Tài liệu Các nhân tố tác động đến khởi sự kinh doanh thành công của nữ doanh nhân tại việt nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN -------- -------- MAI THỊ ANH ĐÀO CÁC NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG TỚI KHỞI SỰ KINH DOANH THÀNH CÔNG CỦA NỮ DOANH NHÂN TẠI VIỆT NAM LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGÀNH QUẢN TRỊ KINH DOANH HÀ NỘI - 2019 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN -------- -------- MAI THỊ ANH ĐÀO CÁC YẾU TỐ TÁC ĐỘNG TỚI KHỞI SỰ KINH DOANH THÀNH CÔNG CỦA NỮ DOANH NHÂN TẠI VIỆT NAM CHUYÊN NGÀNH: QUẢN TRỊ KINH DOANH MÃ SỐ: 9340101 LUẬN ÁN TIẾN SĨ Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. VŨ THÀNH HƯNG HÀ NỘI - 2020 i LỜI CAM ĐOAN Tôi đã đọc và hiểu về các hành vi vi phạm sự trung thực trong học thuật. Tôi cam kết bằng danh dự cá nhân rằng nghiên cứu này này do tôi tự thực hiện và không vi phạm yêu cầu về sự trung thực trong học thuật. Hà Nội, ngày tháng năm 2020 Tác giả Mai Thị Anh Đào ii LỜI CẢM ƠN Trước tiên, tôi xin chân thành gửi lời cảm ơn đến Ban Giám hiệu Trường Đại học Lao động - Xã hội, đến Quý thầy cô trường Đại học Kinh tế Quốc dân đã tạo điều kiện thuận lợi để tôi hoàn thành luận án này. Tôi xin chân thành gửi lời cảm ơn đến PGS.TS. Vũ Thành Hưng người hướng dẫn khoa học của luận án, đã giúp tôi những quy chuẩn về nội dung, kiến thức và phương pháp nghiên cứu để hoàn thành luận án này. Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn đến gia đình, bạn bè, những đồng nghiệp đã tận tình hỗ trợ, giúp đỡ tôi trong suốt thời gian học tập và nghiên cứu. Xin gửi lời cảm ơn chân thành đến tất cả mọi người! Hà Nội, ngày tháng năm 2020 Tác giả Mai Thị Anh Đào iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN....................................................................................................................................i LỜI CẢM ƠN.........................................................................................................................................ii MỤC LỤC...............................................................................................................................................iii DANH MỤC VIẾT TẮT...................................................................................................................vi DANH MỤC BẢNG...........................................................................................................................vii DANH MỤC HÌNH VẼ.....................................................................................................................ix PHẦN MỞ ĐẦU. GIỚI THIỆU NGHIÊN CỨU......................................................................1 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VỀ KSKD THÀNH CÔNG CỦA NỮ DOANH NHÂN..............................................................................................................................9 1.1. Khởi sự kinh doanh của doanh nhân................................................................................9 1.1.1. Khởi sự kinh doanh và doanh nhân...............................................................................9 1.1.2. Các hướng nghiên cứu KSKD của doanh nhân.......................................................12 1.2. Tổng quan nghiên cứu về KSKD thành công của doanh nhân............................14 1.2.1. KSKD thành công của doanh nhân.............................................................................14 1.2.2. Các lý thuyết nghiên cứu về KSKD thành công của doanh nhân......................17 1.3. Tổng quan nghiên cứu về KSKD thành công của nữ doanh nhân.....................23 1.3.1. KSKD của nữ doanh nhân.............................................................................................23 1.3.2. Nghiên cứu các yếu tố tác động đến KSKD thành công của nữ doanh nhân.30 1.3.3 Nghiên cứu về KSKD thành công của nữ doanh nhân tại Việt Nam.................36 1.3.4. Khoảng trống nghiên cứu về KSKD thành công của nữ doanh nhân trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam.................................................................................................37 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1.................................................................................................................40 CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT, MÔ HÌNH VÀ GIẢ THUYẾT NGHIÊN CỨU VỀ KSKD THÀNH CÔNG CỦA NỮ DOANH NHÂN TẠI VIỆT NAM .. 