BÏ TROÅC
1
MUÅC LUÅC
Chûúng I VÛÚÅT TRÛÚÂNG SÚN.....................................................................2
Chûúng 2 ÚÃ CÙN CÛÁ .......................................................................................56
Chûúng 3 VÏÌ ÀÖÌNG BÙÇNG........................................................................ 179
Chûúng 4 ÀI TÚÁI TOAÂN THÙÆNG.............................................................. 405
ÀÖI LÚÂI TÊM SÛÅ........................................................................................... 670
PHAÅM VIÏÅT LONG
2
Chûúng I
VÛÚÅT TRÛÚÂNG SÚN
Nùm 1968
Sau chuyïën ài cöng taác Nghôa Löå, töi vïì Haâ Nöåi, àûúåc hûúãng
möåt caái tïët gia àònh thêåt vui veã. Röìi hoåp vaâ nhêån àûúåc quyïët àõnh ài
B. Bao sung sûúáng! Thïë laâ töi chùèng coân loâng daå naâo maâ ngöìi vúái
buát saách nûäa. Chaåy nhaâo lïn Sún La mang caác thûá vïì àïí kõp têåp
trung. Riïng caái xe àaåp thò phaãi àïí laåi, vò khöng coá phûúng tiïån
chuyïn chúã, anh em seä àem vïì gia àònh giuáp khi coá àiïìu kiïån. Àiïìu
duy nhêët laâm töi luyïën tiïëc laâ khöng kõp lêëy giêëy chuyïín àöëi tûúång
kïët naåp Àaãng. Viïåc phêën àêëu, coi nhû phaãi laâm laåi tûâ àêìu. Ngoaâi ra,
coân coá möåt söë taâi liïåu hay maâ khöng viïët àûúåc vò loâng cûá röån lïn.
Tûâ ngaây 9 thaáng 3 nùm 1968
Chuáng töi àïën núi têåp trung àïí böìi dûúäng vaâ reân luyïån. Laåi lïn
úã vúái nuái rûâng - traåi 105 naây àoáng úã Hoâa Bònh, núi coá nhûäng ngoån
nuái àaá vöi cuâng nhiïìu hang àöång khaá lúán. Ùn uöëng thêåt khaá. Chuáng
töi phaát ngêëy múä lúån, phaãi ùn keâm vúái caác moán chua (chuã yïëu laâ giaá
muöëi chua). Chuáng töi têåp haânh quên: àeo gaåch vaâ leo nuái. Cöng
viïåc àoá khöng coá gò múái laå àöëi vúái töi, vò khi cöng taác úã vuâng rûâng
nuái Sún La, töi àaä tûâng leo döëc cao, mang vaác nùång.Tuy nhiïn coá
nhûäng töëi haânh quên trïn àûúâng söë 6 thò thêåt vui. Rûâng vöën tônh
mõch, chó coá nhûäng aánh àom àoám lêåp loeâ núi thung luäng. Song rûâng
böîng chuyïín àöång êìm êìm búãi nhûäng àoaân quên ài. Chuáng töi ài
haâng hai ven àûúâng, coân loâng àûúâng thò nhûúâng cho tûâng àoaân xe
lúán. Coá nhûäng àoaân chúã vuä khñ, phuã baåt kñn mñt, lêìm luäi lùn baánh.
Coá nhûäng chiïëc xe xñch sùæt ruá êìm êìm, xuãng xoaãng, úã öëng xaã húi,
BÏ TROÅC
3
thónh thoaãng lûãa laåi phuåt ra, keáo thaânh möåt àûúâng lûãa nhoã maâ àoã
rûåc. Coá nhûäng chiïëc ö tö chúã àêìy chiïën sô. Töëi quaá, khöng nhòn thêëy
hoå, song nghe gioång noái vaâ tiïëng cûúâi cuãa hoå, töi daám chùæc rùçng hoå
coân treã lùæm vaâ neát mùåt hoå raång rúä lùæm. Hoå hoâ haát. Hoå theát lïn vúái
chuáng töi:
Ài trûúác nheá!
- Gùåp nhau úã Khe Sanh nheá!
- Gùåp nhau úã Saâi Goân nheá!
Vaâ nhiïìu nûäa. Hoå laåi haát nhûäng baâi ca suåc söi khñ thïë caách
maång: Haânh quên xa, Vò nhên dên quïn mònh... Trïn möåt chiïëc xe
voång laåi tiïëng keân acmönica vúái baâi Giaãi phoáng Miïìn Nam. Phaãi,
giaãi phoáng Miïìn Nam, chuáng töi, caác àöìng chñ àang trïn àûúâng ài
giaãi phoáng Miïìn Nam àêy! Trong tiïëng xe chuyïín àöång rêìm rêìm,
töi thêëy maáu trong ngûúâi böëc lïn hûâng hûåc. Töi muöën bùng ngay
theo nhûäng àoaân xe - chuáng ài chïëch sang phña Têy àïí voâng vïì
phûúng Nam - Tiïìn tuyïën àoá.
Ngaây 30-4-1968
Chuáng töi àaä nhêån xong trang bõ vaâ höm nay bùæt àêìu lïn
àûúâng. Mûa phêët nheå nhûäng haåt li ti nhû buåi phêën. Chuáng töi ra ài
trûúác sûå tiïîn biïåt cuãa nhaâ trûúâng, cuãa nhûäng anh em ài sau. Vò bñ
mêåt, khöng ai àûúåc baáo cho ngûúâi nhaâ àïën tiïîn. Möåt söë ngûúâi coá àaåi
diïån cú quan àïën àûa chên. Anh Àiïìu - cöng nhên in traáng phim
thuöåc ngaânh Àiïån aãnh - ài trong àoaân töi, böîng khoác rûng rûác. Anh
em xuám laåi hoãi, anh baão khoác vò "nhúá cú quan quaá!" Töi khöng ai
tiïîn àûa, nhûng loâng thêëy thanh thaãn. Bêíy chiïëc xe chúã àoaân chuáng
töi. Xe chuyïín àöång vaâ moåi ngûúâi vêîy goåi. Töi tûâng ra ài, tûâng gùåp
nhiïìu cuöåc chia tay, song lêìn naây sao thêëy noá khaác thïë. Loâng bêng
khuêng, haáo hûác, thûúng mïën...Öi, bao caãm xuác cûá xen vaâo nhau...
Chuáng töi ài theo àûúâng quên sûå, vùæng lùång mïnh möng.
Khöng möåt boáng ngûúâi. Khöng möåt boáng nhaâ. Chó thêëy con àûúâng
PHAÅM VIÏÅT LONG
4
múâ múâ trùæng vaâ baåt ngaân laâ maâu tñm àen cuãa nuái rûâng cuâng vö vaân
aánh àom àoám lêåp loeâ khùæp thung luäng.
Suöët tûâ 30-4 àïën 5-5, chuáng töi àaä vûúåt àûúåc haâng trùm cêy söë,
vûúåt qua Hoaâ Bònh, vûúåt Thanh Hoaá àïën Nghïå An.
