Tài liệu ứng dụng bài tập nâng cao hiệu quả kỹ thuật phát bóng cao tay chính diện cho học sinh nam khối 12 trường thpt tây tiền hải thái bình

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2 KHOA GIÁO DỤC THỂ CHẤT DƯƠNG THANH BÌNH ỨNG DỤNG BÀI TẬP NÂNG CAO HIỆU QUẢ KỸ THUẬT PHÁT BÓNG CAO TAY CHÍNH DIỆN CHO HỌC SINH NAM KHỐI 12 TRƯỜNG THPT TÂY TIỀN HẢI- THÁI BÌNH KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC HÀ NỘI, 2018 TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2 KHOA GIÁO DỤC THỂ CHẤT DƯƠNG THANH BÌNH ỨNG DỤNG BÀI TẬP NÂNG CAO HIỆU QUẢ KỸ THUẬT PHÁT BÓNG CAO TAY CHÍNH DIỆN CHO HỌC SINH NAM KHỐI 12 TRƯỜNG THPT TÂY TIỀN HẢI- THÁI BÌNH KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Chuyên ngành: GDTC Hướng dẫn Khoa học ThS. DƯƠNG VĂN VĨ HÀ NỘI, 2018 LỜI CAM ĐOAN Tên tôi là: Dương Thanh Bình Sinh viên lớp: K40 GDTC Tôi xin cam đoan đề tài “Ứng dụng bài tập nâng cao hiệu quả kỹ thuật phát bóng cao tay chính diện cho học sinh nam khối 12 trường THPT Tây Tiền Hải - Thái Bình” là công trình nghiên cứu của riêng tôi, đề tài không trùng với kết quả nghiên cứu của tác giả khác. Các kết quả nghiên cứu này mang tính thời sự cấp thiết đúng thực tế khách quan của trường THPT Tây Tiền Hải - Thái Bình. Hà Nội, tháng 05 năm 2018 Sinh viên Dương Thanh Bình DANH MỤC VIẾT TẮT TRONG KHÓA LUẬN ĐC Đối chứng ĐHSP Đại học sư phạm GDTC Giáo dục thể chất M Mét NXB Nhà xuất bản S Giây STN Sau thực nghiệm TDTT Thể dục thể thao THPT Trung học phổ thông TN Thực Nghiệm TTN Trước thực nghiệm TW Trung Ương MỤC LỤC ĐẶT VẤN ĐỀ ........................................................................................ 1 CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ................ 4 1.1. Quan điểm của Đảng và Nhà nước về vai trò của thể dục thể thao trong nhà trường. ............................................................................. 4 1.2. Đặc điểm các tố chất vận động trong bóng chuyền. ........................... 5 1.3. Đặc điểm tâm, sinh lý lứa tuổi trung học phổ thông.................................... 6 1.3.1. Đặc điểm tâm lý lứa tuổi trung học phổ thông. .......................................... 6 1.3.2. Đặc điểm sinh lý lứa tuổi trung học phổ thông............................................. 7 1.4. Vị trí và đặc điểm của môn bóng chuyền. .......................................... 9 1.5. Đặc điểm kỹ thuật phát bóng cao tay chính diện.............................. 10 1.6. Một số yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả phát bóng cao tay chính diện. ...................................................................................................... 10 1.6.1. Các yếu tố về kỹ thuật. .......................................................................... 11 1.6.2. Các yếu tố thể lực.................................................................................. 11 1.6.3. Các yếu tố tâm lí. .................................................................................. 12 1.7. Phương pháp phát triển các tố chất thể lực trong bóng chuyền. ....... 12 1.7.1. Phương pháp phát triển sức mạnh. ........................................................ 12 1.7.2. Phương pháp phát triển sức nhanh. ....................................................... 14 1.7.3. Phương pháp phát triển sức bền. ........................................................... 16 1.7.4. Phương pháp phát triển khéo léo. ......................................................... 18 CHƯƠNG 2. NHIỆM VỤ - PHƯƠNG PHÁP - TỔ CHỨC NGHIÊN CỨU .............................................................................................. 19 2.1. Nhiệm vụ nghiên cứu. ..................................................................... 19 2.2. Phương pháp nghiên cứu. ................................................................ 