Tài liệu Xây dựng quy trình quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên tại các trường thcs huyện tân uyên, tỉnh bình dương

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH  Trần Thị Hồng Phượng XÂY DỰNG QUY TRÌNH QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG GIÁO VIÊN TẠI CÁC TRƯỜNG THCS HUYỆN TÂN UYÊN, TỈNH BÌNH DƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC Thành phố Hồ Chí Minh - Năm 2013 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH  Trần Thị Hồng Phượng XÂY DỰNG QUY TRÌNH QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG GIÁO VIÊN TẠI CÁC TRƯỜNG THCS HUYỆN TÂN UYÊN, TỈNH BÌNH DƯƠNG Chuyên ngành : Quản lý giáo dục Mã số : 60 14 01 14 LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN KIM DUNG Thành phố Hồ Chí Minh - Năm 2013 LỜI CẢM ƠN Sau thời gian học tập tại trường Đại học Sư phạm TP. Hồ Chí Minh và thực hiện luận văn tốt nghiệp của mình. Tôi xin chân thành cảm ơn đến: Ban chủ nhiệm Khoa, Hội đồng Đào tạo, Hội đồng khoa học, các thầy giáo, cô giáo khoa Tâm lý giáo dục - Trường Đại học Sư phạm TP. Hồ Chí Minh đã tận tình giảng dạy và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Đặc biệt, tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc về sự giúp đỡ và hướng dẫn đến TS. Nguyễn Kim Dung, cô đã nhiệt tình giúp đỡ Tôi ngay từ ngày đầu hình thành ý tưởng đến khi hoàn thiện luận văn. Với tình cảm chân thành, tôi xin được gửi lời cảm ơn tới lãnh đạo, chuyên viên Sở Giáo dục và Đào tạo Bình Dương; lãnh đạo, chuyên viên Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Tân Uyên, các thầy cô là cán bộ quản lý, giáo viên công tác tại các trường THCS huyện Tân Uyên, cùng các bạn bè, đồng nghiệp và gia đình đã tận tình giúp đỡ, tạo điều kiện để tôi hoàn thành việc học tập, thu thập và xử lý thông tin phục vụ quá trình nghiên cứu của mình. Do điều kiện nghiên cứu còn hạn chế, trong luận văn không tránh khỏi thiếu sót, tôi rất mong tiếp tục nhận được sự hướng dẫn và đóng góp ý kiến của các thầy giáo, cô giáo và các đồng nghiệp. Tôi xin trân trọng cảm ơn! Bình Dương, tháng 09 năm 2013 Tác giả Trần Thị Hồng Phượng 3 MỤC LỤC MỞ ĐẦU .................................................................................................................................9 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG GIÁO VIÊN TRUNG HỌC CƠ SỞ ...............................................................................................15 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ........................................................................................15 1.1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề trên thế giới........................................................................... 15 1.1.2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ở Việt Nam ............................................................................ 16 1.2. Một số khái niệm cơ bản có liên quan đến đề tài .....................................................18 1.2.1. Khái niệm Quản lý ............................................................................................................. 18 1.2.2. Quản lý Giáo dục ............................................................................................................... 18 1.2.3. Quản lý nhà trường ........................................................................................................... 21 1.2.4. Khái niệm Bồi dưỡng......................................................................................................... 22 1.2.5. Bồi dưỡng giáo viên........................................................................................................... 23 1.2.6. Quản lý hoạt động Bồi dưỡng giáo viên.......................................................................... 24 1.3. Một số vấn đề lý luận về hoạt động bồi dưỡng giáo viên ở trường THCS ..............25 1.3.1. Những yêu cầu đối với người giáo viên THCS trong giai đoạn hiện nay .................... 25 1.3.2. Vai trò của hoạt động bồi dưỡng giáo viên..................................................................... 27 1.3.3. Tầm quan trọng của hoạt động bồi dưỡng giáo viên ..................................................... 28 1.3.4. Mục tiêu bồi dưỡng giáo viên ........................................................................................... 28 1.3.5. Nội dung bồi dưỡng giáo viên .......................................................................................... 29 1.3.6. Phương pháp bồi dưỡng giáo viên................................................................................... 30 1.3.7. Hình thức bồi dưỡng giáo viên ......................................................................................... 