẳn của khí quyển Địa hình lòng chảo, không khí khó lưu thông. Không cỏ khả năng chống được gió xáu và bão Bố trí khu dần dụng đẩu nguổn nước so với khu công nghiệp thải ra nhiểu độc hại b. Sự chiíu náng Chiếu nắng đúng liêu chuẳn trong phạm vị tát cả thành phổ (nghía là hướng náng tốt. phù hơp với địa hình) Bị che náng nhiéu (thời gian không Không được chiếu nấng dược chiếu náng < thời gian dược hoậc chỉ có nảng phia tây chiếu nảng trong cả nâm). Để có (vùng đói núi) huớng nảng tốt cho công trình xây dưng cắn phải cải tạo địa hình) 1- Những khu dắt bị ngập lụt _~izr, 2* Khu vực ngập, lấy có mực nước ngắm cao 3- Khu vực bàng phang có i < 0.5% 4- Khu vực có mương xói 5- Khu vực có trượt và bị xói mòn bò 6- Khu vực có độ dốc i > 20% lịỊỊỊỊỊ 7- Khu vực có hiện tưựng hốc ngắm 8- Khu vực báo tổn, gìn giừ lại 9- Đắt nỏng lâm nghiệp quí Đắt rừng quí Khu đát Ihuận lợi cho xây dựng 12- Tuyến đường sát 13- Tuyến điện cao thế khu vực công nghiệp 14- Vùng bảo vệ v s vì các XNCN) Ị 15- Vùng bảo vệ cho ý công trình láy nưđc Hỉnh 2.2: a- Bản đổ về các dặc tính các điều kiện thiên nhiên cơ bản của khu đất thành phố; b- Bản đồ giởi hạn quy hoạch S a u khi đ á n h giá t ừ n g y ế u t ố c ủ a đ i ể u k i ệ n t ự n h iê n , ta phải đ á n h giá t ố n g h ợ p to à n b ộ c á c y ế u t ô đó v à p h ả i thê h iệ n đ ư ợ c : - Đ ấ t t h u ậ n lợi c h o x â y d ự n g : b a o g ồ m đ ấ t đai có đ i ề u k i ệ n t ự n h iê n h o à n t o à n t h ỏ a m ã n y ê u c ầ u x ây d ự n g , v ố n đ ầ u t ư ít ch o các b i ệ n p h á p c h u ẳ n bị k ỹ thuật. - Đ ắ t k h ô n g t h u ậ n lợi ch o xây d ự n g : b ao g ổ m đát đai có c á c đ i ề u k i ệ n t ự n h i ê n ch ư a đ á p ứ n g n g a y ch o y ê u c ầ u x ây d ự n g mà ch í có thê s ử d ụ n g dư ợ c s a u kh i đã t i ế n h à n h các b iệ n p h á p c h u ẫ n bị k ỹ t h u ậ t k h ô n g q u á p h ứ c t ạ p và tốn k é m ( c ó k è m t h e o c á c b i ệ n p h á p h ư ó n g d ẫ n s ử dụ ng). - Đ á t đ ặ c biệt k h ô n g th uậ n lợi ch o xây d ự n g : ba o g ồ m n h ữ n g đ ất đai có c á c điể u kiện tự nhiên ph ức tạp, k h ô n g nên d ù n g đế quy hoạch v à x â y d ự n g đô thị. N ế u cần th iết khi phải sử d ụ n g đ ế n loại đấ t n ày thì phải tuân theo n h ữ n g hướng d ẫ n các biện p h á p kh ắc p h ụ c chúng. C ầ n phắi h ế t s ứ c th ậ n t r ọ n g khi đ á n h giá đắt đai vì k ế t q u ả đ á n h giá đ ẫ t đai là mộ* t r o n g n h ữ n g cơ s ở đ ể lự a c h ọ n đ ắ t x â y d ự n g đ ô thị v à đ ư a ra c á c g iải p h á p c h u ẩ n bị kỹ t h u ậ t c h o k h u đất. 2 .2 .2 . L ự a c h ọ n đ ấ t x â y d ự n g đô th ị Khi tiến h à n h c h ọ n đ ẵ t xâ y d ự n g c á c đ ô thị