19 2.2.1. Phương pháp tổng hợp và phân tích tài liệu. ........................................ 19 2.2.2. Phương pháp phỏng vấn........................................................................ 20 2.2.3. Phương pháp quan sát sư phạm. ........................................................... 20 2.2.4. Phương pháp kiểm tra sư phạm. ........................................................... 21 2.2.5. Phương pháp thực nghiệm sư phạm. ..................................................... 21 2.2.6. Phương pháp toán học thống kê. ........................................................... 21 2.3. Tổ chức nghiên cứu. ....................................................................... 22 2.3.1. Thời gian nghiên cứu. ........................................................................... 22 2.3.2. Đối tượng nghiên cứu. .......................................................................... 24 2.3.3. Địa điểm nghiên cứu. ............................................................................ 24 CHƯƠNG 3.KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU .............................................. 25 3.1. Thực trạng công tác giáo dục thể chất và việc giảng dạy môn bóng chuyền, thực trạng thực hiện kỹ thuật phát bóng cao tay chính diện của học sinh nam khối 12 trường THPT Tây Tiền Hải – Thái Bình. 25 3.1.1. Thực trạng công tác giáo dục thể chất và việc giảng dạy môn bóng chuyền của trường THPT Tây Tiền Hải – Thái Bình. ......................... 25 3.1.2. Thực trạng hiệu quả kỹ thuật phát bóng cao tay chính diện của học sinh nam khối 12 trường THPT Tây Tiền Hải – Thái Bình. ......................... 28 3.2. Lựa chọn, ứng dụng và đánh giá hiệu quả của bài tập nâng cao hiệu quả kỹ thuật phát bóng cao tay chính diện cho học sinh nam khối 12 trường THPT Tây Tiền Hải- Thái Bình. .......................................... 30 3.2.1. Lựa chọn bài tập nâng cao hiệu quả kỹ thuật phát bóng cao tay chính diện cho học sinh nam khối 12 trường THPT Tây Tiền Hải – Thái Bình. ................................................................................................................. 30 3.2.2. Ứng dụng và đánh giá hiệu quả bài tập nâng cao hiệu quả kỹ thuật phát bóng cao tay chính diện cho học sinh nam khối 12 trường THPT Tây Tiền Hải – Thái Bình. ....................................................................................... 37 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .............................................................. 45 TÀI LIỆU THAM KHẢO. DANH MỤC BIỂU BẢNG Số biểu bảng - Nội dung Trang Bảng 3.1 Thực trạng đội ngũ giáo viên thể dục trường THPT Tây Tiền Hải – Thái Bình 26 Bảng 3.2 Thực trạng cơ sở vật chất phục vụ cho giảng dạy và học tập môn GDTC 27 Bảng 3.3 Thực trạng sử dụng kỹ thuật phát bóng của học sinh nam khối 12 trường THPT Tây Tiền Hải – Thái Bình 29 Bảng 3.4 Kết quả phỏng vấn lựa chọn các bài tập nâng cao hiệu quả kỹ thuật phát bóng cao tay chính diện cho nam học sinh khối 12 trường THPT Tây Tiền Hải – Thái Bình (n=10) 32 Bảng 3.5 Kết quả phỏng vấn về mức độ ưu tiên lựa chọn test đánh giá hiệu quả phát bóng cao tay chính diện cho học sinh nam khối 12 trường THPT Tây Tiền Hải – Thái Bình. (n=10) 36 Bảng 3.6 Kết quả test kiểm tra trước thực nghiệm của hai nhóm đối chứng và thực nghiệm.(nA = nB = 32) 38 Bảng 3.7 Tiến trình thực nghiệm trong 6 tuần 40 Bảng 3.8 Kết quả kiểm tra các test sau thực nghiệm của hai nhóm TN và ĐC. (nA = nB = 32) 41 Bảng 3.9 Kết quả so sánh hai số trung bình quan sát trước và sau thực nghiệm của nhóm đối chứng 42 biểu đồ Bảng 3.10 Kết quả so sánh hai số trung bình quan sát trước và sau thực nghiệm của nhóm thực nghiệm Biểu đồ 3.1 Biểu đồ thể hiện kết quả kiểm tra bằng test 1 phát bóng Biểu đồ 3.2 Chạy hình cây thông (s) 43 44 vào khu vực 4m cuối sân (quả) 44 1 ĐẶT VẤN ĐỀ Như chúng ta đã biết, thể dục thể thao ra đời và phát