31 1.3.8. Những yêu cầu của hoạt động bồi dưỡng giáo viên ....................................................... 32 1.4. Các nội dung của công tác quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên trường THCS32 1.4.1. Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng giáo viên ......................................................................... 32 4 1.4.2. Tổ chức, chỉ đạo hoạt động bồi dưỡng giáo viên ........................................................... 33 1.4.3. Kiểm tra, đánh giá hoạt động bồi dưỡng giáo viên........................................................ 33 1.5. Một số vấn đề liên quan đến việc xây dựng quy trình ..............................................34 1.5.1. Khái niệm quy trình ........................................................................................................... 34 1.5.2. Tầm quan trọng của việc xây dựng quy trình quản lý .................................................... 34 1.6. Đề xuất quy trình quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên trường THCS ..............34 Kết luận Chương 1 ...............................................................................................................38 Chương 2. ..............................................................................................................................39 THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG GIÁO VIÊN VÀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG GIÁO VIÊN TẠI CÁC TRƯỜNG THCS HUYỆN TÂN UYÊN, TỈNH BÌNH DƯƠNG ..........................................................................................................39 2.1. Khái quát tình hình giáo dục cấp THCS của huyện Tân Uyên ...............................39 2.1.1. Quy mô trường, lớp ........................................................................................................... 39 2.1.2. Chất lượng giáo dục .......................................................................................................... 39 2.1.3. Về hoạt động dạy và học ................................................................................................... 41 2.1.4. Đội ngũ cán bộ, giáo viên các Trường THCS huyện Tân Uyên ................................... 41 2.2. Những vấn đề liên quan đến khảo sát thực trạng và xử lý kết quả khảo sát thực trạng ...................................................................................................................................44 2.3. Thông tin về đơn vị, giới tính, độ tuổi, thâm niên, chức vụ và trình độ của các đối tượng tham gia khảo sát ...................................................................................................45 2.3.1. Thông tin các đơn vị được khảo sát ................................................................................. 45 2.3.2. Thông tin về giới tính của các đối tượng được khảo sát ................................................ 45 2.3.3. Thông tin về độ tuổi, thâm niên của các đối tượng được khảo sát. .............................. 45 2.3.4. Thông tin về chức vụ các đối tượng được khảo sát ........................................................ 47 2.3.5. Thông tin về trình độ chuyên môn, tin học, ngoại ngữ................................................... 48 2.4. Thực trạng hoạt động bồi dưỡng giáo viên tại các trường THCS huyện Tân Uyên ............................................................................................................................................49 5 2.4.1. Đánh giá thực trạng nhận thức của cán bộ giáo viên các trường THCS huyện Tân Uyên về sự cần thiết đối với hoạt động bồi dưỡng.................................................................... 49 2.4.2. Đánh giá thực trạng hoạt động bồi dưỡng giáo viên các trường THCS huyện Tân Uyên ............................................................................................................................................... 51 2.5. Thực trạng công tác quản lý hoạt động bồi dưỡng GV tại các trường THCS huyện Tân Uyên, tỉnh Bình Dương .............................................................................................64 2.5.1. Thực trạng quản lý công tác xây dựng kế hoạch bồi dưỡng giáo viên ........................ 64 2.5.2. Thực trạng quản lý công tác tổ chức, chỉ đạo hoạt động bồi dưỡng GV ..................... 67 2.5.3. Thực trạng công tác quản lý việc kiểm tra, đánh giá hoạt động bồi dưỡng giáo viên 71 2.6. Kết quả khảo sát tính cần thiết và tính hợp lý của việc xây dựng quy trình quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên .........................................................................................74 2.6.1. Kết quả tính cần thiết và hợp lý Bước 1 của quy trình - Xác định nhu cầu bồi dưỡng ........................................................................................................................................................ 