Tài liệu Xây dựng và sử dụng câu hỏi hướng dẫn học sinh quan sát pttq nhằm phát huy tính tích cực học tập trong dạy học chương i, ii (phần vsv) sinh học 10 chương trình cơ bản

trêng ®¹i häc s ph¹m hµ néi 2 khoa sinh - ktnn lu thÞ thuý thµnh Líp k29b - sinh x©y dùng vµ sö dông c©u hái híng dÉn häc sinh quan s¸t pttq nh»m ph¸t huy tÝnh tÝch cùc häc tËp trong d¹y häc ch¬ng I,II (phÇn vsV) sinh häc 10 ch¬ng tr×nh c¬ b¶n kho¸ luËn tèt nghiÖp Chuyªn ngµnh: Ph¬ng ph¸p d¹y häc sinh häc ngêi híng dÉn khoa häc: ths. nguyÔn ®×nh tuÊn Hµ Néi - 05 /2007 Trêng §¹i häc S ph¹m Hµ Néi 2 SV: Lu ThÞ Thuý Thµnh - Líp K29B Kho¸ luËn tèt nghiÖp 1 Trêng §¹i häc S ph¹m Hµ Néi 2 Kho¸ luËn tèt nghiÖp Sinh viªn : Lu ThÞ Thuý Thµnh SV: Lu ThÞ Thuý Thµnh - Líp K29B 2 C¸c ch÷ viÕt t¾t Bµi tËp vÒ nhµ : BTVN C©u hái D¹y häc sinh häc Duy vËt biÖn chøng §èi chøng Gi¸o viªn Häc sinh Ph¬ng ph¸p d¹y häc Ph¬ng tiÖn trùc quan TÝnh tÝch cùc Thùc nghiÖm Trung häc phæ th«ng TÕ bµo S¸ch gi¸o khoa Sinh häc Vi sinh vËt Vi khuÈn : CH : DHSV :DVBC : §C : GV : HS : PPDH : PTTQ : TTC :TN : THPT : TB : SGK : SH : VSV : VK LêI CAM §OAN ! Em xin cam ®oan ®©y lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu cña riªng em. C¸c sè liÖu,kÕt qu¶ thu ®îc trong khãa luËn nµy lµ:trung thùc,cha ®îc c«ng bè trong bÊt k× c«ng tr×nh khoa häc nµo. Ngêi thùc hiÖn Sinh viªn:Lu ThÞ Thóy Thµnh Môc lôc Lêi c¶m ¬n Trang C¸c ký hiÖu viÕt t¾t Lêi cam ®oan PhÇn 1. Më ®Çu 1 PhÇn 2: Néi dung 3 Ch¬ng 1. Tæng quan vÊn ®Ò nghiªn cøu 3 1. Lîc sö vÊn ®Ò nghiªn cøu 3 2. C¬ së lý luËn 4 Ch¬ng 2. §èi tîng vµ ph¬ng ph¸p 7 Ch¬ng 3. KÕt qu¶ nghiªn cøu 9 9 CÊu tróc vµ néi dung ch¬ng I, II (phÇn VSV) Sinh häc 10 – Ch¬ng tr×nh c¬ b¶n HÖ thèng c©u hái híng dÉn häc sinh quan s¸t PTTQ trong DH ch¬ng I, II (phÇn VSV) Sinh häc 10 – Ch¬ng tr×nh c¬ b¶ ThiÕt kÕ bµi häc sö dông c©u hái híng dÉn HS quan s¸t 10 PTTQ. 13 4. Thùc nghiÖm s ph¹m. 33 PhÇn 3. KÕt luËn vµ ®Ò nghÞ 35 1. KÕt luËn 35 2. §Ò nghÞ 35 liÖu tham kh¶o lôc Tµi 36 Phô Phô lôc §¸p ¸n c¸c c©u hái ®· x©y dùng ch¬ng 1, 2 (phÇn VSV) Bµi 22. Dinh dìng, chuyÓn ho¸ vËt chÊt vµ n¨ng lîng ë VSV. CH 1: Mét sè lo¹i VSV: Vi khuÈn, vi t¶o, trïng roi, vi nÊm, §VNS… CH 2: NhËn xÐt vÒ h×nh d¹ng, kÝch thíc, n¬i ë cña VSV. + H×nh d¹ng: ®ang d¹ng. + KÝch thíc: rÊt nhá. + N¬i ë: mäi n¬i. CH 3: VSV lµ nh÷ng c¬ thÓ sèng cã kÝch thíc rÊt nhá, ph¶i quan s¸t b»ng kÝnh hiÓn vi. CH 4: C¬ së ®Ó ph©n biÖt 2 h×nh thøc dinh dìng: tù dìng vµ dÞ dìng lµ nguån cacbon chñ yÕu. CH 5: C¬ së ®Ó ph©n biÖt VSV quang dìng vµ VSV ho¸ dìng lµ nguån cung cÊp n¨ng lîng. CH 6: C¸c kiÓu dinh dìng ë VSV (b¶ng trong SGK-99). + Quang tù dìng. + Ho¸ tù dìng. + Quang dÞ dìng. + Ho¸ dÞ dìng. CH 7: PhiÕu häc tËp 1. Néi dung Cã O2 hay kh«ng cã O2 ChÊt cho ®iÖn tö ChÊt nhËn ®iÖn tö cuèi cïng N¬i diÔn ra S¶n phÈm H« hÊp Lªn men HiÕu khÝ KÞ khÝ cã Kh«ng Kh«ng ChÊt HC ChÊt HC ChÊt HC O2 ChÊt v« c¬ (NO2) SO2, CO2 MTBC ChÊt HC GiÊm, rîu… CO2, chÊt HC, NL MSC CO2, H2O, NL MTBC Bµi 23: Qu¸ tr×nh tæng hîp vµ ph©n gi¶i c¸c chÊt ë VSV CH 1: S¬ ®å tæng hîp c¸c chÊt. - Tæng hîp axit nuclªic Baz¬nitric (A, T, G, X, U) §êng 5C Nuclª«tit H3PO4 axit nucleic (AND,ARN) - Tæng hîp pr«tªin: (Axit amin)n Pr«tªin - Tæng hîp lipit: Glixerol + axit bÐo Lipit - Tæng hîp Polisaccarit: (Gluc«z¬)n + ADP – Gluc«z¬ (Gluc«z¬)n+1 + ADP CH 2: øng dông cña qu¸ tr×nh tæng hîp c¸c chÊt ë VSV. + S¶n xuÊt m× chÝnh, thøc ¨n giµu dinh dìng. + Cung cÊp nguån Pr«tªin ®¬n bµo. CH 3: Ph©n gi¶i Polisaccarit. Polisaccarit ®êng ®¬n CO2 + rîu axit… xenluloz¬ Mïn CH 4: øng dông cña qu¸ tr×nh ph©n gi¶i. - Lµm íc m¾m, níc chÊm c¸c lo¹i. - S¶n xuÊt rîu, bia. - Lµm söa chua, muèi da… - Xö lý r¸c th¶i… CH 5: Ph©n biÖt 2 qu¸ tr×nh tæng hîp vµ ph©n gi¶i. Tæng hîp Ph©n gi¶i - C¸c ph©n tö ®¬n gi¶n liªn kÕt ®Ó t¹o - C¸c hîp chÊt phøc t¹p ®îc ph©n c¾t hîp chÊt phøc t¹p. thµnh c¸c ph©n tö ®¬n gi¶n råi ®îc hÊp thô vµ ph©n gi¶i tiÕp ë trong TB. - N¨ng lîng tÝch luü trong liªn kÕt - N¨ng lîng ®îc gi¶i phãng. ho¸ häc. Bµi 25: Sinh trëng ë VSV. CH 1: NhËn xÐt vÒ sù sinh trëng ë VSV. + Sinh trëng ë VSV ®îc hiÓu lµ sinh trëng cña