Àoaân chuáng töi dûâng laåi úã Nam Vên - Nam Àaân, gêìn ngay quï
Baác. úã àêy, maáy bay Myä quêìn suöët ngaây àïm. Möåt buöíi trûa, chuáng
töi nghe nhûäng tiïëng bom nöí uyânh uyânh vaâ möåt tiïëng "buåp". Möåt
quaã bom rúi rêët gêìn chuáng töi, truáng vaâo möåt xoám trûúác mùåt. Buåi
àêët tung lïn vaâng kheâ. Boån quyã Myä laåi taân saát dên ta àêy! Loâng
chuáng töi ngheån laåi cùm thuâ!
Buöíi töëi, chuáng töi ra ài. Chùèng coân mêëy chöëc nûäa seä àïën thaânh
phöë Vinh. Trúâi xêím töëi. Àoaân xe chúåt dûâng laåi. Ngûúâi gaác barie baáo
coá bom nöí chêåm úã phña trûúác. Thïë laâ xe phaãi quay àêìu laåi. Phña xa,
mêëy chiïëc àeân duâ cuãa luä maáy bay múái thaã treo lú lûãng, hùæt aánh saáng
vaâo caã khoang xe chuáng töi.
Laåi xuöëng xe, vaâo laâng, tòm nhaâ dên àïí úã. Chuáng töi toaân dûåa
vaâo àöìng baâo thöi maâ! Töí chuáng töi àang ngú ngaác tòm àûúâng thò coá
möåt öng cuå traåc 70 tuöíi ra goåi:
- Caác con vaâo nhaâ böë maâ úã!
Mûâng quaá, chuáng töi taåt vaâo. Öng cuå ài trûúác, lûng húi coâng
song daáng coân nhanh nheån lùæm. Trong nhaâ, möåt phuå nûä ra múã cûãa
liïëp - àoá laâ con dêu cuå laäo. Gia àònh luåc àuåc thûác dêåy. Cuå múã maân,
lay goåi hai àûáa beá. Chuáng töi gaåt ài:
- Thöi, àïí caác em nguã, chuáng con nùçm àêu cuäng àûúåc!
Cuå söët sùæng:
- Khöng, coá chöî cho chuáng töi röìi. Nùçm àêy cho tûã tïë.
Caái giûúâng êëy röång song húi ngùæn. Dûúái gêìm noá laâ möåt caái hêìm
lúán. Chiïëc giûúâng àûúåc kï nûãa chòm, nûãa nöíi trïn chiïëc hêìm àoá.
BÏ TROÅC
5
Saáng, chuáng töi giêåt mònh choaâng dêåy vò nhûäng tiïëng àöång lúán.
Mêëy chiïëc phaãn lûåc xaâ saát saåt, gêìm rñt àiïn loaån. Hai àûáa chuáng töi
vuâng dêåy àõnh tuåt xuöëng hêìm, song luáng tuáng maäi vò mêëy súåi dêy
duâ úã caái voäng chuáng töi duâng laâm chùn àùæp cuöën caã vaâo chên, tay.
Lêîn trong tiïëng phaãn lûåc, töi nghe tiïëng cûúâi khanh khaách roân tan
cuãa treã thú. Möåt cö beá chûâng 14 tuöíi àang àûáng öm cöåt nhòn chuáng
töi maâ cûúâi. Trúâi, giûäa vuâng chiïën sûå aác liïåt naây sao laåi coá gioång cûúâi
höìn nhiïn nhû vêåy nhó?
Ngaây 8-5-1968
Chiïìu röìi maâ söë bom quaái quó kia vêîn chûa àûúåc giaãi quyïët.
Àoaân chuáng töi quyïët àõnh phoáng xe vûúåt qua núi àoá. Khöng coân
caách naâo khaác. Chùèng leä nùçm ò ra maäi?
Xe chuáng töi vêîn ài thûá hai. Noá êìm ò tiïën khoãi laâng, ra àûúâng
lúán. Röìi noá tùng töëc àöå. Chuáng töi ngöìi ngay ngùæn, tay baám chùåt lêëy
thaânh xe. Xe vûúåt qua nghôa trang liïåt sô 30-31, röìi qua göëc àa. Chó
qua caái cöëng nûäa laâ àïën baäi bom. Nhòn laåi sau xe, töi thêëy mêëy cö
gaái àang thuãng thùèng bûúác túái vaâ cûúâi rêët tûúi. Sùæp ài qua baäi bom,
sao maâ thaãn nhiïn vêåy? Xe xoác maånh vaâ bùng lïn. Sau xe, caánh
àöìng luáa xanh múãn traãi röång dêìn ra. Vaâ úã möåt vaåt luáa saát bïn
àûúâng coá 2 höë àen ngoâm, buân bùæn tung toeá xung quanh. Coân 4, 5 höë
khaác úã mêëy thûãa ruöång xa hún. Àoá, caác höë bom àoá. Xe vêîn bùng lïn.
Caái chïët luâi dêìn laåi phña sau. aâ, ra cuäng àún giaãn thöi.
Thïë laâ qua baäi bom möåt caách an toaân. Xe tiïën vïì thaânh phöë
Vinh. Nhaâ thúâ Vinh àûáng cêm lùång bïn nhûäng ngöi nhaâ tan hoang,
nhûäng ngoån cêy xú xaác vò bom Myä. Chúå Vinh tan taânh, caái biïín àïì
tïn chúå treo úã cöíng cuäng bõ bom hêët xuöëng, chó coân baám chïëch vaâo
möåt truå gaåch nhû thaách àöë.
Chuáng töi xuöëng xe. Vûâa luác êëy nghe phña Nam Àaân coá möåt
tiïëng nöí lúán: baäi bom àaä lïn tiïëng! Khöng hiïíu mêëy cö gaái töi gùåp coá
sao khöng?
PHAÅM VIÏÅT LONG
6
Xe àöî úã ngaä tû thaânh phöë àïí chúâ qua phaâ. Coân caách 3-4 km nûäa
nhûng núi àoá rêët nguy hiïím nïn xe phaãi chúâ úã àêy. Khi naâo phaâ àïën
seä coá ngûúâi goåi àiïån thoaåi baáo cho traåm barie, traåm laåi hûúáng dêîn
cho xe ài. Hoaâng hön dêìn buöng xuöëng. Bêìu trúâi xam xaám, àiïím
chuát mêy höìng úã phña Àöng. Vinh àêy, túi taã vò sûå taân phaá cuãa
chiïën tranh. Vùæng veã, àòu hiu. Mêëy haâng phi lao cao vuát àûáng lùång,
in boáng sêîm trïn nïìn trúâi, caånh nhûäng ngöi nhaâ gaác àöí tan hoang.
Traåm biïën thïë àiïån boã khöng, xung quanh coá cöng sûå. Boån töi àûáng
àoá ngùæm nhòn caái caãnh tônh mõch cuãa thaânh phöë vaâ nghô maäi rùçng
taåi sao laåi coá nhûäng luác noá nöíi baäo lûãa hûâng hûåc traái ngûúåc vúái caái
vùæng laånh mïnh möng naây àûúåc? Chuáng töi khêín trûúng lïn xe. Xe
tûâ tûâ tiïën vïì Bïën Thuyã. Bïn phaãi àûúâng laâ nhaâ maáy àiïån. Bom nöí
laâm àêët àaá úã àoá bõ àaâo xúái löån bêåy. Nhûäng cöåt àiïån gêîy guåc hoùåc àöí
nghiïng. Caånh àoá laâ nuái Quyïët. Phaãi, caái ngoån nuái nhoã nhoi lúã loeát
ra vò bom àaån àoá chñnh laâ ngoån nuái anh huâng, àaä tûâng nöíi danh
cuâng àöåi tûå vïå thaânh phöë Vinh daám àûúng àêìu vúái luä "thêìn sêëm",
"con ma" Myä.