41 2.1. Cơ sở lý thuyết về KSKD thành công của nữ doanh nhân....................................41 2.1.1. Khái niệm và xác định KSKD thành công của nữ doanh nhân..........................41 2.2. Đề xuất mô hình nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu về các yếu tố tác động đến KSKD thành công của nữ doanh nhân ở Việt Nam......................................46 2.2.1. Mô hình nghiên cứu.........................................................................................................46 2.2.2. Các giả thuyết nghiên cứu..............................................................................................51 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2.................................................................................................................57 CHƯƠNG 3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.....................................................................58 3.1. Thiết kế nghiên cứu...............................................................................................................58 iv 3.1.1. Phương pháp nghiên cứu................................................................................................58 3.1.2 Quy trình xây dựng bảng hỏi..........................................................................................58 3.1.3. Mẫu nghiên cứu.................................................................................................................59 3.1.4 Thang đo của các biến nghiên cứu...............................................................................60 3.2. Nghiên cứu định tính.............................................................................................................65 3.2.1. Mục tiêu của phỏng vấn sâu..........................................................................................65 3.2.2. Phương pháp thực hiện phỏng vấn sâu......................................................................66 3.2.3. Kết quả nghiên cứu định tính........................................................................................68 3.2.4. Diễn đạt và mã hóa thang đo.........................................................................................72 3.3. Nghiên cứu định lượng.........................................................................................................75 3.3.1. Nghiên cứu định lượng sơ bộ........................................................................................75 3.3.2. Nghiên cứu định lượng chính thức..............................................................................79 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3.................................................................................................................86 CHƯƠNG 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU...................................................................................87 4.1. Đánh giá thang đo...................................................................................................................87 4.1.1 Thống kê mô tả biến độc lập và kiểm định dạng phân phối của các thang đo biến độc lập....................................................................................................................................89 4.1.2 Thống kê mô tả biến phụ thuộc.....................................................................................91 4.1.3 Kiểm định giá trị của thang đo......................................................................................91 4.1.4 Kiểm định chất lượng thang đo cho các nhân tố tạo thành...................................94 4.2. Kiểm định các giả thuyết nghiên cứu.............................................................................99 4.2.1 Kiểm định hệ số tương quan...........................................................................................99 4.2.2 Kiểm định giả thuyết và phân tích hồi quy.............................................................102 4.3. Kiểm định sự khác biệt của các biến kiểm soát tới KSKD thành công của nữ doanh nhân tại Việt Nam...................................................................................................107 4.3.1. Kiểm định sự khác biệt về KSKD thành công của nữ doanh nhân theo tuổi ................................................................................................................................108 4.3.2. Kiểm định sự khác biệt về KSKD thành công của nữ doanh nhân theo nền tảng gia đình................................................................................................................................110 4.3.3. Kiểm định sự khác biệt về KSKD thành công của nữ doanh nhân theo tình trạng hôn nhân............................................................................................................................111 4.3.4. Kiểm định sự khác biệt về KSKD thành công của nữ doanh nhân theo trình độ học vấn....................................................................................................................................112 4.3.5. Kiểm định sự khác biệt về KSKD thành công