Tài liệu Chân dung một chàng trai trẻ James Joyce

Chaân dung moät chaøng trai treû 1 James Joyce Chaân dung moät chaøng trai treû Ngöôøi dòch: Nguyeãn Theá Vinh NHAØ XUAÁT BAÛN THEÁ GIÔÙI Haø Noäi - 2005 2 3 Lôøi giôùi thieäu Cuoán saùch naøy laø moùn quaø cuûa caù nhaân toâi göûi tôùi nhaân daân Vieät Nam ñeå caûm ôn caùc baïn veà thôøi gian suoát boán naêm qua gia ñình toâi ñaõ soáng vaø laøm vieäc taïi ñaát nöôùc cuûa caùc baïn vaø raát caûm ôn caùc baïn ñaõ giuùp cho chuùng toâi coù beù Nguyeãn Minh Lan (Kaitlan Ruth Adams). Theo toâi ñöôïc bieát thì chöa coù moät taùc phaåm naøo cuûa nhaø vaên James Joyce ñöôïc dòch sang tieáng Vieät vaø xuaát baûn taïi Vieät Nam maëc duø nhaø vaên James Joyce, baèng phong caùch rieâng, ñaõ mieâu taû raát hay veà nhöõng hy voïng vaø khaùt voïng cuûa caùc baïn treû ôû ñaát nöôùc Ireland cuûa oâng. Khoâng maáy ngöôøi bieát raèng caû nhaø vaên James Joyce vaø Chuû tòch Hoà Chí Minh ñaõ töøng soáng ôû Paris trong suoát naêm 1921 vaø caû hai ñeàu ñaõ laøm vieäc taïi Thö vieän Quoác gia ôû ñoù. Coù theå hoï ñoù töøng ngoài chung moät baøn, cuøng chung caûnh soáng xa toå quoác, cuøng chung moät giaác mô veà ñoäc laäp vaø söùc maïnh cuûa daân toäc mình, ñoù laø giaác mô cuûa Cuï Hoà cho ñoäc laäp töï do cuûa Vieät Nam vaø giaác mô cuûa nhaø vaên James Joyce veà ñoäc laäp töï do cuûa Ireland. Nhaø vaên James Joyce ñaõ vieát vaø xuaát baûn cuoán tieåu thuyeát chaân dung moät chaøng trai treû vaø thôøi gian ñoù, vaøo ñuùng luùc saép aán haønh kieät taùc U-li-xô thì Ireland tuyeân boá ñoäc laäp. Chuû tòch Hoà Chí Minh cuõng ôû Paris thôøi gian ñoù ñeå nghieân cöùu vaø chuaån bò cho chuyeán trôû veà Ñoâng Döông, baét ñaàu cuoäc ñaáu tranh giaønh ñoäc laäp daân toäc. Vieät Nam, gioáng nhö Ireland, laø moät ñaát nöôùc raát nhieàu tieàm naêng. Caû hai quoác gia ñeàu phaûi ñaùnh ñuoåi quaân xaâm löôïc vaø nhöõng keû aùp böùc ñeå giaønh ñoäc laäp vaø phaùt trieån toaøn dieän baûn saéc vaên hoùa daân toäc. Moät nöûa daân soá Vieät Nam ñang döôùi tuoåi 4 5 Chaân dung moät chaøng trai treû 25 vaø taát caû tieàm naêng höùa heïn cuûa ñaát nöôùc theå hieän treân nhöõng khuoân maët traøn treà hy voïng cuûa hoï, nhöõng ngöôøi maø toâi ñoù töøng ñaøo taïo taïi caùc tröôøng ñaïi hoïc ôû Haø Noäi vaø Thaønh phoá Hoà Chí Minh. Ireland ñöôïc bieát ñeán nhö “Con hoå vuøng Centô”, laø moät kieåu maãu ñieån hình cuûa moät quoác gia nhoû beù coù theå vöôn leân töø ñoùi ngheøo trôû thaønh ñaát nöôùc coù toác ñoä phaùt trieån nhanh nhaát trong Coäng ñoàng chung chaâu AÂu. Vieät Nam, “Con roàng ñang bay leân”, cuõng döï ñònh seõ giaønh ñöôïc thaønh coâng ñoù ôû chaâu AÙ. Quyeån saùch naøy do moät baïn treû raát coù trieån voïng, Nguyeãn Theá Vinh ôû Haø Noäi dòch sang tieáng Vieät. Chò Haø Thò Kim Nga vaø chò Traàn Höông Giang giuùp bieân taäp vaø hieäu ñính cuoán saùch. Nhaø xuaát baûn Theá Giôùi cuõng ñaõ heát söùc giuùp ñôõ toâi trong vieäc bieân taäp, in aán, phaùt haønh. Toâi xin chaân thaønh caûm ôn taát caû caùc baïn veà nhöõng hoã trôï voâ cuøng quyù baùu ñoù. Toâi hy voïng cuoán tieåu thuyeát naøy seõ truyeàn caûm höùng cho caùc baïn treû Vieät Nam phaùt trieån tieàm naêng cuûa mình veà ngheä thuaät, kyõ thuaät vaø nhaân vaên nhaèm vöôn tôùi nhöõng vì sao mô öôùc. Soá tieàn thu ñöôïc töø vieäc phaùt haønh cuoán saùch seõ daønh cho nhöõng hoaït ñoäng töø thieän cuûa Vieät Nam ñeå ñaûm baûo laø nhöõng haït gioáng ñoù seõ ñöôïc gieo troàng taïi ñaây cho ngaøy Vieät Nam ñôm hoa keát troûi. Xin caûm ôn Vieät Nam. Ngaøy 16 thaùng 6 naêm 2005 Susan J. Adams, Ph.D. Ñaïi dieän thöôøng truù cao caáp Quyõ Tieàn teä Quoác teá Giaùo sö thænh giaûng, Tröôøng ñaïi hoïc kinh teá quoác daân Haø Noäi 6 “Vaø anh ñaët taâm trí cuûa mình vaøo coâng vieäc vôùi taøi naêng voâ danh”” OVID, Söï bieán hình, VIII., 18. Chöông I Ngaøy xöûa ngaøy xöa, coù moät chuù boø lang thang treân ñöôøng vaø gaëp moät caäu beù ñaùng yeâu teân laø “chim cuùc cu beù boûng”. Cha caäu keå cho caäu nghe caâu chuyeän coå tích naøy: cha nhìn caäu qua chieác kính moät maét: cha coù boä raâu quai noùn. Caäu beù chính laø chim cuùc cu beù boûng. Chuù boø ñi xuoáng con ñöôøng nôi Betty Byrne ñaõ töøng soáng: baø aáy baùn keïo vò chanh. OÂi, nhöõng boâng hoàng daïi ñang nôû roä Trong khu vöôøn xanh nhoû xinh. Caäu beù ngaân nga baøi haùt. Ñoù laø baøi haùt cuûa caäu. OÂi, nhöõng boâng hoàng treân khoaûnh vöôøn xanh Khi ta teø daàm treân giöôøng, luùc ñaàu seõ thaáy aâm aám, sau ñoù seõ thaáy laønh laïnh. Meï caäu beù laïi thay moät mieáng vaûi boâng ñeå thaám nöôùc giaûi. Moät muøi khai thaät khoù chòu! Meï caäu coù muøi thôm hôn cha caäu. Baø aáy chôi baûn nhaïc ñieäu muùa thuûy thuû treân ñaøn döông caàm. Coøn cha caäu nhaûy: 7 Chaân dung moät chaøng trai treû Chaân dung moät chaøng trai treû Tralala lala, Tralala tralaladdy, Tralala lala, Tralala lala. Baùc Charles vaø coâ Dante voã tay taùn thöôûng. Hai ngöôøi ñeàu lôùn tuoåi hôn cha meï caäu vaø baùc Charles thì giaø hôn coâ Dante. Coâ Dante coù hai chieác baøn chaûi treân tuû töôøng. Chieác coù lôùp nhung maàu naâu ñoû ôû caùn daønh cho Michael Davitt; chieác coøn laïi lôùp nhung maøu xanh daønh cho Parnell. Laàn naøo cuõng vaäy, khi caäu beù ñöa cho coâ Dante moät maåu giaáy aên, coâ aáy ñeàu ñöa cho caäu moät chieác keïo cao su. Gia ñình nhaø Vances soáng ôû trong caên nhaø soá baûy. Hoï khoâng coù cuøng cha meï. Hoï laø cha meï cuûa Eileen. Sau naøy, khi lôùn leân caäu seõ cöôùi Eileen laøm vôï. Caäu troán döôùi gaàm baøn. Meï caäu noùi: - OÀ! Stephen seõ xin loãi. Coâ Dante haêm doïa: - OÀ! Neáu khoâng xin loãi thì chim ñaïi baøng seõ lao xuoáng vaø moùc maét caäu aáy. Rody Kickham laø moät hoïc sinh ngoan gioûi coøn Nasty Roche thì ngöôïc laïi, raát nghòch ngôïm. Rody Kickham coù neïp oáng chaân baûo veä vaø moät caùi hoäp maây ñeå ñöïng thöùc aên ôû phoøng aên trong phaùo ñaøi tu vieän. Nasty Roche coù ñoâi tay to lôùn. Stephen goïi Nasty Roche laø “choù aên vuïng trong chaên”. Vaø moät hoâm noù hoûi Stephen: - Teân maøy laø gì? Stephen traû lôøi: Stephen Dedalus. Nasty Roche hoûi tieáp: Moùc maét naøy, Xin loãi ñi, Xin loãi ñi, Moùc maét naøy. Xin loãi ñi Moùc maét naøy, Moùc maét naøy. Xin loãi ñi - Caùi teân quaùi quyû gì vaäy? Vaø khi Stephen chöa kòp traû lôøi caâu hoûi naøy, Nasty Roche laïi hoûi tieáp: - Teân boá maøy laø gì vaäy? Stephen traû lôøi: - Moät ngöôøi ñaøn oâng. Nasty Roche laïi hoûi: * * * * 8 Saân chôi roäng cuûa tu vieän traøn ngaäp boïn con trai ñang chôi boùng. Taát caû boïn chuùng ñang hoø heùt vaø caùc cha quaûn giaùo keâu gaøo thuùc giuïc chuùng chôi boùng. Buoåi chieàu toái u aùm vaø laïnh leõo. Sau moãi laàn taán coâng laø tieáng thình thòch cuûa caùc caàu thuû; quaû boùng da nhôøn nhôøn gioáng nhö moät con chim nuùc ních bay trong khoâng gian aûm ñaïm cuûa buoåi chieàu taø nhieàu maây. Caäu khoâng di chuyeån khoûi vò trí ñang ôû ngoaøi taàm quan saùt cuûa cha quaûn giaùo vaø ngoaøi khu vöïc va chaïm vôùi nhöõng caúng chaân thoâ raùp, thi thoaûng caäu giaû vôø di chuyeån. Caäu caûm thaáy mình thaät nhoû beù vaø yeáu ñuoái giöõa ñaùm ñoâng nhöõng caàu thuû coøn ñoâi maét caäu thaät meät moûi vaø ñaãm nöôùc. Rody Kickham khoâng gioáng nhö vaäy: taát caû caùc hoïc sinh khaùc trong tu vieän noùi raèng caäu ta seõ laø ñoäi tröôûng cuûa boïn treû lôùp thöù ba ôû tröôøng Clongowes. - Boá maøy laø quaän tröôûng aø? 9 Chaân dung moät chaøng trai treû Chaân dung moät chaøng trai treû Stephen roùn reùn di chuyeån töø vò trí naøy ñeán vò trí khaùc trong haøng cuûa caäu ta vaø thænh thoaûng chaïy moät ñoaïn ngaén. Nhöng ñoâi tay cuûa caäu ta taùi nhôït ñi vì laïnh. Caäu ñuùt hai tay vaøo trong tuùi aùo ñoàng phuïc thi ñaáu maøu xaùm coù thaét löng. Ñoù laø moät thaét löng voøng quanh tuùi aùo. Boïn con trai cuøng haøng cuõng coù chieác thaét löng naøy. Moät hoâm, moät hoïc sinh noùi vôùi Cantwell: — Tao ñöa cho maøy moät chieác thaét löng