Söng Lam tröi ïm àïìm. Bïën vêîn phùèng lùæm. Xe nheå nhaâng lïn
phaâ. Phaâ röång thêåt, chúã túái 5 xe. Boån töi àûáng hai bïn thaânh phaâ.
Trùng lïn röìi, toaã aánh saáng nhaân nhaåt xuöëng doâng söng. Töi àûáng
bïn traái phaâ ngùæm nhòn söng khöng chaán mùæt. Daãi Höìng Lônh àang
im lùång in boáng tñm trïn búâ bïn kia. Khöng coá maáy bay vaâ cuäng
khöng coá tiïëng phaáo. Möåt anh baån àûáng gêìn töi chó vïì phña nuái
Quyïët vaâ hoãi:
- Nuái Quyïët àêëy aâ? Noá beá thïë sao laåi nöíi tiïëng nhû vêåy nhó?
Töi cûúâi:
- Noá nöíi tiïëng vò yá chñ quyïët chiïën, quyïët thùæng cuãa noá, úã nhûäng
con ngûúâi àaä chiïën àêëu vaâ chiïën thùæng trïn àónh nuái êëy.
Phaâ nheå nhaâng cêåp bïën. Ö tö ruá ga. Chuáng töi chaåy nhanh lïn
búâ. Têët caã àïìu phaãi khêín trûúng. Coá thïí luä maáy bay seä àïën bêët ngúâ
hoùåc phaáo úã biïín coá thïí naä túái trong phuát chöëc.
BÏ TROÅC
7
Àêët Haâ Tônh àêy röìi. Vaâo laâng. Hai bïn àûúâng, nhûäng quaã nuái
nhoã nùçm im lòm dûúái trùng.
Xe chúåt dûâng laåi. Phña trûúác, luä maáy bay múái thaã mêëy quaã phaáo
saáng. Chuáng töi taãn ra hai bïn àûúâng. Töi vaâ Vûúång vaâo ngöìi gêìn
möåt ruöång khoai, coá gò thò nêëp úã raänh khoai cuäng àúä. Nhûäng quaã
phaáo saáng vêîn treo lú lûãng lûng trúâi, hùæt aánh saáng vaâng voåt vïì phña
chuáng töi. úã ngöi nhaâ bïn coá mêëy àûáa beá chaåy ra ngoá chuáng töi vaâ
cûúâi. Böë chuáng àûáng úã vûúân sùæn hoâ heát bùæt chuáng vaâo hêìm, song
chuáng cûá ngöìi cûúâi maäi. Coá veã chuáng àaä quen vúái caãnh maáy bay dêåm
doåa lùæm röìi.
Khoaãng giûäa àïm, àoaân xe dûâng laåi. Chuáng töi reä vaâo laâng àïí
nguã. Àûúâng ài phaãi qua möåt caánh àöìng lúán. ñt lêu nay mûa lúán nïn
àûúâng lêìy löåi vaâ trún quaá. Phaãi doâ dêîm tûâng bûúác, thuåt lïn thuåt
xuöëng múái ài nöíi. Song àûúåc caái khöng ai ngaä.
Saáng, chuáng töi chuyïín sang nhaâ bïn caånh úã, vò nhaâ cuä chêåt
quaá. Gia àònh naây coá hai cö con gaái. Caác cö rêët tûúi cûúâi. Möåt cö baão
rùçng moåi khi coá böå àöåi àïën, thanh niïn laâng vêîn töí chûác àoán tiïëp
nöìng nhiïåt lùæm, nhûng vò chuáng töi àïën vaâo ban àïm nïn khöng töí
chûác àûúåc.
Möåt baác nöng dên coá voác ngûúâi cao lúán sang chúi. Baác toã ra rêët
quan têm àïën tònh hònh thúâi sûå. Baác hoãi chuáng töi, nhûng nhiïìu khi
laåi ngöìi noái vanh vaách tònh hònh trong nûúác, ngoaâi nûúác cûá nhû laâ
phöí biïën cho chuáng töi vêåy. Baác noái rùçng úã àêy nhên dên töí chûác
baán gaâ chöëng Myä, nïëu àoaân coá giêëy túâ thò seä mua àûúåc. Baác êëy laâ
chuã nhiïåm húåp taác xaä mua baán xaä. Baác êëy noái àuáng. Buöíi chiïìu, coá
mêëy baâ xaách võt, ngan àïën cho chuáng töi. Vò ban ngaây, gaâ àaä thaã
nïn thay bùçng ngan, võt. Röìi laåi coá baâ mang rau àïën baán cho chuáng
töi nûäa. Têët caã àïìu coá giaá phaãi chùng. Hai cö gaái úã nhaâ rêët söët sùæng
giuáp chuáng töi. Cö thò rûãa rau, vo gaåo, cö thò ài mua giuáp cuãi, nhen
bïëp. Àiïìu àoá laâm chuáng töi rêët vui veã vaâ caãm àöång.
Töëi, chuáng töi ra xe. Trùng ngaâo ngaåt khùæp laâng quï. Caác cö gaái
laâng rñu rñt ài tiïîn, cö xaách höå xoong nöìi, cö xaách höå tuái.
PHAÅM VIÏÅT LONG
8
Xe laåi ruá ga, gêìm gûâ tiïën khoãi laâng. Àûúâng xoác naãy nhû rang
ngö. Coá möåt caái raänh xeã ngang àûúâng to quaá, xe phaãi chuái àêìu
xuöëng röìi laåi dï àñt vûúåt lïn - luác êëy thò thaânh xe chuái tõt xuöëng
raänh, chó cao ngang mùåt àûúâng. Àûúåc caái xe khoeã nïn vûúåt qua hïët.
Ài àûúåc möåt àoaån thò xe dûâng laåi. Thêåt phiïìn phûác, àûúâng tùæc
röìi. Chiïìu nay boån Myä vûâa àaánh àoaån àûúâng phña trûúác, hiïån úã àoá
coân bom nöí chêåm. Thïë laâ phaãi quay laåi àûúâng cuä, gùåp laåi con àûúâng
laâng vúái nhûäng nuå cûúâi vui veã cuãa caác cö gaái.
Ngaây 11-5-1968
Töëi nay laâ töëi thûá baãy. úã Haâ Nöåi chùæc vui lùæm, coân chuáng töi thò
àang laâm nhiïåm vuå baám chùæc vaâo thaânh xe àïí khoãi bõ xe hêët tung
ra ngoaâi qua nhûäng cuá xoác. Nhûng khöng vò thïë maâ mêët vui. Nhiïìu
anh khoeã taán lùæm - àuã thûá chuyïån - laâm vaáng caã xe lïn.