của nữ doanh nhân theo lĩnh vực KD..........................................................................................................................................114 4.3.6. Kiểm định sự khác biệt về KSKD thành công của nữ doanh nhân theo địa bàn hoạt động..............................................................................................................................115 v TÓM TẮT CHƯƠNG 4.................................................................................................................117 CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.........................................................................118 5.1. Tóm tắt kết quả nghiên cứu.............................................................................................118 5.2. Kết luận nghiên cứu............................................................................................................120 5.3. Những đóng góp mới của luận án.................................................................................130 5.3.1. Những đóng góp mới về mặt học thuật, lý luận...................................................130 5.3.2. Những phát hiện, đề xuất mới rút ra được từ kết quả nghiên cứu của luận án .. 131 5.4. Một số kiến nghị...................................................................................................................126 5.4.1. Các trở ngại của nữ doanh nhân tại Việt NamError! Bookmark not defined. 5.4.2. Một số khuyến nghị chính sách đối với chính phủ..............................................126 5.4.3. Một số kiến nghị đối với các nữ doanh nhân........................................................128 5.5 Hạn chế của nghiên cứu và gợi ý cho nghiên cứu tiếp theo.................................130 KẾT LUẬN.........................................................................................................................................134 DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN . 135 TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................................................136 PHỤ LỤC..................................................................................................................... 157 vi DANH MỤC VIẾT TẮT DN Doanh nghiệp DNNVV Doanh nghiệp nhỏ và vừa IFC Công ty tài chính quốc tế KD Kinh doanh KH Khách hàng KSKD Khởi sự kinh doanh NH Ngân hàng NHTM Ngân hàng thương mại NL Nguồn lực OECD Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế XH Xã hội vii DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1. Phân loại DNNVV theo Nghị định 56/2009/NĐ-CP..............................................41 Bảng 2.2. Một số định nghĩa về DN do phụ nữ làm chủ...........................................................42 Bảng 2.3. Tổng hợp giả thuyết nghiên cứu....................................................................................56 Bảng 3.1. Phương pháp nghiên cứu.................................................................................................58 Bảng 3.2. Thang đo KSKD thành công..........................................................................................61 Bảng 3.3. Thang đo Vốn nhân lực....................................................................................................61 Bảng 3.4 Thang đo vốn tài chính......................................................................................................62 Bảng 3.5. Thang đo Tiếp cận tài chính...........................................................................................62 Bảng 3.6 Thang đo Khả năng kết nối mạng lưới.........................................................................63 Bảng 3.7 Thang đo định hướng KSKD...........................................................................................64 Bảng 3.8 Thang đo Cấu trúc tổ chức...............................................................................................65 Bảng 3.9 Đặc điểm mẫu doanh nhân trong trong nghiên cứu định tính...............................67 Bảng 3.10. Yếu tố tác động đến KSKD thành công của nữ doanh nhân..............................68 Bảng 3.11 Điều chỉnh cách diễn đạt thang đo...............................................................................69 Bảng 3.12. Các biến quan sát có vấn đề trong thang đo............................................................72 Bảng 3.13. Thang đo hiệu chỉnh và mã hóa thang đo.................................................................73 Bảng 3.14. Kết quả đánh giá sơ bộ thang đo bằng Cronbach Alpha......................................77 Bảng 3.15. Kết quả đánh giá sơ bộ thang đo bằng Cronbach Alpha......................................79 Bảng 3.16. Kết quả thu thập phiếu điều tra....................................................................................83 