Tài liệu Bài giảng dược lý học hứa thị ngọc dung ( www.sites.google.com/site/thuvientailieuvip )

Moân hoïc Döôïc lyù hoïc Giaùo vieân giaûng daïy Höùa Thò Ngoïc Dung Võ Chí Thuần 49bh Hứa Thị Ngọc Dung - GV 1 CHƯƠNG 1: ÑAÏI CÖÔNG VEÀ DÖÔÏC LYÙ HOÏC Võ Chí Thuần 49bh Hứa Thị Ngọc Dung - GV 2 NOÄI DUNG TRÌNH BAØY • • • • • I. MOÄT SOÁ KHAÙI NIEÄM II. NGUOÀN GOÁC CUÛA THUOÁC III. PHAÂN LOAÏI THUOÁC IV. ÑÖÔØNG ÑÖA THUOÁC VAØO CÔ THEÅ V. CAÙC YEÁU TOÁ AÛNH HÖÔÛNG ÑEÁN TAÙC ÑOÄNG CUÛA THUOÁC TREÂN CÔ THEÅ • VI. DÖÔÏC LÖÏC HOÏC CUÛA THUOÁC • VII. DÖÔÏC ÑOÄNG HOÏC CUÛA THUOÁC Võ Chí Thuần 49bh Hứa Thị Ngọc Dung - GV 3 Võ Chí Thuần 49bh Hứa Thị Ngọc Dung - GV 4 Võ Chí Thuần 49bh Hứa Thị Ngọc Dung - GV 5 DÖÔÏC LYÙ HOÏC (PHARMACOLOGY) Laøø moân khoa hoïc nghieân cöùu veà nguyeân lyù vaø nhöõng quy luaät taùc ñoäng laãn nhau giöõa thuoác vaø heä thoáng soáng cuûa sinh vaät Võ Chí Thuần 49bh Hứa Thị Ngọc Dung - GV 6 Döôïc lyù hoïc (Pharmacology) Döôïc lyù cô baûn (Basic pharmacology) Döôïc ñoäng hoïc Pharmacokinetics Võ Chí Thuần 49bh Döôïc löïc hoïc Pharmadynamics Döôïc lyù aùp duïng (Pharmacotherapeutics) Döôïc ñoäc hoïc Pharmacotoxycology Hứa Thị Ngọc Dung - GV Döôïc trò lieäu Pharmacotherapeutics 7 DÖÔÏC ÑOÄNG HOÏC (PHARMACOKINETICS) laø nghieân cöùu soá phaän cuûa thuoác trong cô theå, töø khi duøng thuoác ñeán khi thaûi tröø, bao goàm: •- söï haáp thu thuoác •- söï vaän chuyeån thuoác trong cô theå •- söï khuyeách taùn vaø phaân boá thuoác vaøo caùc moâ cuûa cô theå •- söï chuyeån hoùa thuoác. •- söï thaûi tröø thuoác. Võ Chí Thuần 49bh Hứa Thị Ngọc Dung - GV 8 DÖÔÏC LÖÏC HOÏC (PHARMACODYNAMICS) Laø nghieân cöùu taùc duïng cuûa thuoác trong cô theå khoûe maïnh hoaëc bò beänh veà maët tính chaát, cöôøng ñoä vaø thôøi gian, bao goàm: + Vò trí taùc duïng cuûa thuoác + Cô cheá taùc ñoäng cuûa thuoác: + Moái lieân quan giöõa caáu truùc hoùa hoïc vaø taùc duïng cuûa thuoác + Töông taùc giöõa caùc thuoác. + Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán taùc duïng cuûa thuoác Võ Chí Thuần 49bh Hứa Thị Ngọc Dung - GV 9 Võ Chí Thuần 49bh Hứa Thị Ngọc Dung - GV 10 THUOÁC Laø nhöõng saûn phaåm coù nguoàn goác töø ñoäng vaät, thöïc vaät, khoaùng vaät hay sinh hoïc ñöôïc baøo cheá duøng cho ngöôøi nhaèm: * Phoøng beänh, chöõa beänh * Phuïc hoài, ñieàu chænh chöùc naêng cô theå * Laøm giaûm trieäu chöùng beänh * Phuïc hoài hoaëc naâng cao söùc khoûe * Laøm maát caûm giaùc moät boä phaän hay toaøn thaân * Laøm aûnh höôûng ñeán quaù trình sinh ñeû * Laøm thay ñoåi hình daùng cô theå Võ Chí Thuần 49bh Hứa Thị Ngọc Dung - GV 11 Nhöõng thöù ñöôïc xem nhö thuoác Vaät lieäu nha khoa, boâng baêng, chæ khaâu y teá, saûn phaåm caàn ôû laïi trong cô theå taïm thôøi hay laâu daøi Döôïc phaåm (PHARMACEUTICAL PRODUCTS) Thuoác thaønh phaåm chöùa moät hay nhieàu hoaït chaát vaø chaát khaùc. Ñöôïc trình baøy döôùi daïng baøo cheá thích hôïp nhö: vieân neùn, vieân