Tài liệu Xây dựng bài tập rèn kĩ năng viết cho học sinh lớp 1

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Lê Phạm Kim Bình XÂY DỰNG BÀI TẬP RÈN KĨ NĂNG VIẾT CHO HỌC SINH LỚP 1 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Thành phố Hồ Chí Minh - 2019 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Lê Phạm Kim Bình XÂY DỰNG BÀI TẬP RÈN KĨ NĂNG VIẾT CHO HỌC SINH LỚP 1 Chuyên ngành : Giáo dục học (Giáo dục Tiểu học) Mã số : 8140101 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. NGUYỄN THỊ LY KHA Thành phố Hồ Chí Minh - 2019 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là nghiên cứu khoa học của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kì công trình nào khác. Tác giả Lê Phạm Kim Bình LỜI CẢM ƠN Trước hết, tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc tới PGS.TS. Nguyễn Thị Ly Kha đã tận tình hướng dẫn tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu để tôi có thể hoàn thành luận văn này. Tôi cũng xin trân trọng cảm ơn Quý Thầy Cô trong Khoa Giáo dục Tiểu học, Quý Thầy Cô giảng dạy lớp Cao học Giáo dục học (Giáo dục tiểu học), Phòng Đào tạo, Phòng Sau đại học Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh đã tạo điều kiện cho tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu. Tôi xin trân trọng cảm ơn sự giúp đỡ của Quý Thầy Cô, các em học sinh lớp Một của Quý trường Tiểu học đã tham gia hợp tác và hỗ trợ tôi khi tìm hiểu thực tiễn và thực nghiệm tại trường. Cuối cùng, tôi xin tỏ lòng biết ơn tới gia đình, những người thân, bạn bè, các anh chị học viên lớp Cao học Giáo dục học (Giáo dục tiểu học) khóa 28 đã luôn ủng hộ, động viên, giúp đỡ tôi hoàn thành nhiệm vụ học tập và nghiên cứu. Một lần nữa, tôi xin chân thành cảm ơn. Tác giả Lê Phạm Kim Bình MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan Lời cảm ơn Danh mục các chữ viết tắt Danh mục bảng biểu Danh mục hình ảnh và sơ đồ MỞ ĐẦU ................................................................................................................. 1 Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN........................................ 7 1.1. Cơ sở lý luận ..................................................................................................... 7 1.1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu .................................................................... 7 1.1.2. Một số khái niệm công cụ ........................................................................ 15 1.1.3. Đặc điểm tâm sinh lý, ngôn ngữ của học sinh lớp 1 ................................ 18 1.1.4. Cơ sở ngôn ngữ học ................................................................................. 22 1.1.5. Lý luận về phát triển kĩ năng viết cho học sinh lớp 1 .............................. 23 1.2. Cơ sở thực tiễn ................................................................................................ 34 1.2.1. Chương trình, tài liệu dạy học ................................................................ 34 1.2.2. Nhận thức của giáo viên về rèn kĩ năng viết cho học sinh lớp 1 ............. 39 1.2.3. Kĩ năng viết của học sinh lớp 1 ở các trường Tiểu học ........................... 46 Tiểu kết chương 1 ..................................................................................................... 54 Chương 2. BÀI TẬP RÈN KĨ NĂNG VIẾT CHO HỌC SINH LỚP 1 ............. 55 2.1. Nguyên tắc xây dựng bài tập .......................................................................... 55 2.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục đích, bám sát nội dung chương trình giáo dục phổ thông mới ........................................................................... 55 2.1.2. Nguyên tắc tích hợp ................................................................................. 55 2.1.3. Nguyên tắc hệ thống, liên tục, thường xuyên .......................................... 56 2.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính vừa sức ............................................................ 