Bảng 3.17 Thống kê phiếu điều tra..................................................................................................83 Bảng 3.18 Thống kê mô tả mẫu theo tuổi......................................................................................84 Bảng 3.19. Thống kê mô tả mẫu theo người thân hoạt động KD...........................................84 Bảng 3.20 Thống kê mô tả mẫu theo tình trạng hôn nhân........................................................85 Bảng 3.21. Thống kê mô tả mẫu theo trình độ học vấn.............................................................85 Bảng 3.22. Thống kê mô tả mẫu theo lĩnh vực kinh doanh......................................................85 Bảng 3.23. Thống kê mô tả theo địa bàn hoạt động....................................................................86 Bảng 4.1. Mô tả thống kê các thang đo biến độc lập..................................................................89 Bảng 4.2. Mô tả thống kê các thang đo biến phụ thuộc.............................................................91 Bảng 4.3. Kết quả phân tích nhân tố EFA......................................................................................93 Bảng 4.4. Kết quả đánh giá thang đo bằng Cronbach Alpha....................................................94 Bảng 4.5. Các giả thuyết nghiên cứu...............................................................................................98 Bảng 4.6 Kết quả kiểm định hệ số tương quan..........................................................................100 Bảng 4.7. Kết quả phân tích hồi quy.............................................................................................104 viii Bảng 4.8. Tầm quan trọng của các biến độc lập trong mô hình hồi quy.....................Error! Bookmark not defined. Bảng 4.9. Kiểm định Anova giữa tuổi và KSKD thành công...............................................109 Bảng 4.10. Giá trị bình quân KSKD thành công của nữ doanh nhân giữa các nhóm tuổi . 109 Bảng 4.11. Kiểm định sự khác biệt giữa các nhóm tuổi và KSKD thành công của nữ doanh nhân............................................................................................................................................110 Bảng 4.12. Kiểm định Levene phương sai đồng nhất cho các nhóm theo nền tảng gia đình..........................................................................................................................................................111 Bảng 4.13. Kiểm định Levene phương sai đồng nhất cho các nhóm theo tình trạng hôn nhân.........................................................................................................................................................112 Bảng 4.14. Kiểm định Anova trình độ học vấn và KSKD thành công của nữ doanh nhân ...................................................................................................................................................................112 Bảng 4.15. Bảng mô tả giá trị bình quân KSKD thành công của nữ doanh nhân giữa các nhóm trình độ học vấn...............................................................................................................113 Bảng 4.16. Kiểm định sự khác biệt sâu giữa các nhóm trình độ học vấn và KSKD thành công của nữ doanh nhân.......................................................................................................114 Bảng 4.17. Kiểm định Anova lĩnh vực KD và KSKD thành công của nữ doanh nhân. 114 Bảng 4.18. Giá trị bình quân KSKD thành công của nữ doanh nhân giữa các nhóm lĩnh vực KD...................................................................................................................................................115 Bảng 4.19. Kiểm định sự khác biệt giữa các nhóm lĩnh vực KD và KSKD thành công của nữ doanh nhân..............................................................................................................................115 Bảng 4.20. Kiểm định Levene phương sai đồng nhất cho các nhóm theo địa bàn hoạt động.........................................................................................................................................................116 ix DANH MỤC HÌNH VẼ Hình 1: Quy trình nghiên cứu của luận án........................................................................................6 Hình 1.1. Lý thuyết hành vi có kế hoạch TPB..............................................................................12 Hình 2.1. Mối quan hệ giữa doanh nhân và thành công............................................................45 Hình 2.2. Mô hình nghiên cứu của luận án....................................................................................50 Hình 4.1. Mô hình nghiên cứu điều chỉnh......................................................................................98 