Tài liệu CÁC TƯ THẾ NGHỈ NGƠI VÀ TRỊ LIỆU THÔNG THƯỜNG

Bµi 31 C¸C T¦ THÕ NGHØ NG¥I Vµ TRÞ LIÖU TH¤NG TH¦êNG Môc tiªu 1. KÓ c¸c môc ®Ých cña t− thÕ nghØ ng¬i vµ trÞ liÖu th«ng th−êng. 2. Nªu c¸c b−íc cña quy tr×nh kü thuËt ®Æt ng−êi bÖnh ë t− thÕ nghØ ng¬i vµ trÞ liÖu th«ng th−êng cho tõng tr−êng hîp bÖnh. 3. Nªu c¸c yªu cÇu cña kü thuËt ®Æt ng−êi bÖnh ë t− thÕ nghØ ng¬i vµ trÞ liÖu. 1. Môc ®Ých Tr¸nh biÕn chøng: s−ng phæi, ø m¸u phæi, t¾t m¹ch, biÕn chøng thËn … T¹o ®iÒu kiÖn tho¶i m¸i cho ng−êi bÖnh, gióp ng−êi bÖnh nhanh chãng ®−îc b×nh phôc. Ngõa biÕn d¹ng c¬ thÓ. 2. NhËn ®Þnh ng−êi bÖnh T×nh tr¹ng tri gi¸c: tØnh, h«n mª… BÖnh lý kÌm theo: liÖt, chÊn th−¬ng cét sèng, vÕt th−¬ng vïng l−ng, khã thë, tim m¹ch… Tæng tr¹ng gÇy, trung b×nh hay bÐo ph×. 3. Dông cô Gèi ®ñ cì, gèi cøng, gèi mÒm. Bµn ¨n c¸ nh©n (nÕu cã). Vßng cao su, hép kª ch©n. Gi¸ gç hoÆc ghÕ. 4. TiÕn tr×nh kü thuËt 4.1. T− thÕ n»m ngöa th¼ng 4.1.1. ChØ ®Þnh T− thÕ trÞ liÖu: sau ngÊt cho¸ng, sau xuÊt huyÕt, b¹i liÖt. 264 4.1.2. Chèng chØ ®Þnh H«n mª N«n nhiÒu 4.1.3. Kü thuËt Ng−êi bÖnh n»m th¼ng l−ng, ch©n duçi th¼ng, ®Çu cã gèi hoÆc kh«ng gèi, bµn ch©n ®−îc gi÷ th¼ng gãc víi c¼ng ch©n. 4.1.4. C¸ch kª gèi H×nh 31.1. T− thÕ n»m ngöa th¼ng T− thÕ nghØ ng¬i + Lãt gèi ë ®Çu, cæ (gèi mÒm) + N¬i th¾t l−ng (nÕu ng−êi bÖnh gÇy) + Kheo ch©n Ng−êi bÖnh liÖt + Cho ng−êi bÖnh n»m gèi ®ì c¶ ®Çu vµ vai + Lãt vßng cao su cã phñ v¶i d−íi m«ng + Chªm gèi d−íi ch©n + §Æt gèi dµi däc theo 2 bªn ch©n + Dïng hép gç (®· bao cho ªm), ®ì bµn ch©n th¼ng gãc víi c¼ng ch©n + Lãt 2 gèi d−íi 2 c¸nh tay ng−êi bÖnh + Gi÷ ngãn tay ng−êi bÖnh h¬i co l¹i b»ng c¸ch cho ng−êi bÖnh n¾m gi÷ cuén b¨ng + Dïng vßng gßn lãt gãt ch©n hay cho gãt ch©n lã ra ngoµi mÝ ®Öm 4.2. T− thÕ n»m ngöa ®Çu thÊp 4.2.1. ChØ ®Þnh §Ò phßng ngÊt cho¸ng NgÊt cho¸ng (ng−êi bÖnh n»m trong thêi gian ng¾n) Sau khi chäc dß tñy sèng KÐo x−¬ng trong tr−êng hîp g·y x−¬ng ch©n H×nh 31.2. T− thÕ n»m ngöa ®Çu thÊp 265 4.2.2. Kü thuËt N»m ®Çu kh«ng gèi, th©n