triển theo sự phát triển của xã hội loài người, lao động sản xuất là nguồn gốc cơ bản của thể dục thể thao. Và từ đó thể dục thể thao trở thành biện pháp quan trọng để chuẩn bị cho lao động mà lao động là điều kiện tự nhiên để đảm bảo cuộc sống. Thể dục thể thao cũng góp phần làm cải thiện cuộc sống, mang lại nhiều lợi ích vốn quý cho con người. Sinh thời chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng nói:” Giữ gìn dân chủ, xây dựng nước nhà, gây đời sống mới, việc gì cũng cần có sức khỏe mới thành công. Mỗi một người dân yếu ớt, tức là làm cho cả nước yếu ớt một phần, mỗi một người dân mạnh khỏe là góp phần cho cả nước mạnh khỏe. Vậy luyện tập thể dục, bồi bổ sức khỏe là bổn phận của mỗi một người yêu nước. Việc đó không tốn kém, khó khăn gì. Gái trai, già trẻ, ai cũng nên làm và ai cũng làm được. Mỗi ngày lúc ngủ dậy, tập một ít thể dục, ngày nào cũng tập thì khí huyết lưu thông, tinh thần đầy đủ, như vậy là sức khỏe. Dân cường thì nước thịnh. Tôi mong đồng bào ta, ai cũng gắng tập thể dục. Tự tôi, ngày nào cũng tập” [3]. Có sức khỏe là có tất cả như Bác đã dạy càng làm rõ hơn tầm quan trọng của thể dục thể thao nói riêng và giáo dục thể chất nói chung. Ngoài ra, thể dục thể thao còn góp phần rèn luyện đạo đức, nhân phẩm cho con người. Có phẩm chất đạo đức, có trình độ chuyên môn giỏi, có sức khỏe tốt để phục vụ cho sự nghiệp xây dựng bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa. Thời đại mới bên cạnh sự hội nhập của nền kinh tế, là các hoạt động giao lưu văn hóa-thể thao để tăng cường thêm tình đoàn kết hữu nghị, sự học hỏi lẫn nhau giữa các địa phương, quốc gia hay các châu lục. Cùng với sự phát triển mạnh mẽ của các môn thể thao như bóng đá, cầu lông, điền kinh….. Môn bóng chuyền là một trong nhưng môn thể thao phong trào phát triển rộng khắp, nó có mặt ở khắp mọi nơi từ nông thôn và thành thị và được nhiều người trên 2 khắp thế giới tham gia tập luyện và thi đấu, đó là phương tiện GDTC góp phần giáo dục người tập về các mặt: Đạo đức, ý trí, thẩm mỹ, tính tập trung và lòng dũng cảm, đặc biệt là nâng cao tinh thần đoàn kết, tính trách nhiệm, tập thể gắn bó. Mặt khác, bóng chuyền là môn thể thao giàu tính cảm xúc với sự sôi động vốn có, đòi hỏi người chơi phải thông minh sáng tạo để đáp ứng với nhịp độ trận đấu cao, thời gian kéo dài, sự căng thẳng của thi đấu đối kháng. Vì thế, GDTC cho thế hệ trẻ là vấn để được Đảng và nhà nước đặc biết quan tâm, Nghị Quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VII tháng 6/1991 của Đảng cộng sản Việt Nam khẳng định về công tác TDTT cần coi trọng nâng cao chất lượng thể chất trong điều kiện thời gian rất ngắn [2]. Trong những năm qua, phong trào Thể dục Thể thao trên cả nước đã có những bước phát triển mạnh mẽ cả về thể thao thành tích cao cũng như thể thao quần chúng. Có được thành công đó là nhờ sự quan tâm chỉ đạo của Đảng, Nhà nước cũng như sự cố gắng của toàn ngành Thể dục thể thao. Các chủ trương chính sách của Đảng, Nhà nước về Thể dục Thể thao luôn được vận dụng linh hoạt, sáng tạo và gắn liền với cuộc vận động:” Toàn dân tập luyện thể thao theo gương Bác Hồ vĩ đại”. Trong môn bóng chuyền, kỹ thuật phát bóng cao tay chính diện là một kỹ thuật rất quan trọng, là khởi đầu của một pha bóng, sử dụng bàn tay phát bóng về sân đối phương, đây cũng là một kỹ thuật tấn công. Kỹ thuật phát bóng cao tay chính diện yêu cầu chính xác nhanh mạnh, xoáy để tạo độ khó cho pha bóng, góp phần ngăn cản đối phương thực hiện nhưng pha phát động tấn công. Để nâng cao hiệu quả kỹ thuật phát bóng cao tay chính diện cho học sinh nam khối 12 trường THPT Tây Tiền Hải - Thái Bình đã có một số tài liệu nghiên cứu như: Đề tài “Ứng dụng bài tập nâng cao hiệu quả phát bóng cao 3 tay chính diện cho học sinh nam khối 11 trường THPT Xuân Hòa- Vĩnh Phúc” của tác giả Hoàng Công Duy sinh viên K37 trường ĐHSP Hà Nội 2, đề tài “Lựa chọn bài tập nâng cao hiệu quả kỹ thuật phát bóng cao tay chính diện cho đội tuyển bóng chuyền nam trường THPT Tây Tiền Hải - Thái Bình” của tác giả Nguyễn Đình Chinh sinh viên K36 Trường ĐHSP Hà Nội 2. Tuy nhiên điều kiện cơ sở vật chất, thời gian tập luyện của các em học sinh trường THPT Tây Tiền Hải – Thái Bình là không hợp lý đối với học sinh nam khối 12 trường THPT Tây Tiền Hải - Thái Bình chưa có tác giả nào nghiên cứu về vấn đề này. Vì vậy, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Ứng dụng bài tập nâng cao hiệu quả kỹ thuật phát bóng cao tay chính diện cho học sinh nam khối 12 trường THPT Tây Tiền Hải - Thái Bình”. * Mục đích nghiên cứu: Lựa chọn được các bài tập phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả phát bóng cao tay chính diện cho học sinh nam khối 12 trường THPT Tây Tiền Hải – Thái Bình góp phần nâng cao hiệu quả giảng dạy kỹ thuật môn Bóng chuyền của nhà trường. * Giả thuyết khoa học: Nếu lựa chọn và ứng dụng thành công các bài tập nâng cao hiệu quả kỹ thuậtphát bóng cao tay chính diện cho học sinh nam khối 12 trường THPT Tây Tiền Hải - Thái Bình thì hiệu quả giảng dạy và tập luyện kỹ thuật đó sẽ đạt hiệu quả cao hơn, từ đó nâng cao được trình độ tập luyện và thi đấu bóng chuyền của học sinh nam khối 12 trường THPT Tây Tiền Hải – Thái Bình. 4 CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.1. Quan điểm của Đảng và Nhà nước về vai trò của thể dục thể thao trong nhà trường Thể dục thể thao là một bộ phận quan trọng của nền giáo dục xã hội chủ nghĩa. Nhằm đào tạo thế hệ trẻ phát triển toàn diện có tri thức, có đạo đức và hoàn thiện về thể chất. Tăng cường sức khỏe cho nhân dân, nâng cao trình độ thể chất, góp phần làm phong phú đời sống tinh thần và giáo dục con người. Đảng ta đã khẳng định: “Mục tiêu và động lực chính của sự phát triển là vì con người, do con người” [3], Nhân tố con người đóng vai trò quan trọng và được đặt ở vị trí trung tâm trong tất cả các lĩnh vực hoạt động kinh tế - xã hội. Như lời Bác Hồ nói: “Con người là vốn quý của xã hội, bảo vệ sức khỏe cho con người là nhiệm vụ trong tâm hàng đầu của ngành TDTT” [3]. Vì vậy, phải quan tâm và bồi dưỡng nhân tố con người phát triển toàn dựng xã hội chủ nghĩa trước hết phải có con người xã hội chủ nghĩa” [3]. Đào tạo và bồi dưỡng nhân tố con người là trách nhiệm chung của Đảng và Nhà nước, nhưng trước tiên thuộc về ngành Giáo dục và Đào tạo trong đó có ngành TDTT. GDTC đặc biệt là GDTC cho thế hệ trẻ là một bộ phận không thể thiếu trong nền giáo dục quốc dân, Bác Hồ nói: “Giữ gìn dân chủ, xây dựng nhà nước, gây dựng nhà nước, gây đời sống mới việc gì cũng cần có sức khỏe mới thành công” [3], chính vì vậy mà Đảng và nhà nước ta luôn quan tâm tới sự phát triển của nền thể dục thể thao nước nhà. Nhằm góp phần xứng đáng với những vị trí quan trọng đó, công tác TDTT phải theo đúng định hướng, đường lối của Đảng, phải bám sát những yêu cầu thực tiễn trong cuộc sống và hoạt động một cách có hiệu quả, thiết 5 thực, gắn với mục tiêu xây dựng con người, phục vụ các nhiệm vụ kinh tế, xã hội, an ninh – quốc phòng, đối ngoại của Đảng và Nhà nước, đáp ứng nhu cầu thiết thực của các tầng lớp nhân dân về sức khỏe, quan tâm chăm sóc và giáo dục thế hệ trẻ, đời sống tinh thần nâng cao hơn, xây dựng lối sống lành mạnh đẩy lùi các tệ nạn xã hội. Mục tiêu cơ bản, lâu dài của công tác TDTT là hình thành nền TDTT phát triểnvà tiến bộ, góp phần nâng cao sức khỏe, thể lực, đáp ứng nhu cầu văn hóa, tinh thần của nhân dân và phấn đấu đạt được vị trí xứng đáng trong các hoạt động thể thao quốc tế, trước hết là ở khu vực Đông Nam Á. 1.2. Đặc điểm các tố chất vận động trong bóng chuyền Theo nhiều kết quả nghiên cứu của các chuyên gia bóng chuyền đã khẳng định: vận động viên bóng chuyền phải nâng cao tương ứng trình độ sức mạnh, trong đó tập trung vào những nhóm cơ cần thiết, liên