1 PHẦN MỞ ĐẦU. GIỚI THIỆU NGHIÊN CỨU I. Sự cần thiết của nghiên cứu Ngày nay, các nữ doanh nhân ngày càng có tầm quan trọng trong việc tạo ra, vận hành và phát triển KD. Các DN thuộc sở hữu của nữ doanh nhân có xu hướng ngày càng tăng trên thế giới (Davidson và Burke, 2004). Các nữ doanh nhân hành động như một động lực cơ bản của tăng trưởng kinh tế. Mitchelmore và Rowley (2013) chỉ ra rằng trong năm 2010, 104 triệu nữ doanh nhân trong 59 nền kinh tế đại diện cho hơn 52% dân số thế giới và 84% GDP thế giới bắt tay vào việc tạo ra và phát triển DN mới. Kamberidou (2013) chỉ ra rằng nữ doanh nhân sở hữu các DN đóng góp ngày càng quan trọng cho nền kinh tế. Các nữ doanh nhân có tác động đáng kể đến nền kinh tế không những trong khả năng tạo ra công ăn việc làm cho bản thân họ, mà còn trong việc tạo việc làm cho người khác. Bosma và cộng sự (2007), Kelley và cộng sự (2010) nhận định rằng rằng lợi nhuận thu được từ đầu tư cho nữ doanh nhân cao hơn nhiều so với nam doanh nhân. Nữ doanh nhân có nhiều khả năng chia sẻ kết quả hoạt động với người khác. Do đó, đầu tư vào nữ doanh nhân là một cách quan trọng để các nước tăng đáng kể tác động của việc tạo ra DN mới. Nữ doanh nhân có xu hướng tương đối cao hơn ở các nước đang phát triển. Theo báo cáo của GEM năm 2005 "tỷ lệ nữ doanh nhân ở giai đoạn đầu KSKD ở các nước thu nhập trung bình cao gần gấp đôi so với các nước thu nhập cao”. Ví dụ, nghiên cứu về KSKD của nữ doanh nhân ở Mỹ Latinh và Caribean, cho thấy tỷ lệ nữ doanh nhân rất cao ở các nước nghèo nhất trong khu vực - lên tới 35% ở Peru (Beatrice, 2012). Điều này đã được giải thích bởi thực tế là ở các nền kinh tế đang phát triển, nữ phải đối mặt với rào cản cao hơn để tham gia vào thị trường lao động chính thức và tìm đến đến KSKD như một cách thoát khỏi tình trạng thất nghiệp và thường là thoát nghèo. Nhận diện hoạt động KSKD và các nhân tố tác động đến KSKD thành công của nữ doanh nhân luôn là cần thiết đối với các nước đang phát triển. Việt Nam hiện có 95.906 DN được điều hành và quản lý bởi nữ doanh nhân chiếm khoảng 21% tổng số DN đang hoạt động. Trong đó đa số là DNNVV. Tỷ lệ DN lớn của nữ doanh nhân chỉ chiếm 1% tương đương với 854 DN (tổng cục thống kê 2014). Như vậy phân khúc DN của nữ doanh nhân chủ yếu là DNNVV. DN của nữ doanh nhân Việt Nam càng ngày càng có vai trò và đóng góp đáng kể vào sự phát triển của nền kinh tế trong việc tạo việc làm, sử dụng các nguồn lực địa phương tạo đà tăng trưởng. Nhóm DN của nữ doanh nhân được đánh giá sử dụng nhiều lao động nữ hơn so với DN do nam giới làm chủ (lao động nữ chiếm 43,6% so với 36% của nam giới) và nộp ngân sách bình quân lao động cao hơn so với DN do nam làm chủ (24,9 triệu 2 đồng/lao động so với 24,2 triệu đồng/lao động). Nghiên cứu về KSKD thành công của nữ doanh nhân tại Việt Nam được tác giả đặc biệt quan tâm vì vai trò của nữ doanh nhân đối với tăng trưởng kinh tế và tạo việc làm, cải thiện thu nhập cho xã hội. Nghiên cứu KSKD thành công của nữ doanh nhân cũng là một lĩnh vực nghiên cứu rất có ý nghĩa thực tiễn cho các nhà hoạch định chính sách, các nhà quản lý giáo dục. Nghiên cứu nhằm tìm hiểu nguyên nhân, cơ chế dẫn tới việc KSKD thành công từ đó xác định các giải pháp chính sách tác động phù hợp để phát triển hệ thống DN trong nền kinh tế. Qua tổng quan nghiên cứu tác giả nhận thấy các quan niệm về KSKD thành công thay đổi theo bối cảnh nghiên cứu tùy thuộc vào lý do quyết định KSKD của doanh nhân. Biện pháp xác định KSKD thành công cũng không có sự thống nhất giữa các nghiên cứu khác nhau trên đối tượng doanh nhân, quy mô DN và bối cảnh nghiên cứu. Các kết quả nghiên cứu về KSKD thành công của nữ doanh nhân ở các nước phát triển không giải thích được cho KSKD thành công của nữ doanh nhân ở các nước đang phát triển và các nước chuyển đổi, nơi mà KSKD thành công của nữ doanh nhân diễn ra rất mạnh mẽ. Các lý thuyết áp dụng cho phân tích trong nghiên cứu KSKD thành công cũng có những bất đồng trong kết quả nghiên cứu khác nhau đối với bối cảnh nghiên cứu khác nhau. Qua tổng quan các nghiên cứu về KSKD thành công của nữ doanh nhân tại Việt Nam, tác giả nhận thấy có một số nghiên cứu về KSKD trên đối tượng là nữ doanh nhân. Tuy nhiên các nghiên cứu lựa chọn phạm vi nghiên cứu địa lý hẹp, chủ yếu là nghiên cứu định tính. Các kết luận nghiên cứu trước cần được kiểm chứng bằng phương pháp định lượng để đảm bảo độ tin cậy trong nghiên cứu. Để hiểu rõ hơn về nữ doanh nhân ở Việt Nam và những nhân tố tác động đến KSKD thành công của nữ doanh nhân, tác giả lựa chọn đề tài nghiên cứu “Các yếu tố tác động tới KSKD thành công của nữ doanh nhân tại Việt Nam”. Đây là đề tài nghiên cứu rất cần thiết đối với bối cảnh nền kinh tế Việt Nam. Một nền kinh tế chuyển đổi, năng động, có tinh thần KSKD rất cao. Kết quả của nghiên