quÇn thÓ VSV. + VSV sinh trëng nhanh (VD: ë E.coli 20’ TB ph©n chia 1 lÇn). + Sè lîng TB cña quÇn thÓ t¨ng theo cÊp sè nh©n. (Nt = N0 x 2 n) CH 2: V× vi khuÈn sinh trëng nhanh => dÔ dµng g©y bÖnh tiªu chÈy vµ lan réng. CH 3: Trong nu«i cÊy kh«ng liªn tôc QTVK sinh trëng theo mét ®êng cong gåm 4 pha: + Pha tiÒm ph¸t + Pha luü thõa + Pha c©n b»ng + Pha suy vong CH 4: §Æc ®iÓm tõng pha sinh trëng - Pha tiÒm ph¸t: + Vi khuÈn thÝch nghi víi m«t trêng + Nt kh«ng t¨ng - Pha luü thõa: Nt t¨ng theo cÊp sè nh©n - Pha c©n b»ng: Nt ®Æt cùc ®¹i - Pha suy vong: Nt gi¶m dÇn CH 5: §Ó thu ®îc khèi lîng VSV lín nhÊt th× nªn dõng l¹i ë pha c©n b»ng. V× Nt ®¹t cùc ®¹i CH 6: §Ó kh«ng x¶y ra pha suy vong cÇn ph¶i: - Cung cÊp chÊt dinh dìng liªn tôc. - LÊy ra lîng dÞch nu«i cÊy t¬ng ®¬ng CH 7: Trong m«i trêng tù nhiªn, ®å thÞ sinh trëng cña VSV kh«ng cã pha log v×: - ChÊt dinh dìng h¹n chÕ - §iÒu kiÖn sinh trëng (PH, t0) lu«n thay ®æi. CH 8: §Æc ®iÓm cña qu¸ tr×nh sinh trëng ë VSV trong nu«i cÊy liªn tôc: - Kh«ng cã pha suy vong. CH 9: So s¸nh nu«i cÊy kh«ng liªn tôc vµ nu«i cÊy liªn tôc. Néi dung Nu«i cÊy kh«ng liªn tôc Nu«i cÊy liªn tôc Kh«ng bæ sung dinh dìng. Bæ sung dinh dìng liªn tôc. Kh«ng TB dÞch d thõa. nu«i cÊy ra 1 lîng t¬ng ®¬ng M«i trêng nu«i cÊylÊy ra chÊt th¶i vµ sinh khèiLÊy QuÇn thÓ VSV sinh trëng ë pha luü thõa trong t Kh«ng cã pha suy vong. MËt ®é VSV t¬ng ®èi æn ®Þnh. QuÇn thÓ VSV sinh trëng theo 4 pha: tiÒm ph¸t, luü thõa, c©n b»ng vµ suy vong. - §Æc ®iÓm sinh trëng cña VSV. CH 10: øng dông cña nu«i cÊy VSV. - Thu Pr«tªin ®¬n bµo. - S¶n xuÊt chÊt cã ho¹t tÝnh sinh häc: aa, enzim, kh¸ng sinh … - Nghiªn cøu sinh trëng cña VSV. Bµi 26. Sinh s¶n ë VSV. CH 1: Qu¸ tr×nh ph©n ®«i ë vi khuÈn: + Mµng sinh chÊt gÊp nÕp t¹o h¹t mªz«x«m. + ADN b¸m vµo h¹t mªz«x«m vµ nh©n ®«i vµ nh©n ®«i t¹o 2 ADN con. + H×nh thµnh v¸ch ng¨n, t¸ch t¹o 2 TB con. CH 2: Sù n¶y chåi: TB mäc ra 1 chåi, chåi nµy lín dÇn vµ t¸ch t¹o TB con. CH 3: Sù h×nh thµnh bµo tö ®èt ë vi khuÈn: sîi sinh dìng bÞ ph©n c¾t thµnh chuçi bµo tö. CH 4: Néi bµo tö lµ cÊu tróc t¹m nghØ cña vi khuÈn, ®îc h×nh thµnh bªn trong TB sinh dìng cña vi khuÈn. CH5: - Bµo tö kÝn: H×nh thµnh bªn trong c¸c tói n»m ë ®Ønh sîi nÊm khÝ sinh. Bµi 27: CH 1: C¸c nh©n tè vi lîng cã vai trß quan träng trong qu¸ tr×nh c©n b»ng ¸p suÊt thÈm thÊu, ho¹t ho¸ enzim. CH 2: Mét sè chÊt thêng dïng trong gia ®×nh, trêng häc vµ bÖnh viÖn: Cån, gia ven, thuèc tÝm, kh¸ng sinh … CH 3: Sö dông yÕu tè vËt lÝ ®Ó øc chÕ sù sinh trëng cña VSV hoÆc tiªu diÖt VSV. CH 4: PhiÕu häc tËp 2. C¸c yÕu tè ¶nh hëng tíi VSV øng dông - ¶nh hëng tíi 1. tèc NhiÖt ®é ph¶n ®é øng sinh ho¸ trong TB nªn VSV sinh s¶n nhanh chËm.trïng - NhiÖt ®é caohay -> thanh (t0) - C¨n cø vµo kh¶ n¨ng chÞu nhiÖt chia- VSV NhiÖt thµnh ®é thÊp 4 nhãm: -> k×m h·m sinh trëng + VSV a l¹nh ( < 150C) + VSV a Êm (20 – 400C) + VSV a nhiÖt (55-650C) + VSV a siªu nhiÖt (750C). 2.-§é Èmlîng níc trong m«i tr- êng quyÕt - Níc dïng®é®ÓÈm. khèng chÕ sù sinh trëng Hµm ®Þnh (A0) m«i hoµ tan. HDung 2O Tham gia c¸c ph¶n øng ph©n huû - C¨n cø vµo nhu cÇu ®é Èm -> VSV ®îc chia lµm 2 nhãm. + a Èm + a kh« - ¶nh hëng3.tíi§é tÝnh pH thÊm qua mµng, ho¹t ®éng chuyÓn ho¸ c¸c chÊt trong TB… - Dùa vµo ®é pH -> VSV chia lµm 3 nhãm: - T¹o ®iÒu kiÖn nu«i cÊy thÝch hîp. + a axit (pH = 4 -6) + a trung tÝnh (pH = 6-8) + a kiÒm (pH = 9-11) T¸c ®éngs¸ng tíi sù h×nh thµnh bµo tö, sinh-s¶n, Sö dông tæng¸nh hîps¸ng s¾c®Ó tè… øc chÕ hoÆc tiªu diÖ 4. ¸nh 5. Pt - G©y c¬ nguyªn sinhB¶o qu¶n thùc phÈm phÇn 1: më ®Çu 1. lý do chän ®Ò tµi. HiÖn nay chóng ta ®ang sèng trong thêi k× ph¸t triÓn nh vò b·o cña khoa häc - c«ng nghÖ. Sù ra ®êi cña nh÷ng lÝ thuyÕt vµ thµnh tùu míi víi kh¶ n¨ng øng dông s©u vµ réng vµo ®êi sèng x· héi ®· lµm cho khoa häc - c«ng nghÖ trë thµnh lùc lîng s¶n xuÊt trùc tiÕp t¹o ra cña c¶i, vËt chÊt. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña thÕ giíi, ViÖt Nam ®ang bíc vµo giai ®o¹n CNH - H§H víi môc tiªu tíi n¨m 2020 sÏ tõ mét níc n«ng nghiÖp vÒ c¬ b¶n trë thµnh nø¬c c«ng nghiÖp, héi nhËp víi céng ®ång quèc tÕ. VËy lµm thÕ nµo ®Ó thùc hiÖn môc tiªu trªn? NghÞ quyÕt ®¹i héi ®¶ng toµn quèc lÇn VIII ®· kh¼ng ®Þnh: "Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o lµ quèc s¸ch hµng ®Çu ph¸t triÓn gi¸o dôc nguån nh©n lùc chÊt lîng cao lµ mét trong nh÷ng ®éng lùc quan träng thóc ®Èy sù nghiÖp CNH - H§H, yÕu tè c¬ b¶n ®Ó ph¸t triÓn x· héi, t¨ng trëng kinh tÕ nhanh vµ bÒn v÷ng": X· héi ph¸t triÓn ®· ®Æt ra nhiÖm vô cho c¸c nhµ trêng ngµy nay lµ ph¶i ®µo t¹o thÕ hÖ trÎ thµnh nh÷ng con ngêi ph¸t triÓn toµn diÖn, nhµ trêng kh«ng chØ cung cÊp nh÷ng th«ng tin mang tÝnh thêi ®¹i mµ cßn ph¶i d¹y c¸ch sö lÝ nguån th«ng tin thu ®îc. ChÝnh v× vËy vÊn ®Ò ®æi míi gi¸o dôc theo híng ph¸t huy TTC häc tËp cña häc sinh kh«ng chØ lµ yªu cÇu cña thêi ®¹i mµ cßn lµ yªu cÇu cÊp b¸ch cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt níc ta. §æi míi PPDH lµ chuyÓn tõ viÖc thÇy gi¶ng trß ghi sang híng dÉn ngêi häc chñ ®éng t duy trong qu¸ tr×nh tiÕp cËn kiÕn thøc. N©ng cao chÊt lîng c©u hái vÊn ®¸p lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p ph¸t huy TTC häc tËp cña häc sinh, cã tÝnh kh¶ thi vµ ®¹t hiÖu qu¶ s ph¹m cao, ®Æc biÖt lµ trong ®iÒu kiÖn c¬ së vËt chÊt d¹y häc con thiÕu thèn,bëi lÏ c©u hái cã t¸c dông híng dÉn HS quan s¸t cã ®Þnh híng, ph¸t huy hiÖu qu¶ cña PTTQ trong DH sinh häc. Nh vËy viÖc sö dông c¸c CH, BT vµPTTQ trong DH lµ v« cïng cÇn thiÕt .§Æc biÖt lµ hiÖn nay, khi sgk míi ®· ®îc ®a vµo gi¶ng d¹y chÝnh thøc ë trêng THPT ë c¶ níc. Tõ thùc tÕ cho thÊy viÖc sö dông CH ®Ó híng dÉn HS quan s¸t PTTQ cßn cha cao. PhÇn lín CH ®îc sö dông díi d¹ng t¸i hiÖn kiÕn thøc.V× vËy cÇn ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p phï hîp ®Ó ®a CH vµo híng dÉn HS tiÕp cËn tri thøc nhê PTTQ trong kh©u gi¶ng bµi míi.Tõ nh÷ng lÝ do trªn, t«i ®· lùa chän ®Ò tµi: "x©y dùng vµ sö dông CH híng dÉn HS quan s¸t PTTQ nh»m ph¸t huy TTC häc tËp trong d¹y häc ch¬ng I,II (PHÇN VSV) sinh häc 10 - ch¬ng tr×nh c¬ b¶n". 2. môc tiªu vµ nhiÖm vô. 2.1. môc tiªu. Bíc ®Çu x©y dùng vµ sö dông CH híng dÉn HS quan s¸t PTTQ, nghiªn cøu SGK, tæ chøc ho¹t ®éng häc tËp cña HS vµ thiÕt kÕ bµi häc theo híng ph¸t huy TTC häc tËp nh»m n©ng cao chÊt lîng d¹y vµ häc . 2.2. nhiÖm vô. - Ph©n tÝch ch¬ng I, II (phÇn VSV). + X¸c ®Þnh môc ®Ých cña ch¬ng. + Ph©n tÝch cÊu tróc cña ch¬ng . + X¸c ®Þnh thµnh phÇn kiÕn thøc. - X©y dùng hÖ thèng CH híng dÉn HS quan s¸t PTTQ. - ThiÕt kÕ bµi häc theo híng ph¸t huy TTC häc tËp. - Thùc nghiÖm s ph¹m, ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña viÖc sö dông CH híng dÉn HS quan s¸t PTTQ trong DHSH 10. phÇn 2. néi dung ch¬ng 1. tæng quan vÊn ®Ò nghiªn cøu 1. Lù¬c sö vÊn ®Ò nghiªn cøu. 1.1. Trªn thÕ giíi. Vµo nh÷ng n¨m 1920, lÇn ®Çu tiªn PPDHTC ®· xuÊt hiÖn ë Anh víi sù h×nh thµnh nhµ trêng kiÓu míi. Trong ®ã chó ý tíi sù ph¸t triÓn trÝ tuÖ cña häc sinh. Sau gÇn 50 n¨m th× ph¸t triÓn më réng ë hÇu hÕt c¸c níc: Anh, Ph¸p, §øc, MÜ vµ Liªn x« cò. N¨m 1945 ë Ph¸p ®· h×nh thµnh trêng häc thÝ ®iÓm trong ®ã mäi ho¹t ®éng cña líp häc tuú thuéc vµo s¸ng kiÕn vµ høng thó cña HS. §Õn nh÷ng n¨m 1970 - 1980 th× ®· ¸p dông ®¹i trµ PPDHTC tõ tiÓu häc tíi trung häc. N¨m 1970, ë MÜ ®· ®a PPDHTC vµo thÝ ®iÓm ë 200 trêng, ë ®ã GV tæ chøc ho¹t ®éng häc tËp cña häc sinh b»ng phiÕu häc tËp. HiÖn nay xu thÕ cña thÕ giíi lµ c¶i tiÕn PPDH nh»m ®µo t¹o con ngêi n¨ng ®éng, s¸ng t¹o, cã ph¬ng ph¸p tù häc, tù nghiªn cøu, ®Æt ngêi häc vµo vÞ trÝ trung t©m, ngêi häc võa lµ chñ thÓ võa lµ ®èi tîng cña qu¸ tr×nh d¹y häc. 1.2. Trong níc. N¨m 1960 víi khÈu hiÖu: "BiÕn qu¸ tr×nh ®µo t¹o thµnh qu¸ tr×nh tù ®µo t¹o". N¨m 1970 trë ®i th× vÊn ®Ò ®æi míi GD ®îc quan t©m nhiÒu h¬n. Næi bËt lµ c«ng tr×nh cña NguyÔn Sü Tú mang tªn "C¶i tiÕn PPDH nh»m ph¸t huy trÝ th«ng minh cña HS". GS TrÇn B¸ Hoµnh víi "RÌn luyÖn trÝ th«ng minh cña HS th«ng qua ch¬ng di truyÒn-biÕn dÞ". N¨m 1980 trë ®i th× cã nhiÒu ch¬ng tr×nh kh¸c nhau: GS §inh Quang B¸o ( 1951) NguyÔn §øc Thµnh (1985) Lª §×nh Trung, Vò §øc Lu(1985). N¨m 2000 ®Õn nay lu«n ®Ò cËp tíi PPDHTC, lÊy HS lµm trung t©m trong c¸c ®ît tËp huÊn GV vµ thay SGK. 2. C¬ së lý luËn 2.1 TÝnh tÝch cùc