56 2.1.5. Nguyên tắc lấy học sinh làm trung tâm, phát triển tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh trong học tập ............................................... 57 2.3. Căn cứ và quy trình xây dựng bài tập ............................................................. 57 2.3.1. Căn cứ xây dựng bài tập .............................................................................. 57 2.3.2. Quy trình xây dựng bài tập .......................................................................... 57 2.4. Các bài tập rèn kĩ năng viết cho học sinh lớp 1.............................................. 58 2.4.1. Các loại bài tập......................................................................................... 58 2.4.2. Ngữ liệu dùng trong bài tập ..................................................................... 60 2.4.3. Các dạng bài tập ....................................................................................... 62 2.5. Độ khó, độ tin cậy của bài tập ........................................................................ 81 2.5.1. Độ khó ..................................................................................................... 81 2.5.2. Độ tin cậy ................................................................................................. 83 Tiểu kết chương 2 ..................................................................................................... 85 Chương 3. THỰC NGHIỆM BÀI TẬP RÈN KĨ NĂNG VIẾT CHO HỌC SINH LỚP 1 ......................................................................................... 86 3.1. Chọn mẫu thực nghiệm................................................................................... 86 3.1.1. Phương pháp chọn mẫu............................................................................ 86 3.1.2. Kết quả khảo sát ....................................................................................... 86 3.2. Tổ chức thực nghiệm ...................................................................................... 88 3.2.1. Nguyên tắc thực nghiệm .......................................................................... 88 3.2.2. Mục đích thực nghiệm ............................................................................. 88 3.2.3. Phương pháp thực nghiệm ....................................................................... 88 3.2.4. Quy trình thực nghiệm ............................................................................. 88 3.3. Kết quả thực nghiệm và phân tích kết quả ................................................... 114 3.3.1. Về thái độ ............................................................................................... 114 3.3.2. Về kết quả thực hiện bài tập .................................................................. 115 3.3.3. Kết quả bài kiểm tra sau thực nghiệm ................................................... 117 Tiểu kết chương 3 ................................................................................................... 124 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .............................................................................. 125 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 128 DANH MỤC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ................................................... 132 PHỤ LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Bài tập BT Cán bộ quản lý CBQL Đối chứng ĐC Giáo viên GV Học sinh HS Kĩ năng KN Kĩ năng viết KNV Sách giáo khoa SGK Thực nghiệm TN Tiểu học TH DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 1.1. Bảng hệ thống hóa mối quan hệ giữa cấu trúc lời nói với hệ thống kĩ năng tạo lập ngôn bản viết ................................................................ 22 Bảng 1.2. Ví dụ về chiến lược viết ........................................................................ 30 Bảng 1.3. Bảng hệ thống hóa nội dung câu hỏi gợi ý hướng dẫn học sinh động não ................................................................................................ 