Tài liệu Các biện pháp tăng cường quản lý công tác xã hội hoá giáo dục cho các trường tiểu học trên địa bàn t

LỜI CẢM ƠN Tác giả xin chân thành gửi lời cảm ơn tới các thầy cô giáo Học viện quản lý giáo dục, Trường Đại học sư phạm Hà Nội đã nhiệt tình giúp đỡ trong quá trình làm đề tài. Xin chân thành cảm ơn sự ủng hộ quý báu của các đồng chí lãnh đạo UBND, Sở GD&ĐT Tỉnh Vĩnh Phúc, UBND-Phòng Giáo dụcĐào tạo Thị xã Phúc Yên, các nhà trường trong thị xã cùng toàn thể bạn bè, đồng nghiệp và người thân đã tạo điều kiện, động viên, giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, công tác. Đặc biệt, tác giả sâu sắc biết ơn PGS-TS.............., người thầy đã trực tiếp hướng dẫn, tận tình chỉ bảo, giúp đỡ tôi trong quá trình hoàn thành luận văn. Tác giả cũng xin hết sức cảm ơn các thầy cô giáo là chuyên gia ngành quản lý giáo dục của Học Viện QLGD đã hết sức quan tâm, giúp đỡ, tư vấn để tác giả hoàn thành đề tài. Trong thời gian có hạn, mặc dù có nhiều cố gắng song đề tài không tránh khỏi hạn chế, rất mong được sự góp ý của các nhà khoa học, quý thầy cô và đồng nghiệp. Hà Nội, tháng 10 năm 2010 Tác giả 1 DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT BGH: BHXH: CT: CBQL: CNTT: CMHS: CBGV, NV: CNH – HĐH: DT: Đoàn TNCS HCM: Đội Thiếu niên TP HCM: GD&ĐT: GDPT: HS: HĐND: KHKT: KT-XH: KHCN: MTTQ: PCGDTH-XMC: PCGDTH: PPDH: TBDH: TTBDTX: THCS: THPT: UBND: XHHGD: XHCN: Ban giám hiệu Bảo hiểm xã hội Chương trình Cán bộ quản lý Công nghệ thông tin Cha mẹ học sinh Cán bộ giáo viên, nhân viên Công nghiệp hoá – Hiện đại hoá Dân tộc Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh Đội thiếu niên tiền phong Hồ Chí Minh Giáo dục và đào tạo Giáo dục phổ thông Học sinh Hội đồng nhân dân Khoa học kỹ thuật Kinh tế - xã hội Khoa học công nghệ Mặt trận Tổ quốc Phổ cập giáo dục tiểu học- Xoá mù chữ Phổ cập giáo dục tiểu học Phương pháp dạy học Thiết bị dạy học Trung tâm bồi dưỡng thường xuyên Trung học cơ sở Trung học phổ thông Uỷ ban nhân dân Xã hội hoá giáo dục Xã hội chủ nghĩa 2 MỤC LỤC Trang phÇn Më ®Çu:........................................................................................ 7 1. Lý do chän ®Ò tµi..................................................................................... 7 2. Môc ®Ých nghiªn cøu............................................................................... 8 3. NhiÖm vô nghiªn cøu.............................................................................. 8 4. Kh¸ch thÓ vµ ®èi t-îng nghiªn cøu....................................................... 8 5. Gi¶ thuyÕt khoa häc................................................................................ 9 6. Ph¹m vi nghiªn cøu................................................................................ 9 7. C¸c ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu................................................................ 9 8. CÊu tróc luËn v¨n................................................................................... 9 Chƣơng 1:C¥ Së lý luËn vÒ QUẢN LÝ CÔNG TÁC xhh gi¸o dôc VÀ SỰ VẬN DỤNG CHO CÁC TRƢỜNG TIỂU HỌC ............................................................. 10 1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu........................................................ 10 1.2. C¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n.......................................................................... 13 1.2.1. Khái niệm qu¶n lý.............................................................................. 13 1.2.2. Qu¶n lý gi¸o dôc...................................................................... ......... 17 1.2.3. Tiểu học, trường tiểu học.................................................................. 18 1.3. Những vấn đề đặc trƣng của công tác xã hội hóa giáo dục............. 24 1.3.1. Khái niệm xã hội hóa giáo dục.......................................................... 24 1.3.2. Vai trò xã hội của giáo dục............................................................... 25 1.3.3. Quan điểm vÒ x· héi hãa giáo dục.................................................... 27 1.3.4. Qu¶n lý công tác x· héi hãa gi¸o dôc.............................................. 28 1.4. Công tác XHH giáo dục trong bối cảnh hiện nay ở Việt Nam........ 29 1.4.1. Quan ®iÓm cña §¶ng vµ Nhµ n-íc ta vÒ c«ng t¸c XHHGD........... 