quan đến kĩchiến thuật, kĩ thuật cơ bản, kĩ thuật thực dụng. Sức mạnh được phát triển và duy trì trong suốt quá trình tập luyện của vận động viên bóng chuyền. Sức mạnh trong bóng chuyền gắn liền với sức mạnh tốc độ. Sức mạnh tốc độ là tố chất quan trọng, ảnh hưởng lớn đến thành tích bóng chuyền, tiêu biểu nhất của nó là sức bật. Có sức bật tốt, vận động viên mới có thể nhảy chân tốt và nhảy đập bóng, nhảy phát có hiệu quả. Bóng chuyền là môn thể thao sinh động, đòi hỏi phải di chuyển nhanh, phản ứng nhạy bén, biến hóa và tư duy quyết định nhanh. Vì thế sức nhanh rất cần cho môn bóng chuyền. Sức bền là tố chất bắt buộc phải có của vận động viên bóng chuyền tuy nhiên sức bền trong bóng chuyền là sức bền vừa yếm khí vừa hiếu khí. 6 Vì vậy, trong giai đoạn huấn luyện ban đầu, các tố chất sức mạnh tốc độ, sức nhanh, sức mạnh giữ vai trò nòng cốt trong việc phát triển thể lực vận động viên bóng chuyền. 1.3. Đặc điểm tâm, sinh lý lứa tuổi trung học phổ thông 1.3.1. Đặc điểm tâm lý lứa tuổi trung học phổ thông Ở lứa tuổi này quá trình tăng trưởng cơ thể của các em chưa kết thúc. Mặc dù hoạt động thần kinh cao cấp của các em đó đến lúc phát triển cao, nhưng ở một số em phần nào hưng phấn cũng mạnh hơn ức chế, dễ có những phản ứng thiếu kiềm chế cần thiết, do đó dễ làm rối loạn sự phối hợp vận động. Tính tình, trạng thái tâm lý ở lứa tuổi này cũng hay thay đổi có lúc rất tích cực, hăng hái, nhưng có lúc lại buồn chán tiêu cực. Ở tuổi này các em cũng hay đánh giá quá cao năng lực của mình, mới chạy bao giờ cũng dốc hết sức ngay, mới tập tạ bao giờ cũng muốn cử tạ nặng ngay, các em thường ít chú ý khởi động đầy đủ, như thế rất dễ tốn sức, hay xẩy ra chấn thương và chính điều đó đôi lúc làm ảnh hưởng không tốt tới tập luyện thể dục thể thao. Nguyên lý phát triển trong triết học Mác - Lênin thừa nhận, sự phát triển là quá trình biến đổi của sự vật từ thấp đến cao, từ đơn giản đến phức tạp. Đó là quá trình nảy sinh cái mới trên cơ sở cái cũ do sự đấu tranh giữa các mặt đối lập nằm ngay trong bản thân sự vật hiện tượng. Sự phát triển tâm lý gắn liền với sự xuất hiện những đặc điểm mới về chất những cấu tạo tâm lý mới ở những giai đoạn lứa tuổi nhất định. Như vậy, sự phát triển tâm lý của con người gắn liền với sự hoạt động của con người trong đời sống thực tiễn phụ thuộc chủ yếu vào một dạng hoạt động chủ đạo. Vì vậy, khi tiến hành công tác giáo dục thể chất cho các em ở lứa tuổi này không chỉ yêu cầu học sinh thực hiện đúng, nhanh những bài tập dưới sự chỉ dẫn trực tiếp của giáo viên mà cũn phải chú ý, uốn nắn, luôn nhắc nhở và chỉ đạo, định hướng và động viên các em hoàn thành nhiệm vụ, kèm theo khen 7 thưởng để có sự khuyến khích động viên, nói cách khác phải dạy các em biết cách học, tự rèn luyện thân thể. Bên cạnh đó trong quá trình giảng dạy, giáo viên cần phải động viên, khuyến khích các em học kém, tiếp thu chậm, phải khuyến khích hướng dẫn các em tập luyện tốt, lấy động viên thuyết phục là phương pháp chính, chứ không phải là vồ vập, đe dọa. Qua đó tạo được hứng thú trong tập luyện để tạo nên sự phát triển cân đối với từng học sinh và góp phần giáo dục cho các em thành người có tính kiên cường, biết tự kiềm chế và có ý chí. 1.3.2. Đặc điểm sinh lý lứa tuổi trung học phổ thông Lứa tuổi trung học phổ thông là lứa tuổi đầu thanh niên, là thời kỳ đạt được sự trưởng thành về mặt thể lực, nhưng sự phát triển cơ thể cũng muộn so với sự phát triển cơ thể của nguời lớn. Có nghĩa là ở lứa tuổi này cơ thể các em đang phát triển mạnh, khả năng hoạt động của các cơ quan và các bộ phận cơ thể được nâng cao cụ thể là: * Hệ vận động - Hệ xương: Ở lứa tuổi này phát triển một cách đột ngột về chiều dài, độ dày, đàn tính xương giảm, độ giảm xương do hàm lượng Magie, photpho, canxi trong xương tăng. Quá trình cốt hoá xương ở các bộ phận chưa hoàn tất. Chỉ xuất hiện ở một số bộ phận cơ (cột