31 Bảng 1.4. Bảng hệ thống các hoạt động hướng dẫn học sinh lớp 1 viết câu ......... 32 Bảng 1.5. Yêu cầu cần đạt đối với kĩ năng viết dành cho học sinh lớp 1 (Chương trình giáo dục phổ thông cấp Tiểu học – 05/2006) ................ 35 Bảng 1.6. Yêu cầu cần đạt đối với kĩ năng viết dành cho học sinh lớp 1 (Chương trình phổ thông mới – 12/2018) ............................................. 37 Bảng 1.7. Trình độ chuyên môn, thâm niên công tác của giáo viên ..................... 40 Bảng 1.8. Đánh giá của giáo viên về mức độ cần thiết đối với từng kĩ năng viết bộ phận của học sinh lớp 1 ............................................................. 41 Bảng 1.9. Đánh giá của giáo viên về kĩ năng viết thể hiện qua bài viết “Viết về giai đình của em” của học sinh giai đoạn cuối học kì hai ................ 42 Bảng 1.10. Ý kiến của giáo viên về những khó khăn có thể gặp phải trong quá trình rèn kĩ năng viết cho học lớp 1 ...................................................... 43 Bảng 1.11. Ý kiến của giáo viên về các dạng bài tập rèn kĩ năng viết cho học sinh lớp 1 ............................................................................................... 44 Bảng 1.12. Số câu học sinh lớp 1 viết được trong bài khảo sát............................... 47 Bảng 1.13. Số lượng bài viết mắc lỗi trong quá trình khảo sát ............................... 49 Bảng 1.14. Bảng thống kê lỗi chính tả âm- vần của học sinh qua bài khảo sát ...... 50 Bảng 1.15. Nội dung, hình thức trình bày bài viết của HS...................................... 52 Bảng 2.1. Thống kê các phiếu bài tập mà đề tài xây dựng .................................... 59 Bảng 2.2. Danh mục các bài đọc mở rộng............................................................. 61 Bảng 2.3. Số lần sử dụng các dạng bài tập mà đề tài xây dựng ............................ 62 Bảng 2.4. Các hình thức thể hiện của dạng “điền khuyết” và số lần sử dụng ....... 63 Bảng 2.5. Các hình thức thể hiện của dạng “viết” và số lần sử dụng.................... 68 Bảng 2.6. Các hình thức thể hiện của dạng “sắp xếp” và số lần sử dụng ............. 73 Bảng 2.7. Các hình thức thể hiện của dạng “nối ghép” và số lần sử dụng ............ 77 Bảng 2.8. Độ khó của các phiếu bài tập đề tài xây dựng ...................................... 82 Bảng 2.9. Độ tin cậy của các phiếu bài tập đề tài xây dựng .................................. 84 Bảng 3.1. Số câu học sinh hai nhóm viết được trước thực nghiệm ....................... 86 Bảng 3.2. Số lỗi học sinh hai nhóm mắc phải trong bài viết trước thực nghiệm ........................................................................................... 87 Bảng 3.3. Bảng thống kê số học sinh mắc lỗi chính tả âm vần ở giai đoạn 3 ..... 114 Bảng 3.4. Điểm trung bình kết quả thực hiện các dạng bài tập thực nhiệm........ 115 Bảng 3.5. Số câu học sinh hai nhóm viết được trước và sau thực nghiệm.......... 117 Bảng 3.6. Số lỗi học sinh hai lớp mắc phải trong bài kiểm tra trước và sau thực nghiệm ......................................................................................... 118 Bảng 3.7. Thống kê kết quả kiểm tra bài viết “Hai tiếng kì lạ” của hai lớp........ 120 Bảng 3.8. Số câu học hai lớp viết được trong câu 4 của bài kiểm tra “Hai tiếng kì lạ” .................................................................................. 123 DANH MỤC CÁC HÌNH ẢNH Hình 2.1. Dạng bài tập “điền khuyết” trong câu 2 của phiếu bài tập “Bố của My” ....................................................................................................... 64 Hình 2.2. Dạng bài tập “điền khuyết” trong câu 1 của phiếu bài tập “Bông hoa cúc trắng” ....................................................................................... 64 Hình 2.3. Dạng bài tập “điền khuyết” trong câu 1 của phiếu bài tập “Ngưỡng cửa” ....................................................................................... 65 Hình 2.4. Dạng bài tập “điền khuyết” trong câu 3 và câu 4 của phiếu bài tập “Trái chín” ............................................................................................. 