m×nh th¼ng trªn gi−êng. Ch©n gi−êng ®−îc quay hoÆc kª cao tïy theo chØ ®Þnh cña b¸c sÜ. CÇn gi÷ Êm ng−êi bÖnh b»ng mÒn. 4.3. T− thÕ n»m ®Çu h¬i cao 4.3.1. ChØ ®Þnh BÖnh hÖ h« hÊp, tim, gan D−ìng bÖnh ng−êi giµ 4.3.2. Chèng chØ ®Þnh Rèi lo¹n vÒ nuèt H«n mª, sau g©y mª 4.3.3. Kü thuËt: Quay ®Çu gi−êng, chªm gèi cho ng−êi bÖnh n»m ngöa ®Çu cao 15 - 30 ®é Chªm gèi ë khuûu ch©n Dïng 2 gèi ®Ó ®ì 2 tay 4.4. T− thÕ nöa n»m nöa ngåi 4.4.1. ChØ ®Þnh Khã thë trong c¸c bÖnh h« hÊp, suyÔn, viªm phæi, khÝ phÕ thñng. BÖnh tim. Sau mét sè phÉu thuËt ë bông (nÕu cã èng dÉn l−u, cho ng−êi bÖnh n»m nghiªng vÒ phÝa èng). Thêi kú d−ìng bÖnh, nhÊt lµ ®èi víi ng−êi lín tuæi. H×nh 31.3. T− thÕ nöa n»m nöa ngåi 4.4.2. Kü thuËt Quay ®Çu gi−êng lªn cao 45 ®é Quay ch©n gi−êng lªn cao trªn gèi ®Ó ng−êi bÖnh khái tuét Gi÷ l−ng ng−êi bÖnh th¼ng 4.4.3. C¸ch kª gèi: Cho ng−êi bÖnh n»m gèi ®ì c¶ ®Çu vµ vai. Lãt vßng cao su d−íi m«ng nÕu cÇn. 266 §ì bµn ch©n th¼ng gãc víi c¼ng ch©n. Lãt gèi d−íi tay hoÆc cho ng−êi bÖnh «m gèi. * L−u ý: tr−êng hîp bÖnh tim nÆng hoÆc suyÔn, ng−êi bÖnh ngñ ë thÕ ngåi: dïng gèi chång trªn bµn ®Ó ng−êi bÖnh ®Æt tay vµ dùa ngùc vµo gèi, ngñ cho tho¶i m¸i. 4.5. T− thÕ n»m sÊp 4.5.1 ChØ ®Þnh Ch−íng h¬i ë bông, ng−êi bÖnh khã ngñ Ng−êi bÖnh bÞ m¶ng môc vïng l−ng 4.5.2. Kü thuËt Ng−êi bÖnh n»m sÊp, mÆt nghiªng mét bªn, 2 tay ®Ó 2 bªn ®Çu hay th¼ng theo th©n m×nh. 4.5.3. C¸ch lËt sÊp ng−êi bÖnh * C¸ch 1: Cho ng−êi bÖnh n»m mét bªn gi−êng. §iÒu d−ìng ®øng vÒ phÝa sÏ lËt ng−êi bÖnh qua: Tay gÇn ng−êi bÖnh ®Æt s¸t vµo th©n m×nh ng−êi bÖnh. H×nh 31.4. T− thÕ n»m sÊp Ch©n xa chÐo lªn ch©n gÇn (NÕu ng−êi bÖnh nÆng c©n qu¸ cÇn cã thªm ng−êi phô). §Ó gèi trªn gi−êng ngang tÇm bông ng−êi bÖnh. ®iÒu d−ìng: mét tay n¾m b¶ vai, mét tay ®Æt ë m«ng, ®Æt ng−êi bÖnh nghiªng vµ nhÑ nhµng ®Æt ng−êi bÖnh n»m sÊp. * C¸ch 2: Cho ng−êi bÖnh n»m mét bªn gi−êng. §Æt 2 tay ng−êi bÖnh d−íi l−ng. §iÒu d−ìng luång c¸nh tay d−íi m×nh ng−êi bÖnh, mét tay qua tíi vai bªn kia, mét tay