Töi ngöìi gêìn cuöëi, tay võn vaâo thaânh xe vaâ lùång nhòn vïì phña
sau. Mêy nhiïìu nïn trùng bõ che, trúã nïn nhaåt nheäo vö cuâng. Lêîn
trong tiïëng àöång cú ö tö, töi nghe coá tiïëng rñt vaâ reáo êìm êìm. Vaâ hiïån
ra trûúác mùæt töi laâ hònh thuâ àen truäi cuãa möåt chiïëc phaãn lûåc Myä. Noá
bay thêëp quaá, tröng nhû möåt con caá lúán trûúân qua àêìu chuáng töi,
song noá muâ, chùèng phaát hiïån nöíi chuáng töi. Xe khöng dûâng laåi.
Phaãi, noá bay noá cûá bay, mònh ài mònh cûá ài chûá sao.
Àûúåc möåt àoaån, xe dûâng laåi nhûng vêîn nöí maáy. Vò ngöìi sau, töi
khöng nhòn thêëy gò úã phña trûúác. Töi nghe tiïëng múã cûãa ö tö, röìi
nghe Ca - möåt trong hai anh laái xe cho àoaân - heát lúán:
- Ài thöi Thõnh úi. Bom bi, noá nöí boã meå bêy giúâ!
Cûãa xe àoáng caái "sêìm". Xe lûúát túái. Chuáng töi laånh gaáy! Ngú
ngaác chùèng roä vò sao laåi coá chuyïån êëy? Luác naây xe àaä vûúåt qua núi coá
bom bi. Quaã bom nùçm ngang trïn àûúâng, caánh maå kïìn saáng lêëp
laánh dûúái trùng. Àoá laâ loaåi bom bi dûáa. Bïn àûúâng, coá möåt söë höë nho
nhoã - àoá chñnh laâ höë do caác quaã bom bi khaác gêy ra. Thêåt caái chïët cûá
rònh moâ vaâ àõnh nhaãy xöí vaâo sûå söëng. Song cuöåc söëng vêîn cûá ung
dung àiïìm tônh.
BÏ TROÅC
9
Nghó giaãi lao. Ngöìi maäi trong xe cuäng phaát mïåt, tai uâ lïn vaâ
ngûúâi nön nao. Chuáng töi nhaãy xuöëng xe, vûún mònh hñt thúã luöìng
khöng khñ trong laânh cuãa buöíi àïm. Phña xa, boån maáy bay laåi thaã
mêëy chuâm phaáo saáng. Chuáng töi taãn ra xa xe vaâ ngöìi gêìn mêëy caái
haâo. Töi hoãi Thõnh:
- Luác naäy bom bi thïë naâo àêëy?
Thõnh cûúâi rêët tûúi:
- AÂ, mònh nhòn dûúái aánh trùng thêëy vêåt gò lêëp laánh, tûúãng caái
buát maáy ai àaánh rúi nïn àöî laåi. Suyát nûäa thò boã maång!
Quanh töi coá nhûäng tiïëng noái chuyïån rò rêìm. Coá mêëy anh àang
gay gùæt tranh luêån vïì viïåc huát thuöëc laá thò phaãn lûåc coá phaát hiïån
àûúåc khöng? Anh thò baão noá chó nhû taân àom àoám, thêëy sao àûúåc.
Anh thò baão àûâng chuã quan. Thïë maâ röìi caäi nhau om soâm.
Töi nhòn trúã laåi con àûúâng xe vûâa qua. Caách núi töi ngöìi khöng
xa lùæm, coá möåt àoaån àûúâng coân mang nùång vïët tñch chiïën tranh. Hai
haâng cêy ven àûúâng bõ chaáy xeám vaâ gaäy guåc. 6 chiïëc xe - caái thò tung
mui, caái thò coân trú khung - nùçm lùn loác hai bïn àûúâng. Thõnh cho
biïët núi àoá trûúác àêy coá hai haâng cêy rêët lúán, xanh rò. Xe cuãa ta àöî úã
àoá, khöng may bõ luä giùåc trúâi phaát hiïån, chuáng àiïn röì xêu xeá. Xe bõ
böëc chaáy. Coá anh àaä duäng caãm laái xe chaåy xuöëng ruöång, lêëy buân dêåp
lûãa nhûng laåi bõ boån Myä bùæn röëc keát truáng, nïn hy sinh ngay bïn
xe.
Àïm, xe ài theo nhûäng con àûúâng voâng khoá hiïíu röìi àöî laåi úã möåt
baäi khaá röång. Têët caã ngûúâi vaâ àöì àaåc àïìu xuöëng xe. Àêy laâ traåm 12 úã
Hûúng Khï, chuáng töi nghó laåi röìi seä ài böå. Chuáng töi bùæt tay tûâ biïåt
nhûäng àöìng chñ laái xe duäng caãm vaâ vui tñnh.
Vai vaác ba lö, chuáng töi men theo nhûäng búâ ruöång àïí vaâo núi
nghó. Ài chûâng 4-5 km maâ thêëy toaát caã möì höi. Gùåp mêëy àoaân böå
àöåi ài ngûúåc laåi. Hoå hoãi chuáng töi: "Quï àêu àêëy? vaâo hay ra?..."
Àûúâng laâng röån raä bûúác haânh quên.
PHAÅM VIÏÅT LONG
10
Ngaây 12, chuáng töi nghó úã àêy, anh em mua con choá laâm bûäa
liïn hoan.
Ngaây 13-17/5-1968
Bùæt àêìu cuöåc ài böå. Nghe noái 10 ngaây àêìu laâ mïåt lùæm. Àûúåc caái
àûúâng bùçng vaâ ngùæn nïn àúä mïåt. Ngay höm àêìu vûâa ài àaä gùåp mûa.
Chûa coá kinh nghiïåm nïn ai cuäng àïí ni löng trong ba lö, thaáo ra
thêåt lêu.
Gùåp möåt buöíi haânh quên àùåc biïåt. Trúâi töëi nhû huä nuát, àûúâng
nhoã, gêåp gïình men theo triïìn nuái, laåi khöng àûúåc duâng àeân pin.
Chuáng töi doâ dêîm bûúác tûâng bûúác. Chó lo ngaä. Phña thung luäng,
haâng trùm ngaân caánh àom àoám saáng lêåp loeâ. Toaân khu rûâng löëm
àöëm nhûäng aánh lên tinh phaát ra tûâ caác cêy göî, laá muåc.
Töi lêëy möåt miïëng göî lên tinh lúán gaâi sau ba lö ngûúâi ài trûúác
vaâ baám riïët theo aánh saáng yïëu úát àoá. Vêåy maâ coá luác töi bûúác khöng
kõp. Nhòn quanh chó thêëy àen töëi mõt muâng. Chên khöng daám bûúác
vò súå sa xuöëng vûåc. Töi àûáng taåi chöî goåi hoaâi ngûúâi ài trûúác àïí nghe
theo tiïëng goåi maâ lêìn túái. Mùæt cûá cùng ra maäi, nïn àêìu thêëy nhûác
quaá. Àoaån àûúâng coá hún nûãa cêy söë maâ chuáng töi ài mêët hún möåt
tiïëng àöìng höì. Ra cûãa rûâng thêëy aánh trùng traân ngêåp.
Ngaây 18/5/1968
Ra ài tûâ 2 giúâ saáng. Àoaån àêìu àûúâng cuäng bùçng. Àïën gêìn trûa
thò bùæt àêìu lïn döëc. Chuáng töi nghó trûa úã möåt khu rûâng nûáa. Noáng
vaâ khaát, bi àöng àaä gêìn hïët nûúác.