29 1.4.2. B¶n chÊt cña x· héi hãa gi¸o dôc.................................................... 29 3 1.4.3. Néi dung cña x· héi hãa gi¸o dôc.................................................... 30 1.4.4. C¸c ®iÒu kiÖn thùc hiÖn x· héi hãa gi¸o dôc................................... 31 1.4.5. Các hình thức xã hội hóa giáo dục………………………….…....... 32 1.5. Xã hội hóa giáo dục của một số nƣớc trên thế giới............................ 33 1.6. Vận dụng quan điểm XHH giáo dục vào nhà trƣờng Tiểu học...... 36 1.6.1. Giáo dục tiểu học............................................................................... 36 1.6.2. Vận dụng quan điểm XHH giáo dục vào nhà trường Tiểu học...... 37 TiÓu kÕt ch-¬ng 1..................................................................................... 40 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CÔNG TÁC Xà HỘI HOÁ GIÁO DỤC TẠI CÁC TRƢỜNG TIỂU HỌC TRÊN ĐỊA BÀN THỊ Xà PHÚC YÊN - TỈNH VĨNH PHÚC......................................................................................... 41 2.1. Khái quát về đặc điểm kinh tế, văn hóa – xã hội Thị xã Phúc Yên - Tỉnh Vĩnh Phúc........................................................................................ 41 2.1.1. Đặc điểm tự nhiên............................................................................. 41 2.1.2. Đặc điểm kinh tế, văn hóa- xã hội.................................................... 42 2.1.3. Khái quát về GD-ĐT Tỉnh Vĩnh Phúc và Thị xã Phúc Yên............ 43 2.2. Khái quát về các trƣờng Tiểu học trên địa bàn thị xã Phúc Yên.... 50 2.3. Thực trạng quản lý công tác XHHGD ở thị xã Phúc Yên - Tỉnh Vĩnh Phúc trong giai đoạn hiện nay.......................................................... 52 2.3.1. Nhận thức về xã hội hoá giáo dục trong cán bộ, quần chúng…… 52 2.3.2. Huy động các nguồn lực XH để xây dựng cơ sở vật chất trường, lớp, trang thiết bị dạy học, cảnh quan, môi trường sư phạm…………… 56 2.3.3. Sự phối kết hợp giáo dục giữa gia đình- nhà trường- xã hội…….. 58 4 2.3.4. Cơ chế chỉ đạo thực hiện XHHGD trong các trường tiểu học……. 59 2.4. Đánh giá chung.................................................................................... 62 2.4.1. Các thành tựu………………………………………………………. 62 2.4.2. Các bất cập…………………………………………………………. 64 2.4.3. Các thuận lợi……………………………………………………….. 66 2.4.4. Các khó khăn……………………………………………………….. 67 TiÓu kÕt ch-¬ng 2........................................................................................ 69 Chƣơng 3: CÁC BIỆN PHÁP TĂNG CƢỜNG QUẢN LÝ CÔNG TÁC Xà HỘI HOÁ GIÁO DỤC CHO CÁC TRƢỜNG TIỂU HỌC TRÊN ĐỊA BÀN THỊ Xà PHÚC YÊN - TỈNH VĨNH PHÚC.......................................................................................... 70 3.1. Những định hƣớng về xã hội hoá giáo dục ở thị xã Phúc Yên trong bối cảnh hiện nay............................................................................... 70 3.1.1. Quan điểm chỉ đạo của Thị uỷ, UBND thị xã Phúc Yên về công tác xã hội hoá giáo dục…………………………………………………… 70 3.1.2. Những định hướng về xã hội hoá giáo dục ở thị xã Phúc Yên trong bối cảnh hiện nay…………………………………………………... 71 3.2. Các biện pháp tăng cƣờng quản lý công tác xã hội hoá giáo dục cho các trƣờng trên địa bàn thị xã Phúc Yên - tỉnh Vĩnh Phúc.............. 73 3.2.1. Phát huy mạnh mẽ ảnh hưởng của trường Tiểu học ra đời sống cộng đồng..................................................................................................... 73 3.2.2. Tăng cường thu hút sự ủng hộ, hỗ trợ của cộng đồng cho các nhu cầu phát triển của nhà trường............................................................ 75 3.2.3. Quán triệt các chủ trương của Đảng bộ và chính quyền địa phương vào kế hoạch giáo dục – dạy học của nhà trường........................ 