74 2.6.2. Kết quả tính cần thiết và hợp lý Bước 2 của quy trình - Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng giáo viên ........................................................................................................................................ 77 2.6.3. Kết quả tính cần thiết và hợp lý Bước 3 của quy trình - Tổ chức, chỉ đạo hoạt động bồi dưỡng giáo viên...................................................................................................................... 80 2.6.4. Kết quả tính cần thiết và hợp lý Bước 4 của quy trình - Kiểm tra, đánh giá hoạt động bồi dưỡng giáo viên...................................................................................................................... 85 2.7. Những mặt tích cực và hạn chế trong hoạt động bồi dưỡng giáo viên và quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên .........................................................................................89 Kết luận Chương 2 ...............................................................................................................91 Chương 3. ..............................................................................................................................92 QUY TRÌNH QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG GIÁO VIÊN CÁC TRƯỜNG THCS HUYỆN TÂN UYÊN, TỈNH BÌNH DƯƠNG ........................................................92 3.1. Cơ sở thực hiện hoạt động bồi dưỡng giáo viên.......................................................92 3.1.1. Cơ sở thực tiễn ................................................................................................................... 92 3.1.2. Cơ sở pháp lý...................................................................................................................... 93 6 3.2. Kết quả xây dựng quy trình quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên trường THCS ............................................................................................................................................94 3.3. Hoàn chỉnh việc xây dựng quy trình quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên trường THCS .....................................................................................................................96 3.4. Sơ đồ quy trình quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên trường THCS ................100 Kết luận Chương 3 .............................................................................................................101 KẾT LUẬN – KIẾN NGHỊ ...............................................................................................102 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................................105 7 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt : Chữ viết đầy đủ THCS : Trung học cơ sở QLGD : Quản lý giáo dục QLTH : Quản lý trường học CSVC : Cơ sở vật chất BD : Bồi dưỡng BDGV : Bồi dưỡng giáo viên Bộ GD & ĐT : Bộ Giáo dục & Đào tạo Sở GD & ĐT : Sở Giáo dục & Đào tạo SKKN : Sáng kiến kinh nghiệm GV : Giáo viên CBQL : Cán bộ quản lý 8 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Phát triển giáo dục đào tạo là quốc sách hàng đầu, là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp CNH-HĐH đất nước, là điều kiện phát huy nguồn lực con người. Đây là trách nhiệm của toàn Đảng, toàn dân, trong đó nhà giáo và cán bộ quản lý là lực lượng nồng cốt có vai trò quan trọng. Chỉ thị 40-CT/TW ngày 15/6/2004 của Ban Bí thư Trung Ương Đảng về xây dựng nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục đã nêu: “Mục tiêu là xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục được chuẩn hoá, đảm bảo chất lượng, đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, đặc biệt chú trọng nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất, lối sống, lương tâm, tay nghề của nhà giáo, thông qua việc quản lý, phát triển đúng định hướng và có hiệu quả sự nghiệp giáo dục để nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực, đáp ứng những đòi hỏi ngày càng cao của sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước”[10]. Hoạt động trung tâm của nhà trường là dạy và học, nhà giáo là lực lượng trực tiếp thực hiện chương trình của cấp học nhằm phát triển toàn diện cho học sinh, chất lượng giáo dục của nhà trường trực tiếp do đội ngũ giáo viên quyết định, do đó phát triển đội ngũ giáo viên vừa là mục tiêu, vừa là động lực phát triển nhà trường. Để nâng cao chất lượng giáo dục cần phải quan tâm đến hoạt động bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho giáo viên. Do đó thực hiện tốt hoạt động bồi dưỡng giáo viên là việc làm hết sức cần thiết. Năm học 2011-2012, công tác giáo dục và đào tạo của huyện Tân Uyên có nhiều bước chuyển