Khoaãng hai giúâ, chuáng töi laåi ài. Phaãi lïn caái döëc cao, anh em
goåi laâ döëc Àaåi tûúáng. Mïåt thêåt, nùæng cûá nùæng hoaâi, vaâ döëc cûá lïn cao
maäi. Röìi chuáng töi dûâng laåi khu rûâng nûáa. Àùåt ba lö xuöëng, chuáng
töi ruát dao gùm vaâ chùåt nûáa àïí lêëy nûúác uöëng. Nhûäng cêy nûáa bõ
phaåt ngang, toeá ra nhûäng tia nûúác trong maát. Chuáng töi chùåt caã cêy
röìi chùåt ra tûâng khuác, duâng ca, baát hûáng úã dûúái. Nhû vêåy cuäng taåm
àûúåc, coá chuát nûúác búát khö cöí. Cuöåc haânh quên laåi tiïëp tuåc. Trúâi vêîn
noáng nhû àöí lûãa. Phña bïn kia sûúân nuái, nhûäng höë bom Myä lúã loái, àoã
BÏ TROÅC
11
choái lïn dûúái aánh nùæng. Laåi khaát, möì höi ra ûúát àêîm aáo. Möì höi tuáa
ra trïn mùåt, chaãy thaânh doâng xuöëng cùçm. Töi liïëm nhûäng gioåt möì
höi àoá, caãm thêëy àúä khaát. Kyã luêåt haânh quên khöng cho pheáp dûâng
laåi; khi qua möåt rûâng nûáa, töi cêìm con dao lùm lùm trong tay, hïî
thêëy cêy naâo dïî, laâ bêåp möåt nhaát roä maånh vaâo thên noá, röìi gheá saát
miïång vaâo àoá, uöëng vöåi vaâng tûâng gioåt nûúác. Gêìn 4 giúâ chiïìu, trúâi
caâng choái chang. Chuáng töi phaãi ài qua möåt khu àöìi tranh. Àaåp lïn
tranh maâ ài. Tranh ngaä raåp theo triïìn döëc, àùåt chên lïn thêëy trún
tuöåt, chó muöën ngaä. Tranh hêëp nùæng, toaã ra caái noáng hêìm hêåp. Töi
ài, trêìn truåi hai caãm giaác khaát vaâ noáng, tûúãng nhû ài trong möåt caái
nöìi rang khöíng löì, kyâ quaái. Coân chiïëc ba lö thò trôu nùång xuöëng, àöi
quai cûá trò riïët hai vai raát boãng. Xuöëng khoãi döëc, chuáng töi phaãi
vûúåt qua àûúâng 15. Àoaån àûúâng naây boån Myä thûúâng raãi bom bi.
Tûâng töëp 4-5 ngûúâi chaåy doåc theo àûúâng, nuáp saát ta luy röìi bùng
qua phña bïn kia. Tiïëp àoá, xuöëng möåt caái döëc sêu hun huát vaâ trún
tuöåt. Khöng phaãi ài xuöëng maâ laâ boâ xuöëng, tuåt xuöëng. Töi phaãi duâng
gêåy, ra sûác chöëng àúä cho khoãi ngaä. Suöëi nûúác reo roác raách dûúái chên
döëc kïu goåi chuáng töi. Nhiïìu ngûúâi nhaâo xuöëng dûúái chên döëc laâ
quùng ba lö xuöëng, lêëy bi àöng ra vuåc nûúác, uöëng ûâng ûåc. Töi uöëng
möåt ca àêìy, thêëy nûúác chaåy khùæp cú thïí, túái àêu maát túái àêëy. Röìi
rûãa mùåt thêåt thoaã thuï. Nûúác, nûúác, múái xa nûúác vaâi tiïëng àöìng höì
maâ thêëy nhúá vö cuâng, khi gùåp laåi noá ai cuäng vöì vêåp. Tñnh, möåt cö
gaái coá daáng ngûúâi thêëp, beáo, ngöìi guåc vaâo chiïëc ba lö. Töi hoãi cö lêëy
nûúác chûa? Cö ngûãng lïn, lùæc àêìu. Mùåt cö àoã rûåc nhû muöën böëc lûãa.
Töi cêìm bi àöng, khùn mùåt, lêëy nûúác duâm cö êëy.
Maäi túái 6 giúâ töëi múái túái traåm, kïët thuác chuyïën ài daâi 36 km
trong möåt ngaây!
Chuã nhêåt, ngaây 19/5/1968
Chuáng töi úã traåm 15. Höm nay sinh nhêåt Baác. Töi ngöìi nghô laåi
cuöåc àúâi chiïën àêëu àêìy gian khöí cuãa Baác vaâ thêëy coá thïm sûác maånh
àïí vûúåt àûúâng daâi.
Àûúâng àaä thûã sûác ngûúâi. Nhûäng àoaån àûúâng àaä traã lúâi cho
chuáng töi roä: Sûác anh àûúåc bao nhiïu? Liïåu boã búát thûá gò? Bùæt àêìu
cuöåc "thanh trûâng" caác ba lö. Coá anh mang saách ra xeá búát bòa. Coá
PHAÅM VIÏÅT LONG
12
anh boã laåi caái aáo àöng xuên, möåt vaâi chiïëc quêìn, aáo. Nguyïîn Àaåi,
phoáng viïn baáo Nhên dên, ngûúâi beá nhoã, lûúång khöng àuã sûác mang
vaác, àaä cùæt búát nûãa dûúái cuãa chiïëc maân caá nhên, beã vûát ài nûãa àuöi
chiïëc baân chaãi àaánh rùng... Coân töi, töi thêëy vûâa sûác, vaã laåi caái gò
cuäng cêìn, khöng thïí boã àûúåc.
Chuáng töi nguã trong caái nùæng hêìm hêåp cuãa miïìn Têy Quaãng
Bònh vaâ trong tiïëng gêìm ruá cuãa luä phaãn lûåc àïí nûãa àïm laåi vuâng
dêåy, vaác ba lö ài.
Ngaây 20 vaâ 21/5/1968
Trúâi trúã maát vaâ mûa nheå haåt. Song nùçm trong nhaâ nghe roä gioåt
mûa rúi löåp böåp xuöëng nhûäng têìu dûâa, tûúãng mûa to lùæm. Saáng súám
laåi ra ài. Mùæt dñp laåi, buöìn nguã quaá. Höm nay chuáng töi chó vûúåt 17
km nïn àúä mïåt.
Ngaây 21/5/1968
Nghó laåi traåm 17. Àêy laâ traåm cú giúái. Moåi ngûúâi hy voång seä
àûúåc ài ö tö. Àöi chên tïå quaá maâ.
Tònh hònh khöng cho pheáp chuáng töi ài xe. Luä maáy bay rònh moâ
dûä lùæm, ài böå an toaân hún. Chuáng töi àûúåc biïët àoaân xe ài trûúác
chuáng töi múái "bõ" úã Xuên Sún 3 xe, 40 ngûúâi bõ chïët, bõ thûúng. Töi
cuäng nghe tin höm vûúåt àûúâng, chuáng töi qua möåt luác thò luä maáy
bay àïën neám bom laâm chïët vaâ bõ thûúng 25 böå àöåi...