65 Hình 2.5. Dạng bài tập “điền khuyết”trong câu 3 và câu 4 của phiếu bài tập “Ngưỡng cửa” ....................................................................................... 66 Hình 2.6. Dạng bài tập “điền khuyết”trong câu 3 của phiếu bài tập “Người bạn tốt” .................................................................................................. 66 Hình 2.7. Dạng bài tập “điền khuyết” trong phiếu bài tập “Cái nhãn vở”............ 66 Hình 2.8. Dạng bài tập “điền khuyết” trong phiếu bài tập “Mẹ của em” ............. 67 Hình 2.9. Dạng bài tập “điền khuyết” trong phiếu bài tập “Hoa ngọc lan” .......... 67 Hình 2.10. Dạng bài tập “viết” trong phiếu bài tập “Rùa và Thỏ” ......................... 69 Hình 2.11. Dạng bài tập “viết” trong phiếu bài tập “Trí khôn” .............................. 69 Hình 2.12. Dạng bài tập “viết” trong phiếu bài tập “Cây phượng” ........................ 70 Hình 2.13. Dạng bài tập “viết” trong phiếu bài tập “Chú ở Trường Sa” ................ 70 Hình 2.14. Dạng bài tập “viết” trong phiếu bài tập “Thông tin loài vật” ............... 70 Hình 2.15. Dạng bài tập “viết” trong phiếu bài tập “Cô chủ không biết quý tình bạn” và phiếu bài tập “Thông tin loài vật” .................................... 71 Hình 2.16. Dạng bài tập “viết” trong câu 1 của phiếu bài tập “Những điều hay ở lớp” và câu 1 trong phiếu bài tập “Bà của em”.................................. 72 Hình 2.17. Dạng bài tập “viết” trong câu 4 của phiếu bài tập “Cây phượng” và câu 3 trong phiếu bài tập “Bà của em” ............................................. 72 Hình 2.18. Dạng bài tập “viết” trong câu 3 của phiếu bài tập “Người mẹ thứ hai” và câu 4 trong phiếu bài tập “Thông tin loài vật” ......................... 72 Hình 2.19. Dạng bài tập “sắp xếp” trong câu 4 của phiếu bài tập “Cua ẩn sĩ” ....... 74 Hình 2.20. Dạng bài tập “sắp xếp” trong câu 2 của phiếu bài tập “Sói và Sóc”..... 74 Hình 2.21. Dạng bài tập “sắp xếp” trong phiếu bài tập “Tình bạn” và phiếu bài tập “Dê con nghe lời mẹ” ................................................................ 74 Hình 2.22. Dạng bài tập “sắp xếp” trong phiếu bài tập “Chú ở Trường Sa” và phiếu bài tập “Tình bạn” ....................................................................... 75 Hình 2.23. Dạng bài tập “sắp xếp” trong phiếu bài tập “Cô bé trùm khăn đỏ” ...... 76 Hình 2.24. Dạng bài tập “sắp xếp” trong phiếu bài tập “Bông hoa cúc trắng”....... 76 Hình 2.25. Dạng bài tập “sắp xếp” trong phiếu bài tập “Người mẹ thứ hai” và phiếu bài tập “Bà của em”..................................................................... 77 Hình 2.26. Dạng bài tập “nối/ ghép” trong phiếu bài tập “Cái nhãn vở” ............... 78 Hình 2.27. Dạng bài tập “nối/ ghép” trong phiếu bài tập “Ngôi nhà thứ hai” ........ 78 Hình 2.28. Dạng bài tập “nối/ ghép” trong phiếu bài tập “Hoa ngọc lan”.............. 78 Hình 2.29. Dạng bài tập “nối/ ghép” trong phiếu bài tập “Trái chín” .................... 79 Hình 2.30. Dạng bài tập “nối/ ghép” trong phiếu bài tập “Đêm hội đồng xanh” ... 79 Hình 2.31. Dạng bài tập “nối/ ghép” trong phiếu bài tập “Tình bạn”..................... 80 Hình 2.32. Hoạt động vẽ trong câu 1 của phiếu bài tập “Bố của My” và “Người bạn tốt của em” ........................................................................ 80 Hình 3.1. Bài làm của học sinh đối với câu hỏi dạng nối/ ghép ở giai đoạn 1 ..... 90 Hình 3.2. Bài làm của học sinh đối với câu hỏi dạng nối/ ghép trong phiếu bài tập “Hoa ngọc lan” .......................................................................... 90 Hình 3.3. Bài làm của học sinh đối với câu hỏi dạng viết trong phiếu bài tập “Cái nhãn vở” ........................................................................................ 91 Hình 3.4. Bài làm của học sinh đối với câu hỏi dạng viết trong phiếu bài tập “Hoa ngọc lan” và bài “Trí khôn” ......................................................... 91 Hình 3.5. Bài làm của học sinh đối với câu hỏi dạng điền khuyết trong phiếu bài tập “Trí khôn”........................................................................ 