nhö vaäy ngay baây giôø. Cantwell traû lôøi: — Haõy ñi ñi vaø giaønh chieán thaéng, haõy ñöa cho Cecil Thunde moät chieác thaét löng. Tao thích ñöôïc xem maøy thi ñaáu. Caäu ta seõ ñaù vaøo moâng maøy thoâi! Ñoù khoâng phaûi nhöõng lôøi noùi hay ho gì. Meï caäu ñaõ töøng noùi vôùi caäu laø khoâng neân noùi chuyeän vôùi nhöõng hoïc sinh nghòch ngôïm trong tröôøng. Ñuùng laø moät ngöôøi meï tuyeät vôøi! Ngaøy ñaàu tieân tröôùc ñaïi saûnh cuûa phaùo ñaøi, khi chaøo töø bieät caäu, baø ñaõ veùn maïng che maët leân ñeán giöõa soáng muõi ñeå hoân taïm bieät caäu: maét vaø muõi baø ñoû hoe vì xuùc ñoäng. Nhöng Stephen giaû vôø nhö khoâng bieát raèng meï mình saép khoùc. Baø aáy ñeïp, nhöng khoâng quaù ñeïp khi khoùc. Cha ñöa cho caäu naêm ñoàng si-ling laøm tieàn tieâu vaët. OÂng aáy coøn daën doø laø neáu caäu caàn baát cöù thöù gì thì vieát thö veà nhaø cho oâng aáy; vaø duø coù baát cöù chuyeän gì cuõng khoâng ñöôïc maùch toäi moät hoïc sinh khaùc. Laùt sau, taïi coång tröôøng, thaày hieäu tröôûng baét tay cha meï caäu; chieác aùo choaøng xu-tan maøu ñen cuøng oáng tay daøi bay bay trong côn gioù nheï. Chieác oâ toâ chôû cha meï caäu chuyeån baùnh. Hoï vaãy tay vaø hoâ to chaøo taïm bieät caäu: — Taïm bieät, Stephen, taïm bieät! — Taïm bieät, Stephen, taïm bieät! Stephen bò cuoán vaøo traän boùng, lo laéng vaø sôï haõi tröôùc nhöõng ñoâi maét haàm haàm vaø nhöõng ñoâi giaày laám buøn, cuùi xuoáng nhìn qua nhöõng caùi caúng chaân. Caùc hoïc sinh ñang giaønh giaät vaø laøu 10 nhaøu. Nhöõng ñoâi chaân coï saùt, ñaù vaø giaäm leân nhau. Moät luùc sau, ñoâi giaày vaøng cuûa Jack Lawton ñaù quaû boùng leân treân cao, sau ñoù nhöõng ñoâi giaày vaø ñoâi chaân khaùc chaïy theo sau tranh giaønh traùi boùng. Stephen chaïy sau chuùng ñöôïc moät ñoaïn ngaén roài döøng laïi. Chaúng coù ích gì khi ñuoåi theo traùi boùng. Sôùm thoâi, chuùng noù seõ trôû veà nhaø cho kyø nghæ. Sau böõa aên toái trong phoøng hoïc, caäu seõ thay con soá daùn leân maët treân cuûa chieác baøn hoïc töø soá baûy möôi baûy thaønh baûy möôi saùu Coù leõ ôû trong phoøng hoïc toát hôn laø ra ngoaøi trôøi laïnh leõo. Baàu trôøi lôø môø xanh xaùm vaø laïnh leõo nhöng trong phaùo ñaøi coù aùnh saùng cuûa nhöõng ngoïn ñeøn. Caäu traàm ngaâm khoâng bieát töø caùi cöûa soå naøo maø Hamilton Rowan ñaõ neùm chieác muõ cuûa mình xuoáng haøng raøo thaáp döôùi ñöôøng haøo vaø cuõng khoâng bieát coù nhöõng luoáng hoa ôû phía döôùi cöûa soå vaøo thôøi gian ñoù hay khoâng? Moät hoâm, caäu ñöôïc goïi vaøo trong phaùo ñaøi, thaày quaûn giaùo chæ cho caäu nhöõng veát laèn do nhöõng vieân ñaïn cuûa nhöõng ngöôøi lính khaéc leân caùnh cöûa goã. OÂng cuõng ñöa cho caäu moät maåu baùnh bô gioøn maø moïi hoïc sinh vaãn thöôøng aên. Thaät thích thuù vaø aám aùp khi nhìn thaáy aùnh ñeøn trong phaùo ñaøi. Coù moät caùi gì ñoù gioáng nhö trong saùch. Coù theå ôû Leicester Abbey cuõng gioáng nhö vaäy vaø coù chín caâu trong quyeån saùch taäp ñaùnh vaàn cuûa baùc syõ Cornwell. Caùc caâu naøy gioáng nhö baøi thô nhöng chuùng chæ laø nhöõng caâu ñeå hoïc caùch ñaùnh vaàn. Wolsey cheát ôû Leicester Abbey Nôi cha tröôûng tu vieän ñaõ choân oâng aáy. Beänh loeùt mieäng laø beänh cuûa thöïc vaät Beänh ung thö laø beänh cuûa ñoäng vaät Thaät deã chòu khi naèm treân thaûm traûi tröôùc loø söôûi, goái ñaàu leân caùnh tay vaø caäu suy nghó veà nhöõng caâu taäp ñaùnh vaàn ñoù. Stephen ruøng mình nhö theå da caäu chaïm phaûi nöôùc laïnh vaø nhaày nhuïa. Wells thaät tieåu nhaân vaø heøn moïn; noù ñaõ tyø vai ñaåy Stephen xuoáng döôùi ñöôøng möông baån thæu bôûi vì caäu ñaõ khoâng 11 Chaân dung moät chaøng trai treû ñoåi hoäp ñöïng thuoác laù laáy haït deû khoâ cuûa Wells. Nöôùc möông laïnh vaø nhaày nhuïa laøm sao! Moät caäu hoïc sinh ñaõ töøng nhìn thaáy moät con chuoät coáng to rôi xuoáng nöôùc vaùng baån ñoù. Meï caäu ñang ngoài caïnh beáp löûa cuøng vôùi coâ Dante ñôïi Brigid mang ñeán moät aám cheø. Meï caäu ñaët chaân leân thanh chaén cuûa loø söôûi. Ñoâi deùp leâ oùng aùnh cuûa baø noùng leân ñeán möùc ngöûi ñöôïc muøi thôm aám aùp dòu daøng! Coâ Dante bieát raát nhieàu thöù. Coâ aáy ñaõ chæ cho caäu keânh ñaøo Mozambique ôû ñaâu; con soâng naøo daøi nhaát cuûa chaâu Myõ; vaø daïy caäu teân cuûa ngoïn nuùi cao nhaát treân maët traêng. Cha Arnall coøn hieåu bieát nhieàu hôn caû coâ Dante vì oâng laø moät linh muïc, nhöng caû cha caäu vaø baùc Charles ñeàu noùi raèng coâ Dante laø ngöôøi phuï nöõ thoâng minh vaø uyeân baùc. Sau böõa aên toái,coâ Dante ôï leân moät tieáng vaø ñaët tay leân mieäng. Chaân dung moät chaøng trai treû caäu röûa tay trong phoøng veä sinh cuûa khaùch saïn Wicklow, cha caäu nhaán caùi nuùt treân boàn röûa maët leân ñeå nöôùc baån chaûy qua caùi loã thoaùt nöôùc trong boàn. Khi toaøn boä nöôùc töø töø chaûy xuoáng heát qua chieác loã thoaùt nöôùc trong boàn thì aâm thanh cuoái cuøng gioáng nhö theá: “muuuùt”. Moät aâm thanh aàm ó. Maøu traéng cuûa phoøng veä sinh laøm caäu caûm giaùc laïnh leõo, vaø sau ñoù noùng daàn leân. Coù hai caùi voøi vaën nöôùc: moät cho nöôùc noùng vaø moät cho nöôùc laïnh. Caäu caûm thaáy laïnh vaø sau ñoù aám leân moät chuùt: vaø roài caäu nhìn thaáy nhöõng caùi teân in treân hai caùi voøi. Raát laø kyø laï. — Taát caû vaøo vò trí! Khoâng khí trong haønh lang cuõng laøm caäu ôùn laïnh. Thaät aåm öôùt vaø khoù chòu. Nhöng chaéc nhanh thoâi, loø söôûi ga seõ ñöôïc baät leân vaø aâm thanh cuûa ngoïn löûa chaùy baäp buøng gioáng nhö moät ñieäu nhaïc ngaân nga. Laàn naøo cuõng vaäy, khi caùc hoïc sinh ngöøng noùi chuyeän trong phoøng chung caäu ñeàu nghe thaáy ñieäu nhaïc aáy. Sau ñoù laø nhöõng tieáng heùt cuûa boïn hoïc sinh haøng thöù ba vaø haøng thaáp hôn: Baây giôø laø tieát hoïc toaùn. Cha Arnall vieát leân baûng moät pheùp toaùn raát khoù vaø noùi: — Taát caû vaøo vò trí! Taát caû vaøo vò trí! — Naøo baây giôø ai laø ngöôøi chieán thaéng? Coá gaéng leân York! Coá leân Lancaster! Moät tieáng heùt leân töø saân tröôøng: Moïi caàu thuû taäp trung thaønh voøng troøn xung quanh, thôû hoån heån vaø ñaày buøn ñaát. Caäu ñi cuøng vôùi boïn chuùng vaø vui möøng khi ñöôïc tham gia. Rody Kickham giöõ quaû boùng baèng daây buoäc trôn nhôøn cuûa noù. Moät hoïc sinh xin caäu ta ñöôïc ñaù laàn choùt: Nhöng Rody Kickman vaãn tieáp tuïc ñi maø khoâng theøm traû lôøi. Simon Moonan noùi vôùi caäu hoïc sinh naøy laø thaày quaûn lyù ñang chuù yù ñeán boïn chuùng. Caäu ta quay sang Simon Moonan vaø noùi: — Taát caû moïi ngöôøi ñeàu bieát taïi sao maøy leân tieáng. Maøy laø moät thaèng muùt ñuoâi McGlade. “Muùt ñuoâi” laø moät töø kyø quaëc. Caäu hoïc sinh goïi Simon Moonan baèng caùi teân aáy bôûi vì noù thöôøng thaét oáng tay aùo giaû hoä cha quaûn giaùo ra ñaèng sau löng. Vaø cha quaûn giaùo thöôøng giaû vôø giaän döõ. Nhöng aâm thanh cuûa töø naøy nghe raát chöôùng. Moät laàn, 12 Stephen coá gaéng heát söùc nhöng pheùp toaùn quaù khoù vaø caäu caûm thaáy boái roái. Chieác phuø hieäu nhoû baèng luïa treân ñoù coù gaén moät boâng hoàng traéng treân ngöïc caäu baét ñaàu rung rinh. Caäu khoâng gioûi moân toaùn nhöng caäu coá gaéng heát söùc mình ñeå ñoäi York coù theå khoâng thua cuoäc. Khuoân maët cuûa cha Arnall troâng thaâm xì, nhöng oâng khoâng caùu giaän: oâng ñang cöôøi thoaûi maùi. Laùt sau Jack Lawton beû ngoùn tay vaø cha Arnall xem quyeån vôû cuûa noù vaø noùi: — Ñuùng roài. Hoan hoâ Lancaster! Boâng hoàng ñoû chieán thaéng. Coá gaéng leân, York! Lawton quan saùt phe cuûa mình. Chieác phuø hieäu baèng luïa vôùi boâng hoa hoàng ñoû treân ñoù troâng raát quyù giaù bôûi hình thuûy thuû 13 Chaân dung moät chaøng trai treû Chaân dung moät chaøng trai treû maøu xanh treân ñænh. Stephen cuõng caûm thaáy maët mình ñoû leân; suy nghó veà taát caû caùc cuoäc caù cöôïc ai laø ngöôøi ñöùng ñaàu trong lôùp phoå thoâng cô sôû naøy, Jack Lawton hay laø mình. Moät vaøi tuaàn, Lawton giaønh taám theû cho vò trí soá moät vaø vaøi