xương sống). Các tổ chức sụn được thay thế bằng mô xương nên cùng với sự phát triển chiều dài của xương cột sống thì khoảng cách biến đổi của cột sống không giảm mà trái lại tăng lên có xu hướng cong vẹo.Vì vậy trong quá trình giảng dạy cần tránh cho học sinh tập luyện với dụng cụ có trọng tải quá nặng và các hoạt động gây chấn động quá mạnh. - Hệ cơ: Ở lứa tuổi này cơ của các em phát triển với tốc độ nhanh để đi đến hoàn thiện, nhưng phát triển không đều và chậm hơn so với hệ xương. Cơ to phát triển nhanh hơn so với cơ nhỏ, cơ chi trên phát triển nhanh hơn so với cơ chi dưới. Khối lượng cơ tăng lên rất nhanh, đàn tính cơ tăng lên không 8 đều, chủ yếu nhỏ và dài. Do vậy khi cơ hoạt động dẫn đến chóng mệt mỏi. Vì vậy khi tập luyện giáo viên giảng dạy cần chú ý phát triển cơ bắp cho các em. * Hệ thần kinh Ở lứa tuổi này hệ thống thần kinh trung ương đó khá hoàn thiện, hoạt động phân tích trên vỏ não về tri giác có định hướng sâu sắc hơn. Khả năng nhận hiểu cấu trúc động tác và tái hiện chính xác hoạt động vận động được nâng cao. Ngay từ buổi thiếu niên đó diễn ra quá trình hoàn thiện cơ quan phân tích và những chức năng vận động quan trọng nhất, nhất là các cảm giác bản thể trong điều kiện động tác. Ở lứa tuổi này học sinh không chỉ học các phần động tác đơn lẻ như trước (chạy, nhảy, bật, bay và chạm đất khi nhảy, ném tại chỗ và có đà.) mà chủ yếu là từng bước hoàn thiện những phần đó học trước thành các liên hợp động tác tương đối hoàn chỉnh, ở các điều kiện khác nhau, phù hợp với từng đặc điểm của học sinh. Vì vậy khi giảng dạy cần thay đổi nhiều hình thức tập luyện, vận dụng các hình thứ trò chơi, thi đấu để hoàn thành tốt những bài tập đó đề ra. * Hệ hô hấp Ở lứa tuổi này phổi các em phát triển mạnh nhưng chưa đều, khung ngực cũng nhỏ, hẹp nên các em thở nhanh và nông, không có sự ổn định của dung tích sống, không khí, đó chính là nguyên nhân làm cho tần số hô hấp của các em tăng cao khi hoạt động và gây nên hiện tượng thiếu ôxy, dẫn đến mệt mỏi. * Hệ tuần hoàn Ở lứa tuổi này hệ tuần hoàn đang trên đà phát triển mạnh để kịp thời phát triển toàn thân, tim lớn hơn, khả năng co bóp của cơ tim phát triển, do đó nâng cao khá rõ lưu lượng máu/phút. Mạch lúc bình thường chậm hơn (tiết kiệm hơn), nhưng khi vận động căng thì tần số nhanh hơn. Phản ứng của tim đối với các lượng vận động thể lực đó khá chính xác, tim trở nên dẻo dai hơn. 9 Từ những đặc điểm tâm lý để lựa chọn một số bài tập bổ trợ trên căn bản khối lượng, cường độ phù hợp với lứa tuổi học sinh trung học phổ thông, đặc biệt khi áp dụng các bài tập bổ trợ cần căn cứ vào đặc điểm thể lực phù hợp với khối lượng vận động. Đồng thời điều chỉnh thời gian tập luyện cho phù hợp tâm sinh lý của học sinh để cho quá trình giảng dạy đạt kết quả cao, giúp cho học sinh trở thành con người phát triển toàn diện về thể chất, tinh thần. Đồng thời nâng cao kết quả học tập và phần nào lôi cuốn các em hăng say tham gia tập luyện và thi đấu ở trường phổ thông. 1.4. Vị trí và đặc điểm của môn bóng chuyền Trên thế giới, bóng chuyền xuất hiện từ rất lâu đời vào khoảng cuối thế kỉ 19 và trải qua nhiều giai đoạn lịch sử, bóng chuyền thế giới đã có nhiều thay đổi trong kỹ thuật, chiến thuật và luật thi đấu. Trong những năm gần đây bóng chuyền thế giới thay đổi rất nhanh về kỹ thuật cũng như chiến thuật, có nhiều kỹ thuật mới ra đời. Bóng chuyền là môn thể thao mà khi hoạt động chủ yếu dùng cẳng tay và bàn tay trực tiếp đánh vào bóng. Hoạt động bóng chuyền là hoạt động không có chu kỳ, trong thi đấu thường xuyên có những tình huống khác nhau xảy ra và diễn biến liên tục.Vị trí thi đấu của VĐV luôn luôn thay đổi trên sân sau mỗi lần tranh giành quyền phát bóng và vị trí đấu thủ luân chuyển theo chiều kim đồng hồ. Do vậy đòi hỏi mỗi đấu thủ phải có thể lực tốt, trình độ kỹ chiến thuật toàn diện. Biết vận dụng những tư thế kỹ thuật khác