biến tích cực do có điều kiện thuận lợi cơ bản. Ngành giáo dục đào tạo huyện nhận được nhiều sự quan tâm, chỉ đạo sâu sát của các cấp lãnh đạo, hệ thống trường lớp công lập tiếp tục ổn định và phát triển, cơ sở vật chất các trường tiếp tục được xây mới và mở rộng thêm trong năm đáp ứng được yêu cầu phát triển giáo dục của huyện theo hướng chuẩn hóa cơ sở vật chất trường học, đội ngũ giáo viên toàn ngành cơ bản đủ cho các trường, không có tình trạng thiếu giáo viên trầm trọng và tỷ lệ giáo viên trên chuẩn nghiệp vụ chuyên môn ở các bậc học đều được nâng lên so với năm học trước. Tuy nhiên bên cạnh những kết quả đạt được, công tác giáo dục của huyện trong năm học qua vẫn còn một số hạn chế nhất định, chất lượng giảng dạy và học tập vẫn chưa đồng đều giữa các trường trong huyện. Nguyên nhân là ở các trường vùng xa, giáo viên đa số còn trẻ, nhiệt tình giảng dạy 9 nhưng còn thiếu kinh nghiệm, mặt khác học sinh ở các vùng này thường chưa đủ điều kiện hỗ trợ để phát huy năng lực học tập của các em. Một số ít cán bộ quản lý trường học mới được bổ nhiệm chưa được bồi dưỡng công tác quản lý giáo dục nên còn hạn chế trong công tác quản lý chỉ đạo chuyên môn tại cơ sở [9]. Một trong những nhiệm vụ trọng tâm năm học 2012 – 2013 của ngành giáo dục huyện Tân Uyên là chăm lo, đầu tư phát triển đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục, cụ thể là: “Tập trung thực hiện tốt công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, giáo viên theo hướng nâng cao trình độ chuyên môn và phổ cập trình độ tin học trong toàn ngành. Làm tốt việc chọn cử giáo viên đi học các lớp trên chuẩn, bồi dưỡng nghiệp vụ chuyên môn, rà soát cử cán bộ quản lý các trường đi học các lớp bồi dưỡng về công tác quản lý, các lớp bồi dưỡng chính trị, bồi dưỡng viên chức làm công tác thiết bị, thư viện về chuyên môn, nghiệp vụ, chú trọng bồi dưỡng công tác chủ nhiệm lớp” [9]. Để thực hiện nhiệm vụ trọng tâm của ngành, các trường THCS trong huyện tích cực thực hiện tốt hoạt động bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, giáo viên đủ số lượng, đảm bảo chất lượng, đồng bộ về cơ cấu, đáp ứng yêu cầu giáo dục của địa phương. Xây dựng quy trình quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên là một đòi hỏi tất yếu để quản lý có hiệu quả, đảm bảo nguồn lực lâu dài, tập trung nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên THCS. Ngoài ra xây dựng quy trình quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên THCS nhằm thực hiện tốt các cơ chế chính sách, phát hiện tuyển chọn đào tạo, bồi dưỡng trọng dụng người có đức có tài, khắc phục tình trạng lãng phí thời gian, kinh phí đào tạo của cơ quan, đồng thời nâng cao chất lượng hiệu quả bồi dưỡng đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. Xuất phát từ những lý do trên, chúng tôi chọn và nghiên cứu đề tài “Xây dựng quy trình quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên tại các trường THCS huyện Tân Uyên, tỉnh Bình Dương”. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận, khảo sát thực trạng hoạt động bồi dưỡng giáo viên và quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên tại các trường THCS huyện Tân Uyên, đề tài đề xuất xây dựng quy trình quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên nhằm nâng cao chất lượng bồi dưỡng giáo viên tại các Trường THCS huyện Tân Uyên, tỉnh Bình Dương. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1 Khách thể nghiên cứu 10 Hoạt động bồi dưỡng giáo viên và quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên tại các Trường THCS. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quy trình quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên tại các Trường THCS huyện Tân Uyên, tỉnh Bình Dương. 4. Giả thuyết nghiên cứu Công tác quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên tại các trường THCS huyện Tân Uyên, tỉnh Bình Dương đã đạt được một số kết quả tích cực trong việc xây dựng kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra giám sát nhưng vẫn còn mang nặng tính hình thức và chưa thực hiện theo quy trình quản lý cụ thể. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lý luận về hoạt động bồi dưỡng giáo viên và quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên trường THCS. - Khảo sát thực trạng hoạt động bồi dưỡng giáo viên và quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên tại các trường THCS huyện Tân Uyên, tỉnh Bình Dương. - Xây dựng quy trình quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên tại các Trường THCS huyện Tân Uyên, tỉnh Bình Dương. 