tuaàn khaùc thì Stephen giaønh taám theû cho vò trí soá moät naøy. Chieác phuø hieäu luïa traéng vaãn rung rinh rung rinh khi caäu tieán haønh pheùp tính tieáp theo vaø nghe thaáy gioïng noùi cuûa cha Arnall. Sau ñoù, taát caû söï haùo höùc, haêm hôû tan bieán vaø caäu caûm thaáy khuoân maët mình khaù laïnh. Caäu nghó khuoân maët aáy chaéc laø traéng beäch vì noù raát laïnh. Caäu ñaõ khoâng giaûi ñöôïc pheùp toaùn nhöng ñieàu ñoù khoâng thaønh vaán ñeà. Hoa hoàng traéng vaø hoa hoàng ñoû: chuùng ñeàu laø nhöõng maøu raát ñeïp ñeå nghó ñeán. Nhöõng taám theû cho vò trí thöù nhaát, thöù hai vaø thöù ba ñeàu coù nhöõng maøu raát ñeïp: hoàng, maøu kem, vaø maøu hoa oaûi höông. Coù leõ nhöõng boâng hoàng daïi cuõng coù nhöõng maøu saéc nhö vaäy vaø caäu nhôù laïi moät baøi haùt veà boâng hoàng daïi troå hoa trong moät khu vöôøn nhoû. Nhöng ta khoâng theå coù moät boâng hoàng xanh. Coù leõ ta coù theå tìm ñöôïc moät boâng hoàng xanh ôû moät nôi naøo ñoù trong theá giôùi naøy. Chuoâng reo, hoïc sinh trong lôùp aøo ra haønh lang töø caùc lôùp hoïc vaø lao vaøo nhaø aên. Caäu ngoài nhìn nhöõng maåu bô trong ñóa vaø khoâng theå aên ñöôïc mieáng baùnh myø aâm aåm. Chieác khaên traûi baøn cuõng nhaøu naùt vaø aåm öôùt. Stephen uoáng heát coác traø noùng nhaït maø caäu beù phuï beáp maëc chieác taïp deà maøu traéng vuïng veà ñaõ roùt cho mình. Caäu baên khoaên khoâng bieát chieác taïp deà ñoù coù aåm öôùt noát hay khoâng, hay laø moïi thöù maøu traéng coù leõ ñeàu laïnh leõo vaø aåm öôùt. Nasty Roche vaø Saurin uoáng nöôùc ca cao. Chuùng noùi laø chuùng khoâng theå uoáng ñöôïc cheø; vì noù nhö laø nöôùc vo gaïo. Chuùng noùi laø boá chuùng ñeàu laø nhöõng quan chöùc ñòa phöông. Taát caû boïn con trai döôøng nhö raát laï luøng ñoái vôùi Stephen. Chuùng ñeàu coù boá meï vaø coù nhöõng boä quaàn aùo vaø gioïng noùi khaùc nhau. Caäu mong ñöôïc trôû veà nhaø vaø goái ñaàu vaøo loøng meï. Nhöng caäu khoâng theå: vaø caäu mong raèng nhöõng traän ñaáu boùng, baøi hoïc vaø nhöõng buoåi caàu nguyeän seõ sôùm keát thuùc ñeå caäu leân giöôøng ñi nguû. 14 Stephen uoáng theâm moät coác cheø noùng nöõa vaø Fleming noùi: - Caäu vaãn khoûe chöù? Caäu coù ñau ôû ñaâu khoâng hay chuyeän gì xaûy ra vôùi caäu vaäy? - Mình khoâng bieát, Stephen traû lôøi. - Caäu neân aên ñi. Fleming noùi - vì troâng maët caäu raát nhôït nhaït. Noù seõ heát ngay maø. - ÖØ, mong laø nhö vaäy, - Stephen traû lôøi. Nhöng caäu khoâng meät moûi vì ñieàu ñoù. Caäu cho raèng neáu bò oám ôû nôi naøy thì seõ raát coâ ñôn. Traùi tim caäu seõ nhoùi ñau vì söï coâ ñôn ñoù. Fleming raát toát vôùi caäu khi hoûi han tình hình söùc khoûe caäu. Caäu muoán khoùc. Caäu tyø khuyûu tay leân baøn, che laïi roài môû vaønh tai ra. Caäu nghe thaáy nhöõng tieáng aàm ó trong nhaø aên moãi khi caäu boû tay che ra. Noù nhö laø tieáng aàm aàm gioáng nhö khi taøu hoûa chaïy qua trong ñeâm toái. Vaø khi caäu che vaønh tai laïi, tieáng aàm aàm ñoù taét ñi gioáng nhö ñoaøn taøu ñang ñi trong ñöôøng ngaàm. Ñeâm ñoù ôû Dalkey, ñoaøn taøu ñaõ chaïy aàm ó nhö vaäy, vaø sau ñoù khi chui vaøo ñöôøng haàm, tieáng aàm ó ngöøng haún. Caäu nhaém maét laïi, ñoaøn taøu tieáp tuïc chaïy, aàm ó vaø döøng laïi; laïi aàm ó vaø döøng laïi. Thaät tuyeät khi nghe noù aàm ó, döøng laïi roài laïi aàm ó khi qua khoûi ñöôøng haàm vaø sau ñoù döøng laïi. Laùt sau, boïn hoïc sinh lôùp treân theo haønh lang traûi thaûm ñeán giöõa phoøng aên, Paddy Rath, Jimmy Magee, vaø moät anh chaøng Taây Ban Nha ñöôïc pheùp huùt xì-gaø vaø tieáp ñoù laø moät caäu beù Boà Ñaøo Nha ñoäi muõ len. Tieáp sau ñoù laø nhöõng chieác baøn cho boïn hoïc sinh lôùp döôùi vaø cho boïn hoïc sinh haøng thöù ba. Moãi moät hoïc sinh ñeàu coù daùng veû khaùc nhau. Stephen ngoài trong goùc phoøng, giaû ñoø xem moät vaùn baøi ñoâ mi noâ, moät hay hai laàn caäu nghe thaáy giai ñieäu baøi haùt phaùt ra töø ngoïn löûa ga. Ñoäi tröôûng ñöùng ôû cöûa cuøng vôùi vaøi caäu hoïc sinh. Simon Moonan ñang thaét tay aùo giaû ra phía sau löng chieác aùo cuûa cha quaûn giaùo. Caäu naøy ñang noùi vôùi boïn chuùng moät ñieàu gì ñoù veà Tullabeg. 15 Chaân dung moät chaøng trai treû Chaân dung moät chaøng trai treû Laùt sau, thaày quaûn giaùo ñi ra khoûi cöûa vaø Wells tieán veà phía Stephen vaø noùi: —Dedalus, maøy noùi vôùi boïn tao xem maøy coù hoân meï maøy tröôùc khi ñi nguû khoâng? Stephen traû lôøi: —Tao coù. Wells quay veà phía nhöõng hoïc sinh khaùc vaø noùi: —EÂ, nghe tao noùi ñaây, coù moät thaèng ôû ñaây noùi laø noù hoân meï noù tröôùc khi ñi nguû naøy. Nhöõng hoïc sinh khaùc ngöøng chôi, quay laïi, cöôøi khoaùi trí. Stephen ñoû öûng maët tröôùc nhöõng aùnh maët cuûa chuùng vaø aáp uùng: —Tao khoâng. Wells noùi: —OÂ, nghe tao noùi ñaây, coù moät thaèng ñang ôû ñaây noùi laø noù khoâng hoân meï noù tröôùc khi ñi nguû. Boïn chuùng laïi cöôøi vang leân. Stephen göôïng cöôøi vôùi chuùng. Caäu caûm thaáy toaøn thaân noùng leân vaø boái roái trong khoaûnh khaéc. Ñaâu laø caâu traû lôøi chính xaùc cho caâu hoûi treân? Caäu ñaõ ñöa ra hai caâu traû lôøi vaø caû hai laàn Wells ñeàu cöôøi saûng khoaùi. Nhöng Wells chaéc laø ñuùng vì noù ñang hoïc ôû baäc thöù ba. Caäu coá gaéng nghó veà meï cuûa Wells nhöng khoâng daùm nhìn vaøo khuoân maët noù. Caäu khoâng thích khuoân maët cuûa Wells. Ñoù laø Wells, ngöôøi ñaõ ñaåy Stephen rôi xuoáng ñöôøng möông baån thæu vì caäu ñaõ khoâng chòu ñoåi caùi hoäp ñöïng thuoác laù ñeå laáy nhöõng haït deû cuûa noù. Taát caû nhöõng hoïc sinh khaùc ñeàu noùi ñoù laø haønh ñoäng nhoû nhen toài teä. Laøn nöôùc baån ñoù thaät laïnh leõo vaø nhaøy nhuïa! Moät hoïc sinh ñaõ nhìn thaáy moät con chuoät coáng rôi toõm xuoáng lôùp vaùng nöôùc baån ñoù. Moät lôùp nöôùc möông trôn nhôùt vaø nhaøy nhuïa bao phuû toaøn thaân Stephan. Roài khi tieáng chuoâng baùo hieäu ñeán giôø vaøo lôùp, töøng 16 haøng hoïc sinh laàn löôït rôøi khoûi phoøng chôi, Stephen caûm nhaän ñöôïc söï laïnh leõo cuûa khoâng khí trong haønh lang vaø doïc caàu thang ngaám qua lôùp quaàn aùo. Caäu vaãn baên khoaên khoâng bieát ñaâu laø caâu traû lôøi ñuùng. Khoâng bieát laø ñuùng hay sai khi hoân meï mình tröôùc khi ñi nguû. Hoân - ñieàu ñoù coù nghóa gì nhæ? Baïn ngaång maët leân, noùi lôøi chuùc meï nguû ngon; coøn meï thì cuùi maët xuoáng. Ñoù laø hoân. Meï caäu ñaët moâi leân maù caäu. Ñoâi moâi meï thaät meàm maïi laøm öôùt maù caäu. Roài moät tieáng aâm thanh khe kheõ vang leân: “chuït”. Taïi sao moïi ngöôøi laøm nhö vaäy vôùi nhau nhæ? Ngoài trong phoøng hoïc, caäu môû ngaên baøn mình ra vaø thay soá 77 thaønh 76 vaø dính vaøo trong ngaên baøn. Kyø nghæ Noâ-en coøn raát xa: nhöng sôùm muoän roài noù cuõng seõ ñeán vì traùi ñaát luoân luoân quay troøn. Coù moät böùc aûnh traùi ñaát trong trang ñaàu tieân cuûa cuoán saùch ñòa lyù: moät quaû boùng lôùn coù nhöõng ñaùm maây vaây xung quanh. Fleming coù moät hoäp buùt chì maøu vaø tranh thuû luùc raûnh roãi, noù ñaõ toâ maøu xanh cho traùi ñaát vaø maøu naâu ñoû cho nhöõng ñaùm maây. Cuõng gioáng nhö hai chieác baøn chaûi trong tuû cuûa coâ Dante: chieác coù lôùp nhung maøu xanh daønh cho Parnell, chieác coù maøu naâu ñoû daønh cho Michael Davitt. Nhöng caäu ñaâu coù baûo Fleming toâ maøu nhöõng chieác baøn chaûi nhö vaäy ñaâu. Fleming ñaõ töï laøm nhö vaäy ñaáy chöù! Caäu môû saùch vaø baét ñaàu hoïc baøi ñòa lyù. Nhöng caäu khoâng theå nhôù ñöôïc nhöõng teân goïi cuûa caùc vuøng ñaát chaâu Myõ. Chuùng vaãn laø nhöõng vuøng ñaát khaùc nhau vôùi nhöõng caùi teân khaùc nhau naèm ôû nhöõng ñaát nöôùc khaùc nhau taïi nhöõng chaâu luïc treân traùi ñaát, coøn traùi ñaát thì naèm trong vuõ truï. Caäu laät ñeán tôø bìa traéng ôû ñaàu cuoán saùch ñòa lyù vaø ñoïc nhöõng gì mình ñaõ vieát treân ñoù: Stephen Dedalus Lôùp vôõ loøng Tröôøng Clongowes Wood 17 Chaân dung moät chaøng trai treû Thò traán Sallins Quaän Kildare Ireland Chaâu AÂu Traùi ñaát Vuõ truï Ñoù laø nhöõng gì caäu vieát: vaø Fleming moät