Höm nay chuáng töi àûúåc nghó ngúi hoaân toaân. Anh em ài lônh
gaåo, thõt höåp, àûúâng, sûäa, rau khö. Cuöåc söëng trïn àûúâng thêåt sung
tuác. Chuáng töi àûúåc cung cêëp àêìy àuã àûúâng, sûäa, thõt... àïí böìi dûúäng
sûác khoeã.
Tûâ ngaây 22-25/5/1968
Tiïëp tuåc ài àûúâng bùçng. Möîi ngaây vûúåt tûâ 18 àïën 24 km. Traåm
18 úã trïn möåt maãnh àêët khö cùçn.
BÏ TROÅC
13
Chuã nhêåt, Ngaây 26/5/1968
Ài àïën traåm 20. Nùæng dûä döåi. Àêy, àêët Böë Traåch, Quaãng Bònh
àêy. Àïm, maáy bay quêìn àaão suöët.
Ngaây 27/5/1968
Chiïìu, chuáng töi xuêët quên. Trúâi nùæng choái chang. Gêìn àïën
àûúâng 15, chuáng töi dûâng laåi beã laá nguyå trang, röìi nai nõt goån gaâng.
Chuáng töi khêín trûúng tiïën ra àûúâng, röìi tiïëp nhau chaåy qua
khoaãng àêët tröëng do con àûúâng vaâ möåt khoaãnh ruöång bïn àoá taåo
thaânh.
Àïm, chuáng töi túái traåm 21. Maáy bay quêìn suöët, thi nhau thaã
phaáo saáng vaâ bùæn röëc keát.
Ngaây 29/5/1968
Ra ài tûâ 3 giúâ saáng. Àoaån àûúâng thêåt àeåp: men theo nhûäng búâ
suöëi, nûúác trong vùæt, coá nhiïìu phiïën àaá coá nhûäng hònh thuâ kyâ ngöå,
dïî ûa vaâ nhûäng cêy truác àaâo laã lûúát moåc hai bïn búâ suöëi.
Gêìn trûa, chuáng töi túái möåt khu rûâng giaâ. Thêåt têëp nêåp: böå àöåi,
thûúng binh nûúâm lûúåp.
Bùæt àêìu cuöåc söëng nguã rûâng. Chuáng töi cùng tùng, mùæc voäng
thaânh möåt cùn lïìu xinh xùæn giûäa rûâng. Phaãi hoåc caách mùæc voäng àïí
khöng cho nûúác mûa chaãy vaâo voäng: àêìu tiïn, phaãi choån 2 cêy coá
khoaãng caách vûâa têìm voäng (trïn 2 meát), àoáng 2 coåc vaâ buöåc dêy
chùçng chuáng vaâo 2 thên cêy -goåi laâ coåc phuå - sau àoá cöåt dêy voäng
vaâo 2 coåc phuå. Caách mùæc tùng thò àún giaãn hún: duâng dêy cùng
thùèng qua hai thên cêy laâm "àoân noác", vùæt têëm vaãi vi ni löng qua,
röìi cöåt caác goác vaâo caác göëc cêy xung quanh, taåo thaânh têëm lïìu nhoã
phuã trïn voäng.
Ngaây 30/5/1968
Túái höm nay àaä haânh quên troân möåt thaáng. Chuáng töi nghó taåi
traåm 22 möåt ngaây. Khu rûâng röång raäi vaâ thoaáng, saåch, taåo cho
PHAÅM VIÏÅT LONG
14
chuáng töi möåt khöng khñ thoaãi maái. Song luä maáy bay quêëy röëi chuáng
töi hoaâi. Chuáng bay saát saân saåt ngoån cêy, gêìm rñt àiïn loaån. Qua
nhûäng luâm cêy, thónh thoaãng töi laåi thêëy lûúát qua hònh thuâ daâi
ngoùéng cuãa möåt chiïëc F105 hoùåc muáp hònh vó ruöìi cuãa möåt chiïëc F4.
Chuáng boã bom uyânh uyânh phña ngoaâi àûúâng. Song, boån töi vêîn àiïìm
tônh nghó ngúi. Ngûúâi thò mang böå töng àú ra cùæt toác cho nhau, möåt
söë ngûúâi thò xuám xñt trong möåt chiïëc lïìu, hoâ heát nhau trong nhûäng
vaán baâi thuá võ.
Ngaây 31/5/1968
Höm nay phaãi vûúåt qua möåt àoaån àûúâng daâi 40 km. Chuáng töi
ài tûâ súám. Con àûúâng thêåt hoác hiïím, toaân nuái àaá dûång àûáng. Anh
em cöng binh phaãi duâng mòn phaá baåt sûúân nuái múã àûúâng ài. Coá
nhûäng àoaån döëc dûång àûáng, àaá lúãm chúãm khöng thïí laâm àûúâng
àûúåc. Ngûúâi ta phaãi àoáng nhûäng thanh göî lúán bùæc vûúåt qua noá. Àeo
ba lö nùång, bûúác lïn nhûäng bêåc thang dûång àûáng vaâ êím ûúát caãm
thêëy ngûúâi nùång trõch vaâ thiïëu thùng bùçng. Àoaån àûúâng naây, phaãi
vûúåt qua chñn döëc, ba thang.
Àûúåc nûãa àûúâng, chuáng töi dûâng laåi dûång lïìu àïí nghó. úã àêy xa
suöëi quaá, chuáng töi phaãi mang ni löng ài 3-4 km vaác nûúác vïì. Trúâi
thêåt tai aác, khi chuáng töi vûâa nhen nhuám lûãa lïn thò àöí êåp mûa
xuöëng. Mûa raâo quêët nhûäng laân roi nûúác xuöëng mùåt àêët möåt caách
phuä phaâng. Chuáng töi vöåi vaâng chuyïín bïëp vaâo möåt ngaách àaá vaâ
ngöìi thu lu dûúái caái voâm àaá nhoã nhùæn àoá maâ nêëu nûúáng.Vêîn khöng
traánh khoãi ûúát. Nhûng duâ sao lûãa vêîn chaáy vaâ cúm vêîn chñn.
Chuáng töi ngöìi co ro trong tùng ùn cúm noáng vaâ chõu caái laånh tûâ
nûúác mûa thêëm vaâo.
Töi phaãi thay quêìn aáo vaâ xoa dêìu khùæp ngûúâi cho noáng röìi múái
yïn têm leo lïn voäng nghó.
Àïm, mûa vêîn raã rñch. Múã mùæt ra, töi ngúä ngaâng vúái nhûäng
àöëm saáng xanh quanh voäng: lên tinh phaát ra tûâ nhûäng keä laá, thên
cêy muåc raãi khùæp rûâng.
BÏ TROÅC
15
Ngaây 1/6/1968
Saáng dêåy, mùåc laåi böå quêìn aáo ûúát vaâ laåi ra ài. Àïën traåm - cuäng
laâ rûâng thöi. Xa dên thêåt khöí.
Ngaây 2/6/1968
Laåi ra ài khi múái 4 giúâ saáng. Chuáng töi nhanh nheån chaåy vûúåt
àûúâng 20. Àoaån àûúâng naây àõch àaánh aác liïåt, thêëy àêìy höë bom vaâ
hai bïn àûúâng cêy cöëi cuåt hïët ngoån, trú caânh xú xaác. Suöët 20 km naây
àûúâng döëc liïn tuåc.
