Tài liệu Vai trò của người phụ nữ trong công nghiệp hoá nông thôn(nghiên cứu khu vực đồng bằng sông hồng)

BO GIAO DUC VA DAO TAO • • • DAI HOC QUÓC GIÀ HA NÓI TRITONO DAI HOC KHOA HOC XÀ HÒI VA NHÀN VÀN HOANG BA THINH VAI TRÒ CÙA NGl/ÒI PHU NUf TRONG GÒNG NGHIÉP HOÀ NÒNG THÓN (Nghìèn culi khu vi/c dóng bang song Hong) • • Chuyén ngành: Ma so: Xà hòi hoc 5.01.09 LUÀN ÀN TIÉN SY XÀ HÒI HOC TRl.lr;GTAMTii::hG"!!|-^r!ì!;Vi'^fj^ Ngifùi hudng dàn khoa hoc: 1. Ciào su Vii Khiéu 2. Giào su, tién si Pham Tal Dona Ha Nói - 2001 ^ MUC LUC Trarig LOl CAM ON MÒ DÀU 1 l.LYDOCHONDÉTÀl 1 2. TÌNH HÌNH NGHlÈN CÙU DE TÀI 3 2.1 Nhirng và'n de chung lién quan dèii còng ngliiep hoa 3 2.2 Nhùng nghién ciru ve phu nù liong còng nghiep hoà 5 3. MUC DICK VA NHfÈM VU VA PllAM VI NGHIRN CUli CÙA LUÀN 15 ÀN 3.1 Muc dich nghién ciru 15 3.2 Nhióm vu nghiCn cuu 16 3.3 Pham vi nghién ci'rii 16 3.4 Dia bàn nghién culi 17 3.5 MÀu nghién GUU 17 4. DÒÌ Tl/ONG VA PHUDNG PHAP NGHIÈN CÙU 18 4.1 Doi lugng nghién cu*u: 18 4.2 Và'n de nghién cuu 18 4.3 Co so ly lucin va phirang phap ngliicn cuu: 20 5. GIÀ THUYÉT NGHIÈN CÙU VA SO DO KHUNG LY THUYÈT 22 5.1 Già thuyéi nghién ciiu 22 5.2 Sudo khung ly Ihuyéi 23 6. MOT SO KIIÀI NIEM CHÙ YEU 24 6.1 Vai Irò xa hòi - còng nghiep hoiì va còng nghiep hoa nòng tliòn 24 6.2 Quan diém cùa Dàng ve còng nghiep h(ia nòng ihòn 39 7. NHÙNG DÓNG GÓP MÒI VÉ MAT Kl IOA HOC CÙA LUÀN ÀN 43 8. Y NGHlA KHOA HOC VA THUC T[ÈN 43 8.1 Y nghla khoa hoc 43 8.2 Y nghTa ihirc lìèn 44 CHL/ONG 1. LY THUYÉT PHÀT TRIÉN VA VALTRÒ CUA PHU N Q TRONG PHÀTTRIÉN 1.1 VÉ LY THUYÉT PHÀT TRlEN 45 1.1.1 Vékhài niém 45 1.1.2. Dòng lue cùa su phàt trién xà hòi theo quan diém xà hòi hoc: 47 1.1.3 Vai Irò cùa phu nù trong phàt trien: Ly luan va thirc tién nghién ciiu 55 1.2 SO LUOC VÉ VAI TRÒ CÙA PHU NÙ VIET NAM TRONG PHÀT 62 TRIÉN. 1.2.1 Vai trò san xuài cùa Phu nù trong khàng chién chong Phàp va chó'ng 63 My 1.2.2 Vai Irò cùa Phu Nù trong san xuài nòng nghiep vói chinh sàch khoàn 67 10. 1.3 QUAN DlEM CÙA HO CHI MlNH VÉ VAI TRÒ CÙA PHU N C VIET 70 NAM 1.3.1 Ve vai trò cùa phu nù trong dà'u tranh càch mang 70 1.3.2 Ve vai trò cùa phu nù trong xày dirng dai nuóc 71 1.3.3 Bình dàng giói: Mot luàn diem quan trong cùa Ho Chi Minh 72 CHl/ONG 2. CÒNG NGHIEP HOÀ NÒNG THÒN VA VAI TRÒ CÙA NGL/ÒI PHU N Q 2.1 VÀI NET VÉ DIA BÀN NGHIÉN CÙU 78 2.2 PHU NÙ": NGUON NHÀN LUC QUAN TRONG TRONG SAN XUAT 82 Ò NÒNG THÒN 2.2.1 Phu nù chiém so dòng trong lue lugng lao dóng 83 2.2.2 Phu nù dàm nhan hàu hét càc hoat dòng trong san xuài nòng nghiep 86 2.2.3 Phu nù ngày càng co trình dò hoc và'n cao hon 93 2.3 PHU NÙ" VÓI CHUYÉN DICH CO CAU NGÀNH N G H É TRONG CÒNG NGHIEP HOÀ NÒNG THÒN 2.3.1 Vai trò cùa phu nù trong van dung khoa hoc ky thual vào san xuài 97 99 2.3.2 Phu nù va khà nàng phàt trién ngành nghé ò npng thòn 104 2.3.3 Phu nù vói càc doanh nghiep vira, nhò va rat nhò 114 2.4 PHU N C VÓI DÀO TAO NGUON NHÀN LlTC CHO CÒNG NGHIEP HOÀ NÒNG THÒN 120 2.4.1 Vai trò cùa phu nù trong giào due 121 2.4.2 Phu nù vói vai trò chàm sóc càc thành vién trong già dình 129 2.5 PHU NÙ VÓI XÀY DUNG NÒNG THÒN MÓI 134 2.5.1 Phu nù va vai trò quan ly nòng thòn hién nay 134 2.5.2 Phu nù va vàn hoà trong còng nghiep hoà nòng thòn 143 2.5.3 Phu nù vói dàn so va phàt trién 148 CHl/ONG 3 N H Q N G VÀN OÉ DAT RA OÓl VÓI VAI TRÒ CÙA PHU N Q TRONG CÒNG NGHIÉP HOÀ NÒNG THÒN 3.1 CHUA DVfOC DÀO TAO TOT VÉ CHUYÉN MÒN, KY THUÀT 3.2. NHÙNG VAN DE VÉ SÙC KHOÉ PHU NÙ 154 158 3.2.1 Ve sue khoè the chat 159 3.2.2 Sue khoè tinh thàn 165 3.3. PHU Nir VÓI GANH NÀNG CÓNG VIÉC GIÀ DÌNH 172 3.4. CÓNG BANG XÀ HÒI CHO SU' PHÀT TRIEN PHU NÌT. 177 KÉT LUÀN 183 KIEN NGHj VÉ NHQNG NGHIÉN CLTU TIÉP THEO 185 DANH LUC CÀC CÒNG TRÌNH KHOA HOC DÀ CÒNG BÓ 187 TÀI LIÉU THAM KHÀO 188 PHU LUC 205 MODÀU 1. LY DO CHON DE TÀI Dai bòi dai biéu toàn quoc làn thù* Vili cùa Dàng còng san Viét nam, phàn dành già long quàt chang duòng sau 10 nam thuc hién duòng 161 dói mói toàn dien (1986-1996) va 5 nam thuc hién Nghi quyét dai bòi VII (1991-1995), sau khi néu lén thành tuu lo lón cùa còng cuòc dói mói, Dàng la nhan dinh ràng: "Nhiem vu de ra cho chang dudng ddu cùa thdi ky qua do là chudn bi tién de cho cóng nghiep hoà dà co bàn hodn thành cho phép chuyén sang thdi ky mdi day mgnh cóng nghiep hoà, hién dgi hoà dd't nude " [46, Ir. 