hoâm ñaõ tinh quaùi vieát leân trang ñoái dieän: Stephen laø teân toâi, Ireland laø ñaát nöôùc toâi. Clongowes laø nôi toâi ñang ôû Vaø thieân ñöôøng laø nôi toâi mong ñôïi. Caäu ñoïc ñoaïn thô heát xuoâi laïi ngöôïc. Nhöng ñoù khoâng phaûi laø ñoaïn thô. Sau ñoù caäu ñoïc trang bìa traéng töø cuoái leân ñaàu cho ñeán khi caäu tìm ra teân cuûa chính mình. Ñoù laø caäu aáy: vaø laïi ñoïc ngöôïc laïi moät laàn nöõa. Sau vuõ truï seõ laø gì nhæ? Khoâng coù gì caû. Nhöng coù caùi gì ñoù xung quanh vuõ truï ñeå töø ñoù bieát ñöôïc ñaâu laø nôi vuõ truï döøng laïi tröôùc khi khoâng coù caùi gì khoâng nhæ? Ñoù khoâng theå laø moät böùc töôøng. Nhöng ñoù seõ laø moät ñöôøng raát raát nhoû xung quanh moïi vaät. Thaät laø to taùt khi nghó veà taát caû moïi thöù vaø taát caû moïi nôi. Chæ coù Chuùa môùi bieát. Caäu coá gaéng suy nghó ñaâu laø tö töôûng lôùn nhaát coù theå nhöng caäu chæ nghó ñöôïc veà Chuùa. Chuùa coù teân laø Chuùa, cuõng gioáng nhö teân caäu laø Stephen. Tieáng Phaùp Chuùa coù nghóa laø “DIEU”, vaø ñoù cuõng laø teân Chuùa. Khi maø ai ñoù caàu nguyeän vaø nhaéc ñeán töø “DIEU”, ngay laäp töùc Chuùa seõ bieát raèng khi ñoù coù moät ngöôøi Phaùp ñang caàu nguyeän. Maëc duø moãi ngoân ngöõ khaùc nhau coù moät töø rieâng ñeå goïi Chuùa vaø Chuùa hieåu ñöôïc taát caû nhöõng gì con ngöôøi caàu nguyeän baèng nhöõng ngoân ngöõ khaùc nhau ñoù, nhöng Chuùa vaãn luoân laø Chuùa vaø teân thaät cuûa Ngaøi laø Chuùa. 18 Chaân dung moät chaøng trai treû Caùch suy nghó naøy laøm cho Stephen raát meät moûi. Noù laøm cho caäu caûm thaáy ñaàu mình thaät to. Caäu laät qua trang bìa traéng ñoù vaø nhìn vaøo voøng troøn xanh ôû giöõa nhöõng ñaùm maây naâu ñoû moät caùch meät moûi vaø chaùn naûn. Caäu suy tö khoâng bieát ñaâu laø ñuùng, maøu xanh hay maøu naâu ñoû? Bôûi vì coù laàn coâ Dante ñaõ xeù toaïc maåu nhung maøu xanh cuûa chieác baøn chaûi vaø noùi raèng Parnell laø moät keû toài teä. Caäu töôûng töôïng raèng, ôû nhaø, hoï ñang tranh caõi nhau veà ñieàu ñoù. Caùi ñoù ñöôïc goïi laø chính trò vôùi hai phe: coâ Dante ôû moät phe, cha caäu vaø Casey ôû phe beân kia coøn meï caäu vaø baùc Charles thì khoâng theo phe naøo caû. Ngaøy naøo cuõng theá, bao giôø trong caùc tôø baùo cuõng noùi veà chính trò nhö vaäy. Caäu raát khoå taâm vì caäu khoâng bieát nhieàu veà chính trò vaø caäu cuõng khoâng bieát ñaâu laø ñieåm keát thuùc cuûa vuõ truï. Caäu caûm thaáy thaät nhoû beù vaø yeáu ñuoái. Khi naøo caäu coù theå trôû thaønh ñoàng moân cuûa nhöõng ngöôøi hoïc veà thô ca vaø huøng bieän. Hoï aên to noùi lôùn vaø mang nhöõng ñoâi giaày lôùn vaø hoïc moân löôïng giaùc. Taát caû ñeàu raát xa xoâi. Kyø nghæ ñeán, tieáp ñoù laø hoïc kyø tôùi, sau ñoù laø kyø nghæ vaø laïi moät hoïc kyø nöõa sau ñoù laïi laø kyø nghæ. Noù gioáng nhö ñoaøn taøu chui vaøo vaø chui ra khoûi ñöôøng haàm vaø cuõng gioáng nhö tieáng aàm ó cuûa hoïc sinh aên trong phoøng aên khi caäu bòt vaø môû tai ra. Hoïc kyø, nghæ heø; vaøo ñöôøng haàm, ra khoûi ñöôøng haàm; tieáng aàm ó, döøng laïi. Khoâng bieát coøn caùch bao xa nhæ? Toát hôn laø leân giöôøng vaø ñi nguû. Chæ coù nhöõng buoåi caàu nguyeän trong nhaø nguyeän vaø sau ñoù laø chieác giöôøng nguû. Caäu ruøng mình vaø ngaùp nguû. Thaät tuyeät khi naèm treân giöôøng sau khi chaên chieáu ñaõ aám leân. Luùc môùi chui vaøo trong chaên thaät laø laïnh. Caäu caûm thaáy ruøng mình khi nghó raèng thaät laø laïnh leõo khi môùi chui vaøo trong chaên. Nhöng chaên cuõng nhanh choùng aám leân vaø caäu coù theå nguû. Thaät laø thuù vò khi meät moûi. Caäu ngaùp nguû laàn nöõa. Buoåi caàu nguyeän ñeâm vaø sau ñoù laø chieác giöôøng: caäu ruøng mình vaø muoán ngaùp nguû. Vaøi phuùt nöõa thoâi seõ raát tuyeät vôøi. Caäu caûm thaáy moät höng phaán aám aùp troãi daäy töø taám chaên laïnh leõo, aám leân, aám daàn leân cho tôùi khi toaøn boä ñeàu aám, chöa töøng aám nhö vaäy theá nhöng caäu vaãn coù chuùt caûm giaùc run run vaø caäu vaãn muoán ngaùp nguû. 19 Chaân dung moät chaøng trai treû Tieáng chuoâng keâu baùo buoåi caàu nguyeän ñeâm vaø caäu chaïy ra khoûi phoøng hoïc sau nhöõng hoïc sinh khaùc, thaúng xuoáng döôùi caàu thang doïc theo haønh lang ñeán nhaø nguyeän. Haønh lang vaø nhaø nguyeän coù aùnh saùng le loùi. Chaúng maáy choác taát caû seõ chìm vaøo boùng toái vaø im lìm. Khoâng gian ñeâm trong nhaø nguyeän thaät laïnh vaø caùc phieán ñaù caåm thaïch coù maøu bieån caû trong ñeâm toái. Bieån laïnh caû ngaøy laãn ñeâm, nhöng coù laïnh hôn veà ñeâm. Döôùi ñaäp ngaên nöôùc bieån ngay caïnh nhaø caäu thaät laø laïnh leõo vaø toái taêm. Linh muïc cuûa nhaø thôø caàu nguyeän ngay treân ñaàu caäu vaø kyù öùc caäu bieát nhöõng caâu phuï xöôùng: Chuùng con heù mieäng nguyeän caàu oâi Ñöùc Chuùa Vaø chuùng con kínhChuùa trong tim. OÂi Ñöùc Chuùa haõy cöùu giuùp chuùng con! OÂi Ñöùc Chuùa mau ñeán vôùi chuùng con! Moät muøi thôm laïnh leõo trong nhaø nguyeän. Nhöng ñoù laø höông thôm thaàn thaùnh. Noù khoâng gioáng muøi chua hoâi cuûa caùc noâng daân giaø, nhöõng ngöôøi quyø ôû phía sau cuûa nhaø nguyeän trong caùc buoåi caàu nguyeän taäp theå vaøo chuû nhaät. Ñoù laø muøi cuûa khoâng khí, nöôùc möa, ñaát, coû xanh vaø con ñöôøng laùt thaân caây. Nhöng hoï laø nhöõng noâng daân moä ñaïo. Hoï thôû vaøo gaùy cuûa caäu vaø thôû daøi khi caàu nguyeän. Moät hoïc sinh noùi hoï soáng ôû Clane nôi coù nhöõng ngoâi nhaø goã nhoû beù vaø caäu ta ñaõ nhìn thaáy moät ngöôøi phuï nöõ oâm ñöùa beù tröôùc cöûa ngoâi nhaø khi chieác xe ngöïa töø Sallins baêng qua. Thaät tuyeät vôøi neáu ñöôïc nguû trong ngoâi nhaø ñoù moät ñeâm tröôùc vôùi loø söôûi ñoát nhöõng taûng coû khoâ, trong aùnh saùng le loùi cuûa loø söôûi, trong boùng toái aám aùp, vaø hít thôû muøi höông cuûa laøng queâ; muøi khoâng khí, möa, ñaát, coû, vaø con ñöôøng laùt thaân caây. Nhöng con ñöôøng giöõa nhöõng haøng caây toái om! Ta seõ bò laïc trong boùng toái ñoù. Caäu sôï haõi khi nghó ñeán ñieàu ñoù. 20 Chaân dung moät chaøng trai treû Caäu nghe thaáy tieáng linh muïc nhaø nguyeän vôùi nhöõng lôøi caàu nguyeän cuoái cuøng. Caäu cuõng caàu nguyeän ñeå choáng laïi noãi sôï haõi boùng toái döôùi nhöõng taùn caây ngoaøi kia. Xin haõy giaùng traàn vôùi chuùng con, chuùng con caàu xin ngöôøi. OÂi Ñöùc Chuùa, nôi choán naøy vaø cuoäc soáng naøy ôû xa caùc caïm baãy cuûa keû thuø. Xin caùc thieân thaàn cuûa Ngöôøi hoä giaù nôi ñaây ñeå baûo veä cuoäc soáng cuûa chuùng con trong hoaø bình vaø xin ngöôøi haõy phuø hoä cho chuùng con. Amen. Nhöõng ngoùn tay cuûa Stephen run leân khi caäu côûi quaàn aùo trong phoøng kyù tuùc xaù. Caäu giuïc nhöõng ngoùn tay mình haõy nhanh leân. Caäu caàn phaûi côûi quaàn aùo vaø sau ñoù quyø xuoáng ñeå caàu nhöõng baøi nguyeän cuûa mình vaø leân giöôøng tröôùc khi ngoïn löûa giaûm ñi ñeå caäu khoâng phaûi xuoáng ñòa nguïc khi cheát ñi. Caäu côûi taát ra vaø nhanh choùng maëc chieác aùo nguû, vöøa quyø vöøa run beân caïnh giöôøng vaø nhaéc laïi lôøi caàu nguyeän moät caùch voäi vaõ nhö theå sôï raèng ngoïn löûa ga seõ giaûm xuoáng ngay. Caäu caûm giaùc vai mình rung maïnh khi mieäng ñang laåm baåm caàu nguyeän: Xin Ngaøi ban phöôùc laønh cho cha, meï con vaø tha thöù cho con! Xin Ngaøi ban phöôùc laønh em trai, em gaùi con vaø tha thöù cho con! Xin ngaøi ban phöôùc laønh cho coâ Dante, baùc Charles vaø tha toäi cho con! Caäu töï mình caàu nguyeän vaø nhanh choùng treøo leân giöôøng, keùo taø aùo nguû xuoáng phía döôùi chaân, quaán thaân mình vaøo chieác chaên traéng laïnh leõo, run raåy vaø lo laéng. Nhöng caäu seõ khoâng xuoáng ñòa nguïc khi cheát vaø söï run sôï seõ chaám döùt. Moät gioïng noùi truyeàn leänh cho boïn treû trong kyù tuùc xaù ñi nguû. Stephen ngoù ra beân ngoaøi trong choác laùt qua chieác khaên phuû giöôøng vaø nhìn thaáy nhöõng chieác reøm cöûa maøu vaøng xung quanh vaø tröôùc giöôøng caäu ngaên caùch caäu moïi höôùng. AÙnh ñeøn yeáu daàn ñi moät caùch laëng leõ. 21 Chaân dung moät chaøng trai