cứu sẽ là bức tranh toàn cảnh về quá trình KSKD thành công của nữ doanh nhân tại Việt Nam. II. Mục tiêu, câu hỏi nghiên cứu và nhiệm vụ của luận án 1. Mục tiêu nghiên cứu Nghiên cứu về KSKD thành công của doanh nhân có nhiều mục tiêu nghiên cứu khác nhau. Có những mục tiêu xác định hình ảnh doanh nhân, các nghiên cứu tập trung vào các nhân tố đặc điểm tính cách của doanh nhân. Mục tiêu các vấn đề về giới, các nghiên cứu tập trung vào các nhân tố XH của doanh nhân như: vai trò của gia đình, định kiến XH, 3 nguồn vốn XH được tiếp cận... Mục tiêu về đạt được các NL cho KSKD và thành công, các nghiên cứu tập trung vào các nhân tố liên quan đến NL. Trong phạm vi nghiên cứu của luận án, tác giả lựa chọn tập trung vào mục tiêu nghiên cứu các NL cho KSKD thành công của nữ doanh nhân. Mục tiêu cụ thể của nghiên cứu là: - Xác định những nhân tố tác động đến KSKD thành công của nữ doanh nhân tại Việt Nam. - Xác định mức độ tác động và chiều hướng tác động của các nhân tố đến KSKD thành công của nữ doanh nhân tại Việt Nam. - Xác định sự khác biệt về KSKD thành công của nữ doanh nhân theo các đặc điểm của nữ doanh nhân và đặc điểm DN như khác biệt theo độ tuổi, về tình trạng hôn nhân, nền tảng gia đình, trình độ học vấn, lĩnh vực hoạt động và địa bàn hoạt động. - Đề xuất các khuyến nghị cho các cơ quan quản lý của chính phủ, trong việc phát triển KSKD của nữ doanh nhân nhằm tạo tiền đề cho tăng trưởng và phát triển kinh tế của đất nước. Luận án cũng đề xuất các khuyến nghị cho nữ doanh nhân trang bị nguồn lực cho bản thân nhằm đạt được thành công trong quá trình KSKD. 2. Câu hỏi nghiên cứu Để thực hiện được mục tiêu nghiên cứu trên, luận án phải trả lài các câu hỏi nghiên cứu sau: Câu hỏi 1: Những yếu tố nào tác động đến KSKD thành công của nữ doanh nhân tại Việt Nam? Câu hỏi 2: Mức độ và chiều hướng tác động của các yếu tố đến KSKD thành công của nữ doanh nhân tại Việt Nam như thế nào? Câu hỏi 3: Có sự khác biệt về KSKD thành công giữa các nhóm nữ doanh nhân theo các đặc điểm của doanh nhân và đặc điểm của DN không? 3. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục đích nghiên cứu và trả lời được các câu hỏi nghiên cứu đề ra ở trên, luận án phải giải quyết được các nhiệm vụ cơ bản sau: - Tổng quan tình hình nghiên cứu trong nước và trên thế giới về những nhân tố tác động đến KSKD thành công của doanh nhân nói chung và nữ doanh nhân nói riêng. Những nghiên cứu trước đây cùng với nghiên cứu định tính thực hiện tại Việt Nam sẽ là cơ sở để xây dựng mô hình nghiên cứu chính thức. - Điều tra, thu thập, phân tích những nhận định và đánh giá của nữ doanh nhân ở Việt Nam về những nhân tố tác động đến KSKD thành công. 4 - Kiểm định mô hình nghiên cứu về các nhân tố tác động đến KSKD thành công của nữ doanh nhân ở Việt Nam. - Đề xuất các khuyến nghị về chính sách đối với các cơ quan quản lý của Nhà nước trong việc tạo ra môi trường KSKD thuận lợi. Đồng thời đề xuất các kiến nghị đối với doanh nhân trong việc trang bị các NL cần thiết cho quá trình KSKD đảm bảo đi đến thành công. III. Phạm vi và đối tượng nghiên cứu của luận án 1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng của nghiên cứu bao gồm hai đối tượng chính: (1) Lý luận về các nhân tố tác động đến KSKD thành công của nữ doanh nhân đối với loại hình DNNVV (loại DN chủ yếu của nữ doanh nhân) và (2) thực tiễn về các nhân tố tác động đến KSKD thành công của nữ doanh nhân tại Việt Nam. Cụ thể gồm những đối tượng sau: (1) Cơ sở lý thuyết về KSKD thành công của doanh nhân (2) Các nghiên cứu về KSKD thành công của doanh nhân và nữ doanh nhân trên thế giới và Việt Nam. (3) Các nhân tố tác động đến KSKD thành công của nữ doanh nhân tại Việt Nam. 2. Phạm vi nghiên cứu - Về nội dung nghiên cứu: KSKD thành công của nữ doanh nhân ở Việt Nam bị chi phối bởi nhiều nhân tố khác nhau. Trong phạm vi nghiên cứu của luận án, qua tổng quan các nghiên cứu về KSKD thành công của doanh nhân và nữ doanh nhân trước đây, tác giả lựa chọn các nhân tố về đặc điểm và các nhân tố liên quan đến NL của doanh nhân và DN trong nghiên cứu. Các yếu tố thuộc về NL của doanh nhân như vốn nhân lực, vốn tài chính, vốn XH. Yếu tố thuộc về NL của DN như chiến lược KSKD, cấu trúc tổ chức; Yếu tố NL từ môi trường KSKD như tiếp cận vốn tài chính. Luận án cũng nghiên cứu các nhân tố đặc điểm cá nhân của doanh nhân tuổi tác, nền tảng gia đình, tình trạng hôn nhân, trình độ học vấn và đặc điểm của DN như lĩnh vực KD, địa bàn hoạt động. - Về khách thể nghiên cứu: nữ doanh nhân KSKD tại Việt Nam (tập trung vào nữ doanh nhân sở hữu và điều hành DNNVV tại Việt Nam). - Về thời gian nghiên cứu: Các dữ liệu thứ cấp được thu thập chủ yếu trong giai đoạn 2010-2017. Các dữ liệu sơ cấp thu thập từ phỏng vấn sâu chuyên gia và điều tra khảo sát nữ doanh nhân được thực hiện trong giai đoạn 2017-2018. IV. Khái quát