68] Còng nghiep hoà, hién dai hoà dai nuóc truóc hét phài tap trung vào nòng nghiep, nòng thòn, là khu vuc co y nghla quan trgng bac nhàt, bào dàm su phàt trién 6n dinh lai noi co 76,5% dàn cu sinh song va lao dòng trong khu vuc nòng nghiep hién chiém hon 60% lao dóng toàn xà bòi, ciing là noi dàm bào an ninh luang thuc quoc già, cung càp nguyén liéu cho càc ngành còng nghiep va là mot thi truóng róng lón cùa cóng nghiep hoà. Vi vày Dàng la dà nhan manh mot trong càc nói dung co bàn cùa cóng nghiep hoà, hién dai hoà dai nuóc là còng nghiep boa, hién dai hoà nòng thòn, trong do noi dung dugc xàc dinh cùa thap ky 90 cu the là '"Dgc biét coi trgng cóng nghiep hoà, hién dgi hoà nóng nghiep va nóng thón; phàt trién toàn dien nóng, làm, ngu nghiep gàn vdi còng nghiep chébiéh nòng, Idm, thuy san, phàt trién còng nghiep san xuàt hàng tiéu dùng vd xuài khan'' [46, tr. 86] Tii dò, Dàng la xàc dinh nói dung còng nghiep hoà, hién dai hoà nòng nghiep va nóng thòn là: - Phàt trién toàn dien nòng, làm, ngu nghiep, bình thành càc vùng tap trung chuyén canh, co co càu bgp ly ve cày tróng, vai nuòi, co san pham bang boa nhiéu ve so lugng, tot ve chat lugng, bào dàm an toàn ve luang thuc trong xà bòi, dàp ling dugc yéu càu cùa còng nghiep che bién va cùa Ibi truóng trong, ngoài nuóc. - Thuc hién thuy Igi hoà, dién khi hoà, co giói hoà, sinh hgc boa,... - Phàt trién cóng nghiep che bién nòng, làm, thuy san vói cóng nghé ngày càng cao, gàn vói nguón nguyén liéu va lién két vói cóng nghiep ò dò thi. - Phàt trién càc ngành nghé, làng nghé truyén thong va càc ngành nghé mói bao góm tiéu, thù cóng nghiep, còng nghiep san xuài bang tiéu dùng, hàng xuàt khan, còng nghiep khai thàc va che bién càc nguón nguyén liéu phi nòng nghiep, càc loai bình dich vu phuc vu san xuàt va dói song nhan dàn. - Xày dung két càu ha tàng kinh té va xà bòi tiing buóc hinh thành nóng thòn mói vàn minh, hién dai. [46, tr. 87] De làm dugc diéu do, viéc phàt trién kinh té - xà bòi nhàm nàng cao miic sò'ng, chài lugng song cho mgi tàng lóp dàn cu, thay dói bg mal dai nuóc là mot trong nhiing iru tién cùa Dàng va Nhà nuóc ta trong ké boach 1996-2000. Muc tiéu cùa ké boach 5 nam này nhàm dal dén: "Trong vòng 5 nam tói, chùng ta tap trung sue cho muc tiéu phàt trién, dat toc dò tàng GDP bình quan hàng nam 9-10%; dén nàm 2000 GDP bình quan dàu nguòi gap dòi nàm 1990. Già tri san xuàt còng nghiep tàng bình quan 1415%/nàm; nóng nghiep 4,5-5%; dich vu 12-13% va trong chi dao thuc hién phài tranh thù mgi khà nàng mói, phàn dàu dal cao hon" [46, tr. 34] Vi vày, mot trong nhiing yéu lo quyét dinh tbàng Igi ké boach 5 nàm dà de ra trong tién trình cóng nghiep hoà, hién dai hoà dai nuóc chinh là nguón nbàn lue nói chung va nguón nhan lue nòng thòn nói riéng. Do vay cung co thè nói ràng de dal dugc tbàng Igi trong su nghiep còng nghiep hoà, hién dai hoà dàt nuóc Ibi kbòng thè thiéu su dóng góp quan trgng cùa mot nén nóng nghiep phàt trién. Va, vi thè lue lugng lao dóng nu a nóng thòn co mot vai trò bèi sue quan trgng chinh là nhùng nguói góp phàn kbòng nhò làm nén tbàng Igi này. Trong nhung nàm gàn day, nhung nghién cùru ve phu nu boàc nghién ciiu giói déu tap trung nhiéu vào càc vàn de nhu vai Irò va dia vi cùa phu nu trong già dình, su phàn cóng lao dòng theo giói, vàn de bình dàng - còng bang giói, nhiing khó khan ma phu nii duong dién trong phàt trién,...nhung vàn de phu nu nóng thón trong còng nghiep hoà nóng nghiep, nóng thòn thi con chua dugc quan làm nghién ciiu. Xuàt phàt tu nhirng quan diém néu trén chùng tói cbgn "'Vai trd cùa ngudi phu nù: trong còng nghiep hoà nòng thòn'' làm de tài nghién ciiu. 2. TÌNH HÌNH NGHIÈN CÙU DE TÀI 2.1 Nhuìig vàn de chung lién quan dén cóng nghiep hoà. Nhung nàm gàn day, vàn de còng nghiep boa, hién dai hoà dà thu bùi nhiéu nguòi quan tàm nghién cuoi. Mot so' cuón sàch ve llnb vuc này dà dugc còng bó nhu; Ve còng nghiep hoà, hién dai hoà dàt nuóc (Dò Muòi, 1997); Cóng nghiep hoà, hién dai hoà: phàt buy Igi thè so sành: Kinh nghiém cùa càc nén kinh té dang phàt trién ó chàu A (Dò Diic Dinh, 1999); Mot so vàn de chién lugc còng nghiep hoà va ly thuyéi phàt trién (Dò Dilc Dinh, 1999); Chién lugc còng nghiep hoà, hién dai boa dàt nuóc va càch mang còng nghé (Bg Khoa hgc còng nghé va Mói truóng, 1996); Còng nghiep hoà, hién dai boa Viét