92 Hình 3.6. Bài làm của học sinh đối với câu hỏi dạng điền khuyết trong phiếu bài tập “Hoa ngọc lan” ................................................................ 93 Hình 3.7. Bài làm của học sinh đối với câu hỏi dạng điền khuyết trong phiếu bài tập “Mẹ của em” .................................................................... 94 Hình 3.8. Bài làm của học sinh đối với câu hỏi dạng nối ghép trong phiếu bài tập “Cua ẩn sĩ” và “Tình bạn” ......................................................... 95 Hình 3.9. Bài làm của học sinh đối với câu hỏi dạng điền khuyết trong phiếu bài tập “Bố của My” .................................................................... 97 Hình 3.10. Bài làm của học sinh đối với câu hỏi dạng điền khuyết trong phiếu bài tập “Bông hoa cúc trắng” ...................................................... 98 Hình 3.11. Bài làm của học sinh đối với câu hỏi dạng điền khuyết phiếu bài tập “Cua ẩn sĩ” ...................................................................................... 98 Hình 3.12. Bài làm của học sinh đối với câu hỏi dạng điền khuyết trong câu 1 phiếu bài tập “Niềm vui bất ngờ” ......................................................... 99 Hình 3.13. Bài làm của học sinh đối với câu hỏi dạng điền khuyết trong câu 3 phiếu bài tập “Niềm vui bất ngờ” ......................................................... 99 Hình 3.14. Bài làm của học sinh đối với câu hỏi dạng điền khuyết trong phiếu bài tập “Ngưỡng cửa”.................................................................. 99 Hình 3.15. Bài làm của học sinh đối với câu hỏi dạng điền khuyết phiếu bài tập “Viết về bản thân của em” ............................................................ 100 Hình 3.16. Bài làm của học sinh đối với câu hỏi dạng sắp xếp trong phiếu bài tập “Bông hoa cúc trắng” .................................................................... 102 Hình 3.17. Bài làm của học sinh đối với câu hỏi dạng sắp xếp trong phiếu bài tập “Sói và Sóc” .................................................................................. 102 Hình 3.18. Bài làm của học sinh đối với câu hỏi dạng sắp xếp trong phiếu bài tập “Cua ẩn sĩ” .................................................................................... 103 Hình 3.19. Bài làm của học sinh đối với câu hỏi dạng sắp xếp trong phiếu bài tập “Tình bạn” ..................................................................................... 103 Hình 3.20. Bài làm của học sinh đối với câu hỏi dạng sắp xếp trong phiếu bài tập “Chú ở Trường Sa” ....................................................................... 105 Hình 3.21. Bài làm của học sinh đối với câu hỏi dạng sắp xếp trong phiếu bài tập “Bà của em” .................................................................................. 106 Hình 3.22. Bài làm của học sinh đối với câu hỏi dạng viết trong phiếu bài tập “Thông tin loài vật”............................................................................. 108 Hình 3.23. Bài làm của học sinh đối với câu hỏi dạng viết trong phiếu bài tập “Những điều hay ở lớp” ...................................................................... 108 Hình 3.24. Bài làm của học sinh đối với câu hỏi dạng viết trong phiếu bài tập “Cây phượng” ..................................................................................... 109 Hình 3.25. Bài làm của học sinh đối với câu hỏi dạng viết trong phiếu bài tập “Mẹ và em” ......................................................................................... 110 Hình 3.26. Bài làm của học sinh đối với câu hỏi dạng viết trong phiếu bài tập “Bà của em” ........................................................................................ 111 Hình 3.27. Bài làm của học sinh đối với câu hỏi dạng viết trong phiếu bài tập “Chú ở Trường Sa” ............................................................................. 112 Hình 3.28. Bài làm của học sinh đối với câu hỏi dạng viết trong phiếu bài tập “Thông tin loài vật”............................................................................. 