79 3.2.4. Tăng cường sự phối hợp của nhà trường với lực lượng cha mẹ 5 học sinh thực hiện các mục tiêu xã hội hóa giáo dục................................ 82 3.2.5. Củng cố mối liên hệ của nhà trường với các tổ chức xã hội của địa phương xây dựng được“Trường học thân thiện - Học sinh tích cực” bền vững....................................................................................................... 88 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp......................................................... 91 3.4. Thăm dò sự nhận thức về tính cấp thiết và khả thi của các biện pháp..................................................................................................... 93 3.4.1. Đối tượng khảo sát............................................................................. 93 3.4.2. Đánh giá mức độ cấp thiết, khả thi của từng biện pháp.................. 93 3.4.3.Nhận xét.............................................................................................. 95 TiÓu kÕt ch-¬ng 3........................................................................................ 96 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ..................................................................... 97 Kết luận....................................................................................................... 97 Khuyến nghị................................................................................................ 99 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................ 104 PHỤ LỤC....................................................................................................................... 6 phÇn Më ®Çu 1. Lý do chän ®Ò tµi X· héi hãa gi¸o dôc hay xã hội hóa sự nghiệp giáo dục lµ mét chủ trương chiÕn l-îc mµ §¶ng vµ Nhµ n-íc ta x¸c ®Þnh ngay tõ khi h×nh thµnh nÒn gi¸o dôc c¸ch m¹ng. Từ sau cách mạng tháng 8, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh đã x¸c ®Þnh ba nguyªn t¾c c¬ b¶n cña nÒn gi¸o dôc n-íc nhµ lµ: “§¹i chóng hãa, DT hãa, khoa häc hãa vµ t«n chØ phông sù lý t-ëng quèc gia vµ d©n chủ ”. Tư tưởng giáo dục của Người cũng lµ sự hội tụ tinh hoa văn hóa giáo dục nhân loại, phản ánh sâu sắc tính quy luật khách quan của mỗi dân tộc trong sự nghiệp xây dựng một nền giáo dục cho mọi người. Quan ®iÓm của Người lµ kim chỉ nam cho mỗi hµnh động của §¶ng vµ Nhµ n-íc ta, điều đã được thÓ hiÖn trong nhiÒu ChØ thÞ, NghÞ quyÕt, v¨n kiÖn §¹i héi §¹i biÓu toµn quèc cña §¶ng Cộng Sản Việt Nam. Quan ®iÓm ®ã ®-îc §¶ng chØ ®¹o xuyªn suèt qua ®-êng lèi ph¸t triÓn gi¸o dôc vµ ®-îc kh¼ng ®Þnh lµ x©y dùng mét nÒn gi¸o dôc “Cña d©n, do d©n, v× d©n, ®-îc x©y dùng trªn nguyªn t¾c khoa häc, d©n téc vµ ®¹i chóng”. Luật GD – 2005 đã xác định : “ Nhà nước giữ vai trò chủ đạo trong phát triển sự nghiệp giáo dục; thực hiện đa dạng hóa các loại hình trường và các hình thức giáo dục; khuyến khích, huy động và tạo điều kiện để tổ chức, cá nhân tham gia phát triển sự nghiệp giáo dục. Mọi tổ chức, gia đình và công dân đều có trách nhiệm chăm lo sự nghiệp GD, phối hợp với nhà trường thực hiện mục tiêu GD, xây dựng môi trường giáo dục lành mạnh và an toàn.” Bởi vËy, c«ng t¸c qu¶n lý, chØ ®¹o, ph¸t triÓn gi¸o dôc ®µo t¹o cÇn ph¶i g¾n với c«ng t¸c vËn ®éng x· héi, sao cho mäi ng-êi ®Òu quan t©m vµ tham gia vµo sù nghiÖp gi¸o dôc nãi chung vµ quan t©m ®Õn gi¸o dôc ®µo t¹o häc sinh bËc häc phæ th«ng, trong ®ã cã cÊp häc Tiểu học nãi riªng, nhất lµ trong bối cảnh hiện nay, khi đất nước ta đã tham gia vµo tổ chức thương mại thế giới - WTO thì giáo dục phải được coi như là một nhân tố then chốt để đào 7 tạo và bồi dưỡng nhân tài, góp phần vào xây dựng, phát triển nền kinh tế nước nhà bền vững. Trên địa bàn thị xã Phúc Yên chñ tr-¬ng thực hiện công t¸c x· héi hóa GD những năm gần đây ®· ®-îc Đảng, chính quyền và nh©n d©n quan tâm, h-ëng øng tích cực vµ thùc sù ®i vµo cuéc sèng. Quy m« ph¸t triÓn gi¸o dôc t¨ng, ng©n s¸ch ®Çu t- cho gi¸o dôc kh«ng ngõng ph¸t triÓn. Tuy nhiªn viÖc ®Çu t- c¸c nguån lùc ®Ó hỗ trî cho c«ng t¸c XH hóa GD cßn nhiÒu h¹n chÕ, đặc biệt là ở cấp tiểu học. V× vËy, viÖc t×m ra "BiÖn ph¸p tăng cường qu¶n lý c«ng t¸c x· héi hãa gi¸o dục cho các trường tiểu học thuộc địa bàn thị xã Phúc Yên - Tỉnh Vĩnh Phúc" sao cho c«ng tác x· héi hãa gi¸o dôc hiệu quả hơn và phù hợp với bối cảnh, xu thế toà n cầu hóa hiện nay lµ mét viÖc lµm hÕt sức cÇn thiÕt vµ quan träng. 2. Môc ®Ých nghiªn cøu §Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p tăng cường qu¶n lý c«ng t¸c X· héi hãa gi¸o dôc cho các trường tiểu học trên địa bàn thị xã Phúc Yên- Tỉnh Vĩnh Phúc. 3. NhiÖm vô nghiªn cøu 3.1. Nghiªn cøu c¬ së lý luËn vÒ Giáo dục, c«ng t¸c XHH gi¸o dôc . 