Nam dén nàm 2000 (Vò Dai Lugc, 1996); Nbùng xu huóng phàt trién cùa thè giói va su lua cbgn mó bình còng nghiep hoà cùa nuóc ta (Vò Dai Lugc, 1999); Quan he giiia phàt trién khoa hgc va cóng nghé vói phàt trién kinh té - xà bòi trong còng nghiep hoà va hién dai hoà ó Viét Nam (Danh San, 1999); Khoa hgc xà bòi va Nhan vàn vói su nghiep cóng nghiep hoà, hién dai hoà dàt nuóc (Pham Xuàn Hàng, 2000). Ben canh dò, co nhiéu cóng trình nghién ciiu ve cóng nghiep hoà, hién dai hoà nòng nghiep, nòng thòn dà dugc cóng bó nhu: Cóng nghiep hoà, hién dai hoà nóng nghiep, nòng thón mot so vàn de ly luan va thuc tién (Hong Vinh, 1998); Cóng nghiep hoà nóng nghiep, nòng thón càc nuóc chàu À va Viét Nam (Nguyén Dién, 1997); Vàn de phàt trién còng nghiep nóng thón a nuóc ta (Vién nghién CUOI chién lugc va chinh sàch khoa hgc còng nghé, 1997); Nòng nghiep, nòng thòn trong giai doan cóng nghiep hoà, hién dai hoà (Trung tàm tu vàn dàu tu ho trg phàt trién nòng nghiep, nòng thòn - VACVINA, 1997); Phàt trién nóng thón trong giai doan còng nghiep hoà va hién dai hoà a Viét Nam (Nguyén Vàn Bich Chu Tién Quang, 1999); Nòng nghiep Viét Nam tu eòi nguón dén dói mói (Bùi Huy Dàp - Nguyén Dién, 1996); Nòng nghiep Viét Nam buóc vào thè ky XXI (Bùi Huy Dàp - Nguyén Dién, 1998); Tàm ly nóng dàn dóng bang Bàc bó trong qua trình cóng nghiep hoà, hién dai hoà nòng nghiep, nòng thòn hién nay (Le Hùu Xanh, 1999); Phàt trién nòng thòn (Pham Xuàn Nam, 1997). Ve de tài khoa hgc, càn ké dén chuang trình khoa hgc càp Nhà nuóc KX. 08 "Phàt trién toàn dién kinh té - xà bòi nóng thòn Viét Nam" do Chu Hiiu Quy làm chù nhiem. Mot mang de tài nùa cung dugc quan tàm nhiéu, dò là vàn de con nguòi va nguón nbàn lue. O llnh vuc này, nhiéu cóng trình nghién ciiu dà dugc còng bó. Truóc hét, càn ké dén chuang trình khoa hgc - còng nghé càp Nhà nuóc ma so KX.07 "Con nguói - Muc tiéu va dòng lue cùa su phàt trién kinh té - xà bòi" do Pham Minh Hac làm chù nhiém (1991-1995), tu chuang trình khoa hgc - còng nghé này nhiéu cuón sàch dà dugc xuàt bàn nhu: Vàn de con nguòi trong còng cuòc dói mói (Pham Minh Hac, 1994); Phàt trién giào due phàt trién con nguòi phuc vu phàt trién kinh té - xà bòi (Pham Minh Hac,1996); Boi duòng va dào tao lai dói ngu nbàn lue trong diéu kién dói mói (Nguyén Minh Duòng, 1996). Lién quan dén vàn de này con co mot so de tài càp Bg nhu: Xày dung ca sa ly luàn cho chién lugc phàt trién nguón nbàn lue khoa hgc còng nghé (Nguyén Anh Thu, 1997); Ly luan, phuang phàp luan va phuang phàp nghién cùu xày dung chién lugc phàt trién nguón nbàn lue dàp uìig yéu càu còng nghiep hoà, hién dai hoà dàt nuóc dén nàm 2020 (Tran Thi Tuyét Mai, 1998) Ngoài ra, nhiéu tàc già dà de càp dén vai trò nguón nbàn lue trong qua trình còng nghiep hoà, hién dai hoà dai nuóc a nhùng góc dò khàc nhau nhu: Phàt trién nguón nbàn lue kinh nghiém thè giói va thuc tién nuóc ta (Tran Vàn Tùng - Le Ai Làm, 1996);Giào due nbàn càch dào tao nbàn lue (Pham Minh Hac, 1997); Thanh nién, hgc sinh, sinh vién vói su nghiep cóng nghiep hoà, hién dai hoà dàt nuóc (Nguyén Phuang Hong, 1997); Phàt trién nguón nbàn lue tre ò nòng thòn de còng nghiep hoà, hién dai hoà nòng nghiep, nòng thón nuóc ta (Nguyén Vàn Trung, 1998) va Nàng cao chat lugng nguón nbàn lue dàp ùng yéu càu còng nghiep hoà, hién dai hoà dàt nuóc (Mai Quoc Khành, 1999); va con mot so bài viét lién quan dén càc vàn de néu trén dà dàng a càc tap chi chuyén ngành, chùng tòi kbòng thè néu hét dugc a day. Nhìn chung, dò là nbùng còng trình nghién ciiu hét sue nghiém tue va co già tri khoa hgc cao. Nhùng còng trình nghién cùu ké trén viia phong phu ve ly luan, vùa gàn thuc tién, song nhùng nghién cùu này boac là de cap dén tàm vi mò cùa tùng ITnh vuc nghién cùu boac là khài quàt thuc tién kinh nghiém trong nuóc va quoc té. Ngay cà màng de tài ve vai trò cùa nguón lue con nguòi trong qua trình còng nghiep hoà, hién dai boa dàt nuóc, càc tàc già cung de cap ò tàm quoc già ve chién lugc phàt trién nguón nbàn lue co tinh dén dàc diém vàn boà-xà bóikinh té tùng vùng, mién. Trong khi dò vàn de nguón nbàn lue nù nóng thón trong qua trình cóng nghiep hoà, hién dai hoà nòng nghiep, nòng thón lai chua dugc bàn dén. 2.2 Nh&ng nghién cùu ve phu nii trong cóng nghiep hoà Nhiéu nguòi cho ràng trén bình dién xà bòi hgc, khó co thè tìm thày nhùng