Tài liệu Việc quản lý sử dụng quỹ bhxh (thu chi quỹ bhxh)

Lêi nãi ®Çu B¶o hiÓm x· héi (BHXH) lµ mét chÝnh s¸ch lín cña §¶ng vµ Nhµ níc ®èi víi ngêi lao ®éng nh»m tõng bíc më réng vµ n©ng cao ®¶m b¶o vËt chÊt, gãp phÇn æn ®Þnh ®êi sèng cho ngêi lao ®éng khi gÆp rñi ro nh bÞ èm ®au, tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp, thai sÈy, hÕt tuæi lao ®éng, qua ®êi. Cïng víi sù ®æi míi cña nÒn kinh tÕ ®Êt níc trong thêi gian võa qua , chÝnh s¸ch BHXH còng ®îc ®iÒu chØnh, thay ®æi ®Ó phèi hîp víi sù chuyÓn ®æi cña nÒn kinh tÕ ®Êt níc, víi nguyÖn väng cña ngêi lao ®éng. Quü BHXH lµ mét bé phËn cèt lâi kh«ng thÓ thiÕu ®îc vµ cã thÓ nãi nã lµ vai trß quan träng nhÊt trong ho¹t ®éng BHXH. ViÖc qu¶n lý sö dông quü BHXH (thu - chi quü BHXH) nã ¶nh hëng trùc tiÕp tíi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña quü BHXH, ¶nh hëng tíi sù æn ®Þnh cña chÝnh s¸ch BHXH. VËy vÊn ®Ò lµm thÕ nµo ®Ó cã thÓ n©ng cao ®îc hiÖu qu¶ trong viÖc thu -chi quü BHXH ®©y lµ c©u hái ®îc ®Æt ra ®èi víi mçi nhµ kinh tÕ, nh÷ng ngêi quan t©m nghiªn cøu ho¹t ®éng BHXH. Lµ sinh viªn Khoa B¶o hiÓm trêng §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n, ®Ó ®ãng gãp mét phÇn søc lùc cña m×nh cho viÖc ph¸t triÓn c¸c chÝnh s¸ch BHXH vµ sù æn ®Þnh Quü BHXH mµ cô thÓ lµ viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c thu - chi quü BHXH. Qua bµi viÕt nµy em xin nªu lªn vµ ®ãng gãp mét sè ý kiÕn, mét sè suy nghÜ cña m×nh trong viÖc qu¶n lý thu chi quü BHXH. Do cßn h¹n chÕ vÒ tr×nh ®é kiÕn thøc còng nh c¸c tµi liÖu tham kh¶o nªn ch¾c ch¾n cßn cã nhiÒu thiÕu sãt, h¹n chÕ. Em rÊt mong c¸c thÇy c«®ãng gãp ý kiÕn chØ b¶o nh÷ng thiÕu sãt trong bµi viÕt nµy ®Ó c¸c lÇn viÕt sau co ®iÒu kiÖn n©ng cao chÊt lîng cña bµi viÕt. Cuèi cïng em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c« gi¸o T« ThÞ Thiªn H¬ng ®· tËn t×nh gióp ®ì em trong viÖc hoµn thµnh bµi viÕt nµy ®ång thêi em xin c¶m ¬n c¸c thÇy c« gi¸o kh¸c trong c¸c kiÕn thøc cho em trong khi gi¶ng d¹y ®Ó cã thÓ hoµn thµnh bµi viÕt nµy. Mét lÇn n÷a em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c thÇy c«. PhÇn I. Lý luËn chung vÒ BHXH vµ Quü BHXH I. Lý luËn chung vÒ BHXH. B¶o hiÓm x· héi (BHXH)lµ mét trong nh÷ng lo¹i h×nh b¶o hiÓm ra ®êi kh¸ sím vµ ngµy nay ®· ®îc phæ biÕn ë tÊt c¶ c¸c níc trªn thÕ giíi, nã lµ mét trong ba bé phËn cña chÝnh s¸ch b¶o ®¶m x· héi ë mçi quèc gia. B¶o hiÓm x· héi ra ®êi vµ ph¸t triÓn nh»m ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng cao cña ngêi lao ®éng trong x· héi. ChÝnh v× vËy B¶o hiÓm x· héi cã nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸c biÖt vÒ ®èi tîng, chøc n¨ng, tÝnh chÊt so víi c¸c lo¹i h×nh b¶o hiÓm kh¸c do tÝnh chÊt cña nã quyÕt ®Þnh. 1. B¶n chÊt cña B¶o hiÓm x· héi Con ngêi sèng lao ®éng, lµm viÖc nh»m tho¶ m·n c¸c nhu cÇu cña m×nh, tõ c¸c nhu cÇu c¬ b¶n, thiÕt yÕu nh ¨n, mÆc, ë, ®i l¹i... §Õn c¸c nhu cÇu cao h¬n nh vui ch¬i gi¶i trÝ, cã ®Þa vÞ trong x· héi, ®îc t«n träng b¶o vÖ... Khi cuéc sèng cµng ph¸t triÓn th× nhu cÇu cña con ngêi còng ngµy cµng cao h¬n. §Ó tho¶ m·n ®îc nhu cÇu cña m×nh con ngêi ph¶i lao ®éng, ph¶i bá søc lao ®éng nh»m nhËn thøc ®îc nh÷ng g× t¬ng øng víi søc lao ®éng b¶o ra. VËy kh¶ n¨ng lao ®éng quyÕt ®Þnh ®Õn nhu cÇu sèng vµ ph¸t triÓn cña con ngêi. Tuy nhiªn trong cuéc sèng kh«ng ph¶i lóc nµo con ngêi còng gÆp thuËn lîi cã ®îc mét cuéc sèng æn ®Þnh. Tr¸i l¹i cã rÊt nhiÒu khã kh¨n, bÊt lîi Ýt nhiÒu ngÉu nhiªn ph¸t sinh lµm cho ngêi ta bÞ gi¶m hoÆc mÊt thu nhËp hoÆc c¸c ®iÒu kiÖn sinh sèng kh¸c. Ch¼ng h¹n bÊt ngê bÞ èm ®au hay bÞ tai n¹n lao ®éng, mÊt viÖc lµm, khi tuæi giµ kh¶ n¨ng lao ®éng vµ kh¶ n¨ng tù phôc vô bÞ suy gi¶m... Khi r¬i vµo trêng hîp nµy, c¸c nhu cÇu thiÕt yÕu t rong cuéc sèng kh«ng bÞ gi¶m ®i mµ cßn t¨ng lªn thËm chÝ xuÊt hiÖn mét sè nhu cÇu míi nh: èm ®au th× cÇn ®îc kh¸m ch÷a bÖnh, tai n¹n th× cÇn ®îc ngêi ch¨m sãc nu«i dìng, vÒ hu th× cÇn ®îc ®i th¨m b¹n bÌ... Bëi vËy ®Ó ®¶m b¶o æn ®Þnh cuéc sèng cña mçi c¸ nh©n còng nh toµn x· héi con ngêi ®· cã nhiÒu c¸ch kh¸c nhau nh t¬ng trî, gióp ®ì lÉn nhau, vay mîn ®i xin, kªu gäi sù gióp ®ì cña nhµ níc. Tuy vËy c¸c h×nh thøc nµy ®Òu mang tÝnh bÞ ®éng vµ kh«ng ch¾c ch¾n. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng lu«n tån t¹i hai lùc lîng ®ã lµ nh÷ng ngêi lao ®éng vµ giíi chñ (nh÷ng ngêi thuª lao ®éng). Nh÷ng ngêi lao ®éng b¸n søc lao ®éng vµ nhËn ®îc tiÒn c«ng tõ giíi chñ. Ban ®Çu nh÷ng ngêi lao ®éng chØ nhËn ®îc tiÒn c«ng vµ tù ®èi phã víi nh÷ng rñi cuéc sèng còng nh trong lao ®éng cña hä. VÒ sau do sù ®oµn kÕt ®Êu tranh cña nh÷ng ngêi lao ®éng mµ giíi chñ buéc ph¶i chÞu mét phÇn tr¸ch nhiÖm vÒ nh÷ng rñi ro trong lao ®éng vµ cuéc sèng cña ngêi lao ®éng. M©u thuÉn gi÷a chñ vµ thî ph¸t sinh do kho¶n tiÒn chi tr¶ cho viÖc nµy ngµy cµng lín vµ do sù kh«ng chi tr¶ cña giíi chñ, ®iÒu nµy ®· ¶nh hëng tíi sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña x· héi. V× vËy nhµ níc ®· ph¶i ®øng ra can thiÖp gi¶i quyÕt ®iÒu hoµ m©u thuÉn nµy. Nhµ níc b¾t buéc c¶ giíi chñ vµ thî ph¶i nép mét kho¶n tiÒn nhÊt ®Þnh ®Ó chi tr¶ cho c¸c rñi ro trong cuéc sèng cña ngêi lao ®éng. V× vËy mét nguån quü ®· ®îc thµnh lËp tõ giíi chñ vµ thî ®Ó chi tr¶ cho viÖc nµy. Theo thêi gian cïng víi sù tiÕn bé cña x· héi lùc lîng lao ®éng ngµy cµng ®«ng, s¶n xuÊt cµng ph¸t triÓn th× nguån quü ngµy cµng lín m¹nh ®¶m b¶o æn ®Þnh cuéc sèng cho ngêi lao ®éng vµ gia ®×nh hä, ngêi lao ®éng tõ ®ã yªn t©m h¨ng h¸i s¶n xuÊt ra nhiÒu cña c¶i cho x· héi vµ giíi chñ còng cã lîi tõ viÖc nµy. MÆt kh¸c cïng víi sù ph¸t triÓn cña x· héi, cïng víi sù lín m¹nh cña ng©n quü, ph¹m vi b¶o ®¶m cho ngêi lao ®éng ngµy cµng réng h¬n vµ chÊt lîng cña viÖc b¶o ®¶m cho ngêi lao ®éng còng ngµy cµng ®îc tèt h¬n. Nh vËy B¶o hiÓm x· héi lµ sù ®¶m b¶o thay thÕ hoÆc bï ®¾p mét phÇn thu nhËp cho ngêi lao ®éng khi hä gÆp ph¶i nh÷ng biÕn cè lµm gi¶m hoÆc mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng, mÊt viÖc lµm trªn c¬ së h×nh thµnh vµ sö dông mét quü tiÒn tÖ tËp trung nh»m b¶o ®¶m ®êi sèng cho ngêi lao ®éng vµ gia ®×nh hä gãp phÇn b¶o ®¶m an toµn x· héi. Tõ ®©y ta cã thÓ nªu ra b¶n chÊt cña B¶o hiÓm x· héi ®ã lµ: - B¶o hiÓm x· héi lµ nhu cÇu kh¸ch quan, ®a d¹ng, phøc t¹p cña x· héi, nhÊt lµ trong x· héi mµ s¶n xuÊt hµng ho¸ ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ trêng, mèi quan hÖ thuª mín lao ®éng ph¸t triÓn tíi mét møc ®é nµo ®ã. Kinh tÕ cµng ph¸t triÓn th× B¶o hiÓm x· héi cµng ®a d¹ng vµ hoµn thiÖn. - Mèi quan hÖ gi÷a c¸c bªn trong B¶o hiÓm x· héi ph¸t sinh trªn c¬ së quan hÖ lao ®éng diÔn ra gi÷a 3 bªn: bªn tham gia BHXH (ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng), bªn BHXH (c¬ quan nhËn nhiÖm vô BHXH), bªn ®îc BHXH (ngêi lao ®éng vµ gia ®×nh hä). - Nh÷ng biÕn cè lµm gi¶m hoÆc mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng, mÊt viÖc lµm trong B¶o hiÓm x· héi cã thÓ lµ rñi ro ngÉu nhiªn tr¸i víi ý muèn cña con ngêi nh: èm ®au, tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp. HoÆc kh«ng hoµn toµn ngÉu nhiªn nh tuæi giµ, thai s¶n... §ång thêi cã thÓ x¶y ra ë trong hoÆc ngoµi qu¸ tr×nh lao ®éng. - PhÇn thu nhËp bÞ mÊt ®i bÞ gi¶m cña ngêi lao ®éng ®îc thay thÕ, bï ®¾p tõ nguån quü BHXH. Nguån nµy do bªn tham gia ®ãng gãp lµ chñ yÕu cßn l¹i do nhµ níc bï thiÕu. - Môc tiªu cña BHXH lµ nh»m tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu thiÕt yÕu cña ngêi lao ®éng trong trêng hîp bÞ gi¶m hoÆc mÊt thu nhËp, mÊt viÖc lµm. Môc tiªu nµy ®îc tæ chøc lao ®éng quèc tÕ (ILO) cô thÓ ho¸ nh sau: + §Òn bï cho ngêi lao ®éng nh÷ng kho¶ng thu nhËp bÞ mÊt ®Ó ®¶m b¶o nhu cÇu sinh sèng thiÕt yÕu cña hä. + Ch¨m sãc søc khoÎ vµ chèng bÖnh tËt. + X©y dùng ®iÒu kiÖn sèng ®¸p øng c¸c nhu cÇu cña d©n c vµ c¸c nhu cÇu ®Æc biÖt cña ngêi giµ, ngêi tµn tËt & trÎ em. Víi nh÷ng môc tiªu trªn BHXH ®· trë thµnh mét trong nh÷ng quyÒn con ngêi vµ ®îc §¹i héi ®ång Liªn Hîp Quèc thõa nhËn ghi vµo tuyªn ng«n nh©n quyÒn ngµy 10/12/48 r»ng: “TÊt c¶ mäi ngêi víi t c¸ch lµ thµnh viªn cña x· héi cã quyÒn ®îc hëng BHXH, quyÒn ®ã ®Æt c¬ së trªn sù tho¶ m·n c¸c quyÒn vÒ kinh tÕ, x· héi, v¨n ho¸ nhu cÇu cho nh©n c¸ch vµ sù tù do ph¸t triÓn cña con ngêi”. 