treû Chaân dung moät chaøng trai treû Tieáng giaày cuûa ngöôøi quaûn giaùo xa daàn. Ñaâu roài nhæ? Xuoáng caàu thang vaø doïc theo haønh lang hay laø ñeán phoøng caäu cuoái cuøng. Caäu nhìn thaáy boùng ñeâm. Noù coù phaûi laø con choù ñen ñi lang thang giöõa ñeâm vôùi ñoâi maét to nhö hai ñeøn pha oâ toâ treân ñöôøng? Hoï noùi raèng ñoù laø boùng ma cuûa keû gieát ngöôøi. Moät söï ruøng mình sôï haõi keùo daøi chaïy trong cô theå caäu. Caäu nhìn thaáy boùng toái cuûa loái vaøo phaùo ñaøi. Nhöõng ñaày tôù giaø trong nhöõng boä ñoà kieåu coå ñang ôû phoøng laø quaàn aùo treân caàu thang. Laâu laém roài. Nhöõng ngöôøi haàu cuõ im laëng. Coù moät loø söôûi ôû ñoù nhöng phoøng vaãn raát toái. Moät ngöôøi ñi leân caàu thang töø phoøng lôùn. OÂng ta maëc aùo choaøng traéng cuûa Thoáng cheá vôùi khuoân maët xanh xaùm vaø laï luøng; oâng giöõ hai tay thaúng hai beân mình. OÂng nhìn vaøo nhöõng ñoâi maét laïnh luøng xa laï cuûa nhöõng ngöôøi haàu cuõ. Hoï nhìn khuoân maët oâng chuû vôùi chieác aùo choaøng vaø bieát raèng oâng chuû vöøa bò töû thöông. Nhöng nôi hoï nhìn thaáy chæ laø boùng toái: chæ coù boùng toái yeân laëng. OÂng chuû cuûa hoï bò töû thöông taïi traän ñaùnh ôû Pra-ha xa tít vöôït qua bieån khôi. OÂng ñang ñöùng trong traän chieán; hai tay choáng maïnh vôùi khuoân maët xanh xaùm vaø laï luøng. OÂng maëc chieác aùo choaøng traéng cuûa moät Thoáng cheá. Hoan hoâ! Hoan hoâ! Hoan hoâ! OÂi, thaät laïnh luøng vaø xa laï khi nghó veà ñieàu ñoù! Moïi söï toái taêm ñeàu laïnh leõo vaø xa laï. ÔÛ ñoù coù nhöõng khuoân maët taùi xaùm laï luøng, nhöõng ñoâi maét lôùn saùng nhö ñeøn pha oâ toâ treân ñöôøng. Hoï laø boùng ma cuûa nhöõng keû gieát ngöôøi, hình boùng cuûa thoáng cheá bò thöông ñeán cheát ôû chieán tröôøng xa tít vöôït qua bieån khôi. Hoï muoán noùi gì qua khuoân maët laï luøng ñoù nhæ? Vaø ñoaøn taøu baêng qua vuøng ñoàng baèng, sau ñoù vöôït qua ngoïn ñoài “Hill of Allen”. Nhöõng coät ñieän daàn daàn luøi laïi phía sau. Ñoaøn taøu tieáp tuïc chaïy khoâng nghæ. Coù leõ ñoaøn taøu bieát. Coù nhieàu ñeøn loàng trong phoøng lôùn cuûa nhaø cha caäu vaø nhöõng voøng daây xanh trong vöôøn. Nhöõng caây nhöïa noài vaø thöôøng xuaân uoán löôïn xung quanh chieác göông lôùn. Nhöõng caây nhöïa noài vaø thöôøng xuaân, xanh laù caây vaø ñoû, quaán xung quanh caùc chuøm ñeøn. Nhöõng caây nhöïa noài ñoû vaø thöôøng xuaân xanh laù caây uoán xung quanh caùc böùc chaân dung treo treân töôøng. Nhöïa noài vaø thöôøng xuaân cho caäu vaø cho leã Noâ-en. Xin haõy giaùng traàn vôùi chuùng con. Xin haõy phuø hoä cho chuùng con, nôi choán naøy, cuoäc soáng naøy ôû xa caïm baãy quaân thuø… Trôû veà nhaø cho kyø nghæ! Caùc hoïc sinh ñaõ noùi vôùi caäu raèng ñieàu ñoù raát tuyeät vôøi. Leo leân xe ngöïa trong moät buoåi saùng sôùm muøa ñoâng laïnh giaù beân ngoaøi phaùo ñaøi tu vieän. Nhöõng chieác xe baét ñaàu laên baùnh treân nhöõng con ñöôøng ñaày soûi. Hoan hoâ thaøy hieäu tröôûng! 22 Nhöõng chieác xe ñaõ baêng qua nhaø nguyeän vaø taát caû nhöõng chieác muõ ñöôïc tung leân. Xe chaïy doïc theo nhöõng con ñöôøng laøng. Ngöôøi laùi xe duøng roi ngöïa chæ cho boïn treû thaáy Bodenstown. Boïn treû raát sung söôùng vaø höng phaán. Chuùng ñi qua caùc ngoâi nha cuûa noâng daân trong trang taïi Jolly. Vôùi nieàm höng phaán vaø vui söôùng khoân nguoâi, chuùng ñi qua khu Clane ngaém nhìn nhöõng ngöôøi phuï nöõ ñöùng tröôùc cöûa nhaø vaø ñaøn oâng thì ñöùng quanh ñoù. Coù moät muøi höông deã chòu trong khoâng khí muøa ñoâng; ñoù laø muøi cuûa Clane: muøi cuûa möa, cuûa khoâng khí muøa ñoâng, vaø muøi coû khoâ chaùy aâm æ vôùi muøi cuûa nhöõng con ñöôøng laùt thaân caây. Chieác taøu trôû ñaày hoïc sinh: moät ñoaøn taøu maøu soâ-coâ-la thaät daøi vôùi ñaàu taøu maøu kem. Nhöõng ngöôøi gaùc toa treân taøu ñi ñi laïi laïi môû cöûa, ñoùng cöûa, môû khoùa, vaø khoùa caùc cöûa ra vaøo. Hoï laø nhöõng ngöôøi ñaøn oâng trong trang phuïc xanh ñen vaø aùnh baïc. Hoï coù nhöõng chieác coøi maøu aùnh baïc vaø nhöõng chieác chìa khoùa taïo neân nhöõng aâm thanh nhö moät baûn nhaïc ngaén: laùch caùch, laùch caùch, laùch caùch, laùch caùch. Thaät ñaùng yeâu! Moïi ngöôøi trong nhaø ñeàu chaøo möøng Stephen trôû veà nhaø! Roài tieáng chaøo hoûi oàn aøo. Meï hoân caäu. Ñieàu ñoù coù ñuùng khoâng nhæ? 23 Chaân dung moät chaøng trai treû Chaân dung moät chaøng trai treû Baây giôø cha caäu laø moät thoáng cheá cao caáp hôn caû quan chöùc ñòa phöông. Chaøo möøng con trôû veà nhaø, Stephen! Nhöõng tieáng oàn aøo. Coù tieáng reøm cöûa chaïy doïc theo caùc thanh treo reøm, tieáng nöôùc baén tung trong boàn röûa maët. Nhöõng tieáng ñoäng khi ñöùng daäy, maëc quaàn aùo, vaø giaët giuõ trong phoøng kyù tuùc xaù: tieáng voã tay chaøo möøng khi thaøy quaûn giaùo ñöùng leân vaø ngoài xuoáng chuùc caùc caäu hoïc troø thoâng minh, maïnh khoeû. AÙnh saùng maët trôøi yeáu ôùt chieáu roïi qua nhöõng reøm che maøu vaøng ñaõ ñöôïc keùo leân, nhöõng chieác giöôøng laéc lö. Giöôøng caäu naèm raát noùng vaø khuoân maët cuõng nhö toaøn thaân caäu cuõng noùng böøng leân. Caäu tænh daäy, ngoài beân thaønh giöôøng. Caäu caûm thaáy yeáu vaø meät moûi. Caäu coá gaéng keùo taát leân vôùi moät caûm giaùc thoâ raùp sôø sôï. AÙnh naéng maët trôøi laïnh leõo vaø khoù chòu. Fleming noùi: — Caäu khoâng ñöôïc khoûe aø? Caäu khoâng bieát raèng Fleming ñang hoûi mình. Fleming tieáp tuïc noùi: — Quay trôû laïi giöôøng ñi. Mình seõ noùi vôùi McGlade laø caäu khoâng ñöôïc khoûe. — Caäu aáy bò oám. — Ai vaäy? — Haõy noùi vôùi McGlade. — Quay trôû laïi giöôøng. — Caäu aáy bò oám aø? Moät hoïc sinh giöõ caùnh tay caäu khi caäu coá nôùi loûng bít taát daøi vaø treøo leân chieác giöôøng aám aùp. 24 Caäu thu mình chui vaøo giöõa nhöõng taám chaên, sung söôùng veà söùc noùng aám aùp cuûa nhöõng taám chaên. Caäu nghe thaáy vaøi hoïc sinh noùi chuyeän vôùi nhau veà mình khi hoï thay ñoà cho buoåi caàu nguyeän. Chuùng ñang baøn luaän raèng ñoù laø moät vieäc chaúng hay ho gì, khi ñaåy caäu xuoáng möông nöôùc baån thæu, Laùt sau khoâng coøn nghe thaáy tieáng chuùng nöõa; chuùng ñaõ ñi roài. Moät gioïng noùi caát leân töø ñaàu giöôøng caäu: — Dedalus, khoâng ñöôïc doø xeùt boïn tao, maøy chaéc laø khoâng laøm chöù? Hoaù ra Wells ñang ôû ñoù. Caäu nhìn chaèm chaèm khuoân maët caäu ta vaø nhaän thaáy raèng Wells ñang sôï haõi. - Tao khoâng ñònh laøm nhö vaäy! Nhöng maøy seõ khoâng noùi chöù! Cha caäu ñaõ töøng caên daën laø khoâng maùch loãi baát cöù hoïc sinh naøo duø coù chuyeän gì ñi chaêng nöõa. Caäu laéc ñaàu, traû lôøi laø khoâng vaø caäu caûm thaáy vui moät chuùt. Wells noùi: — Tao khoâng muoán laøm nhö vaäy, theà coù Chuùa. Ñoù chæ laø ñuøa thoâi. Tao xin loãi. Khuoân maët vaø gioïng noùi bieán maát. Noù xin loãi bôûi vì ñang sôï haõi. Noù sôï haõi vì coù theå laø coù moät soá beänh. Beänh thoái loeùt laø beänh cuûa thöïc vaät vaø beänh ung thö laø beänh cuûa ñoäng vaät hay moät thöù khaùc nöõa. Ñieàu ñoù ñaõ xaûy ra laâu laém roài, trong saân chôi döôùi aùnh chieàu taø, caäu roùn reùn ñi töø vò trí naøy sang vò trí khaùc trong haøng cuûa caäu, moät con chim nuùc ních bay xuyeân qua laøn aùnh saùng u aùm cuûa buoåi chieàu taø. Leicester Abbey maët saùng raïng rôõ. Wolsey ñaõ cheát ôû ñoù. Caùc cha tröôûng tu vieän ñaõ choân caát caäu ta. Ñoù khoâng phaûi laø khuoân maët cuûa Wells maø ñoù laø cuûa cha quaûn giaùo. Caäu khoâng giaû ñoø. Khoâng, khoâng: caäu bò oám thaät. Caäu khoâng giaû ñoø. Vaø caäu caûm thaáy baøn tay cuûa cha quaûn giaùo treân 25 Chaân dung moät chaøng trai treû Chaân dung moät chaøng trai treû traùn mình; vaø caäu caûm thaáy caùi noùng vaø aåm öôùt treân traùn mình cöôõng laïi baøn tay laïnh giaù cha quaûn giaùo. Ñoù laø con möông coù moät con chuoät coáng rôi xuoáng, thaät nhaày nhuïa, aåm öôùt vaø laïnh leõo. Moïi con chuoät coáng ñeàu coù hai con maét ñeå canh chöøng. Boä loâng boùng möôït, nhöõng chieác chaân raát nhoû co leân khi chaïy, ñoâi