nghién cùu mot càch co he tbóng ve vai trò cùa phu nù trong còng nghiep hoà nòng nghiep, nòng thón. Co thè ly giài diéu này tu hai góc dò chinh: - Khi cuòc càch mang còng nghiep dién ra ò Anh (thè ky XIX) va lan ra a mot SO nuóc chàu Au Ibi lue dò ngành xà bòi hgc mói bình ibành, nò quan tàm nhiéu dén mot so llnh vuc khàc cùa dòi song xà bòi nhu: su phàn làng xà bòi, té nan xà bòi, vàn de lao dòng - viéc làm, tbàt nghiep,... han là chù y dén xem xét vàn de phu nù trong qua trình càch mang còng nghiep va còng nghiep hoà nhu thè nào. Han nùa, co mot thuc té ràng: "nbùng giài thich nhàm biéu dugc nhùng vi tri cùa phu nù trong xà bòi co su han che do su thành kién tbuòng xuyén dugc tao nén trong càc hgc thuyéi. Hàu hét càc nhà xà bòi hgc là nam giói va bg chàp nhan mot quan diém bào thù ve vai Irò cùa phu nù" [184, tr. 8] va "nghién cùu phu nù là ITnh vuc tuang dói mói, dugc xàc lap vào cuoi nhùng nàm 60 va dàu nhùng nàm 70 de diéu chinh lai su thiéu quan tàm ve phu nù trong hàu bèi càc llnh vuc bàn làm" [177, tr. 3]. A. Giddens, khi trình bay ly thuyéi xà bòi hgc, da ké ra mot so tinh thè luòng nan, mot trong nbùng vàn de do là vàn de giói trong phàn tìch xà bòi hgc, trong lich su nghién cùu cùa khoa hgc này thiéu vàng bình anh phu nù: "Tal cà càc bình ành chù yéu trong su phàt trién ly thuyéi xà bòi hgc cùa qua khù déu là nam giói, va trong nhùng bài viét cùa bg nam giói thuc su kbòng chù y dén thuc té' ràng con nguói dugc gidi hoà. Trong càc tàc pham cùa bg, càc cà nhan con nguòi xuàt hién nhu là "gióng trung" - bg là càc tàc nbàn trùu lugng, han là su khàc biét giùa giói nam va giói nù" [182, tr. 568] - Xà bòi hgc ve giói vói tu càch là mot chuyén ngành cùa xà bòi hgc, cùng vói nghién cùu giói dugc bình thành va phàt trién a nhùng nàm 1970, khi dò là tbòi ky chuyén huóng tu quan diém "nghién cùu phu nù" sang "nghién cùu giói" trong qua trình phàt trién kinh tè - xà bòi, co nhiéu vàn de dal ra thu bùi càc nhà khoa hgc quan tàm dén vàn de giói nói chung va xà bòi hgc ve giói nói riéng, ma vàn de còng nghiep hoà chi là mot trong nhùng llnh vuc quan tàm cùa giói khoa hgc. Mal khàc, xem xét vai trò cùa phu nù trong còng nghiep hoà nòng nghiep, nòng thón lai chi là mot phàn cùa vàn de cóng nghiep hoà ma tbòi. Vi thè, chùng ta co the biéu dugc vi sao chua thè co nhùng nghién cùu mot càch he thò'ng ve chù de này. Co thè nói càc nghién cùu ve vai trò cùa phu nù tbuòng cho thày su thiéu cóng bang dói vói nù giói. Nhìn chung, khi nói dén vai Irò cùa phu nù trong qua trình phàt trién, nguói ta" tbuòng nbàc dén cuón sàch "Vai trò cùa phu nù trong phàt trién kinh té" cùa Ester Boserup (1970) theo nhà khoa hgc nù này thi cho dén nhùng nàm 1970, nhùng nghién cùu chi ra ràng màc dù phu nù tbuòng là nhùng nguói co dóng góp chinh vào nàng suàt chù yéu cùa còng dóng, nhàt là trong nóng nghiep, nhung nhùng dóng góp cùa bg kbòng dugc tinh dén trong thò'ng ké quoc dàn cùng nhu trong ké boach hoà va thuc hién càc du àn phàt trién. Cuón sàch cùa E. Boserup dà dugc coi là làn dàu tién dal lai vàn de trong càch dành già ve vai trò cùa phu nù, qua cuón sàch cùa mình, bà dà chùng minh vai trò kinh té cùa phu nù tbóng qua nghién cùu phu nù nòng dàn vùng Tày Sahara, chàu Phi. Diéu này truóc nhùng nàm dàu cùa thap ky 70, càc nhà tao lap chinh sàch va trong giói nghién cùu ké cà nhùng nhà khoa hgc nù dà kbòng thày hét va do vay kbòng còng nhan mot càch dùng dàn vai trò kinh té rat quan trgng cùa phu nù. Mot tàc già nù khàc cho ràng "tàc dòng ngugc lai cùa phàt trién dói vói phu nù" là: "sai sòl trong viéc bò qua bay kbòng còng nhan va su dung vai trò san xuàt cùa phu nù" [100, tr. 121]. Ò Viét Nam cóng trình nghién cùu ve phu nù dàu tién xuàt bàn dugc phàt bànb róng rài va dich ra nhiéu thù tiéng là cuón "Phu nù Viét Nam qua càc tbòi dai" cùa Le Thi Nhàm Tuyét (1973, 1975). Nhìn tu góc dò nbàn hgc xà bòi, tàc già dà phàn tich trong cuón sàch nhùng net ca bàn ve càc truyén tbóng cùa phu nù Viét Nam trong mgi llnh vuc dòi song xà bòi. Dàc biét ve vai trò truyén tbóng cùa phu nù Viét Nam trong san xuàt nòng nghiep. Cuón sàch dà trình bay nhiéu tu liéu dàn toc hgc - lich su co già tri khoa hgc, gay tiéng vang trong giói nghién cùu. Mot phàn tu thè ky sau, tàc già cuón sàch "Phu nù Viét Nam qua càc tbòi dai" lai cho xuàt bàn cuón "Hình ành