2. §èi tîng, chøc n¨ng vµ tÝnh chÊt cña B¶o hiÓm x· héi. a. §èi tîng cña B¶o hiÓm x· héi. MÆc dï ra ®êi ®· rÊt l©u nhng ®èi tîng cña BHXH cßn cã nhiÒu quan ®iÓm cha thèng nhÊt dÉn ®Õn sù nhÇm lÉn gi÷a ®èi tîng cña BHXH víi ®èi tîng tham gia BHXH. Nh ®· ph©n tÝch ë trªn, B¶o hiÓm x· héi lµ viÖc lËp ra mét nguån ng©n quü nh»m ®¶m b¶o bï ®¾p cho kho¶n thu nhËp bÞ gi¶m hoÆc mÊt ®i cña ngêi lao ®éng do hä bÞ mÊt hoÆc gi¶m kh¶ n¨ng lao ®éng, bÞ mÊt viÖc lµm, do èm ®au bÖnh tËt, tai n¹n, tuæi giµ... v× vËy ®èi tîng cña BHXH chÝnh lµ phÇn thu nhËp bÞ mÊt ®i hay gi¶m ®i do sù rñi ro mµ hä gÆp ph¶i trong cuéc sèng lµm gi¶m hoÆc mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng, mÊt viÖc lµm. §èi tîng tham gia BHXH ®ã lµ ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng, tuú theo ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ cña tõng thêi kú mµ ®èi tîng tham gia cã thÓ lµ tÊt c¶ hoÆc mét bé phËn ngêi lao ®éng nhng nh×n chung th× khi kinh tÕ cµng ph¸t triÓn th× ®èi tîng tham gia cµng ®îc më réng nhiÒu bé phËn ngêi lao ®éng kh¸c. b. Chøc n¨ng cña BHXH. - B¶o ®¶m æn ®Þnh ®êi sèng kinh tÕ cho ngêi lao ®éng vµ gia ®×nh hä khi ngêi lao ®éng gÆp khã kh¨n do mÊt viÖc lµm, mÊt hoÆc gi¶m thu nhËp. §©y lµ chøc n¨ng c¬ b¶n nhÊt cña BHXH, nã quyÕt ®Þnh nhiÖm vô, tÝnh chÊt vµ c¶ c¬ chÕ tæ chøc ho¹t ®éng cña BHXH. - TiÕn hµnh ph©n phèi vµ ph©n phèi l¹i thu nhËp gi÷a nh÷ng ngêi tham gia BHXH. Nh÷ng ngêi tham gia BHXH ®ãng gãp vµo quü BHXH ®Ó bï ®¾p cho nh÷ng ngêi lao ®éng gÆp rñi ro bÞ gi¶m hoÆc mÊt thu nhËp, qu¸ tr×nh nµy ®· tiÕn hµnh ph©n phèi l¹i thu nhËp gi÷a ngêi giµu - ngêi nghÌo, ngêi khoÎ m¹nh - ngêi èm ®au, ngêi trÎ - ngêi giµ... Thùc hiÖn chøc n¨ng nµy BHXH ®· gãp phÇn thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi. - Gãp phÇn kÝch thÝch ngêi lao ®éng h¨ng h¸i lao ®éng s¶n xuÊt n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng do cuéc sèng cu¶ hä ®· ®îc ®¶m b¶o, hä kh«ng cßn ph¶i lo l¾ng vÒ cuéc sèng cña hä khi rñi ro x¶y ®Õn víi hä bÊt kú lóc nµo tõ ®ã khiÕn hä tËp trung vµo viÖc lao ®éng s¶n xuÊt. Chøc n¨ng nµy biÓu hiÖn nh mét ®ßn bÈy kinh tÕ kÝch thÝch ngêi lao ®éng n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng c¸ nh©n vµ kÐo theo lµ n¨ng suÊt lao ®éng x· héi. - G¾n bã lîi Ých gi÷a ngêi lao ®éng víi ngêi sö dông lao ®éng, gi÷a ngêi lao ®éng víi nhµ níc gãp phÇn ®¶m b¶o an toµn cho x· héi. Do gi÷a ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng lu«n tån t¹i m©u thuÉn vÒ tiÒn l¬ng, thêi gian lao ®éng, an toµn lao ®éng... BHXH ra ®êi gãp phÇn ®iÒu hoµ m©u thuÉn gi÷a hä. Nhµ níc th«ng qua viÖc chi BHXH æn ®Þnh ®êi sèng cho mäi ngêi lao ®éng, æn ®Þnh x· héi. c. TÝnh chÊt cña BHXH. - TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan trong ®êi sèng x· héi. Nh ®· ph©n tÝch ë trªn rñi ro x©y ®Õn víi cuéc sèng cña ngêi lao ®éng kh«ng hoµn toµn do ngêi lao ®éng g¸nh chÞu mµ nã ¶nh hëng tíi ngêi sö dông lao ®éng, tíi toµn x· héi, nã g©y ra m©u thuÉn gi÷a ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng lµm gi¶m n¨ng suÊt lao ®éng, mÊt æn ®Þnh x· héi. Buéc nhµ níc ph¶i can thiÖp th«ng qua BHXH v× vËy BHXH ra ®êi mang tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan. - BHXH cã tÝnh ngÉu nhiªn ph¸t sinh kh«ng ®Òu theo kh«ng gian vµ vµ thêi gian. §iÒu nµy nµy thÓ hiÖn râ trong néi dung c¬ b¶n cña BHXH, tõ thêi ®iÓm triÓn khai BHXH, ngêi tham gia BHXH, møc ®ãng gãp. Tõ viÖc rñi ro ph¸t sinh theo kh«ng gian, thêi gian ®Õn møc trî cÊp cho tõng chÕ ®é, tõng ®èi tîng. - BHXH võa cã tÝnh kinh tÕ, võa cã tÝnh x· héi ®ång thêi cã tÝnh dÞch vô, tÝnh kinh tÕ ®îc thÓ hiÖn qua viÖc h×nh thµnh vµ sö dông quü BHXH sao cho hîp lý, cã hiÖu qu¶ nhÊt. TÝnh x· héi ®îc thÓ hiÖn BHXH ®îc sö dông nh»m b¶o ®¶m æn ®Þnh cho nh÷ng ngêi lao ®éng vµ gia ®×nh hä. BHXH thÓ hiÖn tÝnh dÞch vô cña nã th«ng qua ho¹t ®éng dÞch vô tµi chÝnh. (Th«ng qua nguån vèn nhµn rçi). 3. Nh÷ng quan ®iÓm c¬ b¶n vÒ BHXH. HiÖn nay cã 5 quan ®iÓm vÒ BHXH nh sau: - BHXH lµ mét trong nh÷ng chÝnh s¸ch x· héi c¬ b¶n nhÊt cña mçi quèc gia, nã thÓ hiÖn tr×nh ®é v¨n minh, tiÒm lùc vµ søc m¹nh kinh tÕ, kh¶ n¨ng tæ chøc vµ qu¶n lý cña mçi quèc gia. - Mäi ngêi lao ®éng trong x· héi ®Òu cã quyÒn b×nh ®¼ng tríc BHXH kh«ng ph©n biÖt giíi tÝnh, d©n téc, t«n gi¸o, nghÒ nghiÖp. - Ngêi sö dông lao ®éng ph¶i cã nghÜa vô vµ tr¸ch nhiÖm BHXH ®èi víi ngêi mµ hä sö dông. + Hä ph¶i ®ãng gãp vµo quü BHXH 1 kho¶n tiÒn nhÊt ®Þnh so víi tæng quü l¬ng. + Hä ph¶i thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c chÕ ®é BHXH ®èi víi nh÷ng ngêi lao ®éng mµ m×nh sö dông. - C¸c møc hëng BHXH phô thuéc vµo 5 yÕu tè sau: + T×nh tr¹ng søc khoÎ, th¬ng tËt th«ng qua gi¸m ®Þnh y khoa. + Ngµnh nghÒ c«ng t¸c cña ngêi lao ®éng + Thêi gian c«ng t¸c vµ tiÒn l¬ng cña ngêi lao ®éng + Møc ®ãng gãp BHXH vµ thêi gian ®ãng gãp + Tuæi thä b×nh qu©n cña mçi quèc gia. + §iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt níc qua tõng thêi kú. - Nhµ níc thèng nhÊt qu¶n lý sù nghiÖp BHXH tõ viÖc ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch vµ tæ chøc bé m¸y thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch BHXH. II. Quü b¶o hiÓm x· héi, nguån h×nh thµnh vµ sö dông quü BHXH. 1. Nguån h×nh thµnh quü BHXH. Quü BHXH lµ quü tµi chÝnh ®éc lËp, tËp trung n»m ngoµi ng©n s¸ch nhµ níc. Quü BHXH ®îc h×nh thµnh chñ yÕu tõ c¸c nguån sau ®©y: - Ngêi lao ®éng ®ãng gãp - Ngêi sö dông ®ãng gãp - Nhµ níc bï thiÕu - C¸c nguån thu kh¸c (tõ c¸c c¸ nh©n vµ c¸c tæ chøc tõ thiÖn ñng hé, l·i ®Çu t vèn nhµn rçi). PhÇn lín c¸c níc trªn thÕ giíi, quü BHXH ®Òu ®îc h×nh thµnh tõ c¸c nguån nªu trªn, së dÜ nh vËy bëi c¸c lý do: - Ngêi lao ®éng ®ãng gãp mét phÇn vµo quü BHXH biÓu hiÖn sù g¸nh chÞu trùc tiÕp rñi ro cña chÝnh m×nh mÆt kh¸c nã cã ý nghÜa rµng buéc nghÜa vô vµ quyÒn lîi cña hä mét c¸ch chÆt chÏ. - Ngêi sö dông lao ®éng ®ãng gãp mét phÇn quü BHXH cho ngêi lao ®éng mét mÆt sÏ tr¸nh ®îc nh÷ng thiÖt h¹i to lín nh ®×nh trÖ s¶n xuÊt, ®µo t¹o l¹i lao ®éng khi cã rñi ro x¶y ra ®èi víi ngêi lao ®éng mÆt kh¸c nã gi¶m bít ®i sù c¨ng th¼ng trong mèi quan hÖ vèn chøa ®ùng ®Çy nh÷ng m©u thuÉn, tranh chÊp gi÷a chñ vµ thî. - Nhµ níc tham gia ®ãng gãp mét phÇn vµo quü BHXH trªn c¬ng vÞ cña ngêi qu¶n lý x· héi vÒ mäi mÆt víi môc ®Ých ph¸t triÓn kinh tÕ æn ®Þnh x· héi. Do mèi quan hÖ gi÷a chñ - thî cã chøa nhiÒu m©u thuÉn mµ hai bªn kh«ng thÓ tù gi¶i quyÕt ®îc. Nhµ níc buéc ph¶i tham gia nh»m ®iÒu hoµ mäi m©u thuÉn cña hai bªn th«ng qua hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch, ph¸p luËt. Kh«ng chØ cã nh vËy nhµ níc cßn hç trî thªm vµo quü BHXH gióp cho ho¹t ®éng BHXH ®îc æn ®Þnh. Ph¬ng thøc ®ãng gãp BHXH cña ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng hiÖn nay vÉn cßn tån t¹i hai quan ®iÓm. Quan ®iÓm thø nhÊt: lµ ph¶i c¨n cø vµo møc l¬ng c¸ nh©n vµ quü l¬ng cña c¬ quan, doanh nghiÖp. Quan ®iÓm thø hai: Ph¶i c¨n cø vµo thu nhËp c¬ b¶n cña ngêi lao ®éng ®îc c©n ®èi chung trong toµn bé nÒn kinh tÕ ®Ó x¸c ®Þnh møc ®ãng gãp BHXH. Møc ®ãng gãp BHXH, mét sè níc quy ®Þnh ngêi sö dông lao ®éng ph¶i chÞu toµn bé chi phÝ cho chÕ ®é tai n¹n lao ®éng. ChÝnh phñ tr¶ chi