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu và mẫu khảo sát Đề tài giới hạn về hoạt động bồi dưỡng giáo viên và quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên ở cấp trường THCS và tập trung khảo sát thực trạng hoạt động bồi dưỡng giáo viên và quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên tại 6/10 trường THCS công lập huyện Tân Uyên, tỉnh Bình Dương, gồm 13 cán bộ quản lý (6 HT, 7 PHT), 234 giáo viên (trong đó có 59 tổ trưởng, tổ phó chuyên môn và 175 giáo viên dạy bộ môn). Cách chọn mẫu: Chúng tôi chọn mẫu đại diện theo cách phân tầng và sau đó là chọn ngẫu nhiên. Cụ thể như sau: * Chọn 2 trường đại diện thành thị 1. Trường THCS Tân Phước Khánh 2. Trường THCS Lê Thị Trung * Chọn 2 trường đại diện nông thôn 3. Trường THCS Nguyễn Quốc Phú 4. Trường THCS Khánh Bình * Chọn 2 trường đại diện vùng xa 11 5. Trường THCS Hội Nghĩa 6. Trường THCS Lạc An 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp luận * Tiếp cận Quan điểm hệ thống – cấu trúc: - Xem xét đối tượng nghiên cứu như một bộ phận của hệ thống toàn vẹn, vận động và phát triển thông qua việc giải quyết mâu thuẫn nội tại. - Bồi dưỡng giáo viên và quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên luôn có mối quan hệ biện chứng với các yếu tố khác trong sự phát triển của trường THCS, thông qua việc nghiên cứu sẽ phát hiện ra những yếu tố mang tính bản chất, tính quy luật của sự vận động và phát triển đội ngũ giáo viên trường THCS huyện Tân Uyên, tỉnh Bình Dương. * Tiếp cận quan điểm lịch sử - logic: Xem xét đối tượng trong một quá trình phát triển lâu dài của nó, từ quá khứ đến hiện tại, từ đó nhằm phát hiện ra những mối liên hệ đặc trưng về quá khứ, hiện tại, tương lai của đối tượng thông qua những phép suy luận biện chứng logic. * Tiếp cận quan điểm thực tiễn: Cơ sở lý luận phải được minh chứng và hoàn chỉnh thông qua các sự kiện và hoạt động thực tiễn, do đó việc khảo sát thực trạng là hết sức cần thiết. Qua khảo sát sẽ phát hiện những mặt tích cực, mặt hạn chế của hoạt động bồi dưỡng giáo viên và quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên và nguyên nhân của nó để từ đó đề ra quy trình quản lý nhằm cải thiện thực trạng đáp ứng được yêu cầu quản lý trong giai đoạn hiện nay. 7.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể 7.2.1- Phương pháp nghiên cứu lý luận Phân tích, hệ thống hóa các tài liệu, các văn bản quy định và những thông tin thu thập được trong quá trình nghiên cứu. 7.2.2- Phương pháp nghiên cứu thực tiễn * Phương pháp chủ yếu là điều tra bằng bảng hỏi: Nhằm thu thập các thông tin cần thiết về đối tượng khảo sát. Đề tài khảo sát trên 2 đối tượng: Cán bộ quản lý (HT, PHT) và giáo viên (TT/TP CM và GV dạy bộ môn). * Các phương pháp bổ trợ: - Phương pháp phỏng vấn: Trao đổi một số cán bộ quản lý, giáo viên cốt cán, chuyên viên của Phòng Giáo dục & Đào tạo. 12 - Phương pháp nghiên cứu hồ sơ: Nhằm thu thập hồ sơ quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên tại các trường THCS trên địa bàn huyện Tân Uyên. 7.2.3- Phương pháp thống kê toán học Các phép toán thống kê được sử dụng như trung bình cộng, tỷ lệ %. 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, kiến nghị và danh mục tài liệu tham khảo cùng phụ lục kèm theo. Luận văn có cấu trúc gồm 3 Chương: Chương 1. Cơ sở lý luận về hoạt động bồi dưỡng giáo viên và quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên THCS 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề 1.2. Một số khái niệm cơ bản có liên quan đến đề tài 1.3. Một số vấn đề lý luận về hoạt động bồi dưỡng giáo viên ở trường THCS 1.4. Các nội dung quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên trường THCS 1.5. Một số vấn đề liên quan đến xây dựng quy trình 1.6. Đề xuất quy trình quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên trường THCS. Kết luận Chương 1 Chương 2. Thực trạng hoạt động bồi dưỡng giáo viên và quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên tại các trường THCS huyện Tân Uyên, tỉnh Bình Dương 2.1. Khái quát tình hình giáo dục cấp THCS của huyện Tân Uyên 2.2. Những vấn đề liên quan đến khảo sát thực trạng và xử lý kết quả khảo sát thực trạng 2.3. Thông tin về đơn vị, giới tính, độ tuổi, thâm niên, chức vụ và trình độ của các đối tượng tham gia khảo sát. 2.4. Thực trạng hoạt động bồi dưỡng giáo viên tại các trường THCS huyện Tân Uyên. 2.5. Thực trạng công tác quản lý hoạt động bồi dưỡng GV tại các trường THCS huyện Tân Uyên. 2.6. Kết quả khảo sát tính cần thiết và tính hợp lý của việc xây dựng quy trình quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên. 2.7. Những mặt tích cực và hạn chế trong hoạt động bồi dưỡng giáo viên và quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên. Kết luận Chương 2 13 Chương 3. Quy trình quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên tại trường THCS huyện Tân Uyên, tỉnh Bình Dương 3.1. Cơ sở thực hiện hoạt động bồi dưỡng giáo viên 3.2. Kết quả xây dựng quy trình quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên 3.3. Hoàn chỉnh việc xây dựng quy trình quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên. 