Phu nù Viét Nam truóc thém thè ky XXI" [156]. Nhu lói giói thiéu cuón sàch cùa GS. Vù Khiéu: 8 Cuón sàch này dà thu thàp nhùng y kién khàc nhau xung quanh nbùng vàn de lón cùa nguòi phu nù Viét Nam va dàc biét là giói thiéu càc két qua thu dugc qua càc cuòc diéu tra khoa hgc. Cuón sàch tap trung vào nhùng dac trung cùa nguòi phu nù Viét Nam trong lich su, trong lao dóng nghé nghiep, trong già dình, trong quàn ly xà bòi. Kboàng muai nàm irò lai day - nhàt là tu dai bòi Dàng toàn quoc làn thù Vili co nhiéu cuón sàch xuàt bàn vói nói dung de cap dén vàn de cóng nghiep hoà, hién dai boa dàt nuóc, boac bàn ve cóng nghiep hoà, bién dai hoà nòng nghiep, nóng thón. Nhung trong nhiing tàc pham dò thiéu vàng hình ành nguòi phu nù. Duói day là mot so bài trén càc tap chi nghién cùu de cap dén dia vi, vai trò cùa phu nù trong tbòi ky dàt nuóc dói mói. De tién theo dòi, chùng tói chia theo mot so chù de nhu sau: * Phu nù va phàn còng lao dóng theo gidi Trong bài "Phàn cóng lao dòng theo giói trong già dình nóng dàn" de cap dén nhiing biéu hién mói cùa phàn cóng lao dòng theo giói a già dình nòng dàn trong qua trình chuyén dói cùa nén kinh té. Tàc già nhan xét ràng: a cà hai khu vuc dóng bang song Hong va dóng bang song Cixu Long "dang dién ra mot qua trình sàp xép lai lao dóng cùa c?ic ho già dình a nóng thòn nhàm dàp ùng nhùng dòi hòi mói cùa san xuàt" [168]. Qua khào sài lai 2 xa Cam Vù (mién Bàc) va My Luòng (mién Nam), tàc già cho thày diém gióng nhau trong phàn còng lao dóng theo giói trong càc già dình nòng dàn a Bàc bó va Nam bó là: dàn òng huóng vào khu vuc san xuài de trao dói, con phu nù boat dóng chù yéu a khu vgc san xuàt de tiéu dùng va viéc nhà. Diém dàng liru y: bòi cành kinh té - xà bòi a hai vùng co su khàc biét, theo két qua nghién cùu cho thày "nòng ihón mién Nam van dòng manh han theo xu huóng còng nghiep hoà va san xuài bang hoà" [168]. Diéu này cho chùng la di dén nhan xét: Su phàn còng lao dóng theo giói chua tuang dóng vói su phàt trién kinh tè - xà bòi. Nói càch khàc, mó hình phàn cóng lao dóng theo giói truyén tbóng vàn dugc duy tri va chua bién dói nhiéu. Cùng theo chù de này, trong bài viét "Phàn còng lao dòng trong kinh té ho già dình nóng thón - vàn de giói trong ca che Ibi truóng", tàc già di tu già thuyéi nghién cùu là: su thay dói phàn cóng lao dòng nói chung va a càp còng dóng nói riéng dà dàn dén su thay dói trong mò hình phàn cóng lao dòng san xuàt trong già dình nòng thón. So vói mò bình phàn cóng lao dóng truyén thò'ng, su thay dói dò chi xày ra vói nguòi chóng [70] Nghién cùu cùa tàc già cho thày phu nù co vai trò quan trgng trong san xuàt nóng nghiep, bòi vi "phu nù hàu nhu tham già chù yéu trong mgi còng viéc" ngay cà "trong diéu kién ca giói hoà hién nay àp dung trong nóng nghiep, lao dòng nù góp vào san xuàt lùa nhiéu han nam giói [70]. Tàc già dà chi ra hai khia canh cùa bài bình dàng giói hién nay cùa phàn còng lao dóng: 1) phuang dién dành già vai trò cùa phu nù trong viéc nàng cao thu nhap ho già dình a nóng thòn va 2) khà nàng ca dóng di lén trong càc nhóm xà hòi va nghé nghiep. Tu dò di dén két luàn "su da dang hoà nghé nghiep va phàn còng lao dóng mói trén ca so àp dung tién bò ky thuat phù bgp là con duòng chù yéu nhàm nàng cao dia vi phu nù" [70] Trong bài "Phàn cóng lao dóng nói trg trong già dình" [71] tàc già xuàt phàt tu khung ly thuyéi ve càch giài thìch lién quan dén xà bòi boa vai trò giói. Mot mal, phu nù thich càc còng viéc nói trg. Mài khàc, phu nù co thè chiù nhùng sue ép xà bòi - tu nguòi chóng cùa bg va nhùng nguòi khàc, de làm nhùtig cóng viéc này. Nghién cùu này cho thày sàc thài mói trong phàn còng lao dòng nói trg ò già dình nóng thòn "vói nhùng ho già dình cà hai vg chóng déu làm nòng nghiep, nguòi chóng làm viéc ò gàn nhà thi khà nàng chia sé cóng viéc nói trg vói vg sé tàng lén" [71]. 