112 Hình 3.29. Bài làm của học sinh đối với câu hỏi dạng viết trong phiếu bài tập “Mẹ và em” ......................................................................................... 113 1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Nhiều nghiên cứu của các chuyên gia giáo dục trên thế giới đã chỉ ra rằng: Rèn kĩ năng viết sớm cho học sinh không chỉ có ảnh hưởng tích cực đến kết quả học tập trên ghế nhà trường mà còn tác động mạnh mẽ đến công việc sau này của mỗi người. kĩ năng viết tốt sẽ giúp học sinh tự tin, mạnh dạn trình bày ý tưởng của bản thân, nâng cao năng lực học tập, năng lực tư duy. Từ nhiều năm trước, chương trình giáo dục ở các quốc gia như Mỹ, Anh, Pháp, v.v. đã xem rèn kĩ năng viết là nhiệm vụ trọng tâm. Song song với rèn kĩ thuật viết chữ, kĩ năng viết chính tả; học sinh ở các nước này đã được rèn kĩ năng viết câu, đoạn ngay từ lớp 1, thậm chí một số nghiên cứu ở Mỹ đã bắt đầu hướng dẫn học sinh viết ngay từ mẫu giáo. Viết là công cụ giúp học sinh giao tiếp bằng văn bản, đem lại hiệu quả tích cực, lâu dài đối với hoạt động học tập. kĩ năng viết bao gồm nhiều mặt như: kĩ thuật viết chữ, kĩ năng viết chính tả, kĩ năng dùng từ, kĩ năng đặt câu, kĩ năng tạo lập ngôn bản. Trong đó, kĩ thuật viết chữ, kĩ năng viết chính tả là kĩ năng bộ phận, công cụ chi phối trong quá trình tạo lập ngôn bản; kĩ năng dùng từ, đặt câu, kĩ năng tạo lập ngôn bản là đích đến cuối cùng của người viết nhằm tạo ra sản phẩm giao tiếp. Phát triển kĩ năng viết được xem là tất yếu trong nhà trường ở mọi cấp học nói chung và cấp Tiểu học nói riêng. Thực hiện Nghị quyết về đổi mới “căn bản” và “toàn diện”, chương trình giáo dục phổ thông sau 2018 có những thay đổi, chuyển biến mạnh mẽ, quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển phẩm chất và chú trọng phát triển năng lực toàn diện. Trong chương trình giáo dục được ban hành vào tháng 12 năm 2018, nội dung rèn kĩ năng viết câu, đoạn được đưa vào giảng dạy từ lớp 1, đây là bước chuyển quan trọng, mở ra cơ hội để kĩ năng viết được rèn luyện xuyên suốt tạo mối liên kết chặt chẽ giữa các khối lớp ở bậc Tiểu học. Trong bốn kĩ năng nghe, nói, đọc, viết thì kĩ năng viết được xem là kĩ năng khó và được dành nhiều thời gian để rèn luyện. Tuy nhiên, vấn đề rèn kĩ năng viết ở các trường Tiểu học hiện nay vẫn còn gặp nhiều bất cập, hệ thống bài tập Tiếng Việt còn đang ở giai đoạn cung cấp, củng cố tri thức lý thuyết ngôn ngữ học (Lê A, 2 Chu Thị Thủy An). Cụ thể, ở lớp 1, học sinh chỉ được rèn kĩ thuật viết chữ, bài tập luyện viết chỉ ở mức độ sao chép, tái hiện, học sinh lớp 1 chỉ được rèn kĩ năng nói nhưng chưa được hướng dẫn sử dụng chữ viết để trình bày ý tưởng, bày tỏ tình cảm, nguyện vọng của bản thân. Trong khi đó, bắt đầu lớp 2 các em đã phải viết câu, đoạn văn ngắn ở phân môn Tập làm văn. Vì vậy dẫn đến khoảng trống, thiếu kết nối giữa luyện viết ở lớp 1 và phân môn Tập làm văn ở lớp 2. Chính vì lý do trên, học sinh cảm thấy bỡ ngỡ, không xác định được mục đích viết, ý nghĩa của viết, không khơi dậy hứng thú đối với môn học. Xuất phát từ những vấn đề thực tiễn trên; với mong muốn góp phần hỗ trợ rèn kĩ năng viết chính tả, kĩ năng viết câu, đoạn ngắn cho học sinh lớp 1; chúng tôi quyết định chọn đề tài “Xây dựng bài tập rèn kĩ năng viết cho học sinh lớp 1”. 2. Mục tiêu, mục đích nghiên cứu 2.1. Mục tiêu Xây dựng được bài tập rèn kĩ năng viết cho học sinh lớp 1. 2.2. Mục đích Nhằm giúp cho học sinh lớp 1 rèn kĩ năng viết câu, đoạn văn ngắn góp phần đồng hành cùng môn Tiếng Việt trong việc rèn luyện các kĩ năng ngôn ngữ của học sinh. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục đích đề ra, người viết sẽ tiến hành thực hiện những nhiệm vụ sau: (1) Nghiên cứu tài liệu trong và ngoài nước để làm rõ các khái niệm công cụ và các vấn đề có liên quan làm cơ sở lý luận của đề tài; (2) Đánh giá kĩ năng viết của học sinh lớp 1 bao gồm khả năng diễn đạt, vốn từ, kĩ năng viết chính tả; (3) Xây dựng bài tập rèn kĩ năng viết cho học sinh lớp 1; (4) Thực nghiệm một số bài tập đề tài xây dựng; phân tích kết quả, kết luận và đưa ra đề xuất. 3 4. Đối tượng, khách thể nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Bài tập Tiếng Việt rèn luyện kĩ năng viết cho học sinh lớp 1. 