nhau như vậy mới có khả năng hoàn thành chức năng nhiệm vụ ở bất kỳ vị trí nào trên sân. Trong môn bóng chuyền kỹ chiến thuật luôn luôn thay đổi biến hoá đa dạng nhưng vẫn mang tính chất liên hoàn, nhịp điệu, có tính hấp dẫn, sôi nổi, sinh động. Điều kiện thiết bị đơn giản, thi đấu hấp dẫn dễ phổ cập, được quần chúng ưa thích tập luyện. Thi đấu bóng chuyền có tính chất đối kháng cao, nhất là ở khâu đập bóng và chắn bóng. 10 1.5. Đặc điểm kỹ thuật phát bóng cao tay chính diện Quả phát bóng là khâu mở đầu cho một trận đấu, hay một pha bóng. Đây là quả tấn công đầu tiên sang phần sân đối phương, nhằm gây khó khăn cho đối phương, tạo điều kiện thuận lợi để ghi những điểm quan trọng để giành thắng lợi. Trải qua quá trình phát triển của kỹ thuật phát bóng đã biến hóa rất nhiều từ kỹ thuật phát bóng ban đầu như phát thấp tay rồi đến cao tay và uy lực nhất như kỹ thuật nhảy phát bóng ngoài ra còn các hình thức biến hóa của các kỹ thuật này. Kỹ thuật phát bóng cao tay chính diện là kỹ thuật được sử dụng nhiều trong cả tập luyện và thi đấu. Kỹ thuật phát bóng này có đặc điểm là khi phát bóng người ở tư thế chuẩn bị, mặt đối diện với lưới, tay tiếp xúc lúc đánh bóng ở tầm cao. Bóng tung cao hơn đầu khoảng 1 - 1,5m và hơi chếch về trước, tay phải vung lên trên, hơi gập ở khớp khuỷu và kéo căn ra sau. Góc gập ở khớp khuỷ lớn hơn 90. Cùng lúc vung tay, vai phải và đầu chuyển động ra sau, vùng ngực và thắt lưng căng. Khi đánh bóng, tay phải duỗi mạnh ở khớp khuỷu, đưa tay vươn lên cao kết hợp với nâng vai và vung tay ra trước đánh bóng (góc nghiêng vươn tay khoảng 80) từ phía sau hơi xuống dưới để bóng chuyển động ra trước - lên cao. 1.6. Một số yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả phát bóng cao tay chính diện Bóng chuyền là một môn thể thao hoạt động không có chu kỳ, do đó các hoạt động thi đấu diễn ra rất đa dạng, tình huống trận đấu không dự báo trước chính xác, do đó chỉ tập luyện lâu dài và có trình độ cao mới có thể xử lí đạt hiệu quả cao ở các phương án tấn công cũng như phòng thủ. Trong thi đấu vận động viên có thể sử dụng nhiều kỹ thuật khác nhau như: Chuyền bóng, phát bóng, đập bóng hay chắn bóng dùng các kỹ thuật này được người tập luyện và thi đấu dùng liên tục trong suốt quá trình thi đấu và tập luyện việc hình thành kỹ xảo động tác và sử dụng chúng trong tập luyện và thi đấu người ta đều phải tính đến hiệu quả sử dụng chúng. Với trình độ 11 phát triển ngày càng cao các kỹ thuật phát bóng không chỉ với mục đích đưa bóng vào cuộc mà còn gây khó khăn cho đối phương trong chuyền bước một cao hơn là ăn điểm trực tiếp, trong quá trình thi đấu kéo dài người thực hiện có thể thành công hoặc phát bóng hỏng trong những trường hợp đó người thực hiện đều bị ảnh hưởng bởi các yếu tố như: Yếu tố kỹ thuật, yếu tố thể lực, yếu tố tâm lý. 1.6.1. Các yếu tố về kỹ thuật Yếu tố kỹ thuật có tầm quan trọng đặc biệt đối với hiệu quả phát bóng nói chung và phát bóng cao tay chính diện nói riêng. Nếu kỹ thuật chưa đạt được tới kỹ xảo thì động tác phát bóng sẽ mắc phải rất nhiều sai lầm. Khi trình độ kỹ thuật thấp thì kỹ năng vận động thể hiện động tác phải tập chung chú ý cao vào các thành phần động tác. Còn nhiều cử động thừa. Nếu được lặp lại nhiều lần thì động tác càng trở nên thành thục, các cơ sở phối hợp động tác dần dần được tự động hóa và kỹ năng trở thành kỹ xảo. Người tập khó có thể đạt được thành tích nếu họ không có vốn dự trữ các kỹ xảo vận động riêng lẻ phong phú. Mỗi người tập phải luôn tập chung vào từng chi tiết động tác trong hành vi chiến thuật của mình, khi đã thành kĩ xảo thì tính liên tục của động tác thể hiện ở tính nhẹ nhàng liên kết và tính nhịp điệu bền vững của động tác. Sự hình thành một kỹ xảo động tác phụ thuộc vào các yếu tố chủ quan hoặc khách quan như: Các yếu tố lựa chọn các bài tập, cách thực hiện các bài tập, tâm lý khi thực hiện, các