3.2. Khảo sát thực tế, đ¸nh gi¸ thùc tr¹ng c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý c«ng t¸c X· héi hãa gi¸o dôc ở các trường tiểu học trên thuộc địa bàn thị xã Phúc Yên- Tỉnh Vĩnh Phúc . 3.3. Đề xuất các biÖn ph¸p tăng cường qu¶n lý c«ng t¸c X· héi hãa gi¸o dôc cho các trường tiểu học trên địa bàn thị xã Phúc Yên- Tỉnh Vĩnh Phúc trong bối cảnh hiện nay. 4. Kh¸ch thÓ vµ ®èi t-îng nghiªn cøu 4.1 Kh¸ch thÓ nghiªn cøu: C«ng t¸c XHH gi¸o dôc ë thị xã Phúc Yên. 8 4.2 §èi t-îng nghiªn cøu: BiÖn ph¸p tăng cường qu¶n lý c«ng t¸c x· héi hãa gi¸o dôc cho các trường tiểu học trên địa bàn thị xã Phúc Yên- Tỉnh Vĩnh Phúc. 5. Gi¶ thuyÕt khoa häc Qu¶n lý c«ng t¸c x· héi hãa gi¸o dôc ë thị xã Phúc Yên trong thêi gian qua ®· ®¹t ®-îc nh÷ng kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh, song vÉn cßn nhiÒu bÊt cËp đặc biệt là ở các trường Tiểu học. NÕu ®Ò xuÊt ®-îc c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý phï hîp gắn bó chặt chẽ nhà trường và cộng đồng thì sÏ ®Èy m¹nh vµ ph¸t huy tèt h¬n tác động của c«ng t¸c x· héi hãa gi¸o dôc cho các trường tiểu học trên địa bàn thị xã Phúc Yên - Tỉnh Vĩnh Phúc trong bối cảnh hiện nay. 6. Ph¹m vi nghiªn cøu §Ò tµi chØ giíi h¹n nghiªn cøu khÝa c¹nh qu¶n lý c«ng t¸c x· héi hãa gi¸o dôc ë các tr-êng tiểu học thuộc địa bà n thị xã Phúc Yên trong bối cảnh hiện nay. 7. C¸c ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu 7.1 Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu lý luËn: Ph©n tÝch nghiªn cøu c¸c tµi liÖu cã liªn quan 7.2 Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu thùc tiÔn: §iÒu tra viÕt, tæng kÕt kinh nghiÖm, ph-¬ng ph¸p chuyªn gia. 7.3. Ph-¬ng ph¸p thống kê. 8. CÊu tróc luËn v¨n: LuËn v¨n gåm 3 phÇn: - Më ®Çu: Đề cập một số vấn đề chung của đề tà i. - Néi dung chủ yếu của luận văn: + Chương 1: Nêu cơ sở lý luận về xã hội hóa giáo dục. + Chương 2: Phân tích thực trạng quản lý công tác xã hội hóa giáo dục của các trường tiểu học thuộc địa bàn thị xã Phúc YênTỉnh Vĩnh Phúc. 9 + Chương 3: Đề xuất các biện pháp tăng cường quản lý công tác XHHGD cho các trường tiểu học trên địa bàn thị xã Phúc YênTỉnh Vĩnh Phúc. - KÕt luËn và khuyến nghị Chƣơng 1 C¥ Së lý luËn vÒ QUẢN LÝ CÔNG TÁC xhh gi¸o dôc VÀ SỰ VẬN DỤNG CHO CÁC TRƢỜNG TIỂU HỌC 1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu Dân tộc ta vốn sẵn có truyền thống tốt đẹp như “Tiên học Lễ, hậu học Văn”, “Tôn Sư trọng Đạo” từ lâu đời. Đó là một di sản quý báu. Còn gì tốt đẹp hơn tình thầy trò và gửi gắm trong đó là niềm tin yêu của nhân dân với những người làm nghề dạy học. Ngay từ thời phong kiến hay dưới chế độ Pháp thuộc, trường học chỉ được thành lập dành riêng cho con nhà giàu và quan lại nhưng với truyền thống hiếu học, nhân dân ta đã gửi gắm con em mình cho các thầy đồ hay tự tập trung mời thầy tới dạy và bày tỏ lòng biết ơn bằng những việc làm giản dị như người góp của, người góp công,...hay những câu ca dao, thành ngữ, tục ngữ ca ngợi công lao của người thầy đáng kính. Điều đó nói lên sự quan tâm của xã hội với giáo dục có từ thuở sơ khai, tinh thần xã hội hóa giáo dục là tư tưởng vốn có trong con người Việt Nam. Trải qua sự biến đổi của thời gian, qua nhiều giai đoạn lịch sử và sự thay đổi của các hình thái xã hội, công tác Xã hội hoá giáo dục ở nước ta có rất nhiều bước phát triển mới. Đặc biệt từ khi Đảng cộng sản Việt Nam ra đời, lãnh đạo đưa đất nước ta chuyển sang thời kì mới, mang đến độc lập, tự do cho dân tộc mà mốc son là Cách mạng tháng 8 thành công thì quan điểm giáo dục của Đảng và Bác Hồ đã thật sự khởi sắc, phong trào học tập được phát 10 triển cao độ. Khẩu hiệu “Diệt giặc dốt” và sắc lệnh thành lập Nhà bình dân học vụ là điểm khởi đầu cho một nền giáo dục của dân, do dân và vì dân. Sau cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü th¾ng lîi (1975) n-íc nhµ ®éc lËp, thèng nhÊt, §¶ng vµ ChÝnh phñ ®· cã nhiÒu nỗ lùc ®Çu t- ph¸t triÓn gi¸o dôc nh-ng do c¬ chÕ tËp trung, quan liªu bao cÊp, tæ chøc thùc hiÖn cßn m¸y mãc nªn ch-a ph¸t huy hÕt tiÒm n¨ng s½n cã ®Ó ph¸t triÓn m¹nh. Thay v× thùc hiÖn sù qu¶n lý gi¸o dôc cña Nhµ n-íc, ®· hµnh chÝnh hãa gi¸o dôc, Nhµ n-íc hãa gi¸o dôc, lµm cho gi¸o dôc mÊt tính chñ ®éng vµ thiÕu tÝnh s¸ng t¹o. NhËn thøc ®-îc t×nh h×nh nµy, §¶ng vµ ChÝnh phñ ®· thùc hiÖn nhiÒu ®ît c¶i c¸ch gi¸o dôc nh-ng vÉn cßn mang tÝnh ch¾p v¸, chÊt l-îng ch-a ®¸p øng ®-îc nhu cÇu kinh tÕ - x· héi, nhÊt lµ trong thêi ®iÓm nµy, khi nh©n lo¹i ®ang b-íc sang thêi kú “lµn sãng thø ba”, vµo thêi ®¹i v¨n minh c«ng nghiÖp, khoa häc vµ kü thuËt ph¸t triÓn m¹nh mÏ, xu h-íng héi nhËp quèc tÕ, toµn cÇu hãa, ®a ph-¬ng hãa lµ quy luËt tÊt yÕu ®Ó ph¸t triÓn ®Êt n-íc. MÆc dÇu §¶ng vµ Nhµ n-íc ®· ra nhiÒu quyÕt ®Þnh ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng trªn nh- QuyÕt ®Þnh sè 124 vÒ viÖc thµnh lËp Héi ®ång gi¸o dôc ë c¸c cÊp vµ QuyÕt ®Þnh ngµy 9/12/1981 cña Bé Gi¸o dôc ban hµnh ®iÒu lÖ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña Héi ®ång gi¸o dôc c¸c cÊp chÝnh quyÒn ë ®Þa ph-¬ng nh-ng m·i ®Õn §¹i héi §¶ng CSVN lÇn thø VI (1986), víi ®-êng lèi ®æi míi cña §¶ng, ®Êt n-íc ta b¾t ®Çu chuyÓn m×nh ®Ó b-íc sang mét thêi kú míi, thêi kú ®æi míi t- duy trªn c¸c lÜnh vùc mµ tr-íc tiªn lµ lÜnh vùc kinh tÕ hµng hãa kinh tÕ thÞ tr-êng víi xu thÕ më cöa. Hoµn c¶nh kh¸ch quan vµ chñ quan ®· ®Æt ra nhiÒu thêi c¬ vµ th¸ch thøc míi ®ßi hái nÒn gi¸o dôc ViÖt Nam ph¶i ph¸t triÓn víi tèc ®é cao, ®¹t tíi tr×nh ®é phï hîp, ®¸p øng nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Quan ®iÓm ®a d¹ng hãa, ®a ph-¬ng hãa trong gi¸o dôc vèn cã ®-îc tiÕp tôc kh¬i dËy vµ n©ng cao lªn mét tÇm míi. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định “Cách mạng là sự nghiệp của quần chúng”, cũng vì vậy trong suốt quá trình lãnh đạo cách mạng Đảng ta 11 luôn coi lực lượng đông đảo quần chúng nhân dân là trọng yếu, Đảng và Bác luôn vận động, tập hợp, động viên, khích lệ quần chúng tham gia xây dựng và phát triển mọi lĩnh vực của đời sống xã hội trong đó có lĩnh vực giáo dục, đây cũng chính là chủ trương xã hội hóa giáo dục, tuy vậy đến Đại hội Đảng lần thứ tư thì tinh thần đó mới được chính thức trở thành một trong những quan điểm hoạch định các chính sách xã hội của Đảng và Nhà nước trong sự nghiệp Giáo dục. Từ đó Xã hội hóa giáo dục trở thành một cuộc vận động rộng khắp toàn xã hội, toàn dân tham gia vào xây dựng giáo dục. Trước đây gi¸o dôc chØ ®-îc quan niÖm lµ mét bé phËn quan träng cña c«ng t¸c t- t-ëng vµ v¨n hãa, do ch-a ®¸nh gi¸ ®óng møc vai trß quan träng cña gi¸o dôc ®èi víi sù ph¸t triÓn nªn gi¸o dôc chØ ®-îc xem lµ phóc lîi x· héi, nay với sự phát triển ngày càng cao của thời đại mới, giáo dục được coi là “Quốc sách hàng đầu”, bởi đầu tư cho giáo dục là đầu tư cho sự phát triển của xã hội. Từ sau Hội nghị lần thứ tư Ban chấp hành Trung ương Đảng khoá VIII, xã hội hóa giáo dục (XHHGD) là thuật ngữ được sử dụng rộng rãi ở Việt Nam. Văn kiện Hội nghị nêu rõ XHH công tác giáo dục là “Huy động toàn xã hội làm giáo dục, động viên các tầng lớp nhân dân góp sức xây dựng nền giáo dục quốc dân dưới sự quản lý của nhà nước”. Công tác xã hội hoá giáo dục là một chủ trương rất đúng đắn của Đảng và Nhà nước ta nhằm đáp ứng yêu cầu khách quan, đó là khắc phục cơ chế quản lý tập trung, quan liêu, bao cấp đã lỗi thời, đảm bảo cho giáo dục phát triển theo đúng bản chất xã hội và các quy luật vốn có của nó. Và xã hội hoá giáo dục cũng chính là giải pháp mang ý nghĩa chiến lược nhằm thực hiện đổi mới trong lĩnh vực giáo dục. Đây chính là một trong những lý do cần nghiên cứu để thấy được tính ưu việt của công tác xã hội hoá giáo dục, góp phần thực hiện các mục tiêu giáo dục của Đảng là: Nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài cho đất nước. Mặt khác, cũng phải thấy rằng, cần phải đẩy mạnh công tác xã hội hoá giáo dục nhằm khuyến khích, huy động và tạo điều 12 kiện để toàn xã hội tham gia phát triển giáo dục, tạo cơ hội cho mọi người ở mọi lứa tuổi, mọi trình độ được học thường xuyên, học suốt đời, tiến tới một xã hội học tập. Nghị quyết 05/2005/NQ-CP của Chính phủ (ngày 18/4/2005) nêu rõ phương hướng và chủ trương của xã hội hoá giáo dục và Nghị định số 69/2008/NĐ-CP của Chính phủ về chính sách khuyến khích xã hội hoá đối với các hoạt động trong lĩnh vực giáo dục, dạy nghề, y tế, văn hoá, thể thao, môi trường. Văn kiện Hội nghị BCH TW 7 khoá X tiếp tục nêu rõ vấn đề trên, khẳng định: “Giáo dục - đào tạo là sự nghiệp của toàn Đảng, toàn dân”. Như vậy XHHGD không chỉ là công việc của ngành giáo dục mà là sự nghiệp của toàn