10 Ben canh nhùng nghién cùu ve phu nù nóng thòn ó khu vuc dóng bang, bai nàm gàn day co mot so nghién cùu ve vai trò giói trong ngu dàn ò khu vuc mién Trung. Trong bài "Phàn còng lao dòng theo giói trong già dinh ngu dàn dành bàt hai san" tàc già nbàn manh su bién dói vai trò trong su phàn còng lao dóng theo giói: "trong càc loai già dình khàc (ké cà già dình nóng dàn san, xuàt nóng nghiep) trong giai doan chuyén dói nén kinh té, nguòi ta co thè de dàng nhan thày su chuyén dói bay dào lón vai trò giùa phu nù va nam giói trong phàn cóng lao dóng già dình [169]. Ò cà hai bài viét, tàc già co chung mot nhan xét dàng chù y: Su phàn còng lao dòng theo giói hién nay "a mot mùc dò nào dò dà làm giàm vi tri cùa phu nù trong xà bòi va phài chang là dàu hiéu thut lui va thiét tbòi cùa phu nù so vói nam giói" Cùng nghién cùu ve ngu dàn ven bién mién Trung trong bài "vàn de giói trong kinh tè ho: tìm hiéu phàn cóng lao dòng nam nù trong già dình ngu dàn ven bién mién Trung". Khi de càp dén vai trò giói lai co nhan xét de cao vai trò nù giói: "Ngày nay rat il nù di bién nhung vai trò cùa bg tàng lén trong càc linh vuc boat dòng xà hòi va càc sinh boat cùa cóng dóng, dòng hg vi hg phài gành vàc tràch nhiem va cóng viéc cùa dàn òng mói khi nam giói di bién xa nhà". Vai trò phu nù rat quan trgng dói vói ho ngu dàn "trong nhiéu truóng bgp, ho ngu dàn nào co nguòi phu nù biét chi tiéu, mua bàn, làm dich vu va diéu hoà càc quan he già dình Ibi kinh té cùa ho già dình dò mói thuc su ón dinh va phàt trièn" [81] Cuón sàch "Vai trò nam chù ho ngu dàn ven bién trong buóc chuyén dói sang nén kinh té thi truóng ò Viét Nam hién nay" [121] là mot còng trình nghién cùu nam giói. Vói muc dich nhàm nhan dién vai trò cùa nam chù ho ngu dàn vói nhiing dàc diém, loai hình, tinh chat cùa vai trò nguòi nam chù ho trong viéc dành bài bài san, tó chùc lao dóng va cuòc song trong già dình, cóng dóng, chi ra nhùng yéu tó hình thành va tàc dóng dén vai trò nguòi nam chù bò ngu dàn. Ve thuc chat, nghién cùu nam giói (Men's studies) cung chinh là nghién cùu ve giói, 11 trong cuón sàch nói trén, diéu này dugc thè hién rò nhàt a càc chuang chinh cùa cuón sàch (3, 4 va 5). Tu mot so nghién cùu gàn day nhàt ve phàn còng lao dòng theo giói dugc giói thiéu ò trén, co thè nhan thày vai trò giói bién dói trong diéu kién phàt trièn kinh té - xà bòi hién nay vùa tàc dòng tich cuc vùa tiéu cuc dén phu nù. Va càc tàc già déu gap nhau a diém chung: Su da dang hoà nghé nghiep va phàn cóng lao dóng mói trén ca sa àp dung tién bò khoa hgc ky thuat phù bgp là con duòng chù yéu nhàm nàng cao dia vi phu nù. Nhu thè, càc nghién cùu trén dà de cap dén mot so biéu hién cùa còng nghiep hoà nóng nghiep ó nóng thón hién nay song chua de càp dén vai trò cùa phu nù nóng thón trong cóng nghiep hoà nóng thòn. * Phu nù vài phàt trién ngành, nghé. Bài viét "Tim hiéu ca càu kinh té va khà nàng phàt trién ngành nghé cùa phu nù nóng thòn" nói ve mói lién he giùa ca càu kinh té va khà nàng phàt trién ngành nghé cùa phu nù nòng thón. Qua nghién cùu a Ha Tày va Hai Duong, tàc già dà cho thày vai trò lo lón cùa phu nù trong phàn còng lao dóng, chuyén dich ca càu lao dòng - nghé nghiep a khu vuc nòng thón. Nghién cùu ò xà Cam VQ (Cam Bình - Hai Duang) tàc già di dén két luan "Viéc quyét dinh phuang huóng san ^xuàt ngành nghé lai do nguòi phu nù quyét dinh là chinh" [82] "Và'n de ngành, nghé cùa phu nù nóng thòn vói qua trình còng nghiep hoà, hién dai hoà nóng nghiep, nóng thón" [127]. Bài viét de cap dén tiém nàng phàt trién càc ngành, nghé cùa phu nù nóng thòn va nhùng khó khan tra ngai cùa phu nù trong san xuàt, kinh doanh va su bò trg cùa nhà nuóc, cóng dóng. O bài viét này, tàc già tap trung xem xét khó khan va thuan Igi cùa phu nù nóng thón khi phàt trién càc ngành nghé phi nóng nghiep. Day là mot bài viét dugc phàt trién tu mot cóng trình nghién cùu truóc dò cùa tàc già va nhùng dóng nghiep, cuón "Phu nù Viét Nam vói viéc phàt trièn doanh nghiep nhò" [126]. Diém khàc biét là, néu nhu trong cuón sàch viét truóc dò nói dung chinh tàc già tap trung xem xét phu 12 nù va doanh nghiep va tiém lue phàt trién càc doanh nghiep nhò cùa phu nù, tu dò dua ra càc kién nghi bò trg càn thiét de giùp dò phu nù thành lap va phàt trièn càc doanh nghiep nhò; Ibi trong bài viét này tàc già chi tap trung vào phu nù nòng thòn. Nhìn chung, day là mot nghién cùu khà tot ve phu nù vói phàt trièn doanh nghiep vùa, nhò va rat nhò ò nuóc ta hién nay. Tuy nhién, nghién cùu này nhàm a tàm vi mò, va de cap dén phu nù Viét Nam nói chung, ma kbòng chi ra dàc diém cùa khu vuc, vùng, lành thó vói nhùng khó khan, thuan Igi cùa phu nù trong phàt trién doanh nghiep. Cùng tìm hiéu ve llnh vuc phi nòng nghiep co bài "Nguòi buon bàn nhò ò vùng trung du Bàc bò". Co le day là mot