häc tËp. 2.1.1 B¶n chÊt cña TTC häc tËp. - Theo quan ®iÓm cña chñ nghÜa duy vËt lÞch sö :TTC lµ phÈm chÊt cña con ngêi vµ Khaclanov ®· ®a ra: "TTC lµ tr¹ng th¸i ho¹t déngcña chñ thÓ". - Theo Rebrova: TTC häc tËp cña häc sinh lµ mét hiÖn tîng s ph¹m thÓ hiÖn sù g¾ng søc cao vÒ nhiÒu mÆt trong häc tËp. - Theo GS TrÇn B¸ Hoµnh: "TTC nhËn thøc lµ tr¹ng th¸i ho¹t ®éng cña HS ®Æc trng ë kh¸t väng häc tËp vµ sù cè g¾ng trÝ tuÖ, nghÞ lùc cao trong qu¸ tr×nh n¾m v÷ng tri thøc". 2.1.2. C¸c biÖn ph¸p ph¸t huy TTC häc tËp. - Theo GS TrÇn B¸ Hoµnh, ®Ó ph¸t huy TTC häc tËp cña häc sinh nªn sö dông c¸c biÖn ph¸p sau: + VËn dông d¹y häc nªu vÊn ®Ò. + T¨ng cêng c«ng t¸c ®éc lËp cña häc sinh. + N©ng cao chÊt lîng CH vÊn ®¸p. 2.2. N©ng cao chÊt lîng CH - Mét biÖn ph¸p ph¸t huy TTC häc tËp cña häc sinh. 2.2.1. Kh¸i niÖm CH. C©u hái lµ mét yªu cÇu,mét ®ßi hái ,mét mÖnh lÖnh ®îc diÔn ®¹t b»ng ng«n tõ nh»m yªu cÇu HS thùc hiÖn b»ng lêi hoÆc ch÷ viÕt. CH lµ mÖnh ®Ò chøa ®ùng c¸i ®· biÕt vµ c¸i cha biÕt. CH = c¸i ®· biÕt + c¸i cha biÕt. Khi chñ thÓ gi¶i quyÕt tèt mèi quan hÖ gi÷a c¸i ®· biÕt vµ c¸i cha biÕt trong CH th× lóc ®ã CH míi trë thµnh s¶n phÈm cña qu¸ tr×nh nhËn thøc. 2.2.2. C¸c d¹ng CH. - C¨n cø vµo møc ®é t duy th× cã thÓ chia thµnh 2 lo¹i CH: + CH t¸i hiÖn th«ng b¸o. +CH ph¸t hiÖn th«ng b¸o hay cßn gäi lµ CH t×m tßi bé phËn(®µm tho¹i Orixtic). - C¨n cø vµo môc ®Ých sö dông vµ TTC, chñ ®éng cña HS th× cã thÓ ph©n thµnh 5 lo¹i CH: + CH kÝch thÝch sù quan s¸t, chó ý. + CH yªu cÇu ph©n tÝch, so s¸nh. +CH yªu cÇu tæng hîp, kh¸i qu¸t ho¸, hÖ thèng ho¸. + CH liªn hÖ thùc tiÔn. + CH kÝch thÝch t duy s¸ng t¹o. 2.3. Ph¬ng tiÖn trùc quan (PTTQ). 2.3.1. Vai trß cña PTTQ - PTTQ lµ nh÷ng ®èi tîng nghiªn cøu ®îc quan s¸t trùc tiÕp b»ng gi¸c quan. - Trong d¹y häc PTTQ lµ c«ng cô (ph¬ng tiÖn) ®îc GV vµ HS sö dông nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho häc sinh tri gi¸c trùc tiÕp. B»ng c¸c gi¸c quan gióp ngêi häc chñ ®äng tÝch cùc kh¸m ph¶ trÝ thøc,h×nh thµnhc¸c kÜ n¨ng ho¹t ®äng trÝ tuÖ,ph¸t triÓn n¨g lùc t duy. 2.3.2 C¸c lo¹i PTTQ. - VËt tù nhiªn: MÉu sèng, mÉu ng©m, tiªu b¶n Ðp kh«... - VËt tîng h×nh: M« h×nh, tranh vÏ, ¶nh, phim... - ThÝ nghiÖm. Trong ®ã tranh vÏ, s¬ ®å ®îc sö dông nhiÒu nhÊt trong SGK sinh häc nãi chung vµ sinh häc 10 nãi riªng. 