Àïm, nùçm trïn àónh Trûúâng Sún laånh buöët. Maáy bay àõch quêìn
khöng ngúát.
Ngaây 4/6/1968
Sau khi nghó möåt ngaây úã traåm 24, 5 giúâ saáng nay chuáng töi laåi
ra ài.
Àûúâng chuáng töi ài men theo nhûäng doâng suöëi nïn khaá tröëng
traãi. Luä maáy bay àõch cuäng quêìn lûúån hoaâi trïn vuâng trúâi naây.
Nhûäng chiïëc maáy bay phaãn lûåc saáng loaá lïn trûúác aánh nùæng vaâ lao
loang loaáng giûäa voâm trúâi xanh. Coá nhûäng tiïëng nöí "uâng uåc" keáo
daâi. Khöng hiïíu ta bùæn lïn hay àõch bùæn xuöëng. Chuáng töi phaãi hïët
sûác nhanh nheån vûúåt nhûäng quaäng quaá tröëng traãi àïí luä maáy bay
khoãi thêëy.
Traåm 25 naây laâ möåt traåm múái di chuyïín àïën. Chöî úã thêåt tai haåi.
Àoá laâ möåt khu rûâng nûáa rêët döëc -thêåt khoá kiïëm àûúåc möåt chöî bùçng
àïí laâm núi úã - vaâ rùåt möåt thûá àêët àoã quaánh, trún nhû àöí múä.
Lêu ngaây röìi khöng àûúåc ùn rau, theâm quaá. Gùåp mêëy o thanh
niïn xung phong vaâ àûúåc caác o cho möåt boá rau têìu bay. Thïë laâ
chuáng töi àûúåc möåt bûäa canh tûúi! Boån töi luái huái möîi nhoám möåt goác
rûâng bùæc ùng gö nêëu cúm. Chêåt chöåi hïët sûác. Do vêåy thêåt tai vaå, möåt
ùng gö nûúác söi vûâa bùæc ra bõ anh Nhõ àaá phaãi àöí êåp caã vaâo chên
traái töi. Noáng daäy lïn. Baân chên traái phuát chöëc àoã rûåc lïn vaâ rêët raát.
PHAÅM VIÏÅT LONG
16
Noá cûá noáng raát lïn tûâng àúåt, röìi dõu ài, röìi laåi noáng raát lïn tûâng àúåt,
tûâng àúåt nhû vêåy, thêåt khoá chõu. Chöëng gêåy vïì voäng nùçm. Töi lo
lùæng vö kïí: ngaây mai ài àûáng sao àêy vúái caái chên naây? Thêëy tònh
caãnh êëy, Vûúång rêët lo lùæng cho töi. Anh traách moác maäi Nhõ vïì sûå vö
yá vûâa qua.
Ngaây 5/6/1968
Saáng dêåy, thêëy chên bõ boãng phöìng röåp lïn. Töi böi thuöëc múä
lïn röìi bùng noá laåi, löìng noá vaâo chiïëc bñt têët. Töi núái röång quai deáp
àïí ài cho àúä tûác chên, röìi chöëng gêåy têåp tïînh bûúác ài. Àoaân quên
nöëi daâi trong khu rûâng nûáa lêìy buân. Möåt thûá buân àoã quaánh, trún
tuöåt. Ngûúâi ta thi nhau ngaä oaânh oaåch! Coá àoaån xuöëng döëc àûúâng
trún quaá, töi phaãi chöëng gêåy xuöëng trûúác, lûåa chiïìu àïí xuöëng dêìn
tûâng bûúác, tûâng bûúác.
Àïën àêët Laâo röìi àêy. Chuáng töi ài qua möåt baãn cuãa ngûúâi Laâo,
thêëy dên úã àêy giöëng ngûúâi Xaá Têy Bùæc. Lêu lùæm röìi múái gùåp dên.
Trúâi u aám, xam xaám möåt maâu chò vaâ thoaãng nhûäng laân gioá
laånh. Loâng töi chúåt buöìn nao nao. Nhúá gia àònh quaá!
Ngaây 6/6/1968
Nghó laåi úã traåm 26 - tûác traåm 6. Àêy laâ traåm àêìu tiïn trïn àêët
Laâo - thuöåc tónh Khùm Muöån.
Ngaây 7/6/1968
Chuáng töi ài theo nhûäng rûâng nûáa thûa hoùåc doâng suöëi caån.
Àêët mõn maâng dûúái chên chuáng töi. Àoaån àûúâng naây ài khaá dïî chõu.
Ngaây 8/6/1968
Ài. Ài hoaâi. Àûúâng döëc ghï quaá. Coá hai döëc anh em goåi laâ "aác
ön" vò noá vûâa dûång àûáng, vûâa trún tuöìn tuöåt, saãy chên laâ ngaä liïìn.
Chuã nhêåt, ngaây 9/6/1968
BÏ TROÅC
17
Chuáng töi bùæt àêìu bûúác vaâo muâa mûa cuãa àêët Laâo. Höm nay
mûa dêìm dïì suöët. Mûa khöng to lùæm nhûng rêët àïìu haåt vaâ liïn tuåc.
Chuáng töi choaâng ni löng, cùæm cuái ài. Chiïëc aáo ài mûa bõ caái ba lö
àêíy phöìng lïn laâm cho lûng chuáng töi trúã thaânh guâ, tröng nhû
nhûäng con laåc àaâ vêåy. Laåc àaâ vûúåt Trûúâng Sún!
Àûúâng lêìy löåi nhûäng nûúác. Töi hïët sûác traánh nhûng duâ sao vêîn
sa chên vaâo nhûäng vuäng nûúác bêín. Nûúác buân ngêëm vaâo chöî boãng
khiïën noá rûác buöët. Coá luác àau quaá, töi phaãi ngöìi laåi nghó - ngöìi trïn
nhûäng khuác göî hoùåc taãng àaá ûúát aát. Röìi laåi chöëng gêåy, gùæng ài. Phaãi
àêëu tranh dûä lùæm múái ài nöíi!
Chiïìu, trúâi ngúát ài möåt chuát. Anh em xin àûúåc mêëy con caá, kho
ùn ngon laå. Àùåc biïåt höm nay chuáng töi ùn khoeã quaá - ùn hai lêìn,
caách nhau möåt tiïëng vaâ möîi ngûúâi ùn möîi lêìn nûãa ùng gö cúm!
Àïm, trúâi laåi êåp cho möåt trêån mûa. Thêåt àaáng buöìn, tùng
chuáng töi mùæc quaá cêíu thaã nïn nhiïìu ngûúâi bõ nûúác taåt vaâo ûúát
suäng. Voäng töi cuäng bõ ûúát. Thïë laâ phaãi dêåy luåc àuåc cùng laåi tùng.
Quêìn aáo cuäng ûúát theo. Nùçm trong caái ûúát laånh ghï ngûúâi.
Ngaây 10/6/1968
Trúâi vêîn mûa hoaâi. Vò àau chên, töi tranh thuã ài trûúác. Àûúâng
qua nhûäng khu rûâng thûa. Thêåt kyâ laå, trïn àûúâng sao lùæm cua thïë.