qua m«ng kÐo ng−êi bÖnh vÒ phÝa ®iÒu d−ìng, nhÑ nhµng lËt nghiªng ng−êi bÖnh vµ ®Æt n»m sÊp. C¸ch kª gèi: + Dïng gèi ®ì mÆt vµ phÇn trªn ngùc ng−êi bÖnh. 267 + Söa l¹i gèi ë bông. + Chªm gèi tõ phÝa d−íi ®Çu gèi ®Õn cæ ch©n. 4.6. T− thÕ n»m nghiªng sang ph¶i hoÆc tr¸i H×nh 31.5. T− thÕ nghiªng sang ph¶i hoÆc sang tr¸i 4.6.1. ChØ ®Þnh NghØ ng¬i Th¨m kh¸m hËu m«n, ®o nhiÖt ®é hËu m«n Thôt th¸o 4.6.2. Kü thuËt Ng−êi bÖnh n»m nghiªng sang ph¶i hoÆc tr¸i, ®Çu cã gèi hoÆc kh«ng, ch©n trªn co nhiÒu, ch©n d−íi h¬i co hoÆc duçi th¼ng. 4.6.3. C¸ch lËt ng−êi bÖnh n»m nghiªng * C¸ch 1: Cho ng−êi bÖnh n»m mét bªn gi−êng. §iÒu d−ìng ®øng vÒ phÝa s¾p lËt ng−êi bÖnh. Tay gÇn ng−êi bÖnh dang xa th©n m×nh, tay xa ®Ó trªn bông. Ch©n xa trÐo lªn ch©n gÇn. §iÒu d−ìng mét tay ë vai, mét tay ë m«ng lËt ng−êi bÖnh vÒ phÝa m×nh ®øng. C¸ch 2: ®iÒu d−ìng ®Æt: * − − Tay xa ng−êi bÖnh dang xa th©n m×nh, tay gÇn ®Ó trªn bông. Ch©n gÇn trÐo lªn ch©n xa. ®iÒu d−ìng luån c¸nh tay d−íi m×nh ng−êi bÖnh, mét tay qua tíi vai bªn kia, mét tay qua m«ng kÐo ng−êi bÖnh vÒ phÝa ®iÒu d−ìng, nhÑ nhµng lËt ng−êi bÖnh qua bªn kia. C¸ch kª gèi: + Chªm gèi d−íi ®Çu, cæ, vai. + Cho ng−êi bÖnh «m gèi. + Chªm gèi sau l−ng. 268 + Ch©n trªn co cao cã lãt gèi, ch©n d−íi h¬i co. 4.7. §em ng−êi bÖnh lªn ®Çu gi−êng 4.7.1. Ng−êi bÖnh phô gióp ®−îc Gèi che ®Çu gi−êng. Ng−êi bÖnh chèng ch©n lªn. ®iÒu d−ìng luån 1 tay d−íi vai, mét tay d−íi m«ng. Trong lóc ng−êi bÖnh nhón m×nh, chèng ch©n, ®iÒu d−ìng ®ì vµ ®Èy theo. 4.7.2. Ng−êi bÖnh kh«ng phô gióp ®−îc: bÊt ®éng hay b¸n bÊt ®éng Gèi che ®Çu gi−êng. Hai ng−êi ®iÒu d−ìng ®øng cïng mét bªn. Mét ng−êi: mét tay luån d−íi vai, mét tay ®Æt ë th¾t l−ng. Ng−êi kia: mét tay ®Æt ë m«ng, mét tay ë ®ïi. C¶ hai cïng ®−a ng−êi bÖnh lªn mét l−ît. * §em ®Öm lªn: Víi hai ng−êi ®iÒu d−ìng: mçi ng−êi ®øng mét bªn ë gi÷a gi−êng, n¾m ®Öm lªn vµ cïng nhÊc mét l−ît. NÕu ng−êi bÖnh nÆng cÇn 4 ng−êi, mçi ng−êi mét gãc ®Öm. 5. Nh÷ng ®iÒu cÇn l−u ý Mét ng−êi kh«ng nªn ®ì ng−êi bÖnh