phÝ y tÕ vµ trî cÊp gia ®×nh, c¸c chÕ ®é cßn l¹i do c¶ ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng ®ãng gãp mçi bªn mét phÇn nh nhau. Mét sè níc kh¸c l¹i quy ®Þnh, chÝnh phñ bï thiÕu, cho quü BHXH hoÆc chÞu toµn bé chi phÝ qu¶n lý BHXH... 2. Môc ®Ých sö dông quü BHXH. Quü BHXH ®îc sö dông chñ yÕu cho 2 môc ®Ých sau: - Chi tr¶ vµo trî cÊp cho c¸c chÕ ®é BHXH. - Chi phÝ cho sù nghiÖp qu¶n lý BHXH ë c¸c cÊp c¸c ngµnh. Trong c«ng íc quèc tÕ Gi¬ nev¬ sè 102 th¸ng 6 n¨m 1952 BHXH bao gåm mét hÖ thèng 9 chÕ ®é sau: 1. Ch¨m sãc y tÕ (thùc chÊt lµ BHYT) 2. Trî cÊp èm ®au 3. Trî cÊp thÊt nghiÖp 4. Trî cÊp tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp. 5. Trî cÊp tuæi giµ 6. Trî cÊp gia ®×nh 7. Trî cÊp sinh ®Î 8. Trî cÊp khi tµn phÕ. 9. Trî cÊp cho ngêi cßn sèng. Quü BHXH ®îc sö dông chñ yÕu vµo viÖc trî cÊp cho c¸c chÕ ®é trªn. Tuú theo ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi mµ c¸c níc tham gia c«ng íc quèc tÕ Gi¬nev¬ cã tham gia ®Çy ®ñ c¸c chÕ ®é nªu trªn hay kh«ng. Theo sè liÖu thèng kª n¨m 1996. Trªn thÕ giíi cã 34 níc thùc hiÖn ®ñ 9 chÕ ®é, 34 níc cßn thiÕu chÕ ®é 3, 62 níc cha thùc hiÖn chÕ ®é 3 vµ 6. Tuy nhiªn trong ®ã cã mét sè chÕ ®é quan träng mµ khi x©y dùng c¸c chÝnh s¸ch BHXH c¸c quèc gia ®Òu ph¶i ®Ò cËp tíi ®ã lµ: trî cÊp thai s¶n, trî cÊp èm ®au, trî cÊp tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp, trî cÊp tuæi giµ, trî cÊp cho ngêi cßn sèng. HÖ thèng c¸c chÕ ®é BHXH cã nh÷ng ®Æc ®iÓm chñ yÕu sau ®©y: + C¸c chÕ ®é ®îc x©y dùng theo luËt ph¸p cña mçi níc. + HÖ thèng c¸c chÕ ®é mang tÝnh chÊt chia xÎ rñi ro, chia xÎ tµi chÝnh. + Mçi chÕ ®é ®îc chi tr¶ ®Òu c¨n cø chñ yÕu vµo møc ®ãng gãp cña c¸c bªn tham gia BHXH. + PhÇn lín c¸c chÕ ®é lµ chi tr¶ ®Þnh kú. + §ång tiÒn ®îc sö dông lµm ph¬ng tiÖn chi tr¶ vµ thanh quyÓt to¸n. + Chi tr¶ BHXH nh lµ quyÒn lîi cña mçi chÕ ®é BHXH. + Møc chi tr¶ cßn phô thuéc vµo quü dù tr÷. NÕu quü dù tr÷ ®îc ®Çu t cã hiÖu qu¶ vµ an toµn th× møc chi tr¶ sÏ cao vµ æn ®Þnh. + C¸c chÕ ®é BHXH cÇn ph¶i ®îc ®iÒu chØnh ®Þnh kú ®Ó ph¶n ¸nh hÕt sù thay ®æi cña ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi. Ngoµi viÖc chi tr¶ trî cÊp theo c¸c chÕ ®é BHXH quü BHXH cßn ®îc chi cho qu¶n lý nh: tiÒn l¬ng cho c¸n bé c«ng nh©n viªn lµm viÖc trong hÖ thèng BHXH. KhÊu hao TSC§, v¨n phßng phÈm vµ mét sè kho¶n chi kh¸c. PhÇn quü nhµn rçi ph¶i ®îc ®em ®Çu t sinh lêi nh»m b¶o toµn vµ t¨ng trëng nguån quü. Qu¸ tr×nh ®Çu t ph¶i ®¶m b¶o nguyªn t¾c an toµn, cã lîi nhuËn, cã kh¶ n¨ng thanh to¸n vµ ®¶m b¶o lîi Ých kinh tÕ x· héi. PhÇn II. Quü b¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p I. Kh¸i qu¸t t×nh h×nh BHXH ViÖt Nam trong thêi gian qua. 1. B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam tríc N§ 43CP - 1993. Nh×n l¹i lÞch sö BHXH ViÖt Nam, ë níc ta BHXH ®· cã tõ tríc c¸ch m¹ng th¸ng 8 - 1945. Khi ®ã ®Ó cñng cè ®Þa vÞ cña m×nh thùc d©n Ph¸p ®· thùc hiÖn mét sè chÕ ®é BHXH cho nh÷ng ngêi ViÖt Nam lµm viÖc trong bé m¸y cai trÞ cña hä. Sau c¸ch m¹ng th¸ng 8, Nhµ níc ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ ra ®êi, nhµ níc ta ®· ban hµnh mét sè v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ BHXH cã thÓ nªu mét sè v¨n b¶n sau: S¾c lÖnh 54/SL ngµy 1/11/1945 quy ®Þnh mét sè ®iÒu kiÖn cho c«ng chøc nghØ hu. S¾c lÖnh 105/SL ngµy 14/6/1946 quy ®Þnh viÖc cÊp hu bæng cho c«ng chøc. Hai s¾c lÖnh nµy chØ râ ®Ó ®îc hëng hu bæng, c«ng chøc nhµ níc ph¶i ®ãng vµo quü hu ®ång thêi Nhµ níc còng ph¶i cã tr¸ch nhiÖm ®ãng thªm cho c«ng chøc trong quü hu bæng. S¾c lÖnh 76/8L ngµy 20/5/1950 Ngoµi chÕ ®é trî cÊp hu trÝ ®· quy ®Þnh cô thÓ h¬n chÕ ®é thai s¶n, ch¨m sãc y tÕ, tai n¹n lao ®éng vµ chÕ ®é tö tuÊt ®èi víi c«ng chøc. Cã thÓ nãi ®©y lµ v¨n b¶n ph¸p luËt cã ý nghÜa nhÊt vÒ BHXH ë níc ta sau ngµy ®éc lËp vµ lµ c¬ së ®Ó ban hµnh ®iÒu lÖ BHXH sau nµy. S¾c lÖnh 29/SL ngµy 12/3/1947 vµ s¾c lÖnh 77/SL ngµy 22/5/1950 quy ®Þnh c¸c chÕ ®é èm ®au, thai s¶n, TNL§, hu trÝ, tö tuÊt ®èi víi c«ng nh©n. Tuy nhiªn do hoµn c¶nh chiÕn tranh, c¸c s¾c lÖnh trªn kh«ng ®îc thùc hiÖn ®Çy ®ñ, nhng cã thÓ nãi qua c¸c v¨n b¶n nµy ®· thÓ hiÖn sù quan t©m cña §¶ng, Nhµ níc vµ B¸c Hå ®èi víi ngêi lao ®éng. VÒ mÆt v¨n b¶n ph¸p luËt th× ®©y lµ nh÷ng v¨n b¶n ®Çu tiªn vÒ BHXH ë níc ta. Sau gi¶i phãng miÒn B¾c, trªn c¬ së hiÕn ph¸p 1959 cïng víi c¸c chÝnh s¸ch kh¸c, Nhµ níc ®· ban hµnh ®iÒu lÖ BHXH cho c«ng nh©n viªn chøc kÌm theo nghÞ ®Þnh 218/CP ngµy 27/12/1961. Theo ®iÒu lÖ nµy, trong hÖ thèng BHXH ë níc ta cã 6 chÕ ®é ®ã lµ: èm ®au, thai s¶n, tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp, mÊt søc lao ®éng, hu trÝ vµ tö tuÊt. §©y lµ v¨n b¶n ph¸p luËt hoµn chØnh nhÊt ë níc ta vÒ BHXH lóc bÊy giê. HÖ thèng BHXH cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau ®©y: + §èi tîng ®îc hëng BHXH vµ CNVC Nhµ níc vµ lùc lîng vò trang. + §èi tîng hëng BHXH kh«ng ph¶i ®ãng phÝ BHXH. Chi BHXH chñ yÕu do ng©n s¸ch Nhµ níc ®¶m b¶o mét sè phÇn do sù nép nghÜa vô cña c¸c doanh nghiÖp. V× vËy kh«ng tån t¹i quü BHXH n»m ngoµi ng©n s¸ch nhµ níc. + ChÝnh s¸ch BHXH g¾n chÆt víi chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng vµ ®an xen víi c¸c chÝnh s¸ch x· héi kh¸c. + NhiÒu c¬ quan cïng tham gia qu¶n lý vµ thùc hiÖn BHXH (Bé Lao ®éng, c«ng ®oµn, Bé Tµi chÝnh...). ChÝnh s¸ch BHXH thùc hiÖn trong thêi kú ®· phï hîp víi c¬ chÕ tËp trung bao cÊp trong ®iÒu kiÖn ®Êt níc cã chiÕn tranh lóc bÊy giê vµ ®· ph¸t huy ®îc t¸c dông. Trong suèt nh÷ng n¨m th¸ng kh¸ng chiÕn chèng qu©n x©m lîc, chÝnh s¸ch BHXH ®· gãp phÇn æn ®Þnh ®êi sèng cho c«ng nh©n viªn chøc, qu©n nh©n vµ gia ®×nh hä gãp phÇn ®éng viªn søc ngêi, søc cña cho sù th¾ng lîi cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng qu©n x©m lîc vµo thèng nhÊt ®Êt níc. Chóng ta ®· xÐt trî cÊp cho hµng triÖu lît ngêi ®îc hëng c¸c chÝnh s¸ch BHXH díi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau vµ tÊt c¶ c¸c chÕ ®é BHXH kh¸c nhau. Tõ ®ã gióp hä yªn t©m lao ®éng s¶n xuÊt n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, g¾n bã nh÷ng ngêi lao ®éng víi c¬ quan doanh nghiÖp, víi nhµ níc . BHXH ViÖt Nam cßn gãp phÇn gi¶i phãng lùc lîng lao ®éng n÷ gióp chÞ em æn ®Þnh viÖc lµm, nu«i d¹y con c¸i, ph¸t huy s¸ng t¹o trong s¶n xuÊt vµ kinh doanh. ChÝnh s¸ch BHXH cña ViÖt Nam thÓ hiÖn tÝnh u viÖt cña chÕ ®é x· héi gãp phÇn thùc hiÖn mét lo¹t nh÷ng c«ng íc quèc tÕ ®èi víi ngêi lao ®éng. Tuy vËy trong th¬i gian nµy BHXH ViÖt Nam cßn mét sè ®iÓm tån t¹i rÊt lín ®ã lµ: - NhËn thøc vÒ BHXH cã nh÷ng lóc nh÷ng n¬i lµ thiÕu ®óng ®¾n cha thÊy hÕt ®îc vai trß cña nã. - ChÝnh s¸ch nµy ®îc tæ chøc qu¶n lý vµ thùc hiÖn ë c¸c cÊp c¸c ngµnh thiÕu sù phèi hîp, chång chÐo, thiÕu sù kiÓm tra, kiÓm so¸t ®· dÉn ®Õn nhiÒu hiÖn tîng tiªu cùc. - Néi dung c¸c chÕ ®é cßn nhiÒu vÊn ®Ò bÊt cËp kh«ng phï hîp víi thùc tÕ. - Quü BHXH trªn thùc tÕ lµ kh«ng cã v× vËy BHXH lµ g¸nh nÆng cho ng©n s¸ch nhµ níc. Khi níc ta tiÕn hµnh c¶i c¸ch kinh tÕ, chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ tËp trung quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc theo ®Þnh híng XHCN th× chÝnh s¸ch BHXH theo c¬ chÕ nµy kh«ng cßn phï hîp ®ßi hái ph¶i cã sù ®æi míi BHXH ViÖt Nam cho phï hîp víi t×nh h×nh míi. 2. B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam sau NghÞ ®Þnh 43/CP/1993. HiÕn ph¸p 1992 níc Céng hoµ X· héi chñ nghÜa ViÖt Nam nªu râ”Nhµ níc thùc hiÖn chÕ ®é BHXH ®èi víi c«ng chøc nhµ níc vµ ngêi lµm c«ng ¨n l¬ng, khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh BHXH kh¸c ®èi víi ngêi lao ®éng”. Trong v¨n kiÖn §¹i héi §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam lÇn thø VII chØ râ cÇn ®æi míi chÝnh s¸ch