Tài liệu Bệnh tăng huyết áp

BÖnh t¨ng huyÕt ¸p BS Nguyễn Lân Hiếu Trường Đại Học Y Hà Nội ViÖt Nam Theo thèng kª cña Bé Y tÕ t¹i c¸c bÖnh viÖn trong n¨m 2000, tû lÖ m¾c vµ tö vong cña mét sè bÖnh tim m¹ch (tÝnh trªn 100.000 d©n): Tªn bÖnh Tû lÖ m¾c Tû lÖ tö vong Suy tim 43,70 1,20 T¨ng HA nguyªn ph¸t 131,13 0,40 Nhåi m¸u c¬ tim 7,62 1,02 Tai biÕn m¹ch n·o 46,84 3,02 T¨ng huyÕt ¸p gia t¨ng t¹i céng ®ång  1960: 2% miÒn B¾c  1992: 11,7% Toµn quèc  Hµ néi: 1999: 16,05 % 2002: 23,3%  2003: 16,3% miÒn B¾c ViÖt nam (4 tØnh vµ thµnh phè) T.H.A: yÕu tè nguy c¬ quan träng nhÊt trong c¸c bÖnh tim m¹ch  Sè ng-êi bÞ THA rÊt lín trong céng ®ång.  Tû lÖ THA ®ang cã khuynh h-íng  râ ë n-íc ta.  Sè ng-êi THA ®-îc chÈn ®o¸n cßn thÊp.  Sè BN THA ®-îc ®iÒu trÞ cßn Ýt.  Sè BN THA ®-îc ®iÒu trÞ theo ®óng c¸ch còng kh«ng nhiÒu. mµ: C¸c biÕn chøng cña THA l¹i: - RÊt th-êng gÆp. - H×nh th¸i: ®a d¹ng. - Møc ®é: nÆng nÒ g©y tµn phÕ, thËm chÝ cã thÓ tö vong. Tû lÖ T¨ng huyÕt ¸p t¹i mét sè tØnh miÒn b¾c n-íc ta (theo ®iÒu tra dÞch tÔ THA 2002, víi ng-êi  25 tuæi) Tû lÖ t¨ng huyÕt ¸p (%) §¬n vÞ ®-îc ®iÒu tra Thµnh phè ThÞ x· 23,2 N«ng th«n Tæng céng 23,2 NghÖ an (duyªn h¶i) 31,9 13,6 16,6 Th¸i b×nh (®ång b»ng) 20,1 9,7 12,4 Th¸i nguyªn (trung du) 16,4 13,2 13,9 22,7 12,3 16,3 Hµ néi (thµnh phè) Tæng céng HuyÕt ¸p lµ g× ? ¸p lùc m¸u trong lßng ®éng m¹ch: Lùc bãp m¸u cña c¬ tim x søc c¶n cña §M  HA t©m thu: khi tim bãp  HA t©m tr-¬ng: khi tim gi·n  VÝ dô: 130/80 130: lµ HA t©m thu 80: lµ HA t©m tr-¬ng ThÕ nµo lµ t¨ng huyÕt ¸p ? Ph©n ®é HATT (mmHg) HATTr (mmHg) < 120 Vµ < 80 B×nh th-êng 120 - 129 Vµ/hoÆc 80 - 84 B×nh th-êng cao 130 - 139 Vµ/hoÆc 85 - 89 ®é 1 140 – 159 Vµ/hoÆc 90 – 99 ®é 2 160 - 179 Vµ/hoÆc 100 - 109 ®é 3 ≥ 180 Vµ/hoÆc ≥ 110 ≥ 140 Vµ < 90 Tèi -u T¨ng huyÕt ¸p t©m thu ®¬n ®éc NhËn biÕt cã THA – Nhøc ®Çu – Mê m¾t – Håi hép – Cho¸ng v¸ng – Nh-ng quan träng nhÊt lµ ®o HA th-êng kú §o víi m¸y nµo? – HA kÕ thuû ng©n – HA kÕ ®ång hå – HA kÕ ®iÖn tö Nh÷ng l-u ý khi ®o huyÕt ¸p • BÖnh nh©n ph¶i trong tr¹ng th¸i nghØ ng¬i • Kh«ng dïng c¸c chÊt kÝch thÝch • BN nªn ë t- thÕ ngåi ghÕ tùa, tay ®Ó trªn bµn sao cho nÕp khuûu ngang víi møc tim. • Trong mét sè tr-ßng hîp ®Æc biÖt cÇn ®o HA ë t- thÓ n»m hoÆc ngåi. • BÒ réng bao ®o HA nªn b»ng 80 % chu vi c¸nh tay. Nh÷ng l-u ý khi x¸c ®Þnh huyÕt ¸p • Nªn dïng lo¹i m¸y ®o huyÕt ¸p thuû ng©n. • Con sè huyÕt ¸p t©m thu t-¬ng øng víi pha I cña Korotkoff (xuÊt hiÖn tiÕng ®Ëp ®Çu tiªn) vµ huyÕt ¸p t©m