phương pháp nghiên cứu 5 1. Phương pháp thu thập và xử lý dữ liệu Để thu thập và xử lý các dữ liệu thứ cấp và sơ cấp, luận án sử dụng phương pháp chủ yếu sau đây: - Phương pháp phân tích tổng hợp Nghiên cứu xuất phát từ những vấn đề mang tính chất thời sự của KSKD tại Việt Nam. Nghiên cứu cũng xuất phát từ thực trạng hoạt động KSKD của nữ doanh nhân và vai trò của KSKD của nữ doanh nhân đối với tăng trưởng và phát triển kinh tế. Bên cạnh đó, tác giả tổng hợp khái quát và xác định bản chất của vấn đề nghiên cứu; nghiên cứu các nhân tố tác động tới KSKD thành công của nữ doanh nhân tại Việt Nam. Từ đó, tác giả tổng hợp và khái quát xu hướng KSKD thành công của nữ doanh nhân đối với nền kinh tế của Việt Nam. - Phương pháp nghiên cứu tại bàn Tác giả tiến hành tổng quan các công trình nghiên cứu trước đây có liên quan đến đề tài của luận án, để xem vấn đề này đã được nghiên cứu ở khía cạnh nào; sử dụng phương pháp nghiên cứu như thế nào, kết quả chính của các nghiên cứu là gì, hạn chế của các nghiên cứu trước – những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu. Tác giả đã tìm kiếm những công trình nghiên cứu trước đây trong các cơ sở dữ liệu lớn, có độ tin cậy cao. Thông tin thu thập được trong quá trình nghiên cứu tổng quan được tổng hợp vào bảng tổng quan tài liệu theo các cột, với các nội dung định sẵn. Kết quả của giai đoạn này là lựa chọn được hướng nghiên cứu cho đề tài, làm rõ các khái niệm KSKD, KSKD thành công, doanh nhân, nữ doanh nhân, tìm ra các yếu tố tác động đến KSKD thành công của nữ doanh nhân, từ đó hình thành nên mô hình nghiên cứu và các giả thuyết nghiên cứu sơ bộ. - Phương pháp nghiên cứu định tính Dựa trên mô hình nghiên cứu sơ bộ được đề xuất ở bước trên, tác giả thực hiện nghiên cứu định tính, thông qua phỏng vấn sâu một số chuyên gia, các nữ doanh nhân trong điều kiện hoàn cảnh thực tế, các yếu tố nào phù hợp, yếu tố nào cần điều chỉnh hoặc bỏ khỏi mô hình; kiểm tra mức độ phù hợp của thang đo các biến nghiên cứu. Kết quả của giai đoạn này là đưa ra được mô hình và các giả thuyết nghiên cứu có tính phù hợp với bối cảnh nghiên cứu; điều chỉnh thang đo các biến, làm cho các thang đo có tính tin cậy và tính giá trị cao hơn. - Phương pháp nghiên cứu định lượng Nghiên cứu định lượng được thực hiện thông qua phiếu điều tra để thu thập dữ liệu trên diện rộng, với quy mô mẫu lớn, để kiểm định mô hình nghiên cứu đề xuất và 6 xem có giả thuyết nghiên cứu nào được ủng hộ hay không. Kết quả của giai đoạn này là những số liệu, chứng cứ khoa học, chứng minh cho các giả thuyết đã được đề xuất. 2. Qui trình nghiên cứu Quy trình nghiên cứu sẽ được thực hiện theo sơ đồ như sau: Cơ sở lý thuyết, Các nghiên cứu trước đây Mô hình và thang đo Nghiên cứu định tính, phỏng vấn sâu trên quy mô hẹp Kiểm tra mô hình và thang đo Nghiên cứu định lượng sơ bộ (N=100) Chuẩn hóa bảng hỏi Nghiên cứu định lượng chính thức (N=500) Thu thập dữ liệu chính thức Phân tích nhân tố khám phá EFA và hệ số tin cậy Cronbach alpha Phân tích hồi quy đa biến Kiểm định giá trị các biến, đánh giá độ tin cậy của thang đo chính thức Kiểm định mô hình và giả thuyết nghiên cứu Hình 1: Quy trình nghiên cứu của luận án Nguồn: Tác giả xây dựng Quá trình nghiên cứu được thực hiện qua các bước: xây dựng mô hình, kiểm tra mô hình và thang đo, thu thập dữ liệu sơ bộ để kiểm định sơ bộ độ tin cậy của thang đo, thu thập dữ liệu chính thức, phân tích nhân tố, kiểm định độ tin cậy của thang đo, kiểm định mô hình và giả thuyết nghiên cứu. V. Những đóng góp mới của luận án Luận án đã thực hiện được những mục tiêu đề ra ban đầu trước khi nghiên cứu: - Tổng quan các công trình nghiên cứu về KSKD thành công của doanh nhân và nữ doanh nhân từ đó từ đó xây dựng được mô hình nghiên cứu về KSKD thành công của nữ doanh nhân tại Việt Nam. - Kiểm định mô hình nghiên cứu, khẳng định được các giả thuyết về mối quan hệ giữa các nhân tố tác động với KSKD thành công của nữ doanh nhân tại Việt Nam. - Đưa ra một số đề xuất cho nữ doanh nhân nhằm tăng cường khả năng thành 7 công của hoạt động KSKD của nữ doanh nhân tại Việt Nam và một số kiến nghị về chính sách của Nhà nước nhằm tạo ra môi trường KSKD thuận lợi cho nữ doanh nhân. Luận án cũng đề xuất một số kiến nghị đối với nữ doanh nhân nhằm trang bị các NL cần thiết cho quá trình KSKD đạt được thành công. Cụ thể, luận án đã đạt được những đóng góp như trong các mục sau. 1. Những đóng góp mới về mặt học thuật, lý luận Trên cơ sở lý thuyết nguồn lực cơ bản kết hợp với lý thuyết vốn xã hội, lý thuyết môi trường KSKD luận án đã đề xuất bổ sung thêm các nhân tố tác động đến KSKD thành công, bao gồm Tiếp cận tài chính và Cấu trúc tổ chức. Cụ thể như sau: - Nhân tố tiếp cận tài chính, các nghiên cứu trước đây chỉ khẳng định nữ doanh nhân bị cản trở bởi tiếp cận vốn tài chính từ các ngân hàng thương mại, chưa khẳng