trong nhùng nghién cùu xa boi hgc dàu tién ve llnh vuc thuang nghiep trong tbòi ky còng nghiep hoà, hién dai hoà dàt nuóc. Xuàt phàt tu luan diém cho ràng "thuc chat cùa phàt trièn nóng thón hién nay nàm a viéc "du nhàp" càc quan he hàng hoà tién té vào nóng thón" [39], tàc già tap trung vào phàn tich quan he giùa hai loai ho: ho thuan tuy thuang nghiep va ho két bop vói nóng nghiep trong kinh doanh. Nghién cùu này cho thày su két bgp khà quan trgng giùa thuang nghiep va nóng nghiep a càc bó kinh doanh. Dàng liru y là, khia canh giói dugc xem xét vói nhùng phàt hién gay àn tugng ve vai trò cùa nguòi phu nù tiéu thuang, ràng "nam giói ibi kinh doanh il han, nhung hg kinh doanh càc mài hàng dal tién va tbuòng dòi hòi co nghé", nhung trong buon bàn nhò 2/3 là phu nù, vi thè " càc bang chùng co le dù de ggi lén ràng su phàt trièn cùa thuang nghiep nhò nàm trong tay nguòi phu nù" [39] Ngoài nhùng nghién cùu trén, con mot so cuón sàch là ky yéu cùa nhùng bòi tbào khoa hgc xung quanh vàn de phu nù, nhu "Già dình va dia vi nguòi phu nù trong xà bòi - càch nhìn tu Viét Nam va Hoa Ky" [151], "Nhùng vàn de chinh sàch xà bòi dói vói phu nù nóng thón bién nay" [23], bay tu két qua de tài nghién cùu dugc xuàt bàn nhu sàch "Phu nù nghèo nóng thón trong co che ibi truóng" [24] 13 * Phxi nù va sue khoé "San xuàt, sinh san va phùc Igi già dình: Phàn tich mói quan he giói trong bó già dình Viét Nam" [149]. Muc dich cùa nghién cùu này là xàc dinh xem càc qua trình ra quyét dinh trong già dình va lién quan dén vàn de giói co ành huóng dén phùc Igi cùa già dình Viét Nam nhu thè nào. Càc tàc già tin tuang ràng, de co thè xàc dinh dugc day dù vai trò va vi thè cùa nguòi phu nù trong xà bòi va de xàc dinh càc chinh sàch càn thiét nhàm co su bình dàng trong va ngoài già dinh, càn tìm biéu mói quan he nam - nù trong già dình. "Mot so nghién cùu ve sue khoè sinh san ò Viét Nam sau Cairo" [129] là nhùng nghién cùu cùa mot so nhà khoa hgc tap trung vào chù de giói va sue khoè sinh san trong qua trình phàt trién. Day co thè nói là cuón sàch dàu tién ò nuóc ta nghién cùu ve chù de này sau hói nghi quóc tè Dàn so va Phàt trién bgp ó Cairo (Ai Cap). Là mot cóng trình nghién cùu buóc dàu, cuón sàch này dà co gang phàn tich nhùng nguyén nbàn cùa thuc trang sue khoè sinh san ó Viét Nam trong diéu kién kinh té - xà bòi cùa dàt nuóc, dàc biét nbàn manh dén càc khia canh ve trình dò nhan thùc va phong tue tap quàn cu là nhùng yéu tó gay càn Irò cho su tu do lua cbgn ké boach boa già dình kbòng nhùng cùa phu nù ma cà nam giói [129, tr. 8] "Bao lue trén ca sa Giói: Truóng bgp Viét Nam" [86]. Nghién cùu này là mot bó phàn cùa mot du àn nghién cùu lón han ve Giói va phàt trién do Ngàn hàng Thè giói tién bànb ò mot so nuóc trén thè giói. Day là mot vàn de co tinh chat toàn càu hién dang xày ra a càc nuóc phàt trièn làn càc nuóc dang phàt trién. Càc tàc già cùa nghién cùu này dà chi ra hai yéu tó quan trgng nhàt góp phàn gay ra bao lue trong già dình, dò là "khó khan ve kinh té va lam dung rugu". Hau qua cùa bao lue trén ca sa giói là phu nù phài gành chiù nbùng tón tbàt ve thè chat, tinh thàn, tàm ly va lình càm. Nói ve bao lue giói, càn phài ké dén nhùng nghién cùu cùa Le Thi Quy, nguòi dà quan tàm dén vàn de này khà som va co nhùng cóng trình cóng bó tu nhiéu nàm truóc. 14 "Phu nù - sue khoè va mói truóng" [133] là mot nghién cùu cho thày mói quan he giùa mói truóng lao dóng va sue khoè, dàc biét mòi truóng a nòng thòn do lam dung hoà chat, thuóc trù sàu trong san xuàt nòng nghiep, dà ành huóng xàu dén sue khoè nguòi lao dóng nù hién nay. Nhùng nghién cùu ve sue khoè phu nù cho ta thày nhùng ành huóng trai chiéu dói vói phu nù trong qua trình phàt trièn hién nay ò Viét Nam. Diéu này tao nén mot trong nhùng tra ngai dói vói phu nù khi hg dàm nhan vai trò cùa mình trong còng nghiep hoà. * Phu nù va còng nghiep hoà, hién dgi hoà May nàm gàn day, dà co mot vài nghién cùu ve phu nù lién quan dén còng nghiep hoà, hién dai hoà dà dugc còng bó, dò là: "Giói, cóng tàc quàn ly nguón nuóc va vàn de chuyén dói kinh té" [148] phói bgp giùa Trung tàm nghién cùu Giói, Già dình va Mói truóng trong Phàt trién (CGFED) va Ngàn hàng phàt trièn chàu A (ADB). Muc dich cùa nghién cùu này: Dua ra su biéu biét sàu sàc ve càc dac diém chù yéu cùa vi tri phu nù nóng thón thugc