tr-¬ng lµ ë pha V (mÊt tiÕng ®Ëp). Chó ý kho¶ng trèng HA cã thÓ gÆp. • Nªn ®o c¶ hai tay vµ lÊy trÞ sè ë bªn cã sè ®o cao h¬n. • CÇn thiÕt ph¶i ®o Ýt nhÊt 2 lÇn c¸ch nhau Ýt nhÊt 2 phót vµ con sè cuèi cïng lµ trung b×nh céng nÕu cã sù kh¸c biÖt > 5 mmHg. §o ë ®©u – ë bÖnh viÖn Chó ý: THA do hiÖu øng ¸o choµng tr¾ng – ë nhµ: • Tù ®o • 24 giê (Holter) Ph©n giai ®o¹n theo JNC VI Ph©n giai ®o¹n theo JNC JNC VII HA tèi -u ---------------------- 120/80 HA b×nh th-êng HA b×nh th-êng ------------- 120-129/80-84 Tieàn THA HA b×nh th-êng cao ------ 130-139/85-89 THA ------------------------------ 140/90 THA THA ®é 1 ----------------------- 140-159/90-99 THA ®é 1 THA ®é 2 ---------------------- 160-179/100-109 THA ñoä 2 THA ®é 3 ---------------------- 180/110 Theo JNC VII: th¸i ®é ®iÒu trÞ lµ nh- nhau ®èi víi THA ®é 2 vµ 3 cho nªn, cã thÓ gép hai ®é THA nµy lµm mét ChÈn ®o¸n nguyªn nh©n t¨ng huyÕt ¸p:  90%: kh«ng râ nguyªn nh©n  10%: cã nguyªn nh©n (người trẻ, khó khống chế bằng thuốc, tiến triển nhanh, ác tính, biểu hiện ở các cơ quan khác) T×m nguyªn nh©n THA: oBÖnh thËn: viªm cÇu thËn, viªm ®µi bÓ thËn, sái thËn, dÞ tËt bÈm sinh ë thËn (Kyste). oHÑp §M ngo¹i biªn: -HÑp §MC bông trªn chç xuÊt ph¸t §M thËn . -HÑp §M thËn. -HÑp eo §MC. oBÖnh néi tiÕt: U tuû th-îng thËn, U vá th-îng thËn. oNhiÔm ®éc thai nghÐn. oPh×nh §M n·o. oStress t©m lý. o¡n uèng: cam th¶o-cµ phª. oThuèc néi tiÕt oMét sè thuèc tr¸nh thai. CAÙC YEÁU TOÁ NGUY CÔ CHUÛ YEÁU • WHO/ISH      HATT/HATTr Tuæi: nam > 55 n¨m; n÷ > 65 n¨m Hót thuèc l¸ Rèi lo¹n chuyÓn ho¸ lipid TiÒn sö gia ®×nh sím m¾c bÖnh tim m¹ch (nam < 55 n¨m; n÷ < 65 n¨m)  BÐo ph× (bÐo bông) vßng bông >/= 102cm ë nam; 88cm ë n÷.  Creactive protein >1=1mg/L  §¸i th¸o ®-êng: c¸ nh©n/gia ®×nh JNC VII • JNC VII: t-¬ng tù:  BÐo ph×: BMI ≥ 30 • C¸c xÐt nghiÖm cÇn lµm: WHO/ISH; JNC VII – Dùa vµo kh¸m vµ hái bÖnh – XÐt nghiÖm th-êng quy: ®¸nh gi¸ c¸c yÕu tè vµ nguy c¬, vµ tæn th-¬ng c¬ quan ®Ých – XÐt nghiÖm ®Æc biÖt:  SA tim, c¸c ®M ngo¹i vi: c¶nh ®ïi  Soi ®¸y m¾t  Protein niÖu  CPR  ®o Renin, Aldosterone, Coticosteroid, Catecholamin, CT bông, MRI n·o, ®M chñ…) T.H.A cã phèi hîp víi c¸c yÕu tè Nguy c¬ kh¸c: nguy c¬ BÖnh m¹ch vµnh sÏ t¨ng cao T×nh h×nh ph¸t hiÖn vµ kiÓm so¸t T.H.A (theo sè liÖu cña ban ®iÒu tra søc khoÎ vµ dinh d-ìng quèc gia Hoa kú 1992-1994) THA ®-îc kiÓm so¸t tèt 27 % 26 % THA ®-îc ®iÒu trÞ nh-ng kh«ng ®-îc kiÓm so¸t tèt 32 % Kh«ng biÕt THA 15 % BiÕt THA nh-ng kh«ng ®-îc ®iÒu trÞ