4.2. Khách thể nghiên cứu Quá trình rèn kĩ năng viết cho học sinh lớp 1. 5. Phạm vi nghiên cứu 5.1. Địa bàn khảo sát Các học sinh lớp 1 thuộc 3 trường Tiểu học tại Thành phố Hồ Chí Minh và Bình Dương. 5.2. Phạm vi tiến hành thực nghiệm Một lớp với qui mô 30 học sinh lớp 1 tại trường Tiểu học V.P, Bình Dương có sự phát triển bình thường về ngôn ngữ, về tâm sinh lí. 5.3. Giới hạn nghiên cứu Đề tài của chúng tôi chỉ nghiên cứu về vấn đề kĩ năng viết, cụ thể là khả năng diễn đạt, vốn từ, lỗi chính tả của học sinh lớp 1 và việc rèn kĩ năng viết cho học sinh có có sự phát triển bình thường về ngôn ngữ, về tâm sinh lí nhằm tìm ra những ưu, nhược điểm liên quan đến việc phát triển kĩ năng viết của các em. Qua đó, chúng tôi tiến hành xây dựng hệ thống bài tập phù hợp nhằm giúp học sinh hình thành và phát triển kĩ năng tạo lập ngôn bản viết. Vì điều kiện nghiên cứu hạn chế, nên chúng tôi chỉ tập trung xây dựng bài tập rèn kĩ năng viết cho học sinh lớp 1 ở giai đoạn học kì 2 (Luyện tập tổng hợp). 6. Giả thuyết nghiên cứu Nếu đề tài dựa trên một cơ sở lý luận khoa học chắc chắn, việc khảo sát thực trạng tiến hành chu đáo và xây dựng được bài tập rèn kĩ năng viết khoa học, hấp dẫn, phù hợp với đối tượng thì sẽ góp phần quan trọng vào việc phát triển kĩ năng viết cho học sinh, đặt nền móng ban đầu giúp các em học tốt phân môn Tập làm văn ở các lớp học sau. 7. Phương pháp nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu lý luận Mục đích: xây dựng cơ sở lý luận cho đề tài nghiên cứu. 4 Đối tượng: Các tài liệu liên quan đến vấn đề nghiên cứu. Cách thức thực hiện: Thu thập, phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa các tài liệu trong và ngoài nước về vấn đề liên quan đến đề tài: kĩ năng viết, đặc điểm tâm sinh lý, ngôn ngữ của học sinh lớp 1, đặc điểm chữ viết tiếng Việt hiện đại, chương trình, tài liệu dạy học liên quan đến vấn đề rèn kĩ năng viết bao gồm chương trình giáo dục phổ thông cấp Tiểu học (05/2006) và chương trình phổ thông mới (12/2018). Phương pháp quan sát Mục đích: tìm hiểu thực tế quá trình dạy - học Chính tả; tình hình rèn kĩ năng viết cho học sinh lớp 1 tại một số trường Tiểu học; thái độ, sự yêu thích khi làm bài của nhóm thực nghiệm trong quá trình thực nghiệm. Đối tượng quan sát: giáo viên, học sinh lớp 1. Cách thức thực hiện: tham gia dự giờ (quan sát các hoạt động dạy học của giáo viên trong các giờ Chính tả, giờ Tập viết, Luyện nói), quan sát cách soạn giáo án, quan sát học sinh (khi học và khi làm bài tập Chính tả, Tập viết). Phương pháp điều tra Mục đích: khảo sát về kĩ năng diễn đạt, vốn từ, kĩ năng ngữ pháp, lỗi chính tả của học sinh lớp 1 trước khi thực nghiệm bài tập, nguyên nhân dẫn đến lỗi chính tả của học sinh, thu thập cứ liệu để xây dựng bài tập rèn kĩ năng viết câu, đoạn văn ngắn cho học sinh lớp 1; xin ý kiến về cách thức xây dựng bài tập; xin ý kiến nhằm làm sáng tỏ hệ thống lý luận và thực tiễn về vấn đề nghiên cứu. Đối tượng điều tra: cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh lớp 1. Cách thức thực hiện: khảo sát, phỏng vấn, thăm dò ý kiến bằng bảng hỏi; trao đổi, thảo luận với giáo viên, cán bộ quản lý trong quá trình thực nghiệm đề tài. Phương pháp thống kê toán học Mục đích: Tìm ra kết quả của quá trình khảo sát thực trạng, kiểm trả kết quả thực nghiệm, xác định tính khả thi của bài tập mà đề tài xây dựng. Cách thực hiện: Sử dụng các công thức toán học, thống kê, phần mềm Excel, v.v. để xử lí, phân tích thông tin thu được từ bảng hỏi, phiếu điều tra, 5 phiếu khảo sát lỗi chính tả, kĩ năng tạo lập ngôn bản viết của học sinh lớp 1, phiếu bài tập của nhóm thực nghiệm. Phương pháp thực nghiệm sư phạm Mục đích: thực nghiệm bài tập rèn kĩ năng viết cho học sinh lớp 1 tại trường V.P, Thuận An, Bình Dương. Nội dung: thực nghiệm các bài tập rèn kĩ năng viết cho học sinh lớp 1 mà người nghiên cứu xây dựng. Để