c ầ n p h ả i : - C ó q u a n đ i ể m t o à n d i ệ n , có s ự s o s á n h c â n n h ắ c d ự a trên c á c y ê u c ầ u c h u n g và các y ê u c ầ u cụ t h ể c ủ a t ử n g loại đ ấ t đai c ủ a đ ô thị. - D ự a trê n p h ư ơ n g c h â m v à đ ư ờ n g lối c ủ a Đ ẳ n g , N h à n ư ớ c ( n h ấ t là đ ư ờ n g lối p h á t triển kin h t ế c h u n g c ủ a cả n ư ớ c v à đ ư ờ n g lối p h á t triển r iê n g c ủ a t ừ n g đ ô thị t r o n g m ố i qu an h ệ v ề n h i ề u m ặ t g i ữ a c á c đ ô thị và c á c vùng). - D ự a v à o c á c ng h ị q u y ế t về s ử d ụ n g đ ấ t đai L ự a c h ọ n đ ẩ t đai h ợ p lý (về vị trí, s ử dụ r.g đ ú n g c h ứ c n ă n g và m ộ t s ố đ i ề u k i ệ n k h á c ) s ẽ có tá c d ụ n g lớn và t h u ậ n lợi ch o s ự h o ạ t đ ộ n g và p h á t tr iển c ủ a đ ô thị, t ạ o nên c ả n h q u a n p h o n g p h ú v à b ả o v ệ m ô i t r ư ờ n g đ ô thị. Q u a t h ự c t ế x â y d ự n g đ ô thị c h o t h ấ y r ằ n g : s ự h ợ p lý c ủ a ợác g iải p h á p q u y h o ạ c h p h ụ t h u ộ c p h ầ n lớ n v à o v i ệ c lự a c h ọ n đ ú n g đ ấ t đai và b i ế t s ử d ụ n g c á c đ i ề u k iệ n tự n h iê n c ủ a k h u đẩt. 1. Nhũng căn cứ đ ể chọn đ ấ t đ ai xây dựng đô thị ỉà : a) K ế t quẵ đ á n h g i á đ ẩ t đai Căn cứ bản đồ đ á n h giá đ ấ t đai, (ch ú ý tiết k iệ m v à h ạn c h ế việc sử dụng, r u ộ n g đất m àu m ỡ đang canh tác c ó sản lư ợng cao đ ể x ây d ự n g theo Ngh ị quyết của Hội đ ổ n g c h í n h phủ. N ê n tận durig đ ấ t đ ồ i , đ ắ t b ạ c m à u , san lắ p c á c k h e l ạ c h ao, đ ầ m k h ô n g g i ữ vai t r ò quan t r ọ n g tr o n g v i ệ c t h o á t n ư ớ c đ ể x ây d ự ng). b ) Đ i ề u k i ệ n v ệ s in h : G i ữ gìn và cải th i ệ n tố t hơn c ả n h q u a n t h iê n nhi ên và v ệ s in h m ô i t r ư ờ n g c) Đ i ể u k i ệ n k i n h t ế v à k h ả n ă n g trình độ k h o a h ọ c k ỹ thuật, t i ệ n nghi t ố t đ ể t ạ o điể u k i ệ n t h u ậ n lợi c h o v i ệ c tố c h ứ c p h ụ c v ụ ch o h o ạ t đ ộ n g c ủ a co n n g ư ờ i . -20 - d) Đ iế u k i ệ n q u ố c p h ò n g và b ẩ o đ á m an t o à n tu y ệ t dối c h o dỏ thị ( n h á t là n h ữ n g công trình kiên c ố , c ó giá trị qua n t r ọ n g v é kinh tế, vãn h ó a - lịch s ử và chính trị). e) Điếu k i ệ n v ậ t liệu địa p h ư ơ n g : V iệ c sử d ụ n g v ậ t liệu địa p h ư ơ n g s ẽ g i ả m giá th à n h x â y d ự n g ( D ự a trên c á c tài liệu v ề trữ lư ợng , k h ả n â n g khai thác, c u n g c ắ p c ủ a nó). g ) Đ i ề u k i ệ n m ỏ r ộ n g - p h á t triể n c ủ a đô thị t rong tư ơ n g lai t h u ậ n tiện. 2. Những yêu cẩu cụ th ể đ ô i với khu đ ấ t xây dựng a) Địa hìn h khu đấ t phái đáp ứng yêu cầu xây d ự n g nh à