maét ñen öôn öôùt canh chöøng doø xeùt. Chuùng hieåu laø nhaûy leân nhö theá naøo. Nhöng trong ñaàu nhöõng con chuoät coáng thì khoâng coù moät khaùi nieäm gì veà löôïng giaùc hoïc. Khi chuùng cheát ñi, chuùng naèm nghieâng sang moät beân. Moät thôøi gian sau, boä loâng cuûa chuùng seõ khoâ ñi. Chuùng chæ laø moät sinh vaät ñaõ cheát. Cha quaûn giaùo moät laàn nöõa xuaát hieän vôùi gioïng noùi cuûa oâng raèng caäu phaûi ngoài daäy, raèng cha tröôûng tu vieän ñaõ noùi raèng caäu phaûi daäy ñi vaø maëc quaàn aùo ñeå ñi ñeán beänh xaù. Trong khi Stephen ñang voäi vaõ maëc quaàn aùo, cha quaûn giaùo noùi: —Chuùng ta phaûi nhanh choùng chuyeån ñeán thaày doøng Michael ngay bôûi chuùng ta bò ñaày buïng! Michael coù maùi toùc ñoû muoái tieâu vaø moät veû ngoaøi kyø quaëc. Thaät kyø quaëc raèng oâng luoân luoân laø thaày doøng. Cuõng thaät laï luøng raèng ta khoâng theå goïi oâng laø ngaøi chæ vì oâng laø moät thaày doøng vaø coù ngoaïi hình khoâng gioáng ai. Coù phaûi thaày khoâng ñuû suøng ñaïo hay taïi sao thaày laïi khoâng theå theo kòp nhöõng baïn ñoàng moân khaùc? Coù hai chieác giöôøng trong phoøng beänh xaù vaø coù moät hoïc sinh ñang naèm treân moät chieác giöôøng ñoù: vaø khi hoï ñi vaøo caäu ta goïi to: — Chaøo thaày! Ñaây laø Dedalus con! Coù chuyeän gì xaûy ra vôùi caäu ta vaäy? — Baàu trôøi ôû treân cao - thaày doøng Michael noùi. Caäu ta laø moät hoïc sinh ñaõ hoïc xong lôùp thöù ba. Khi Stephen thay quaàn aùo, caäu ta yeâu caàu thaày doøng Michael mang cho caäu ta moät oå baùnh myø bô nöôùng. OÂng thaät töû teá khi noùi vaäy vaø ñieàu ñoù laøm caäu muoán baät cöôøi. Nhöng caäu khoâng theå cöôøi ñöôïc vì ñoâi maù vaø moâi caäu ñang laïnh vaø run laäp caäp: roài thì cha quaûn giaùo töï cöôøi mình. — Chao oâi, laøm ñi - Caäu ta noùi Cha quaûn giaùo hoâ to: — Theá aø? - caäu ta noùi. - Nhöng em chöa khoûe haún. — Haønh quaân nhanh! Chaân traùi! Chaân phaûi! Thaày doøng Michael nhaéc laïi: Hoï cuøng nhau ñi xuoáng caàu thang doïc theo haønh lang vaø ñi qua nhaø taém. Khi caäu baêng qua cöûa phoøng taém laøm caäu nhôù laïi caûm giaùc sôï haõi mô hoà veà vuõng nöôùc buøn laày ñaày coû moïc aám aùp, khoâng khí aåm öôùt aám aùp, tieáng ñoäng cuûa nhöõng cuù nhaûy lao xuoáng nöôùc, muøi cuûa khaên taém, gioáng nhö muøi thuoác... — Caäu seõ nhaän giaáy ñöôïc pheùp ñi laïi. Toâi baûo caäu ñaáy. Thaày doøng Michael ñang ñöùng tröôùc taïi cöûa beänh xaù vaø töø caùnh cöûa cuûa caên phoøng kín toái ñen phía beân tay phaûi oâng toûa ra muøi gioáng nhö muøi thuoác. Nhöõng muøi ñoù toaû ra töø nhöõng voû chai treân keä thuoác. Cha quaûn giaùo noùi vôùi thaày doøng Michael, cha Michael traû lôøi vaø goïi cha quaûn giaùo laø ngaøi. Thaày doøng 26 — Seõ coù nhieàu bô cho caäu! - Thaày doøng Michael noùi. Caäu seõ laáy giaáy ñöôïc pheùp ñi laïi vaøo buoåi saùng khi baùc syõ ñeán. Thaøy doøng Michael cuùi xuoáng côøi löûa. OÂng coù caùi löng daøi gioáng nhö toa xe ngöïa. OÂng rung que côøi moät caùch trònh troïng vaø cuùi ñaàu chaøo moät hoïc sinh ñaõ toát nghieäp lôùp thöù ba. Laùt sau thaøy doøng Michael boû ñi ñaâu ñoù. Moät luùc sau caäu hoïc sinh ñaõ qua trình ñoä lôùp thöù ba quay maët laïi töôøng vaø nguû gaø nguû gaät. Ñoù laø beänh xaù. Sau ñoù Stephen oám. Khoâng bieát hoï ñaõ vieát thö veà nhaø baùo tin vôùi cha meï caäu chöa? Nhöng seõ nhanh hôn neáu 27 Chaân dung moät chaøng trai treû Chaân dung moät chaøng trai treû moät trong nhöõng linh muïc ñeán baùo tin cho hoï. Hoaëc laø caäu seõ vieát moät böùc thö cho moät linh muïc mang ñeán cho cha meï caäu. Meï kính yeâu, Con bò oám. Con muoán veà nhaø. Haõy ñeán ñaây vaø ñöa con veà nhaø. Con ñang ôû beänh xaù. Con trai yeâu quyù cuûa boá meï, Stephen Hoï caùch ñaây bao xa! Coù aùnh saùng maët trôøi laïnh leõo ngoaøi cöûa soå. Caäu lo laéng ñieàu gì seõ ñeán neáu caäu cheát. Ta coù theå cheát gioáng nhö vaäy trong moät ngaøy naéng ñeïp. Caäu coù theå cheát tröôùc khi meï caäu ñeán. Sau ñoù, caäu seõ coù moät buoåi tang leã taïi nhaø nguyeän gioáng buoåi tang leã, maø caùc hoïc sinh khaùc ñaõ noùi vôùi caäu, daønh cho Little khi caäu ta cheát. Taát caû moïi hoïc sinh seõ ñeán nhaø thôø trong trang phuïc maøu ñen vôùi nhöõng khuoân maët buoàn baõ. Wells cuõng seõ ôû ñoù nhöng khoâng moät hoïc sinh naøo ñeå yù ñeán noù. Thaày hieäu tröôûng seõ ôû ñoù trong boä aùo leã maøu ñen vaø aùnh vaøng, vaø seõ coù nhöõng caây neán vaøng cao lôùn treân aùn thôø vaø xung quanh nhaø taùng. Vaø hoï seõ töø töø chuyeån quan taøi ra khoûi nhaø nguyeän. Caäu seõ ñöôïc choân trong moät nghóa ñòa nhoû cuûa tröôøng beân caïnh ñaïi loä ñaày ñaù voâi. Wells seõ caûm thaáy hoái loãi cho nhöõng gì noù ñaõ laøm. Chuoâng nhaø thôø chaàm chaäm ngaân vang. Caäu coù theå nghe thaáy tieáng chuoâng nhaø thôø. Caäu noùi vôùi chính mình veà baøi haùt maø Brigid ñaõ daïy caäu. Bing boong! Chuoâng ngaân trong laâu ñaøi! Taïm bieät, meï thaân yeâu cuûa toâi! Hai ñeå haùt vaø hai ñeå nguyeän caàu Vaø hai ñeå ñöa linh hoàn toâi ñi. Ñaùm tang thaät ñeïp vaø cuõng thaät buoàn! Nhöõng caâu haùt raát hay khi noùi raèng haõy choân toâi trong nghóa ñòa cuõ cuûa nhaø thôø! Moät söï ruøng mình lan truyeàn khaép ngöôøi caäu. Thaät buoàn raàu maø cuõng thaät ñeïp! Caäu muoán khoùc thaàm nhöng khoâng phaûi khoùc cho baûn thaân mình maø cho nhöõng caâu haùt, thaät ñeïp vaø thaät buoàn, gioáng nhö aâm nhaïc. Tieáng chuoâng! Tieáng chuoâng! Taïm bieät! OÂi taïm bieät! AÙnh saùng maët trôøi laïnh leõo yeáu daàn ñi. Thaày doøng Michael ñang ñöùng caïnh giöôøng caäu vôùi moät baùt nöôùc thòt boø haàm. Caäu haïnh phuùc vì mieäng caäu ñang noùng vaø khoâ. Caäu coù theå nghe thaáy tieáng boïn treû ñang noâ ñuøa trong saân chôi. Vaø ngaøy ngaøy troâi ñi trong tröôøng hoïc nhö theå caäu ñang ôû ñoù. Laùt sau thaày doøng Michael ñi choã khaùc. Caäu hoïc sinh hoïc xong lôùp thöù ba noùi vôùi thaày doøng Michael haõy chaéc chaén quay trôû laïi vaø noùi vôùi caäu ta taát caû nhöõng tin töùc treân baùo chí. Caäu ta noùi vôùi Stephen raèng teân caäu ra laø Athy, raèng cha caäu ta nuoâi raát nhieàu ngöïa ñua coù nhöõng cuù nhaûy raát cöø; raèng cha caäu ta coù theå ñöa ra nhöõng lôøi khuyeân cho thaày doøng Michael baát cöù luùc naøo thaày muoán bôûi vì thaày doøng Brother Michael raát töû teá vaø luoân noùi cho caäu ta bieát nhöõng thoâng tin môùi nhaát treân baùo maø hoï nhaän ñöôïc haøng ngaøy trong phaùo ñaøi tu vieän. Coù ñuû loaïi thoâng tin baùo: tai naïn, phaù saûn, theå thao, vaø chính trò... Haõy choân toâi trong nghóa ñòa cuõ cuûa nhaø thôø — Baây giôø moïi thoâng tin treân baùo chí ñeàu veà chính trò - Athy noùi. - Ngöôøi daân khu maøy cuõng noùi veà chính trò chöù? Beân caïnh ngöôøi ñoàng moân giaø nhaát. — ÖØ - Stephen traû lôøi. Quan taøi cuûa toâi seõ coù maøu ñen, — Choã tao cuõng vaäy - Athy noùi: Vôùi saùu thieân thaàn ôû sau toâi, Caäu ta suy nghó moät laùt roài noùi: 28 29 Chaân dung moät chaøng trai treû Chaân dung moät chaøng trai treû — Maøy coù moät caùi teân raát kyø laï, Dedalus; tao cuõng coù moät caùi teân kyø laï - Athy. Teân tao truøng vôùi teân cuûa moät thaønh phoá. Teân maøy gioáng tieáng La-tinh. Laùt sau, Athy hoûi: — Khoâng - Stephen traû lôøi. — Theá maøy coù theå khoâng nghó veà caùch naøo khaùc ñöôïc khoâng? - caäu ta noùi. — Maøy coù gioûi giaûi caùc caâu ñoá khoâng? Athy nhìn boä quaàn aùo nguû cuûa Stephen. Sau ñoù caäu ta töïa löng vaøo chieác goái vaø noùi: Stephen traû lôøi: — Coù moät caùch khaùc nhöng tao khoâng noùi cho maøy bieát. — Khoâng gioûi laém. Taïi sao noù khoâng noùi nhæ? Cha noù, ngöôøi coù nhieàu ngöïa ñua, chaéc laø quan ñòa phöông gioáng nhö cha cuûa Saurin vaø Nasty Roche. Stephen laïi nghó veà cha mình, veà caùch oâng aáy haùt khi meï caäu daïo nhaïc, veà caùch oâng aáy ñöa cho caäu 12 silling tieàn xu khi caäu hoûi xin 6 silling. Vaø Stephen thoâng caûm vôùi cha mình veà vieäc oâng aáy khoâng phaûi laø quan ñòa phöông gioáng nhö cha