dân, của mọi tổ chức kinh tế xã hội dưới sự lãnh đạo của đảng và quản lý của nhà nước. XHHGD không là một giải pháp ngắn hạn trong lúc ngân sách nhà nước dành cho giáo dục còn hạn hẹp mà là một giải pháp lâu dài, mang tính chiến lược. XHHGD nhằm đến thực hiện công bằng xã hội trong giáo dục, nhằm làm cho không chỉ thế hệ trẻ mà là mọi người dân được hưởng các quyền lợi mà giáo dục đem đến đồng thời khuyến khích và tạo điều kiện cho mọi người dân, mọi tổ chức chính trị - kinh tế - văn hoá xã hội phát huy cao nhất trách nhiệm và năng lực của mình đóng góp cho cho sự nghiệp giáo dục. XHHGD còn nhằm đến mục tiêu xây dựng xã hội học tập trên đất nước, hình thành thói quen học suốt đời trong từng người dù là trí thức hay lao động chân tay, dù trẻ hay cao tuổi, đặc biệt là trong sự phát triển như vũ bão của CNTT, xu thế tất yếu của bối cảnh toàn cầu hóa với mục tiêu chung là phải nỗ lực hết mình để Việt Nam phát triển nhanh, mạnh và bền vững trong một thế giới hòa bình và ổn định. 1.2. C¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n 1.2.1. Khái niệm qu¶n lý 13 Thuật ngữ quản lý giáo dục được định nghĩa theo nhiều cách khác nhau trên cơ sở những cách tiếp cận khác nhau như: quan điểm tiếp cận lịch sử, tiếp cận phân tích – tổng hợp, tiếp cận mục tiêu, tiếp cận hệ thống,... Theo mét sè t¸c gi¶, tiÕp cËn trong qu¶n lý lµ ®-êng lèi xem xÐt hÖ thèng qu¶n lý là cơ sở để xử lý các vấn đề nảy sinh trong quản lý. Đã có nhiều công trình của nhiều tác giả như: “Quản lý, quản lý giáo dục tiếp cận từ những mô hình” của tác giả Đặng Quốc Bảo; “Những khái niệm cơ bản về Quản lý giáo dục” của Nguyễn Ngọc Quang; “Quản lý hành chính nhà nước và quản lý ngành giáo dục”- do Phạm Viết Vượng chủ biên,… là những tác phẩm có giá trị. Về nội dung thuật ngữ “Quản lý” có nhiều cách hiểu: - Trong giáo trình Khoa học quản lý (Tập 1. NXB Khoa học kĩ thuật, Hà Nội. 1999) đã ghi rõ: Quản lý là các hoạt động được thực hiện nhằm đảm bảo sự hoàn thành công việc qua nỗ lực của người khác. Quản lý là công tác phối hợp có hiệu quả các hoạt động của những người cộng sự khác trong cùng chung một tổ chức. Quản lý là một hoạt động thiết yếu đảm bảo sự phối hợp những nỗ lực cá nhân nhằm đạt được mục đích của nhóm. Có tác giả lại quan niệm: Quản lý là tác động vừa có tính khoa học, vừa có tính nghệ thuật tác động vào hệ thống con người, nhằm đạt các mục tiêu kinh tế- xã hội. Quản lý là sự tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý lên đối tượng và khách thể quản lý, nhằm sử dụng có hiệu quả nhất các tiềm năng, các cơ hội của tổ chức để đạt được mục tiêu đặt ra trong điều kiện biến động của môi trường. 14 Hiện nay Quản lý được định nghĩa rõ hơn: Quản lý là quá trình đạt đến mục tiêu của tổ chức bằng cách vận dụng các hoạt động (chức năng) kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo (lãnh đạo) và kiểm tra - đánh giá. Tác giả Đặng Quốc Bảo cho rằng: Quản lý là quá trình gồm hai bộ phận: Quản lý = Quản + Lý. - Quản là chăm sóc, giữ gìn nhằm đạt được mục tiêu tạo ra sự ổn định. - Lý là quá trình sửa sang, sắp xếp đi tới sự phát triển, sự đổi mới để phát triển. - Quản lý chính là quá trình gồm 2 mặt: mặt “quản” và mặt “lý” nhằm đưa đến sự ổn định và phát triển của bộ máy. Muốn duy trì để ổn định cần phải phát triển nếu không sẽ dẫ đến sự suy thoái và tụt hậu, nếu chỉ có phát triển mà không ổn định cũng sẽ dẫn đến rối ren, không bền vững. Qu¸ tr×nh qu¶n lý cã 4 chøc n¨ng c¬ b¶n cã liªn quan mËt thiÕt víi nhau bao gåm: LËp kÕ ho¹ch, tæ chøc, chØ ®¹o vµ kiÓm tra đánh giá. - LËp kÕ ho¹ch: KÕ ho¹ch lµ v¨n b¶n, trong ®ã x¸c ®Þnh nh÷ng môc tiªu ®Ò ra. Cã thÓ hiÓu lËp kÕ ho¹ch lµ qu¸ tr×nh thiÕt lËp c¸c môc tiªu cña hÖ thèng, c¸c ho¹t ®éng vµ c¸c ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o thùc hiÖn ®-îc c¸c môc tiªu ®ã. KÕ ho¹ch lµ nÒn t¶ng cña qu¶n lý. - Tæ chøc: Lµ qu¸ tr×nh s¾p xÕp vµ ph©n bæ c«ng viÖc, quyÒn hµnh vµ c¸c nguån lùc cho c¸c thµnh viªn cña tæ chøc ®Ó hä cã thÓ ho¹t ®éng vµ ®¹t ®-îc c¸c môc tiªu cña tæ chøc mét c¸ch cã hiÖu qu¶. §èi víi nh÷ng môc tiªu kh¸c nhau ®ßi hái cÊu tróc tæ chøc cña ®¬n vÞ còng kh¸c nhau. Ng-êi qu¶n lý cÇn cã quyÒn ®-îc lùa chän cÊu tróc tæ chøc cho phï hîp víi nh÷ng môc tiªu vµ nguån lùc hiÖn cã. Qu¸ tr×nh ®ã ®-îc gäi lµ qu¸ tr×nh