mgi tàng lóp, mgi lùa tuoi va mgi tinh trang bón nhan, trong mói lién he vói nam giói, trong càc quan he phàn cóng lao dóng giói, viéc su dung va diéu khién càc nguón tài nguyén lién quan dén giói, càc chiéu huóng chinh tri xà bòi va nhùng yéu tó ành huóng khàc dén khu vuc Du àn: tài nguyén nuóc dóng bang song Hong va coi dò nhu nhùng tài liéu ca sa cho viéc thành lap, thiét ké, xày dung, boat dòng duy tri va giàm sàt he tbóng thuy Igi va viéc phàt trién nóng thón, xoà dói, giàm nghèo trong càc du àn trong tuang lai. Nghién cùu này dugc thuc hién ò 9 xà thugc 3 buyen cùa bai tinh Hai Hung va Ninh Bình "Vài net ve vai trò phu nù trong san xuàt nóng nghiep a dóng bang song Hong hién nay" [128] là mot nghién cùu ve phu nù nóng thón ò hai tinh Hai Hung (cu) va Ninh Bình. Muc tiéu cùa nghién cùu này nhàm làm sàng lo vai trò cùa nguòi phu nù nóng thón trong san xuàt nóng nghiep duói tàc dòng cùa bién dói kinh tè - 15 xà bòi trong tbòi ky dói mói. Trén ca sa nghién cùu tap trung vào phàn tich bién dói vai trò phu nù va chi ra nhùng khó khan ma nguói phu nù nóng thòn dang gap phài trong qua trình thuc Ibi vai trò cùa mình. Tu dò de xuài kién nghi ve chinh sàch xà bòi dói vói phu nù trong qua trình phàt trièn nòng thòn, thuc hién cóng nghiep hoà, hién dai hoà dàt nuóc. Nghién cùu này co mói lién quan khà chat che vói de tài luan àn, nò là ca sa ban dàu de tàc già phàt trién cao han vàn de vai trò phu nù nòng thón trong bòi cành còng nghiep hoà nóng nghiep, nòng thòn. Tàc già luan àn cùng dà co mot so bài viét dugc cóng bó tu nàm 1998 dén 2000 nhu "Còng nghiep hoà nóng nghiep nòng thòn va vai trò cùa phu nù" [194], "Nhiing tra ngai cùa phu nù nòng thón khi buóc vào cóng nghiep hoà, hién dai hoà nòng nghiep, nòng thón" [130], "Phàt huy tiém nàng cùa phu nù trong cóng nghiep hoà va hién dai hoà nóng nghiep, nóng thòn" [131] va "Vai trò cùa phu nù trong dào tao nguón nbàn lue cho còng nghiep hoà" [134]. Nhu vay co thè thày, cho dén nay chua co cóng trình nào thuc su tap trung vào nghién cùu và'n de vai trò cùa phu nù trong còng nghiep hoà, bién dai hoà nòng nghiep, nóng thòn. Trong boi cành dò, de tài này hy vgng dem lai su dóng góp nhò bé vào linh vuc nghién cùu phu nù, nghién cùu giói qua viéc xem xét vai trò phu nù trong còng nghiep hoà nòng thón ò nuóc ta. 3. MUC DICH, NHIEM VU VA PHAM VI NGHIÉN CUU CUA LUÀN ÀN 3.1 Muc dich nghién cùu: Xem xét vai trò cùa nguói phu nù trong cóng nghiep hoà nóng thón nhìn tu góc dò nguón nbàn lue, de thày dugc nhùng thuàn Igi va khó khan cùng vói irièn vgng cùa lue lugng nù giói trong còng nghiep boa. 3.2 Nhiém vu nghién ciiu: De dal dugc muc dich do, luàn àn nhàm thuc hién mot so nhiém vu chinh sau day: - Xem xét mot càch khài quàt ve vai Irò cùa phu nù nóng thòn trong lich su va trong tbòi ky dói mói - Phàn tich nhùng uu diém va nbugc diém cùa nguón nbàn lue nù nòng thón vói qua trình cóng nghiep hoà nòng nghiep, nóng thón. - Chi ra càc khó khan, Ihuàn Igi ve boi cành kinh le - xà bòi - van boa dói vói nguói phu nù khi hg thuc hién vai trò Irong su nghiep xày dung nòng nghiep, nòng thòn theo yéu càu cùa cóng nghiep boa. - De xuài mot s6 giài phàp nhàm nftng cao cbàl lugng nguón nbàn lue nù va tao diéu kién thuàn lai cho phu nù nòng thón phài buy dugc nhùng tiém nàng de hg co the dàm nbàn tot vai trò trong còng nghiep hoà nòng nghiep, nòng thón. 3.3 Pham vi nghién cùu: Vàn de vai Irò cùa nguói phu nù trong còng nghiep hoà nòng Ihòn dugc dal ra trong luàn àn này Iruóc bèi giói ban Irong boi cành kinh tè - xà bòi nòng thòn dóng bang song Hong trong giai doan chuyén dói kinh té sang nén kinh tè ibj truóng theo dinh huóng xa bòi chù nghià trong nbùng nàm 90 cùa thè ky XX. Dac biét luàn àn tàp trung vào ibói ky 1996-2000, là tbòi gian dai bòi Vili nbàn manh dén "day manh còng nghiep hoà, hién dai hoà dàt nuóc" va làm quan Irgng cùa còng nghiep hoà, hién dai hoà nòng nghiep, nòng thòn dói vói qua trình này. Mal khàc, nuóc ta mói buóc vào ihói ky day manh cóng nghiep hoà, bién dai hoà nén nbùng biéu hién cùa còng nghiep hoà con chua tbàt rò, ciìng nhu càch thùc thuc hién cóng nghiep hoà ó càc vùng, mién co su khàc biel. Do vày, khi nghién cùu vai trò cùa nguói phu nù chùng tòi tàp trung xeni xét ve ibuc trang, tiém nàng va trién vgng cùa phu nù nòng thòn khi thuc bién vai trò Irong còng