cuûa nhöõng ñöùa treû khaùc. Taïi sao cha caäu laïi göûi caäu vaøo ñaây cuøng vôùi chuùng nhæ? Nhöng cha caäu ñaõ töøng noùi vôùi caäu raèng seõ khoâng phaûi laø ngöôøi xa laï ôû ñoù vì oâng baùc cuûa Stephen ñaõ trình baøy moät baøi dieãn vaên tröôùc nhöõng ngöôøi thuoäc ñaûng töï do 50 naêm veà tröôùc. Ta coù theå nhaän bieát ñöôïc moïi ngöôøi thôøi ñoù qua nhöõng boä vaùy aùo coå. Caäu caûm thaáy ñoù coù leõ laø moät khoaûnh khaéc trang troïng: vaø caäu töï hoûi raèng coù moät thôøi gian naøo ñoù taát caû hoïc sinh ôû tröôøng Clongowes maëc nhöõng boä quaàn aùo xanh vôùi nhöõng khuy aùo baèng ñoàng vaø aùo gi-leâ vaøng, ñoäi muõ da thoû, uoáng bia nhö ngöôøi lôùn vaø töï nuoâi choù ñeå saên thoû röøng. Caäu ta laïi hoûi: — Maøy coù theå traû lôøi tao caâu naøy ñöôïc khoâng? Taïi sao baûn ñoà cuûa quaän Kildare troâng gioáng nhö caùi chaân maëc quaàn oáng tuùm cuûa boïn hoïc sinh? Stephen traàm ngaâm tìm caâu traû lôøi: — Tao chòu thoâi. — Bôûi vì coù moät baép ñuøi trong ñoù - Athy noùi. - Maøy coù nhaän ra söï haøi höôùc trong ñoù khoâng? Athy laø teân cuûa thò traán cuûa quaän Kildare. — OÀ, tao hieåu roài - Stephen noùi. — Ñoù laø moät caâu ñoá coå - caäu tieáp tuïc. Sau moät giaây, caäu ta noùi: — Tao noùi! — Caùi gì? - Stephen hoûi. — Maøy bieát ñaáy - Athy noùi, - maøy coù theå hoûi moät caâu ñoá ñoù baèng moät caùch khaùc. — Maøy laøm ñöôïc aø? - Stephen hoûi. — Cuøng moät caâu ñoá - Athy noùi. - Maøy coù bieát caùch naøo khaùc ñeå hoûi khoâng? 30 Caäu nhìn ra cöûa soå vaø nhaän ra raèng aùnh saùng maët trôøi ñaõ yeáu ñi. Coù theå aùnh saùng xuyeân qua nhöõng ñaùm maây xaùm traøn ngaäp saân chôi. Khoâng coù tieáng ñoäng naøo ôû saân chôi caû. Chaéc laø lôùp hoïc ñang baøn luaän caùc chuû ñeà hoaëc laø coù theå Cha Arnall ñang ñoïc baøi töø nhöõng quyeån saùch. Thaät laø kyø quaëc khi hoï khoâng ñöa cho caäu baát kyø thöù thuoác naøo. Coù leõ thaày doøng Michael seõ mang thuoác ñeán khi oâng quay trôû laïi. Hoï noùi ta phaûi uoáng nhöõng moät thöù raát toài teä khi ñang ôû trong beänh xaù. Nhöng baây giôø caäu caûm thaáy khaù hôn tröôùc ñoù. Thaät laø tuyeät khi caûm thaáy khaù leân daàn daàn. Ta coù 31 Chaân dung moät chaøng trai treû Chaân dung moät chaøng trai treû theå caàm moät quyeån saùch ñeå ñoïc. Trong thö vieän coù moät quyeån saùch vieát veà ñaát nöôùc Haø Lan. Coù nhieàu teân nöôùc ngoaøi ñaùng yeâu trong ñoù vaø nhöõng böùc aûnh ñeïp cuûa nhöõng thaønh phoá raát laï laãm vaø caû nhöõng con taøu. Noù seõ laøm baïn caûm thaáy raát haïnh phuùc. AÙnh saùng ngoaøi trôøi thaät yeáu ôùt! Nhöng noù raát tuyeät. AÙnh löûa baäp buøng in boùng treân töôøng, troâng gioáng nhö nhöõng ngoïn soùng. Ai ñoù ñaõ cho theâm than vaøo vaø caäu nghe thaáy nhöõng gioïng noùi. Chuùng ñang noùi chuyeän. Ñoù laø tieáng aâm thanh aøo aït cuûa soùng. Hay laø nhöõng ngoïn soùng ñang taâm söï vôùi nhau khi daâng leân, haï xuoáng. Caäu nhìn ngaém nhöõng laøn soùng bieån, nhöõng ngoïn soùng ñen daøi troài leân vaø suït xuoáng, toái ñen trong boùng ñeâm khoâng coù aùnh traêng. Coù aùnh saùng leo leùt taïi beán taøu nôi coù nhöõng con taøu ñang vaøo beán: caäu nhìn thaáy raát nhieàu ngöôøi tuï taäp caïnh bôø beán caûng ñang nhìn veà höôùng nhöõng con taøu caäp caûng. Moät ngöôøi ñaøn oâng cao lôùn ñöùng treân boong taøu, nhìn veà höôùng ñaát lieàn baèng phaúng toái ñen: Nhôø aùnh saùng töø caàu taøu, caäu nhìn thaáy khuoân maët ngöôøi ñaøn oâng, moät khuoân maët aâu saàu gioáng nhö Cha Michael. Caäu nhìn thaáy ngöôøi ñaøn oâng giô tay veà phía moïi ngöôøi vaø nghe thaáy oâng ta noùi baèng moät gioïng noùi oang oang buoàn thaûm vang treân maët nöôùc: — Anh ta ñaõ cheát. Chuùng toâi nhìn thaáy anh ta naèm trong nhaø tang. Moïi ngöôøi traøo daâng nhöõng tieáng khoùc tieác thöông: . — Parnell! Parnell! Anh aáy ñaõ cheát! Moät ngoïn löûa lôùn, daâng cao vaø ñoû röïc chaùy trong loø söôûi vaø baøn Giaùng sinh ñaõ ñöôïc baøy ra döôùi nhöõng caønh thöôøng xuaân xanh bieác cuoän quanh caùc chuøm ñeøn. Hoï trôû veà nhaø hôi muoän moät chuùt vaø böõa toái vaãn chöa saün saøng: nhöng meï caäu noùi seõ coù ngay trong choác laùt. Hoï ñang chôø ñôïi caùnh cöûa môû ra vaø cho nhöõng ngöôøi haàu böôùc vaøo mang theo nhöõng ñóa thöùc aên lôùn ñaäy baèng nhöõng chieác naép baèng kim loaïi chaéc chaén. Moïi ngöôøi ñang chôø ñôïi: baùc Charles ngoài caùch xa döôùi boùng khung cöûa soå, coâ Dante vaø oâng Casey, ngoài treân nhöõng chieác gheá coù tay töïa thoaûi maùi ñoái dieän loø söôûi, coøn Stephen thì ngoài treân moät chieác gheá giöõa hoï, chaân caäu ñaët leân chieác goái quyø. OÂng Dedalus ngaém mình qua taám göông nhoû ñaët beân treân loø söôûi, nhoå raâu, roài sau ñoù gaït ñuoâi aùo choaøng sang moät beân vaø ñöùng quay löng laïi ngoïn löûa ñang böøng böøng chaùy. Thænh thoaûng oâng laïi ruùt tay khoûi tuùi aùo khoaùc ñeå nhoå moät sôïi raâu trong boä ria cuûa mình. OÂng Casey nghieâng ñaàu veà moät beân, ñaët hai baøn tay ñan cheùo ra sau gaùy vaø mæm cöôøi. Vaø Stephen cuõng cöôøi veà nhöõng gì baây giôø caäu môùi bieát söï thaät laø oâng Casey khoâng coù moät ví baèng baïc trong coå hoïng. Caäu mæm cöôøi khi nghó ñeán vieäc baèng caùch naøo oâng Casey ñaõ thöôøng taïo ra nhöõng aâm thanh trong nhö tieáng baïc ñeå ñaùnh löøa caäu. Khi caäu coá gaéng môû baøn tay cuûa oâng Casey ñeå xem coù tuùi baïc naøo ñöôïc giaáu trong ñoù khoâng, caäu ñaõ nhaän ra raèng nhöõng ngoùn tay cuûa oâng Casey khoâng thaúng. OÂng Casey noùi vôùi caäu raèng oâng coù ba ngoùn tay eùp chaët vaøo nhau ñeå laøm quaø taëng sinh nhaät cho nöõ hoaøng Victoria. Hoï quyø goái xuoáng, reân ræ trong ñau khoå. OÂng Casey goõ nheï tay vaøo coå vaø cöôøi vôùi Stephen vôùi ñoâi maét buoàn nguû. OÂng Dedalus noùi vôùi oâng ta : Vaø caäu nhìn thaáy coâ Dante trong boä vaùy nhung maøu naâu ñoû khoaùc chieác aùo choaøng nhung maøu xanh treân vai böôùc ñi moät caùch ñaày töï haøo nhöng laëng leõ, baêng qua nhöõng ngöôøi ñang quyø goái caïnh beán taøu. — Ñuùng vaäy. Chuùng ta ñaõ coù moät buoåi ñi boä thuù vò phaûi khoâng John? Ñuùng laø toâi ñang töï hoûi khoâng bieát coù ñöôïc aên böõa toái khoâng ñaây. OÀ, coù chöù, chuùng ta hít thôû khoâng khí trong laønh xung quanh vònh Head hoâm nay. Thaät deã chòu. * * * * 32 OÂng quay veà phía coâ Dante vaø noùi: 33 Chaân dung moät chaøng trai treû Chaân dung moät chaøng trai treû — Sao coâ chaúng noùi gì vaäy coâ Riordan? Coâ Dante cau maøy vaø traû lôøi cuït nguûn: — Khoâng. OÂng Dedalus boû aùo ñuoâi toâm xuoáng vaø tieán veà phía chieác tuû goã nhoû. OÂng laáy moät bình röôïu whisky lôùn töø trong ngaên coù khoaù roùt töø töø vaøo moät caùi bình thon coå, thænh thoaûng laïi ngoù xem ñaõ roùt ñöôïc nhieàu röôïu chöa. Sau khi ñaët laïi chieác bình lôùn veà choã cuõ, oâng roùt moät chuùt röôïu whisky vaøo trong hai ly thuûy tinh, ñoå theâm moät ít nöôùc vaø mang ñeán choã moïi ngöôøi beân caïnh loø söôûi. — Moät ly röôïu chöù oâng John Casey - oâng Dedalus noùi, - ñeå taêng theâm söï ngon mieäng maø. OÂng Casey caàm ly röôïu uoáng xong roài ñaët ly leân beä loø söôûi caïnh choã mình ngoài . Laùt sau, oâng noùi: — Toâi khoâng theå khoâng nghó ñeán oâng baïn Christopher cuûa chuù n g ta saû n xuaá t … OÂng Casey vaãn coøn ñang ho vaø cöôøi saëc suïa. Stephen cuõng cöôøi to khi nhìn khuoân maët cha mình vôùi gioïng noùi cuûa ngöôøi quaûn lyù khaùch saïn. OÂng Dedalus chænh laïi chieác kính, nhìn veà phía Stephen, nheï nhaøng noùi vôùi caäu: — Caäu aám ñang cöôøi gì vaäy? Nhöõng ngöôøi haàu böôùc vaøo, ñaët nhöõng ñóa thöùc aên leân baøn. Baø Dedalus ñoùn nhöõng ñóa thöùc aên vaø saép xeáp chuùng treân baøn. — Môøi moïi ngöôøi ngoài xuoáng - Baø Dedalus noùi. OÂng Dedalus ñi xuoáng phía cuoái baøn aên vaø noùi: — Coâ Dante Riordan ngoài xuoáng ñaây. Môøi ngaøi John Casey ngöôøi baïn giaø cuûa toâi ngoài ñaây. OÂng nhìn xung quanh tôùi choã baùc Charles ñang ngoài vaø noùi: — Coøn ngaøi... coù moät con