m g iả m hớt phí tổn trong công tác chuẳn bị hoà n thiện kỹ thuật và b ố trí m ạ n g lưới cô n g trình kỹ thuật. C ụ thê đ ộ dốc (i) hợp lý nhẫt từ 0,005 - 0,05 (Trong đó imin = 0,004 - 0,005 đ ế h á o đắ m thoát nướ'-; m ư a tự chay). b ) K h u v ự c x â y d ự n g k h ô n g đ ư ợc lầy lội v à k h ô n g bị n g ậ p bơi n ư ớ c n g â m và nước mưa lũ. c) K h ô n g có các h i ệ n t u ợ n g địa c h á t xẩ u. C ư ờ n g đ ộ c h ịu n én c ủ a n ề n đ á t phải dáp ứ n g v ớ i y ê u c ầ u cụ thê c ủ a t ử n g loại cô n g trình x ây d ự n g và có phí t ô n v ề gia cô nền m ó n g là t h á p nhất. d) Điể u kiện khí hậu phai thuận lợi dế tô chức sản xuát và đời s ổ n g của dân cu c ũ n e liliư thuận lợi c h o việc tạo lập cánh quan, trồn g cây xanh, diều h ò a khí hậu c ủ a đô thị và bẳo vệ môi trường. C h ú ý : - K h u n h à ơ p h ả i n ằ m ở đ ầ u h ư ớ n g gió t ố t so với c á c n g u ồ n gây b ẳ n k h ô n g khí. N ế u ở cạ nh s ô n g thì p h ả i h ố trí phía trên c á c xí n g h iệ p có thê g â y b ẫn n g u ổ n nước. - K h u c ô n g n g h i ệ p p h á i n ằ m c u ố i h u ớ n g gió chính và p h ả i b á o d a m t h ô n g gió, khôn g đ ặ t ơ ch ỗ t h á p d ạ n g l ỏ n g ch ẵ o . e) K h u đ ấ t c ó liên hệ t h u ậ n lợi với hệ t h ố n g g ia o th ô n g , c ủ a cả khu v ự c (h o ặ c cẩ nư ớc) b ằ n g đ ư ờ n g s ắt, đ ư ờ n g hộ , đ ư ò n g thủy, h ả n g k h ô n g và n ế u k h ô n g có s ẵ n thì phải có khẳ n ă n g đế tố c h ứ c m ạ n g lưới g i a o t h ô n g đố i nội và d ố i n g o ạ i th u ậ n lợi. g ) K h u d á t p h ả i b ả o d ả m c á c n g u ổ n c u n g c ấ p nước s ạ c h và n h ữ n g d i ể m xả nư óc bần sin h h o ạ t - s ả n x u ắ t v à n ư ớ c m ư a m ộ t c á c h th u ậ n tiện. h ) K h u đ ắ t x â y d ự n g k h ô n g đ ư ợ c c h iế m d ụ n g h o ặ c chí s ử d ụ n g h ạ n c h ế d ẩ t canh tác v à k h ô n g n ằ m t r o n g c á c k h u v ự c có c h ứ c n ă n g đ ặ c b iệt ( r ừ n g c á m , r ừ n g q u ố c gia, khu khai t h á c m ỏ , k h u di tích lịch sử...) i) K h u v ự c x â y d ự n g s ử d ụ n g tại c h ồ h o ặ c g ầ n n g u ố n n g u y ê n v ậ t l iệ u x â y d ự n g và n g u ồ n lao đ ộ n g đ ể tă n g h i ệ u q u ả kin h tế. k ) K h u đ á t x â y d ự n g c ầ n p h ả i đ á p ứ n g các y ê u c ầ u p h á t t ri ển k in h tế, xã hội c ủ a cả n ư ớ c v à địa phưcmg, p h ù h ợ p vớ i các c h ín h s á c h và kê’ h o ạ c h đ i ể u d ộ n g d ân cư g ó p p h ầ n t h ú c đ ẩ y s ự p h á t tri ển c ủ a s ự n g h i ệ p c ô n g n g h i ệ p h ó a , đ ô thị h ó a và b ả o v ệ môi trường. 1) K h u d ẩ t p h ả i có đ ẫ t đa i d ự trừ đ ể m ở r ộ n g v à p h á t triển đ ô thị t r o n g tư ơn g lai. -21-