thiÕt kÕ tæ chøc. Tæ chøc lµ mét c«ng cô cña qu¶n lý. - ChØ ®¹o: Lµ qu¸ tr×nh t¸c ®éng ®Õn con ng-êi lµm cho hä nhiÖt t×nh, tù gi¸c nç lùc phÊn ®Êu ®¹t c¸c môc tiªu cña tæ chøc. 15 - KiÓm tra: Lµ nh÷ng ho¹t ®éng cña chñ thÓ qu¶n lý nh»m ®¸nh gi¸ vµ xö lý nh÷ng kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh vËn hµnh tæ chøc. NÕu cã sù chªnh lÖch th× cÇn ®iÒu chØnh ho¹t ®éng. Trong tr-êng hîp cÇn thiÕt th× cã thÓ ®iÒu chØnh môc tiªu. C¸c chøc n¨ng c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh qu¶n lý cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau vµ cïng víi c¸c yÕu tè kh¸c cã liªn quan tíi c¶ 4 chøc n¨ng ®ã th× th«ng tin kÝch thÝch (khuyÕn khÝch/ t¹o ®éng c¬ ) vµ ra quyÕt ®Þnh. HÖ thèng th«ng tin cã vai trß ®Æc biÖt quan träng, lµ søc m¹nh cña c«ng t¸c qu¶n lý. Th«ng tin lµ m¹ch m¸u l-u th«ng tin tøc gi÷a c¸c bé phËn ®¶m b¶o cho toµn bé hÖ thèng ho¹t ®éng, ®¶m b¶o sù thèng nhÊt trong qu¶n lý. Qu¸ tr×nh qu¶n lý phô thuéc chÆt chÏ vµo c¸c th«ng tin. Vai trß cña th«ng tin trong qu¶n lý rÊt quan träng: Lµ c¬ së, chÊt liÖu h×nh thµnh c¸c quyÕt ®Þnh qu¶n lý. ChÊt l-îng hiÖu qu¶ cña quyÕt ®Þnh qu¶n lý phô thuéc vµo tÝnh ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c, kÞp thêi cña th«ng tin. Mèi quan hÖ gi÷a c¸c chøc n¨ng qu¶n lý vµ hÖ thèng th«ng tin ®-îc biÓu diÔn thµnh s¬ ®å sau: LËp kÕ ho¹ch KiÓm tra Th«ng tin Tæ chøc ChØ ®¹o S¬ ®å 1.1: C¸c chøc n¨ng qu¶n lý vµ th«ng tin trong qu¶n lý Như vậy, đối với mỗi hệ thống hoạt động quản lý có thể phân chia thành 4 nội dung lớn: Lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo việc thực hiện kế hoạch, 16 kiểm tra- đánh giá các hoạt động và việc thực hiện các mục tiêu đã đề ra và thông tin là yếu tố quan trọng để người quản lý thực hiện 4 chức năng. Trong những điều kiện cần thiết có thể điều chỉnh lại kế hoạch, hoặc mục tiêu hoặc các hoạt động cụ thể hoặc có thể điều chỉnh hai hoặc ba nhân tố cho phù hợp. Quản lý vừa là một khoa học, vừa là một nghề vừa là một nghệ thuật. Đây là một đặc điểm quan trọng của quản lý. Quản lý là một khoa học vì quản lý có đối tượng nghiên cứu riêng là các mối quan hệ quản lý. Quản lý có các phương pháp luận nghiên cứu riêng và chung, theo quan điểm triết học MácLê nin là quan điểm hệ thống, quản lý có những phương pháp cụ thể sử dụng để nghiên cứu như các phương pháp phân tích, các phương pháp toán kinh tế, các phương pháp xã hội học, các phương pháp tổ chức - hành chính, các phương pháp lịch sử,… Quản lý còn đồng thời là một nghệ thuật vì nó còn phụ thuộc một phần vào tài nghệ, bản lĩnh, nhân cách, trí tuệ, bề dạy kinh nghiệm của người lãnh đạo tæ chức. Quản lý là một nghề với nghĩa các nhà lãnh đạo tổ chức phải có tri thức quản lý (qua tự học, tự tích lũy và qua các quá trình được đào tạo ở các cấp độ khác nhau hoặc ít nhất học phải có các chuyên gia về quản lý làm trợ lý). Quản lý là một hoạt động trí tuệ mang tính sáng tạo cao. Đó là những quyết định đúng đắn và có hiệu quả của chủ thể quản lý nhằm giải quyết tốt nhất những vấn đề đặt ra trong cuộc sống. Trong quá trình quản lý nhà lãnh đạo phải luôn tìm ra các phương pháp quản lý phù hợp bởi vấn đề có ý nghĩa quyết định trong thực tiễn là biện pháp giải quyết. Khi điều kiện môi trường khách quan thay đổi thì mục tiêu, yêu cầu của biện pháp quản lý phải thay đổi cho phù hợp. Đây chính là hoạt động hiệu quả của quản lý. Có biện pháp thích hợp sẽ nhanh chóng giải quyết, làm sáng tỏ vấn đề và có quyết định kịp thời, chính xác. 17 Có thể khái quát: Quản lý là sự tác động chỉ huy, điều khiển, hướng dẫn các quá trình xã hội và hành vi hoạt động của con người nhằm đạt tới mục đích đã đề ra. Sự tác động của quản lý phải bằng cách nào đó để đối tượng quản lý luôn phấn khởi, đem hết năng lực và trí tuệ để tạo ra lợi ích cho bản thân, tổ chức và xã hội. 1.2.2. Qu¶n lý gi¸o dôc Quản lý giáo dục theo nghĩa tổng quan là hoạt động điều hành, phối hợp các lực lượng xã hội nhằm đẩy mạnh công tác đào tạo thế hệ trẻ theo yêu cầu phát triển xã hội. Ngày nay với sứ mệnh phát triển giáo dục thường xuyên, công tác giáo dục không chỉ giới hạn ở thế hệ trẻ mà cho mọi người, mọi lứa tuổi, tuy nhiên trọng tâm vẫn là thế hệ trẻ nên Quản lý giáo dục được hiểu là sự điều hành hệ thống giáo dục quốc dân, các trường trong