chim nhoû ñang ñôïi oâng ôû ñaây. OÂng boãng cöôøi phaù leân, ho vaø noùi theâm: Khi taát caû moïi ngöôøi ñaõ ngoài vaøo baøn aên, oâng ñaët tay leân naép ñaäy, voäi vaøng noùi vaø môû noù ra : — …saûn xuaát thöù röôïu saâm banh cho nhöõng con ngöôøi ôû ñaây. — Ñeán löôït con, Stephen. OÂng Dedalus cuõng cöôøi vang leân. Stephen ñöùng daäy taïi choã vaø caàu nguyeän tröôùc khi aên: — Coù phaûi laø oâng Chirsty khoâng? - OÂng noùi. - OÂng ta troâng ranh maõnh hôn vôùi nhöõng muïn coùc moïc treân caùi ñaàu hoùi. Caàu Chuùa ban phöôùc laønh cho chuùng con. Chuùng con seõ nhaän ñöôïc töø Ngöôøi may maén vaø haïnh phuùc. Amen. OÂng nghieâng ñaàu, nhaém maét laïi, lieám ñoâi moâi moät caùch thoaû maõn vaø baét ñaàu noùi chuyeän vôùi gioïng ñieäu cuûa moät ngöôøi quaûn lyù khaùch saïn. Taát caû moïi ngöôøi ñeàu töï laåm nhaåm caàu nguyeän, oâng Dedalus caûm thaáy ñaày haïnh phuùc vaø töï haøo nhaác chieác naép chaéc chaén ñaäy ñóa thöùc aên laøm rôi nhöõng haït nöôùc ñoïng long lanh nhö haït trai treân baøn. — OÂng ta coù mieäng löôõi thaät meàm deûo khi noùi chuyeän vôùi oâng baïn ñaáy. OÂng baïn coù nhaän ra khoâng? OÂng ta coù moät caùi caèm chaûy xeä luùc naøo cuõng möôùt moà hoâi. Chuùa ban phöôùc laønh cho oâng aáy. 34 Stephen nhìn con gaø taây beùo muõm naèm treân baøn aên, bò choùi chaët vaø xieân nöôùng. Caäu bieát raèng cha caäu ñaõ phaûi traû moät ñoàng ghi neâ cho oâng Dunn ôû phoá Olier ñeå mua noù vaø ngöôøi 35 Chaân dung moät chaøng trai treû Chaân dung moät chaøng trai treû baùn thòt gaø thöôøng choïc qua xöông öùc con gaø nhaèm khoe ra söï beùo ngaäy, môõ maøng cuûa noù: caäu cuõng nhôù laïi gioïng noùi cuûa ngöôøi ñoù: — Toâi chöa ñöa aø? - OÂng keâu leân. - Coâ Dante aø! Thöù loãi cho toâi vì maét keùm nheù. — OÂng laáy con naøy chöù! Ñaây laø con ngon nhaát ñaáy! — Khoâng sao, cöù ñeå toâi töï nhieân. Taïi sao oâng Barret ôû tröôøng Congowes laïi goïi chieác roi da laø moät con gaø taây? Nhöng Clongowes ôû raát xa ñaây: muøi thôm ngon cuûa gaø taây quay, thòt hun khoùi vaø rau caàn taây boác leân töø nhöõng ñóa thöùc aên; ngoïn löûa ñoû röïc trong beáp loø baäp buøng chaùy trong loø söôûi; maøu xanh bieác cuûa caây thöôøng xuaân coäng vôùi maøu ñoû cuûa caây nhöïa noài taïo caûm giaùc cöïc kyø haïnh phuùc. Vaø khi böõa toái keát thuùc cuõng laø luùc moùn baùnh nöôùng traùng mieäng ñöôïc ñöa ra, treân coù ñaày nhöõng quaû haïnh ñaõ ñöôïc boùc voû; nhöõng choài non cuûa caây nhöïa noài, cuøng vôùi maøu löûa vaøng xanh chaïy xung quanh vaø moät chieác côø xanh bay bay treân ñænh chieác baùnh. Ñoù laø böõa toái Giaùng sinh ñaàu tieân cuûa Stephen vaø caäu nghó ñeán vieäc nhöõng ñöùa em trai vaø gaùi cuûa caäu ñang haùo höùc chôø ñôïi trong phoøng daønh cho treû con cuõng gioáng nhö caäu ñaõ töøng haùo höùc chôø ñôïi, cho ñeán khi moùn baùnh traùng mieäng ñöôïc mang ñeán. Chieác aùo veùt cuûa tröôøng Eton vôùi chieác coå khoeùt saâu laøm caäu caûm thaáy giaø ñi vaø khoù chòu. Buoåi saùng hoâm ñoù khi meï caäu ñöa caäu xuoáng phoøng khaùch, maëc ñoà cho caäu ñeå chuaån bò ñeán tham döï buoåi leã caàu nguyeän, cha caäu ñaõ khoùc. Vì oâng ñaõ nhôù laïi cha mình vaø baùc Charles cuõng khaúng ñònh nhö vaäy. OÂng Dedalus ñaäy ñóa laïi vaø baét ñaàu aên moät caùch theøm thuoàng. Laùt sau oâng noùi: — Thaät toäi nghieäp cho oâng Christy, baây giôø oâng ta gaàn nhö phaù saûn vì tính laùu caù. — Simon - baø Dedalus noùi, - sao oâng khoâng ñöa nöôùc xoát cho coâ Dante. OÂng Dedalus caàm laáy baùt nöôùc soát. 36 Coâ Dante laáy tay che ñóa cuûa mình vaø noùi: OÂng Dedalus quay sang baùc Charles. — Baùc coù chöa? — Toâi coù roài. — Coøn oâng, John? — Toâi ñuû roài. Cöù töï nhieân nheù! — Mary ñaâu roài? Ñaây roài! Stephen, ñaây laø vaøi thöù laøm toùc con xoaên ñaáy. OÂng haøo phoùng roùt nöôùc xoát vaøo ñóa cuûa Stephen vaø ñeå baùt nöôùc chaám vaøo choã cuõ treân baøn. Sau ñoù quay sang hoûi baùc Charles xem moùn nöôùc xoát coù ngon khoâng? Baùc Charles khoâng theå noùi ñöôïc vì mieäng baùc ñang ñaày thöùc aên; nhöng baùc gaät ñaàu theå hieän söï ñoàng yù. — Ñoù laø moät caâu traû lôøi hay maø baïn chuùng ta traû lôøi giaùo hoäi. — Laø gì vaäy? - oâng Dedalus hoûi. — Toâi khoâng nghó raèng oâng ta coù nhieàu thöù nhö vaäy - oâng Casey noùi. — Toâi seõ phaûi traû giaù- thöa cha, khi chuùng ta ngöøng chuyeån ngoâi nhaø cuûa Chuùa thaønh moät hoøm phieáu. — Moät caâu traû lôøi tuyeät vôøi cho caùc cha xöù - coâ Dante noùi, - vôùi baát cöù ai cho raèng mình laø tín ñoà coâng giaùo. — Hoï chæ bieát traùch cöù baûn thaân - oâng Dedalus töø toán noùi. - Neáu hoï nhaän moät lôøi khuyeân toài teä, hoï seõ töï giam taâm trí mình trong toân giaùo — Ñoù laø toân giaùo - coâ Dante noùi. - Caùc cha xöù ñang thöïc hieän boån phaän cuûa mình ñeå raên ñe daân chuùng. 37 Chaân dung moät chaøng trai treû — Chuùng ta ñi ñeán ngoâi nhaø cuûa Chuùa - oâng Casey noùi, - vôùi loøng thaønh kính caàu nguyeän ñöùc Saùng theá cuûa chính ta chöù khoâng phaûi ñeå nghe caùc baøi dieãn vaên tranh cöû. — Ñoù laø toân giaùo - coâ Dante nhaán maïnh laïi laàn nöõa. - Hoï ñuùng ñaáy. Hoï phaûi daãn daét nhöõng con chieân cuûa mình. — Vaø thuyeát giaùo chính trò töø ñieän thôø ñuùng khoâng? - OÂng Dedalus hoûi. — Taát nhieân - coâ Dante traû lôøi. - Ñoù laø caâu hoûi veà ñaïo ñöùc coäng ñoàng. Moät cha xöù khoâng theå laø moät cha xöù neáu khoâng chæ cho con chieân cuûa mình ñaâu laø ñuùng, ñaâu laø sai. Baø Dedalus buoâng thìa dóa xuoáng vaø noùi: — OÂi! Vì nhöõng ngaøy töôi ñeïp, chuùng ta khoâng neân baøn chuyeän chính trò trong ngaøy hoâm nay vaø taát caû nhöõng ngaøy trong naêm. — Ñuùng vaäy - baùc Charles noùi. - Theá laø ñuû roài oâng Simon. Khoâng baøn caõi theâm nöõa nheù! — Vaâng, vaâng - oâng Dedalus voäi vaøng noùi. OÂng maïnh daïn môû naép chieác ñóa vaø noùi: — Baây giôø ai muoán aên theâm gaø taây quay naøo? Khoâng ai traû lôøi. Coâ Dante noùi: — Ñoù laø ngoân ngöõ toát ñeïp cuûa nhöõng tín ñoà coâng giaùo! — Coâ Dante - toâi xin coâ ñaáy. Khoâng baøn luaän nöõa nheù - baø Dedalus noùi. Chaân dung moät chaøng trai treû — Nhöõng giaùm muïc vaø cha xöù cuûa Iraland ñaõ leân tieáng - coâ Dante noùi, - vaø chaéc chaén hoï phaûi tuaân theo. — Haõy maëc hoï taùch chuyeän chính trò rieâng ra - oâng Casey noùi, - hoaëc moïi ngöôøi ñeå nhaø thôø rieâng ra. — OÂng coù nghe thaáy khoâng? - Coâ Dante noùi, quay veà phía baø Dedalus. — OÂng Casey! Simon! Keát thuùc ôû ñaây nheù - baø Dedalus noùi. — Quaù laém roài! Quaù laém roài! - baùc Charles böïc mình noùi. — Caùi gì? - oâng Dedalus gaøo leân. - Coù phaûi chuùng ta boû rôi oâng aáy vì meänh leänh cuûa ngöôøi Anh? — OÂng ta khoâng ñuû tö caùch ñeå laõnh ñaïo - coâ Dante noùi. - OÂng ta laø keû coù toäi vôùi daân chuùng . — Taát caû chuùng ta ñeàu coù toäi, toäi loãi taøy ñình - oâng Casey laïnh luøng noùi. — Baát haïnh vaø ñau khoå ñeán vôùi nhöõng ngöôøi mang theo nhöõng vuï beâ boái! - Coâ Dante noùi. - Neáu ñeo cho oâng ta moät caùi thôùt ñaù vaøo coå vaø sau ñoù ñaåy oâng ta xuoáng ñaùy ñaïi döông thì toát hôn laø ñeå oâng ta gaây ra moät trong nhöõng vuï xì caêng ñan. Ñoù laø lôøi cuûa Chuùa. — Vaø nhöõng ngoân töø toài teä neáu baø hoûi toâi - oâng Dedalus laïnh nhaït. — Simon! Simon! - baùc Charles böïc boäi. - Nhö moät ñöùa treû con vaäy. — Coù phaûi toâi ngoài ñaây ñeå nghe nhöõng lôøi cheá gieãu veà nhaø thôø cuûa mình? — Vaâng, Vaâng - oâng Dedalus noùi. - YÙ toâi laø… Toâi ñang nghó ñeán nhöõng ngoân töø baäy baï cuûa nhöõng ngöôøi khuaân vaùc ôû ga xe löûa. Thoâi ñöôïc roài. Stephen, cho boá xem ñóa cuûa con naøo, oâng töôùng. AÊn daàn ñi naøo. Ñaây nheù. — Khoâng ai choáng laïi hoï caû - oâng Dedalus phaân traàn, - chæ caàn hoï khoâng can thieäp vaøo chuyeän chính trò. OÂng chaát ñoáng thöùc aên leân ñóa cuûa Stephen vaø gaép cho baùc Charles vaø oâng baïn Casey nhöõng mieáng thòt gaø taây to töôùng Coâ Dante quay sang meï Stephen vaø noùi: 38 39