điều kiện sân bãi…vv. 1.6.2. Các yếu tố thể lực Yếu tố thể lực rất cần thiết giúp cho người học nhanh chóng tiếp thu và hoàn thiện kỹ thuật, chiến thuật thi đấu, nâng cao thành tích thể thao. Trình độ thể lực không cao sẽ không đáp ứng được quá trình thi đấu căng thẳng liên tục trong thời gian dài. 12 Các môn thể thao nói chung và môn bóng chuyền nói riêng trong thi đấu phải thực hiện các kỹ thuật khác nhau trong thời gian dài. Do vậy ở cuối các hiệp đấu, trận đấu người tập sẽ bị giảm sút về thể lực dẫn đến việc thực hiện kỹ thuật kém hiệu quả. Như vậy, trong tập luyện và thi đấu môn bóng chuyền đòi hỏi mỗi cá nhân phải có trình độ kỹ thuật cao, muốn vậy phải tạo được một trình độ thể lực chuyên môn tốt để phục vụ cho việc phát triển các kỹ thuật, chiến thuật, tâm lí và thành tích sau này. 1.6.3. Các yếu tố tâm lí Môn thể thao bóng chuyền có ảnh hưởng nhất định đến sự phát triển các mặt tâm lí của người tập: Tri giác, sự quan sát, trí nhớ, sự tư duy, trí tưởng tượng, cảm xúc và các phẩm chất ý chí. Tâm lí có ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả phát bóng. Trạng thái tinh thần, đạo đức của một tập thể đội bóng phụ thuộc trực tiếp vào tính chất, mối quan hệ lẫn nhau trong nội bộ. Do vậy tinh thần tập thể, mối quan hệ tinh thần tập thể, mối quan hệ tôn trọng lẫn nhau, giúp đỡ lẫn nhau, sự đoàn kết nhất trí của từng thành viên trong tập thể là những điều kiện cần thiết cho quá trình tập luyện. 1.7. Phương pháp phát triển các tố chất thể lực trong bóng chuyền 1.7.1. Phương pháp phát triển sức mạnh Khái niệm: Sức mạnh là khả năng của con người khắc phục sức cản bên ngoài bằng sự gắng sức của cơ bắp. Trong môn bóng chuyền, đa số các động tác kĩ thuật đều đòi hỏi sức mạnh chuyên môn rất lớn. Điển hình là động tác phát bóng tấn công sẽ không có giá trị nếu không có sức mạnh của cơ vai, động tác chuyền bóng nếu thiếu sức mạnh nhất định của cơ bàn tay, cơ duỗi cẳng tay và vai sẽ không hoàn thành kĩ thuật trên nhiều vị trí,… Đặc biệt, trong kĩ thuật phức tạp như đập 13 bóng, chắn bóng đấu thủ phải có sức mạnh tổng hợp rất cao, trong đó sức bật có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Để phát triển sức mạnh chuyên môn nên tập trung chú ý tới các nhóm cơ. Cụ thể là các nhóm cơ gập cổ tay, duỗi cẳng tay, quay vai, gập duỗi thân, duỗi cẳng chân và duỗi bàn chân. Đặc biệt chú trọng tới các nhóm cơ thực hiện động tác bật nhảy và hoạt động của khớp vai. Do đặc điểm của môn bóng chuyền, việc chiếm được độ cao trong những hoạt động ở gần lưới có vai trò cực kì quan trọng. Có được độ cao đó là nhờ sức bật của vận động viên. Sức bật này phụ thuộc vào sức mạnh của cơ chân vả tốc độ co rút cơ. Việc tập trung những bài tập để phát triển sức mạnh và sức nhanh của các nhóm cơ thực hiện động tác bật nhảy là vô cùng cần thiết. Trong huấn luyện sức mạnh chủ yếu dùng các phương pháp nỗ lực tối đa, nô lực lặp lại và nỗ lực động. Phương pháp nỗ lực tối đa có tác dụng phát triển khả năng gắng sức cơ bắp lớn và có giá trị giáo dục ý chí cao. Phương pháp này chủ yếu sử dụng những bài tập chuyên môn đòi hỏi phải có sức mạnh lớn và tối đa, xen kẽ bằng khoảng thời gian nghỉ ngơi. Với phương pháp này, sức mạnh cơ bắp lúc đầu phát triển nhanh. Phương pháp nỗ lực lặp lại có tác dụng chủ yếu tăng khối lượng cơ bắp. Thực chất của phương pháp này là tập đi tập lại rất nhiều lần đến lúc xuất hiện mệt mỏi, trong đó khối lượn có thể ở mức trung bình lớn. Tính chất các bài tập nhằm tạo cho vận động viên có sự cố gắng về thần kinh – cơ( điều khiển sự co cơ qua hoạt đọng của thần kinh) giống như trong thi đấu. Phương pháp nỗ lực động cho phép tạo ra sức mạnh tốc độ ( khả năng thể hiện sức mạnh trong hoạt động nhanh chóng). Phương pháp này sử dụng các bài tập với vật năng dưới mức giới hạn( nhiều ít phụ thuộc vào nhóm cơ, trình độ vận động…) nhưng thực hiện với tốc độ nhanh nhất.