3.4. Sơ đồ quy trình quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên. Kết luận Chương 3 14 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG GIÁO VIÊN TRUNG HỌC CƠ SỞ 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề trên thế giới Hầu hết các quốc gia trên thế giới đều coi hoạt động bồi dưỡng giáo viên là vấn đề phát triển cơ bản trong phát triển giáo dục. Việc tạo mọi điều kiện thuận lợi để mọi người có cơ hội học tập suốt đời, học tập thường xuyên để kịp thời bổ sung kiến thức và đổi mới phương pháp dạy học phù hợp với sự phát triển kinh tế xã hội là phương châm hành động của các cấp quản lý giáo dục. Sau đây là hoạt động bồi dưỡng giáo viên một số nước trên thế giới: Ở Hàn Quốc, công tác bồi dưỡng GV là bắt buộc. Việc bồi dưỡng GV đương nhiệm là nhằm trang bị cho GV lý luận và phương pháp luận về giáo dục để nâng cao khả năng và hiệu quả giảng dạy trong lớp học. Các chương trình bồi dưỡng được thiết kế riêng cho từng đối tượng hiệu trưởng, phó hiệu trưởng, giáo viên, cán bộ thư viện, giáo viên điều dưỡng ... Bồi dưỡng giáo viên thường có 2 loại đó là bồi dưỡng lấy chứng chỉ và bồi dưỡng nâng cao nghiệp vụ. Mỗi chương trình bồi dưỡng thường kéo dài 30 ngày (180 giờ) hoặc lâu hơn. Những người thiết kế chương trình này sẽ quyết định nội dung và thời gian cho mỗi khóa bồi dưỡng, chương trình cũng được phân loại cho phù hợp với mục đích bồi dưỡng, bao gồm: 1/. Bồi dưỡng về soạn thảo chương trình giảng dạy; 2/. Đào tạo số hóa thông tin, dữ liệu; 3/. Bồi dưỡng chung; 4/. Bồi dưỡng nghiệp vụ sư phạm. Nội dung, chương trình bồi dưỡng thường chú ý đến những kiến thức cập nhật, kiến thức mới cũng như phương pháp giảng dạy của thời đại toàn cầu hóa [14]. Đối với Nhật Bản, việc bồi dưỡng và đào tạo lại cho giáo viên và CBQL là nhiệm vụ bắt buộc đối với người lao động sư phạm, tùy theo thực tế của từng đơn vị cá nhân mà các cấp quản lý giáo dục đề ra các phương thức bồi dưỡng khác nhau trong một phạm vi theo yêu cầu nhất định. Cụ thể là mỗi trường cử từ 3 đến 5 giáo viên được đào tạo lại một lần theo theo chuyên môn mới và tập trung nhiều vào đổi mới phương pháp dạy học. Chính sách đãi ngộ GV chủ yếu thể hiện bằng tiền lương, phụ cấp, trợ cấp. Mức tăng lương dựa vào thành tích và thâm niên công tác, trung bình 1 năm hoặc 2 năm một lần. [15]. Ở Pháp, đây là một trong những quốc gia có nền giáo dục phát triển ở Châu Âu, đã xây dựng 49 nguyên tắc mới cho giáo dục của Bộ Giáo dục quốc gia Pháp, trong đó có đề 15 cập đến vấn đề công tác đào tạo, bồi dưỡng thường xuyên cho giáo viên. Mỗi GV được hưởng ít nhất 35 giờ cho công tác đào tạo tiếp tục hàng năm, thực hiện ngoài giờ trực và lên lớp, tăng cường làm việc theo nhóm giáo viên để chia sẽ và học hỏi kinh nghiệm giảng dạy lẫn nhau. Thời gian làm việc của giáo viên giảm từ 18 giờ xuống 15 giờ/tuần, đối với thạc sĩ giảm từ 15 giờ xuống 14 giờ/tuần. Nhưng giáo viên phải đảm bảo 4 giờ/tuần có mặt và hoạt động sư phạm trong nhà trường (đới với thạc sĩ là 3 giờ) tức là 132 giờ 1 năm, giáo viên chỉ có 15 giờ lên lớp/tuần để nghiên cứu tài liệu chuẩn bị cho các hoạt động giảng dạy, chú trọng công tác đào tạo, bồi dưỡng các nhà quản lý giáo dục. [16]. Đối với Philippin, về hoạt động đào tạo, bồi dưỡng cho giáo viên thì có xây dựng kế hoạch tổng thể 10 năm (từ 1998 đến 2008), trong đó có những giải pháp đáng chú ý như: 1/. Thu hút những học sinh trung học có học lực khá giỏi vào ngành sư phạm; 2/. Tạo việc làm cho GV mới ra trường, giảm bớt tình trạng thất nghiệp đối với GV mới; 3/. Thể chế hóa và củng cố việc bồi dưỡng tại chức cho giáo viên; 4/. Nâng cao nhận thức của nhân dân về vai trò, tầm quan trọng của nghề dạy học và vị thế của giáo viên trong xã hội [17]. 1.1.2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ở Việt Nam Tục ngữ Việt Nam ta có câu “Không thầy đố mày làm nên”. Trong lịch sử phát triển của xã hội, vai trò người thầy giáo được ghi nhận như một công đức lớn. Sự phát triển của giáo dục đòi hỏi ở người thầy phải được học tập, được bồi dưỡng thường xuyên và nhận thức sâu sắc rằng muốn cống hiến nhiều hơn cho giáo dục, cho xã hội thì phải biết tích luỹ tri thức, muốn tích luỹ tri thức thì phải thường xuyên rèn luyện, bồi dưỡng và học tập suốt đời. Trong suốt các giai đoạn phát triển kinh tế xã hội của nước ta, vấn đề bồi dưỡng cán bộ luôn luôn được chú trọng, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy: “Bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc rất quan trọng và rất cần thiết ” ngay sau Cách mạng tháng tám năm 1945, người đã quan tâm xây dựng một nền giáo dục toàn dân, chú trọng xây dựng đội ngũ giáo viên, từng bước đủ về số lượng và đảm bảo chất lượng để phục vụ sự nghiệp giáo dục, sự nghiệp cách mạng của Đảng. Luật Giáo dục năm 2005 quy định sự hoạt động thống nhất, toàn diện trong hệ thống