2.3.3. Nguyªn t¾c x©y dùng CH híng dÉn häc sinh quan s¸t PTTQ trong DHSH. - CH ph¶i chøa ®ùng ®iÒu ®· biÕt vµ ®iÒu cha biÕt. Néi dung CH ph¶i ®¶m b¶o tÝnh chÝnh x¸c, khoa häc. - CH ph¶i phï hîp víi tr×nh ®é ngêi häc. - CH ph¶i ph¸t huy TTC häc tËp cña HS. - CH ph¶i ph¶n ¸nh ®îc tÝnh logic, hÖ thèng cña néi dung DH. - CH ph¶i thÓ hiÖn ®îc tÝnh kh¸i qu¸t cao. Ngoµi ra khi x©y dùng CH cßn ph¶i ®¶m b¶o tÝnh trùc quan vµ tÝnh thùc tiÔn. §Æc ®iÓm nµy xuÊt ph¸t tõ c¬ së "SH lµ mét khoa häc thùc nghiÖm" vµ vai trß cña PTTQ. 2.4. Quy tr×nh x©y dùng CH híng dÉn HS quan s¸t PTTQ. - X¸c ®Þnh môc tiªu quan s¸t. - Ph©n tÝch néi dung kiÕn thøc qua dÊu hiÖu ë PTTQ. - T×m c¸c kh¶ n¨ng cã thÓ x©y dùng CH dÉn d¾t. - X¸c ®Þnh CH dÉn d¾t. - DiÔn ®¹t CH vµ ph¸t triÓn kiÕn thøc. ch¬ng 2: ®èi tîng vµ ph¬ng ph¸p 1. §èi tîng - Ch¬ng tr×nh SH 10 – Ch¬ng tr×nh c¬ b¶n . - Ho¹t ®éng d¹y häc vµ häc SH ë trêng THPT. - BiÖn ph¸p n©ng cao chÊt lîng CH vÊn ®¸p. 2. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu. 2.1. Ph¬ng ph¸p lÝ thuyÕt. - Nghiªn cøu môc tiªu, ph¬ng híng vÒ yªu cÇu ®æi míi néi dung SGK sinh häc phæ th«ng. - Nghiªn cøu c¬ së lÝ luËn cña viÖc ®æi míi PPDH, c¸c biÖn ph¸p ph¸t huy TTC häc tËp, c¸c CH ph¸t huy TTC cña HS. 2.2. Ph¬ng ph¸p quan s¸t s ph¹m. §iÒu tra thùc tr¹ng sö dông CH trong DHSH nãi chung vµ trong híng dÉn quan s¸t PTTQ nãi riªng. 2.3. Ph¬ng ph¸p thùc nghiÖm. 2.3.1. Môc ®Ých thùc nghiÖm. - KiÓm tra hiÖu qu¶ cña c¸c thiÕt kÕ bµi häc sö dông CH híng dÉn häc sinh quan s¸t PTTQ. - X¸c ®Þnh tÝnh kh¶ thi vÊn ®Ò nghiªn cøu. 2.3.2. Ph¬ng ph¸p. - Chän trêng, líp: + Líp thùc nghiÖm: 10A4. + Líp ®èi chøng : 10A6. T¹i trêng THPT Hoµng Quèc ViÖt, TP B¾c Ninh. - Bè trÝ thùc nghiÖm: + Líp TN: Bµi häc thiÕt kÕ theo híng sö dông CH híng dÉn häc sinh quan s¸t PTTQ.