thực hiện phương pháp này, chúng tôi tiến hành chọn mẫu 60 học sinh tại trường V.P, Thuận An, Bình Dương. Việc chọn mẫu nghiên cứu dựa trên các tiêu chí: trường được chọn làm thực nghiệm chấp nhận và tạo điều kiện cho người nghiên cứu thực hiện khảo sát và thực nghiệm; học sinh được chọn để khảo sát có sự phát triển bình thường về trí tuệ, có trình độ tương đương nhau để làm lớp TN (30 học sinh) và lớp đối chứng (30 học sinh). Việc lựa chọn lớp thực nghiệm và lớp đối chứng khác nhau sẽ tạo nên sự công bằng giữa các đối tượng học sinh. Thời gian thực nghiệm kéo dài 3 tháng (từ tháng 02/2019 đến tháng 05/2019) tại trường Tiểu học V.P, Thuận An, Bình Dương. 8. Đóng góp của đề tài Đề tài xác định và hệ thống hoá cơ sở lý luận vấn đề rèn kĩ năng viết cho học sinh lớp 1; đồng thời khảo sát thực trạng kĩ năng tạo lập ngôn bản viết và quá trình rèn kĩ năng viết của học sinh lớp 1 trong các trường Tiểu học hiện nay. Từ đó, chúng tôi xây dựng bài tập rèn kĩ năng viết mà cụ thể là kĩ năng tạo lập ngôn bản viết cho học sinh lớp 1, đón đầu định hướng dạy học phát triển năng lực của chương trình giáo dục phổ thông sau 2018. 9. Cấu trúc của luận văn Phần Mở đầu gồm: Lí do chọn đề tài, mục tiêu, mục đích nghiên cứu, nhiệm vụ, khách thể, đối tượng, giới hạn, phạm vi, giả thuyết và phương pháp nghiên cứu, dự đoán đóng góp của đề tài, cấu trúc của luận văn. Phần Nội dung gồm 3 chương: Chương1: Cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn Chương 2: Bài tập rèn kĩ năng viết cho học sinh lớp 1 6 Chương 3: Thực nghiệm bài tập rèn kĩ năng viết cho học sinh lớp 1 Phần Phụ lục gồm: bảng hỏi giáo viên, phiếu kiểm tra kĩ năng viết của học sinh trước và sau khi thực nghiệm, phiếu bài tập rèn kĩ năng viết cho học sinh, nội dung bài đọc mở rộng, nhật ký thực nghiệm, hình ảnh thực nghiệm, giấy xác nhận thực nghiệm. 7 Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN Trong chương 1, chúng tôi tìm hiểu cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn của vấn đề nghiên cứu. Cụ thể: Tổng quan về vấn đề nghiên cứu; Cơ sở lí luận bao gồm: Cơ sở tâm sinh lí và ngôn ngữ của học sinh lớp 1; Cơ sở ngôn ngữ học; Lý luận về phát triển kĩ năng viết cho học sinh lớp 1; Cơ sở thực tiễn bao gồm các nội dung sau: Chương trình dạy học Tiếng Việt cho học sinh lớp 1 theo Chương trình giáo dục phổ thông cấp Tiểu học (05/2006) và Chương trình giáo dục phổ thông mới (12/2018) - nhìn từ bình diện rèn kĩ năng viết; Thực trạng rèn kĩ năng viết cho học sinh lớp 1 tại một số trường Tiểu học. 1.1. Cơ sở lý luận 1.1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu a. Các nghiên cứu ở nước ngoài về rèn kĩ năng viết KNV là một trong bốn KN đóng vai trò quan trọng đối với cuộc sống mỗi người, chính vì vậy, từ nhiều năm trước, các nhà giáo dục trên thế giới đã bắt đầu nghiên cứu về thực trạng KNV của HS, những yếu tố quyết định sự thành công của người viết, ảnh hưởng của KNV đối với đời sống mỗi người, làm thế nào để phát triển KNV, v.v.. Các nghiên cứu này đều đặc biệt nhấn mạnh sự cần thiết của việc rèn luyện KNV cho HS ngay từ lớp đầu tiên của bậc TH. Tiêu biểu phải kể đến các nghiên cứu của Steven Graham, Karen Harris, Presley, Connie Jule, v.v.. Nhóm tác giả: Michael Pressley; Ruth Wharton-McDonald; Richard Allington; Cathy Collins Block; Lesley Morrow đã bàn về bản chất của vấn đề hướng dẫn dạy đọc viết hiệu quả ở lớp 1 qua “The Nature of Effective First- Grade Literacy Instruction” (1998). “Dạy học lớp 1 thì phức tạp hơn cả khoa học hàng không” (Michael Pressley et al. 1998), đây là nhận định được đề cập trong tài liệu sau khi nhóm tác giả tiến hành quan sát, điều tra thực tế dạy học ở hai mươi tám lớp 1 tại năm bang của nước Mỹ. Từ kết quả thu thập nhóm tác giả đã trình bày các khuyến nghị nhằm giúp cho việc giảng dạy KNV ở lớp 1 đạt được hiệu quả. Nhóm tác giả đặc biệt quan tâm đến quá trình hướng dẫn HS nhận biết cấu trúc câu, tạo động cơ, khơi dậy sự yêu thích của HS đối với bài viết của mình. Động cơ viết và môi trường viết là hai yếu tố được thường xuyên đề cập, nhấn mạnh trong nhiều