định chiều hướng và mức độ tác quan trọng của tác động tiếp cận tài chính đến KSKD thành công của nữ doanh nhân. Luận án đã khẳng định dễ tiếp cận tài chính có vai trò quan trọng đến KSKD thành công của nữ doanh nhân. - Nhân tố cấu trúc tổ chức được xác định có liên quan đến khởi sự kinh doanh thành công nhưng chưa được nghiên cứu đối với nữ doanh nhân. Luận án đã khẳng định tác động của cấu trúc tổ chức hữu cơ có tác động đến KSKD thành công của nữ doanh nhân. - Luận án hoàn thiện nhân tố chiến lược KSKD của mô hình bằng nhân tố định hướng KSKD với ba khía cạnh là định hướng đổi mới, định hướng chủ động và định hướng mạo hiểm. Kết quả nghiên cứu của luận án này khẳng định vai trò của định hướng KSKD và nhân tố định hướng KSKD được tách thành ba nhân tố độc lập, đó là (1) Định hướng đổi mới; (2) Định hướng chủ động và (3) Định hướng mạo hiểm. 2. Những phát hiện, đề xuất mới rút ra được từ kết quả nghiên cứu của luận án Từ kết quả nghiên cứu, luận án đã xác định được những điểm mới so với các nghiên cứu trước như sau: - Luận án đã xác định các nhân tố tác động tới KSKD thành công của nữ doanh nhân ở Việt Nam, đồng thời chỉ ra chiều hướng tác động và mức độ tác động của từng nhân tố. Luận án nhấn mạnh vốn tài chính và vốn nhân lực của nữ doanh nhân có vai trò quan trọng nhất. - Kết quả của luận án khẳng định về nhân tố Khả năng kết nối mạng lưới không có tác động trực tiếp đến KSKD thành công của nữ doanh nhân ở Việt Nam. Kết quả này khác biệt so với các kết quả nghiên cứu định tính trước về tác động của Khả năng 8 kết nối mạng lưới đến KSKD thành công của nữ doanh nhân. - Luận án đã đưa ra các đề xuất các nữ doanh nhân vận dụng trong quá trình KSKD Đồng thời luận án cũng đề xuất một số khuyến nghị vĩ mô trong việc tạo ra môi trường KSKD thuận lợi phát triển nữ doanh nhân Việt Nam. - Các hướng nghiên cứu tiếp theo có thể hoàn thiện mô hình bằng cách bổ sung các nhân tố khác tác động đến KSKD thành công của nữ doanh nhân đối với các lĩnh vực kinh doanh khác nhau, địa bàn khác nhau, tác động của môi trường KSKD khác nhau; làm rõ sự tác động gián tiếp từ khả năng kết nối mạng lưới đến KSKD thành công thông qua tác động vào các yếu tố thành công. VI. Bố cục của luận án Để trình bày toàn bộ nội dung nghiên cứu, bố cục của luận án được chia thành 5 chương như sau: Chương 1. Tổng quan nghiên cứu về KSKD thành công của nữ doanh nhân Chương 2. Cơ sở lý thuyết và mô hình nghiên cứu các nhân tố tác động đến KSKD thành công của nữ doanh nhân nữ tại Việt Nam Chương 3. Phương pháp nghiên cứu Chương 4. Kết quả nghiên cứu Chương 5. Kết luận và kiến nghị 9 CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VỀ KSKD THÀNH CÔNG CỦA NỮ DOANH NHÂN 1.1. Khởi sự kinh doanh của doanh nhân 1.1.1. Khởi sự kinh doanh và doanh nhân 1.1.1.1 Khái niệm KSKD (entrepreneurship) Khởi sự theo nghĩa tiếng việt là bắt đầu hành động để thực hiện theo kế hoạch (một việc quan trọng). KSKD theo nghĩa bắt đầu thực hiện một công việc kinh doanh. Khởi sự kinh doanh có thể là mở một doanh nghiệp mới (start a new business) hoặc tạo ra một liên doanh (new venture creation), hoặc tinh thần kinh doanh (entrepreneurship). Một khía cạnh khác, KSKD được định nghĩa là tự làm chủ, tự kinh doanh (self-employment). Trên giác độ nghiên cứu khác nhau, thì KSKD được gắn với các thuật ngữ khác nhau. KSKD thường gắn với 2 thuật ngữ tương ứng với hai hướng nghiên cứu như sau: - KSKD là một sự lựa chọn nghề nghiệp (self-employment). Theo hướng nghiên cứu này KSKD là một sự lựa chọn nghề nghiệp của những người không sợ rủi ro tự làm chủ công việc kinh doanh của mình và thuê người khác làm công cho mình. - Trong lĩnh vực quản trị kinh doanh, khởi sự kinh doanh gắn với thuật ngữ “entrepreneurship – tinh thần kinh doanh” các nghiên cứu trong lĩnh vực này được nhiều các nhà nghiên cứu đưa ra các định nghĩa khác nhau. Jennings (1994) định nghĩa KSKD bao gồm bất kỳ nỗ lực nào của con người để thử một cái gì đó mới. Các định nghĩa về KSKD của Schumpeter (1961) và Kirzner (1973, 1979) chú trọng đến sự đổi mới, xác định cơ hội, tạo ra sự giàu có, tăng trưởng cho nền kinh tế. Phù hợp với ý tưởng KD của Schumpeter và Kirzner, Murray (1938) cũng mô tả KSKD là một quá trình năng động được tạo ra và quản lý bởi một cá nhân. Vanderwerf và Brush (1989) trong việc xem xét 25 định nghĩa về KSKD cho thấy rằng KSKD đã được định nghĩa là một hoạt động KD bao gồm một số hành vi con người sau đây: thứ nhất là sáng tạo, đó là việc thành lập một DN mới; thứ hai là quản lý chung, đó là hướng quản lý hoặc phân bổ NL cho một DN; thứ ba là đổi mới, đó là việc khai thác thương mại một số sản phẩm, quy trình, thị trường, vật liệu hoặc tổ chức mới; thứ tư là sự chấp nhận rủi ro cao không phổ biến từ những mất mát tiềm tàng hoặc thất bại của một DN; và thứ năm là ý định thực hiện, đó là ý định nhận ra