giáo dục quốc dân Việt Nam, nhằm tăng cường hiệu lực quản lý nhà nước về giáo dục. Đối với các trường THCS, “Điều lệ trường THCS” là cẩm nang trong việc chỉ đạo thực hiện mục tiêu giáo dục và định hướng cho việc xây dựng đội ngũ giáo viên THCS theo phương 16 châm đào tạo kết hợp với sử dụng, bồi dưỡng giáo viên trên cơ sở đề cao việc tự bồi dưỡng và tự học của giáo viên. Chỉ thị 40/CT-TW ngày 15/6/2004 của Ban Bí thư về việc xây dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục được ban hành đã định hướng và tạo hành lang pháp lý cho việc xây dựng, bồi dưỡng giáo viên theo hướng chuẩn hoá, đồng bộ và từng bước hiện đại hoá đặt ra những yêu cầu mới vừa cấp bách, vừa lâu dài. Ngày 22 tháng 10 năm 2009 Bộ Giáo dục & Đào tạo đã ban hành thông tư số 30/2009/TT-BGDĐT về việc ban hành quy định Chuẩn nghề nghiệp giáo viên THCS, giáo viên THPT. Văn bản này quy định chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học bao gồm các yêu cầu về phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống, trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, quy trình đánh giá xếp loại giáo viên trung học, quy định này áp dụng đối với mọi loại hình giáo viên trung học tại các cơ sở giáo dục phổ thông trong hệ thống giáo dục quốc dân. Về lĩnh vực nghiên cứu, từ trước đến nay có nhiều công trình của những nhà nghiên cứu quan tâm đến vấn đề công tác quản lý giáo dục, khoa học quản lý giáo dục như: Phạm Minh Hạc (1981); Bùi Minh Hiền, Vũ Ngọc Hải, Đặng Quốc Bảo (2006); Trần Kiểm (2006, 2008, 2009). Tìm hiểu qua nhiều đề tài nghiên cứu về vấn đề liên quan đến công tác quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên có luận văn thạc sĩ Giáo dục học năm 2006 của Mai Văn Nhân với đề tài “Các biện pháp quản lý công tác bồi dưỡng giáo viên THPT tỉnh Sóc Trăng”. Đề tài đề cập đến các giải pháp như nâng cao nhận thức về công tác bồi dưỡng giáo viên, quy hoạch công tác bồi dưỡng giáo viên THPT, đa dạng hoá các hình thức bồi dưỡng giáo viên, cải tiến đổi mới chương trình, nội dung và phương pháp bồi dưỡng; Luận văn thạc sĩ của Dương Nguyên Quốc với đề tài “Thực trạng công tác quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên THPT huyện Cần Đước, tỉnh Long An”. Đề tài đề ra các biện pháp nâng cao nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về hoạt động bồi dưỡng giáo viên, xác định nhu cầu bồi dưỡng giáo viên, tăng cường công tác quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên, tập trung các nguồn lực cho hoạt động bồi dưỡng giáo viên, chưa có đề tài nào nghiên cứu cụ thể về xây dựng quy trình quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên THCS. Như vậy nghiên cứu về xây dựng quy trình quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên THCS là vấn đề cần được quan tâm nghiên cứu một cách hệ thống. 17 1.2. Một số khái niệm cơ bản có liên quan đến đề tài 1.2.1. Khái niệm Quản lý Quản lý là một dạng lao động xã hội mang tính đặc thù, gắn liền và phát triển cùng với lịch sử phát triển của loài người. Từ khi có sự phân công lao động trong xã hội đã xuất hiện một dạng lao động đặc biệt, đó là tổ chức, điều khiển các hoạt động lao động theo những yêu cầu nhất định, dạng lao động mang tính đặc thù đó còn được gọi là hoạt động quản lý. Theo tác giả Trần Kiểm “Quản lý là sự tác động liên tục có tổ chức, có định hướng của chủ thể quản lý (người quản lý, tổ chức quản lý) lên khách thể quản lý (đối tượng quản lý) về các mặt chính trị, văn hoá, xã hội, kinh tế, bằng một hệ thống các luật lệ, các chính sách, các nguyên tắc, các phương pháp và các giải pháp cụ thể nhằm tạo ra môi trường và điều kiện cho sự phát triển của đối tượng” [20, tr7] Tác giả Trần Kiểm còn cho rằng “Quản lý là những tác động có định hướng, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến đối tượng bị quản lý trong tổ chức để vận hành tổ chức, nhằm đạt mục đích nhất định” [21,tr 7] Qua hai khái niệm được diễn đạt như trên, cho thấy điểm chung của quản lý mà mà tác giả Trần Kiểm đã đề cập là: Quản lý là thực hiện những tác động hướng đích từ chủ thể đến đối tượng, yếu tố con người, trong đó người quản lý và những người bị quản lý giữ vai trò trung tâm trong hoạt động quản lý. Quản lý không chỉ thể hiện ý chí của chủ thể mà còn là sự nhận thức và thực hiện hoạt động theo quy luật khách quan, lao động quản lý là điều kiện quan trọng để làm cho xã hội loài người tồn tại, vận hành và phát triển. Từ những điểm chung nêu trên, có thể hiểu: Quản lý là sự tác động hợp quy luật của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý bằng tổ hợp những cách thức, những phương pháp nhằm khai thác và sử dụng tối đa các tiềm năng, các cơ hội của cá nhân cũng như của tổ chức để đạt được mục tiêu đề ra. 1.2.2. Quản lý Giáo dục 1.2.2.1. Khái niệm Quản lý giáo dục là sự vận dụng một cách cụ thể các nguyên lý của quản lý nói chung vào lĩnh vực giáo dục. Tuy nhiên cần làm rõ nội hàm khái niệm để từ cơ sở lý thuyết đó giúp xác định nội dung và các biện pháp quản lý trong công tác quản lý nhà trường. 