nang, oáng tieâm… Võ Chí Thuần 49bh Hứa Thị Ngọc Dung - GV 12 Döôïc chaát (PHARMACEUTICAL SUBSTANCE) Chaát thuoác coù nguoàn goác thieân nhieân (thöïc vaät, ñoäng vaät, khoaùng vaät) hoaëc toång hôïp hoaù hoïc duøng laøm nguyeân lieäu baøo cheá Döôïc chaát coù nguoàn goác thieân nhieân thì ngoaøi hoaït chaát coù taùc duïng trò lieäu thì coøn chöùa caùc chaát khaùc nhöng nhöõng chaát naøy khoâng ñöôïc gaây haïi cho cô theå Döôïc chaát laø hoaù chaát toång hôïp thöôøng coù ñoä tinh khieát cao, coù lyù hoaù tính vaø taùc duïng döôïc lyù oån ñònh. Döôïc chaát phaûi traûi qua quaù trình baøo cheá môùi trôû thaønh thuoác ñöôïc. Võ Chí Thuần 49bh Hứa Thị Ngọc Dung - GV 13 TAÙ DÖÔÏC (EXCIPIENTS) Taù döôïc laø nhöõng chaát phuï trôï, khoâng coù taùc duïng ñieàu trò ñaùng keå, ñöôïc duøng ñeå pha loaõng hoaëc ñeå ñònh hình cho daïng baøo cheá BIEÄT DÖÔÏC (PHARMACEUTICAL SPECIALTIES) Laø nhöõng saûn phaåm thuoác mang teân thöông maïi rieâng cuûa moät cô sôû saûn xuaát ñang ñöôïc baûo hoä quyeàn sôû höõu coâng nghieäp. Võ Chí Thuần 49bh Hứa Thị Ngọc Dung - GV 14 HOAÙ CHAÁT Hoaù chaát laø nhöõng chaát ñöôïc duøng ñeå xöû lyù, caûi taïo moâi tröôøng, phoøng vaø trò beänh trong NTTS. CHEÁ PHAÅM SINH HOÏC Theo Ewing vaø Haresigh, 1989. Töø probiotic theo nghóa ñen laø nhöõng cheá phaåm (pro) coù lôïi cho söï soáng (bio). Vì vaäy, thuaät ngöõ probiotic coù theå aùp duïng cho baát kyø saûn phaåm naøo coù ích cho cô theå vaät chuû baèng caùch kích thích hoaït ñoäng cuûa caùc vi sinh vaät coù lôïi Tuy nhieân theo taùc giaû Irianto vaø Austin, 2002. Thuaät ngöõ probiotic chæ neân söû duïng cho caùc vi sinh vaät hay caùc thaønh phaàn cuûa chuùng maø coù ích cho söùc khoeû cuû a cô theå cuû a vaä t chuû . Võ Chí Thuần 49bh Hứa Thị Ngọc Dung - GV 15 Võ Chí Thuần 49bh Hứa Thị Ngọc Dung - GV 16 THÖÏC VAÄT ÑOÄNG VAÄT Võ Chí Thuần 49bh KHOAÙNG VAÄT VI SINH VAÄT Hứa Thị Ngọc Dung - GV BAÙN TOÅNG HÔÏP TOÅNG HÔÏP TOAØN PHAÀN 17 II.1 THUOÁC COÙ NGUOÀN GOÁC TÖÏ NHIEÂN Töø thöïc vaät: + Chieám ña soá trong nhoùm thuoác töø töï nhieân, gaén lieàn vôùi söï phaùt trieån cuûa xaõ hoäi loaøi ngöôøi. + Baét ñaàu töø nhöõng daïng döôïc lieäu thoâ sô döôùi daïng nöôùc saéc. . . + Ngaøy nay nhieàu hoaït chaát töø caây coû ñöôïc chieát xuaát ñeå laøm thuoác (morphine töø quaû thuoác phieän, strychnin töø haït maõ tieàn, caffein töø haït caø pheâ . . .) + Đang coù xu höôùng phaùt trieån maïnh meõ vôùi phong traøo “trôû veà vôùi thieân nhieân”. Võ Chí Thuần 49bh Hứa Thị Ngọc Dung - GV 18 Caây choù ñeû raêng cöa – coù khaû naêng dieät khuaån cao Coù taùc duïng vôùi 1 soá vk:Aeromonas hydrophyla, Edwasdsiella, Võ Chí Thuần 49bh Thị Ngọc Dung - GV V.parahaemolyticus, V. Hứa alginolyticus, beänh ñaàu vaøng ôû Thaùi 19 lan Caây coû söõa laù nhỏ Trò caùc beänh do vi khuaån ôû caù Vieâm ruoät, thoái mang, xuaát huyeát nhieãm truøng maùu Võ Chí Thuần 49bh Hứa Thị Ngọc Dung - GV 20