BHXH theo híng mäi ngêi lao ®éng vµ c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu cã nghÜa vô ®ãng gãp BHXH, thèng nhÊt t¸ch quü BHXH ra khái ng©n s¸ch nhµ níc... V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng lÇn thø VIII nªu lªn “më réng chÕ ®é BHXH ®èi víi ngêi lao ®éng thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ”. Trªn c¬ së cña c¸c v¨n b¶n ph¸p lý cña §¶ng vµ Nhµ níc, chóng ta ®· tiÕn hµnh ®æi míi chÝnh s¸ch BHXH cho phï hîp víi c¬ chÕ thÞ trêng, ®îc ®¸nh dÊu b»ng mét v¨n b¶n quan träng ®ã lµ NghÞ ®Þnh 43/CP ra ®êi ngµy 22/6/1993. NghÞ ®Þnh 43/CP quy ®Þnh t¹m thêi vÒ chÕ ®é BHXH mµ theo ®ã, ®èi tîng tham gia BHXH lµ mäi ngêi lao ®éng thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Ngêi tham gia BHXH ph¶i ®ãng phÝ b¶o hiÓm, ngêi sö dông lao ®éng còng ph¶i ®ãng phÝ BHXH cho ngêi lao ®éng mfa m×nh sö dông, thuª mín. Trªn c¬ së nh÷ng kinh nghiÖm thùc hiÖn BHXH theo NghÞ ®Þnh 43/CP vµ cô thÓ ho¸ Bé luËt lao ®éng ®îc quèc héi th«ng qua ngµy 23/6/1994 cã hiÖu lùc tõ ngµy 1/1/1995, chÝnh phñ ®· ban hµnh ®iÒu lÖ BHXH kÌm theo NghÞ ®Þnh 12/CP ngµy 26/1/1995. §iÒu lÖ BHXH míi ®îc coi lµ mét cuéc c¸ch m¹ng vÒ BHXH ë níc ta, ®· lµm thay ®æi toµn diÖn chÊt lîng trong BHXH. Sù thay ®æi ®îc thÓ hiÖn ë mét sè ®iÓm sau ®©y: - §èi tîng tham gia BHXH ®· ®îc më réng h¬n so víi tríc ®©y. §èi tîng tham gia BHXH kh«ng chØ bao gåm c«ng nh©n viªn chøc nhµ níc. Ngêi lao ®éng lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc, c¸c tæ chøc kinh doanh dÞch vô thuéc c¬ quan hµnh chÝnh sù nghiÖp, c¬ quan §¶ng, ®oµn thÓ,lùc lîng vò trang. Nh÷ng ngêi gi÷ chøc vô d©n cö, d©n bÇu lµm viÖc trong c¸c c¬ quan hµnh chÝnh sù nghiÖp:... mµ cßn më réng cho ngêi lao ®éng thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ngoµi quèc doanh cã sö dông 10 lao ®éng trë lªn. - C¸c chÕ ®é B¶o hiÓm x· héi còng cã sù thay ®æi theo §iÒu 2 cña §iÒu lÖ BHXH ViÖt Nam, BHXH níc ta hiÖn nay bao gåm 5 chÕ ®é: chÕ ®é trî cÊp èm ®au; chÕ ®é trî cÊp thai s¶n; chÕ ®é trî cÊp tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp; chÕ ®é hu trÝ vµ chÕ ®é tö tuÊt. So víi tríc ®©y chÕ ®é trî cÊp mÊt søc lao ®éng ®· bÞ lo¹i bá do kh«ng phï hîp, khã qu¶n lý vµ dÔ bÞ lîi dông. - Quü BHXH lµ mét quü tµi chÝnh ®éc lËp n»m ngoµi ng©n s¸ch nhµ níc. §îc h×nh thµnh trªn c¬ së ®ãng gãp cña ngêi lao ®éng, ngêi sö dông sù hç trî cña nhµ níc vµ tõ c¸c nguån kh¸c. Nh vËy c¸c quan hÖ tµi chÝnh trong BHXH ®îc thÓ hiÖn râ rµng. C¸c nguån thu vµ c¸c kho¶n chi BHXH ph¶i ®îc c©n ®èi mét c¸ch tæng thÓ trong BHXH, sù ®ãng gãp BHXH cña c¸c bªn cßn thÓ hiÖn nghÜa vô, tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn lîi cña hä trong BHXH. - VÒ mÆt tæ chøc qu¶n lý chÝnh s¸ch: §· gi¶m dÇn sù ®an xen c¸c chÝnh s¸ch BHXH víi c¸c chÝnh s¸ch x· héi kh¸c gãp phÇn t¹o ra sù b×nh ®¼ng gi÷a c¸c nhãm lao ®éng, b×nh ®¼ng gi÷a lµm vµ hëng. - C¸c chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ níc vÒ BHXH ®· t¸ch khái c¸c chøc n¨ng ho¹t ®éng sù nghiÖp BHXH. Bé Lao ®éng th¬ng binh vµ x· héi ®îc chÝnh s¸ch giao tr¸ch nhiÖm qu¶n lý Nhµ níc BHXH. Ho¹t ®éng sù nghiÖp BHXH lµ do c¬ quan BHXH ViÖt Nam ®¶m nhËn sù ph©n ®Þnh chøc n¨ng vµ thèng nhÊt qu¶n lý nµy ®· lµm gi¶m bít sù qu¶n lý chång chÐo tríc ®©y n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña BHXH. Víi viÖc thùc hiÖn theo c¬ chÕ míi BHXH ViÖt Nam ®· gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc lµnh m¹nh ho¸ thÞ trêng lao ®éng ë níc ta; gãp phÇn thùc hiÖn b×nh ®¼ng x· h«i vµ æn ®Þnh x· héi. Tuy nhiªn do BHXH ë níc ta kh«ng ph¶i lµ x©y dùng míi hoµn toµn mµ cã sù kÕ thõa nªn cßn nhiÒu vÊn ®Ò tån t¹i, cÇn ph¶i ®iÒu chØnh vµ hoµn thiÖn cho phï hîp víi t×nh h×nh míi. II. Thùc tr¹ng quü BHXH ViÖt Nam trong thêi gian qua. a. Tríc NghÞ ®Þnh 43/CP/1993. Nh chóng ta ®· biÕt trong giai ®o¹n nµy BHXH ViÖt Nam ®îc ho¹t ®éng dùa trªn c¸c s¾c lÖnh cña Nhµ níc vµ ®iÒu lÖ BHXH cho c«ng nh©n viªn chøc kÌm theo NghÞ ®Þnh 218/CP ngµy 27/12/1961 v× vËy viÖc thu, chi vµ qu¶n lý Quü BHXH còng ph¶i dùa trªn c¸c v¨n b¶n nµy. C¸c v¨n b¶n nµy ra ®êi trong hoµn c¶nh níc ta ®ang tiÕn hµnh mét cuéc kh¸ng chiÕn chèng bän giÆc ngo¹i x©m vµ thùc hiÖn mét nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung. V× vËy nã quy ®Þnh tÝnh chÊt vµ ®Æc ®iÓm cña hÖ thèng v¨n b¶n vÒ BHXH nãi chung vµ c¸c quy ®Þnh vÒ tæ chøc thu chi vµ qu¶n lý quü BHXH nãi riªng. Trong thêi gian nµy quü BHXH hÇu nh cã thÓ nãi lµ tån t¹i trªn danh nghÜa, nã n»m trong ng©n s¸ch nhµ níc ®îc ng©n s¸ch nhµ níc b¶o hé hoµn toµn. §iÒu nµy cã thÓ kh¼ng ®Þnh bëi nguån thu chñ yÕu cña quü ®ã lµ tõ c¸c doanh nghiÖp vµ nhµ níc ®ãng gãp, ngêi lao ®éng kh«ng ph¶i ®ãng gãp. Tuy nhiªn, ®©y lµ thêi kú bao cÊp nªn c¸c doanh nghiÖp nµy ®Òu lµ doanh nghiÖp nhµ níc ®îc Nhµ níc bao cÊp hoµn toµn tõ ng©n s¸ch nhµ níc, v× vËy nh×n chung mµ nãi quü BHXH n»m trong ng©n s¸ch nhµ níc ®îc ng©n s¸ch nhµ níc b¶o trî hoµn toµn. ViÖc sö dông quü BHXH dïng cho hai môc ®Ých ®ã lµ chØ trî cÊp c¸c chÕ ®é vµ chi qu¶n lý hµnh chÝnh sù nghiÖp. Theo §iÒu lÖ BHXH kÌm theo NghÞ ®Þnh 218/CP ngµy 27/12/1961 th× hÖ thèng BHXH cña níc ta bao gåm 6 chÕ ®é, ®ã lµ: Thai s¶n, èm ®au, tai n¹n lao ®éng vµ bªnh nghÒ nghiÖp, hu trÝ, tö tuÊt. ChÝnh s¸ch BHXH g¾n chÆt víi chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng vµ ®an xen víi nhiÒu chÝnh s¸ch x· héi kh¸c, chÝnh v× vËy viÖc chi BHXH cho c¸c chÕ ®é nµy cã nhiÒu tiªu cùc vµ bÊt hîp lý, ®Æc biÖt lµ chÕ ®é mÊt søc lao ®éng vµ hu trÝ (cã nh÷ng ngêi vÒ hu ë tuæi 40 hay nh÷ng ngêi nghØ mÊt søc lao ®éng l¹i khoÎ h¬n nhiÒu ngêi lao ®éng kh¸c). Do cã nhiÒu c¬ quan cïng tham gia qu¶n lý vµ thùc hiÖn BHXH (Bé lao ®éng, c«ng ®oµn, Bé tµi chÝnh) nªn viÖc qu¶n lý ®îc tiÕn hµnh chång chÐo lªn nhau, kÐm hiÖu qu¶, chi phÝ qu¶n lý bÞ ®Èy lïi lªn cao. Do bé m¸y qu¶n lý cång kÒnh, kÐm n¨ng lùc. §iÒu nµy khiÕn cho chi BHXH lµ mét g¸nh nÆng cho ng©n s¸ch nhµ níc. Khi níc ta b¾t ®Çu chuyÓn ®æi sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa (n¨m 1986). C¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh trong c¶ níc kh«ng cßn ®îc bao cÊp, ph¶i tiÕn hµnh h¹ch to¸n ®éc lËp. Lóc nµy hÖ thèng BHXH ViÖt Nam nãi chung vµ viÖc qu¶n lý quü BHXH nãi riªng ®· béc lé ra nhiÒu khuyÕt ®iÓm lín. Thu BHXH tõ c¸c doanh nghiÖp trong c¶ níc lµ kh«ng ®¸ng kÓ. ViÖc chi BHXH phÇn lín vÉn do ng©n s¸ch nhµ níc ®¶m nhËn. (n¨m 1987 97,23% do ng©n s¸ch nhµ níc ®¶m nhËn chØ thu ®îc 2,77%) ®iÒu nµy ®ßi hái mét nhu cÇu rÊt bøc thiÕt ®ã lµ ph¶i ®æi míi c¸c chÝnh s¸ch vÒ BHXH nãi chung vµ viÖc tæ chøc thu, chi vµ qu¶n lý quü BHXH nãi chung nh»m ®¶m b¶o ®îc tÝnh kinh tÕ vµ tÝnh x· héi cña BHXH. b. Sau nghÞ ®Þnh 43CP/1993 Nh»m phï hîp víi ®iÒu kiÖn ®Êt níc chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng vµ kh¾c phôc dÇn c¸c nhîc ®iÓm cßn tån t¹i trong viÖc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch BHXH. §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· tiÕn hµnh ®æi c¸c chÝnh s¸ch BHXH mµ sù thay ®æi ®Çu tiªn b¾t ®Çu tõ nghÞ ®Þnh 43/CP ra ngµy 22/6/1993. TiÕp ®ã mét sù thay ®æi lín ®ã lµ sù ra ®êi cña §iÒu lÖ BHXH kÌm theo NghÞ ®Þnh 12/CP ra ngµy 26/1/1995. Cïng víi sù thay ®æi nµy th× viÖc thu, chi qu¶n lý quü BHXH còng ®îc thay ®æi theo. Theo ®iÒu lÖ BHXH hiÖn hµnh: Quü BHXHViÖt Nam ®îc h×nh thµnh tõ c¸c nguån sau ®©y: - Ngêi sö dông lao ®éng ®ãng gãp b»ng 15% so víi tæng quü l¬ng cña nh÷ng ngêi tham gia BHXH trong ®¬n vÞ, trong ®ã 10% ®Ó chi cho chÕ ®é hu trÝ, tö tuÊt, 5% chi cho c¸c chÕ ®é tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp, èm ®au, thai s¶n. - Nguån lao ®éng ®ãng gãp b»ng 5% tiÒn l¬ng ®Ó chi cho chÕ ®é hu trÝ vµ tö tuÊt.