18 Theo tác giả Đặng Quốc Bảo “Quản lý giáo dục thực chất là tác động một cách khoa học đến nhà trường, nhằm tổ chức tối ưu các quá trình dạy học, giáo dục thể chất, theo đường lối và nguyên lý giáo dục của Đảng, tiến tới mục tiêu dự kiến, tiến lên trạng thái chất lượng mới” [1, tr40] Tác giả Trần Kiểm đưa ra 2 quan niệm về quản lý vĩ mô và quản lý vi mô * Đối với cấp vĩ mô (Quản lý hệ thống giáo dục): “Quản lý giáo dục được hiểu là những tác động tự giác (có ý thức, có mục đích, có kế hoạch, hợp quy luật) của chủ thể quản lý đến tất cả các mắc xích của hệ thống (từ cấp cao nhất đến các cơ sở giáo dục là nhà trường) nhằm thực hiện có chất lượng và hiệu quả mục tiêu phát triển giáo dục đào tạo thế hệ trẻ mà xã hội đặt ra cho ngành giáo dục” [22, tr10] * Đối với cấp vi mô (Quản lý một nhà trường): “Quản lý giáo dục được hiểu là những tác động tự giác (có ý thức, có mục đích, có kế hoạch, có hệ thống, hợp quy luật) của chủ thể quản lý đến tập thể giáo viên, công nhân viên, tập thể học sinh, cha mẹ học sinh và các lực lượng xã hội trong và ngoài nhà trường nhằm thực hiện có chất lượng và hiệu quả mục tiêu giáo dục của nhà trường” [22, tr12] Từ đây ta có thể khái quát QLGD là sự tác động chủ đích, có căn cứ khoa học, hợp quy luật và phù hợp các điều kiện khách quan của chủ thể quản lý tới đối tượng quản lý nhằm phát huy sức mạnh các nguồn lực giáo dục, từ đó đảm bảo các hoạt động của tổ chức hệ thống giáo dục đạt được các mục tiêu giáo dục đã đề ra với chất lượng, hiệu quả cao nhất. 1.2.2.2. Các chức năng quản lý giáo dục Quản lý giáo dục cũng có đầy đủ các chức năng cơ bản của quản lý nói chung, theo sự thống nhất của đa số các tác giả thì quản lý giáo dục có 4 chức năng chủ yếu: Lập kế hoạch – Tổ chức – Chỉ đạo – Kiểm tra. Bốn chức năng này thực chất là một chuỗi công việc kế tiếp nhau theo một cấu trúc vòng tròn khép kín được gọi là chu trình quản lý, chủ thể quản lý khi triển khai hoạt động quản lý đều thực hiện chu trình này. + Lập kế hoạch: Là quá trình thiết lập các mục tiêu của hệ thống các hoạt động và điều kiện đảm bảo thực hiện được các mục tiêu đó. Kế hoạch là nền tảng của quản lý, lập kế hoạch bao gồm: Xác định chức năng, nhiệm vụ và các công việc của đơn vị, dự báo, đánh giá triển vọng đề ra mục tiêu, chương trình xác định tiến độ, xác định ngân sách, xây dựng các nguyên tắc tiêu chuẩn xây dựng các thể thức thực hiện. 19 + Tổ chức: Tổ chức là một thuật ngữ có nhiều ý nghĩa khác nhau. Với ý nghĩa là một chức năng quản lý, tổ chức là việc người quản lý phân phối và sắp xếp các nguồn lực, vật lực theo những cách nhất định để đảm bảo thực hiện tốt kế hoạch đã đề ra. Mục tiêu của chức năng tổ chức là tạo nên một môi trường nội bộ thuận lợi cho mỗi cá nhân, mỗi bộ phận phát huy được năng lực và nhiệt tình của mình để đóng góp tốt nhất vào việc hoàn thành mục tiêu chung của tổ chức. Nhằm thực hiện kế hoạch đã đề ra thì chức năng tổ chức phải được tiến hành sau khi xây dựng kế hoạch, tổ chức là quá trình hình thành nên cấu trúc các quan hệ giữa các bộ phận trong một tổ chức nhằm thực hiện thành công kế hoạch và đạt được mục tiêu tổng thể của tổ chức. Người quản lý có thể phối hợp, điều phối tốt hơn các nguồn lực nếu tổ chức có hiệu quả. Nội dung chủ yếu của tổ chức là: Xây dựng cơ cấu tổ chức, xác định nhiệm vụ, quyền hạn của từng thành viên, từng bộ phận. Sau khi xây dựng kế hoạch, cơ cấu bộ máy đã được hình thành, nhân sự đã được sắp xếp, thì phải có lãnh đạo điều khiển. Đó là quá trình tập hợp, liên kết các thành viên trong tổ chức, theo dõi các hoạt động, hướng dẫn chỉ đạo để đạt được hiệu quả cao, khuyến khích GV tích cực học tập nhằm đạt được các mục tiêu đề ra. + Chỉ đạo: Đây là chức năng thể hiện năng lực của người quản lý. Sau khi hoạch định kế hoạch và sắp xếp tổ chức, người cán bộ quản lý phải điều khiển cho hệ thống hoạt động nhằm thực hiện mục tiêu đã đề ra. Chỉ đạo là quá trình tác động đến các thành viên của tổ chức làm họ nhiệt tình, tự giác, nỗ lực phấn đấu đạt được các mục tiêu của tổ chức. Trong chỉ đạo chú ý sự kích thích động viên, thông tin hai chiều đảm bảo sự hợp tác trong thực tế. + Kiểm tra: Kiểm tra là chức năng quản lý của bất kỳ người quản lý ở cấp nào nó giữ vai trò hết sức quan trọng trong quản lý bởi lẽ đó là phương cách duy nhất để các nhà quản lý biết được các mục tiêu của tổ chức có đạt được hay không. Nhờ có kiểm tra mà chủ thể quản lý tự đánh giá được các quyết định quản lý của mình đề ra có sát với thực tế hay không để điều chỉnh, rút kinh nghiệm. Kiểm tra còn có tác dụng đôn đốc, thúc đẩy những người dưới quyền làm việc nghiêm túc, có chất lượng nhằm đạt mục tiêu đề ra. 20