hệ thống giáo dục quốc dân. Hoạt động quản lý bắt nguồn từ sự phân chia công tác lao động. Quản lý là hoạt động chăm sóc, giữ gìn và sửa sang, sắp xếp để cộng đồng theo sự phân công hợp tác lao động được ổn định và phát triển. Giáo dục là bộ phận kết cấu hạ tầng của xã hội do vậy quản lý giáo dục là quản lý một loại quá trình kinh tế - xã hội nhằm thực hiện đồng bộ, hài hòa sự phân hóa xã hội để tái sản xuất sức lao động có kĩ thuật phục vụ các yêu cầu phát triển kinh tế xã hội. Quản lý giáo dục là hệ thống những tác động có ý thức, hợp quy luật của chủ thể quản lý ở các cấp khác nhau đến tất cả các thành tố của hệ thống giáo dục nhằm đảm bảo sự vận hành bình thường của các cơ quan, đơn vị trong hệ thống giáo dục, làm cho hệ thống giáo dục phát triển liên tục cả về qui mô cũng như chất lượng. Như vậy, Quản lý giáo dục được hiểu là sự tác động có tổ chức, có định hướng phù hợp với quy luật khách quan của chủ thể quản lý đến đối tượng 18 quản lý nhằm đưa hoạt động giáo dục ở từng cơ sở và của toàn hệ thống giáo dục đạt tới mục tiêu đã định. Quản lý giáo dục là một nghề thuộc lĩnh vực đặc biệt, tinh tế và khó khăn của ngành giáo dục: nghề lãnh đạo, tổ chức con người trên mặt trận GD&ĐT, có tác động trực tiếp tới vị thế và vận mệnh của quốc gia dân tộc trong cả trước mắt lẫn lâu dài. 1.2.3. Tiểu học, trường tiểu học a) Tiểu học, trường tiểu học Tiểu học là cấp học nền tảng của hệ thống GD quốc dân. Đây là cấp học bắt buộc với mọi trẻ từ 6 đến 14 tuổi, thực hiện trong 5 năm từ lớp 1 đến lớp 5. Cấp tiểu học có các cơ sở giáo dục là các trường tiểu học và các trường này được phân bố theo dân cư, điều kiện kinh tế, giao thông của từng vùng miền ở tất cả các địa phương trong cả nước. Trường Tiểu học là cơ sở giáo dục phổ thông trong hệ thống giáo dục quốc dân. Nhà trường có tư cách pháp nhân và có con dấu riêng. Nhiệm vụ và quyền hạn của trường Tiểu học theo Điều lệ trường tiểu học quy định: + Tổ chức giảng dạy, học tập và các hoạt động giáo dục khác theo mục tiêu, chương trình GDPT do Bộ giáo dục và Đào tạo ban hành. + Huy động trẻ em đúng độ tuổi vào lớp 1, vận động trẻ em tàn tật, khuyết tật, trẻ em bỏ học đến trường, thực hiện kế hoạch phổ cập giáo dục và chống mù chữ trong cộng đồng. Nhận bảo trợ và quản lý các hoạt động giáo dục của các cơ sở giáo dục khác thực iện chương trình giáo dục tiểu học theo sự phân công của cấp có thẩm quyền. Tổ chức kiểm tra và công nhận hoàn thành chương trình tiểu học của học sinh trong nhà trường và trẻ em trong địa bàn quản lý của trường. - Quản lý cán bộ, giáo viên, nhân viên và học sinh. 19 - Quản lý, sử dụng đất đai, cơ sở vật chất, trang thiết bị và tài chính theo quy định của pháp luật. + Phối hợp với gia đình, các tổ chức và cá nhân trong cộng đồng thực hiện hoạt động giáo dục. + Tổ chức cho cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên và học sinh tham gia cac hoạt động xã hội trong cộng đồng. + Thực hiện các nhiệm vụ và quyền hạn khác theo quy định của pháp luật. Vai trò và chức năng của trường tiểu học: + Trường Tiểu học là cơ sở giáo dục của cấp tiểu học, là cầu nối giữa bậc học Mầm non với cấp Trung học cơ sở của hệ thống giáo dục quốc dân. Trường tiểu học có vai trò rất quan trọng trong viêc trang bị kiến thức cơ bản nhất để học sinh hình thành những cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về đạo đức, trí tuệ, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản để học sinh tiếp tục học lên cấp Trung học cơ sở. + Trường Tiểu học là nơi con người chính thức được tổ chức học tập, rèn luyện “chính quy” nghiêm túc nhất. Trường Tiểu học là nơi lần đầu tiên tác động đến trẻ em bằng phương pháp nhà trường (bao gồm cả nội dung, phương pháp và tổ chức giáo dục); nơi đầu tiên tổ chức một cách tự giác hoạt động học tập với tư cách là một hoạt động chủ đạo cho trẻ em; nơi diễn ra cuộc sống thực của trẻ em và là nơi tạo cho trẻ môi trường học hỏi và trau dồi kĩ năng sống cơ bản nhất. b) Đặc điểm hoạt động quản lý của hiệu trưởng trường tiểu học Đối tƣợng và nội dung quản lý của hiệu trƣởng trƣờng tiểu học:  Quản lý học sinh của trường tiểu học: + Đối tượng quản lý: Trẻ em trong độ tuổi tiểu học trên địa bàn: trẻ em đi học đúng độ tuổi, trẻ em tàn tật, khuyết tật và trẻ em bỏ học. + Nội dung quản lý: 20