qu¸ nÆng. Khi ng−êi bÖnh cã thÓ tù xoay trë, nªn ®Ó hä tù lµm, chØ gióp hä khi cÇn. Nªn ®øng bªn c¹nh gi−êng vÒ phÝa ng−êi bÖnh nghiªng qua lµ tèt nhÊt. Lu«n gi÷ ng−êi bÖnh ®óng t− thÕ vµ xoay trë th−êng xuyªn mçi 2 giê. Khi chªm, nªn chó ý chªm nh÷ng vïng ®Ì cÊn. C¢U HáI L¦îNG GI¸ Chän c©u tr¶ lêi ®óng nhÊt 1. Cho ng−êi bÖnh n»m t− thÕ ngöa th¼ng trong tr−êng hîp: A. Ng−êi bÖnh bÞ phï nhiÒu hai chi d−íi B. Ng−êi bÖnh sau khi bÞ ngÊt hoÆc cho¸ng D. N«n möa nhiÒu E. H«n mª s©u 269 C. Ng−êi bÖnh ®ang ®−îc kÐo t¹ trong tr−êng hîp g·y x−¬ng 2. T− thÕ n»m ngöa ®Çu thÊp dïng trong c¸c tr−êng hîp: A. Ng−êi bÖnh trong khi chäc dß tñy sèng B. Ng−êi bÖnh trong khi chäc dß mµng phæi C. Ng−êi bÖnh trong khi chäc dß mµng bông D. Ng−êi bÖnh sau khi ®−îc chäc dß tñy sèng E. Nh÷ng ng−êi giµ trong thêi kú d−ìng bÖnh 3. Khi n©ng ®ì ng−êi bÖnh, ®iÒu d−ìng cÇn: A. Cè g¾ng n©ng ®ì ng−êi bÖnh, nÕu ng−êi bÖnh qu¸ nÆng B. Gäi ng−êi phô gióp, nÕu ng−êi bÖnh qu¸ nÆng C. Gióp ®ì ng−êi bÖnh khi hä cÇn sù gióp ®ì D. Cã thÓ ®Æt t− thÕ ng−êi bÖnh tuú ý trong lóc n©ng ®ì E. C©u B vµ C ®óng 4. T− thÕ n»m sÊp dïng trong tr−êng hîp: A. Ng−êi bÖnh khã ngñ D. Ng−êi bÖnh n«n B. Ng−êi bÖnh ch−íng h¬i ë bông E. B, C, D ®Òu ®óng C. Ng−êi bÖnh bÞ m¶ng môc ë vïng x−¬ng cïng 5. Tr−íc khi xoay trë vµ ®Æt ng−êi bÖnh n»m ®óng t− thÕ, cÇn nhËn ®Þnh ng−êi bÖnh vÒ c¸c vÊn ®Ò: A. Tæng tr¹ng chung cña ng−êi bÖnh D. DÊu hiÖu sinh tån B. Tri gi¸c cña ng−êi bÖnh E. TÊt c¶ ®Òu ®óng C. C¸c bÖnh lý ®i kÌm Ph©n biÖt c©u ®óng (§) – sai (S): 6. T− thÕ n»m ngöa th¼ng th−êng ¸p dông trong tr−êng hîp ng−êi bÖnh cÇn nghØ ng¬i sau ngÊt, cho¸ng. 7. T− thÕ n»m khom l−ng dïng trong tr−êng hîp b¸c sü cÇn kh¸m bÖnh ë vïng cét sèng. 8. T− thÕ n»m sÊp th−êng ¸p dông trong tr−êng hîp ng−êi bÖnh bÞ vÕt loÐt ë vïng l−ng. 9. T− thÕ n»m ®Çu cao 30 ®é ®Ó phßng ngõa n«n ãi. 10. Kh«ng nªn cè g¾ng n©ng ®ì ng−êi bÖnh qu¸ nÆng v× cã thÓ g©y mÊt an toµn cho ng−êi bÖnh. §¸p ¸n: 1.B, 2.D, 3.E, 4.E, 5.E, 6. §, 7.S, 8.§, 9.S, 10.Đ 270