Nhûäng con cua nuái naây tröng rêët ngöå nghônh: con naâo con nêëy coá
àöi caâng to tûúáng vaâ coá böå mai maâu àoã sùåc súä. Gùåp ngûúâi, chuáng chaåy
roä nhanh vaâ chui tuåt vaâo hang. Nïëu khöng chaåy kõp, chuáng giú àöi
caâng lúán ra muöën chöëng cûå. Töi bùæt àûúåc túái hún 40 con. Bùæt noá thêåt
thuá võ: phaãi nhanh tay, nhanh mùæt chöåp lêëy noá, coá con chaåy gêìn túái
hang, töi lêëy gêåy hêët möåt caái, cu cêåu bêåt ngûãa vaâ giú àöi caâng to xuâ ra
thêåt ngöå nghônh. Vui vúái viïåc bùæt cua, töi quïn caã àau chên.
Traåm 10 nùçm úã möåt khu rûâng thûa röång raäi, àêët bùçng phùèng.
Traåm àoán tiïëp chuáng töi möåt caách rêët trõnh troång. Chuáng töi giaä cua
nêëu canh vaâ lêëy möåt söë rang mùån ngoåt, ùn rêët ngon.
Ngaây 11/6/1968
PHAÅM VIÏÅT LONG
18
Nghó laåi traåm 10. Trúâi taånh mûa, saáng lïn möåt chuát. Gêìn trûa,
chuáng töi ra ven suöëi nêëu cúm. Lûãa vûâa nhen lïn thò mûa êåp xuöëng.
Caái muâa mûa quaái aác! Chuáng töi phaãi lêëy ni löng che taåm bïëp vaâ
ngûúâi. Àûúåc caái cuãi laâ cuãi nûáa nïn dïî chaáy. Ngûúâi chuáng töi ûúát
meâm, nhûng duâ sao cúm vêîn chñn.
Chiïìu, chuáng töi gùåp Hoaân, phoáng viïn cuãa baáo Thuã Àö Haâ Nöåi,
nay laâm úã Tiïíu àoaân böå Tiïíu àoaân xe. Chuáng töi vaâo Tiïíu àoaân böå
chúi, àûúåc anh Nguyïîn Höìng - Tiïíu àoaân trûúãng - vaâ anh Trêìn
Minh Khêm - anh huâng Quên àöåi - àoán tiïëp rêët nhiïåt tònh. Cuöåc
söëng úã àêy khaá sung tuác. Caác anh mang àûúâng kñnh thoãi cuãa Liïn
Xö ra tiïëp chuáng töi. Chiïìu àoá, chuáng töi àûúåc ùn möåt bûäa cúm trõnh
troång vaâ thõnh soaån: coá baân ghïë, mêm baát hùèn hoi (lêu röìi chuáng töi
chó ùn dûúái àêët vaâ bùçng nùæp ùng gö), coá thõt höåp, thõt lúån tûúi kho
(khöng phaãi laâ thõt höåp), canh chua, mùng xaâo...
Ngaây 12/6/1968
Trúâi hûãng lïn röìi. Bêìu trúâi trong xanh, hûáa heån nhûäng ngaây
nùæng.
Ngaây 13/6/1968
Nùæng dûä döåi. Mïåt quaá àêëy, maäi àïën chiïìu múái túái traåm.
Ngaây 14/6/1968
Àïën traåm 13. Trúâi vêîn nùæng.
Ngaây 15/6/1968
Nùæng rûåc rúä, trúâi xanh cao vúâi vúåi thêåt àeåp. Chuáng töi nghó laåi úã
möåt khu rûâng thûa. Traåm trûúãng laâ möåt chuêín uyá khaá àiïåu àaâ. Anh
thûúâng nhêën maånh quaá àïën caái "töi": "Töi àaä chó thõ...", "Töi khöng
cho pheáp...". Anh àûa ra möåt söë mòn laá cuãa biïåt kñch giúái thiïåu vúái
chuáng töi vaâ noái: "Töi àaä cho nhùåt hïët, nhûng caác àöìng chñ phaãi
caãnh giaác, coá nhiïìu loaåi maâu: maâu laá, maâu àeân pin, maâu buát bi....caác
àöìng chñ àaä roä chûa?". Khi chuáng töi cùng tùng, anh khöng cho, bùæt
BÏ TROÅC
19
àúåi àïën töëi, búãi vò, theo anh, "tùng laâ chêët mêìu dïî löå, maáy bay dïî
thêëy". Töi thêëy húi khoá chõu vúái thaái àöå cuãa anh traåm trûúãng. Vûúång
cûá àay ài àay laåi caái cêu " tùng laâ chêët mêìu dïî löå", coá yá chïë riïîu anh
ta.
Ngaây 16/6/1968
Saáng, chuáng töi dêåy thêåt súám, ùn cúm röìi soaån ba lö.
Chuáng töi vûúåt söng Xi Bang Hiïn bùçng nhûäng chiïëc thuyïìn
lúán. Nûúác söng trong xanh vaâ phùèng lùång nhû gûúng, tröng thêåt
àeåp.
Ài khoãi söng möåt quaäng, thêëy trúâi böîng u aám, gioá thöíi thöëc lïn
khiïën laá rûâng rúi laã taã vaâ bay quay cuöìng. Möîi khi trúâi nhû thïë, töi
laåi nhúá túái Haâ Nöåi muâa àöng vúái nhûäng cún gioá muâa àöng bùæc ngùæt
laá ruång àêìy àûúâng vaâ loâng thêëy traånh buöìn. Nhúá luä em quaá.
Trúâi mûa möåt caách giaã taåo àïí röìi laåi nùæng.
Ngaây 17/6/1968
Nghó laåi traåm 15. Chuáng töi úã trïn möåt triïìn döëc thoai thoaãi,
chên àöìi coá möåt con suöëi lûúån quanh.
Nghó ngúi thoaãi maái, töi ài vaâo baãn chúi. Dên Laâo noái tiïëng
Thaái nïn töi chuyïån troâ àûúåc. Baãn töi vaâo göìm khoaãng chuåc noác nhaâ
saân luåp xuåp, vúái nhûäng ngûúâi dên ñt troâ chuyïån. Phuå nûä khöng mùåc
aáo vaâ da àen boáng. Kïí ra, baãn cuä cuãa hoå úã núi röång, thoaáng, saåch seä
vaâ àeåp. Song boån Myä neám bom, hoå phaãi sú taán vaâo khu rûâng naây.
Ngaây 18/6/1968
Nùæng rûåc rúä. Chuáng töi ra ài giûäa trûa nïn mïåt túån. Coá gò söi
luåc buåc úã hai mang tai. Àêìu oác muöën nöí tung ra. Mi mùæt nùång trôu,
muöën suåp xuöëng. Töi phaãi lêëy àûúâng pha vúái Vi ta min C uöëng cho
laåi sûác.
PHAÅM VIÏÅT LONG
20
Gêìn töëi, chuáng töi vûúåt qua àûúâng 9. Con àûúâng nöíi tiïëng àoá
traãi bùçng àaá vaâ chó röång 7-8 thûúác thöi. Sau àoá, chuáng töi duâng
thuyïìn vûúåt qua söng SïPön.
Ngaây 19/6/1968
Saáng nay chuáng töi vûúåt döëc "Nguyïîn Chñ Thanh". Tûâ caác traåm
trûúác, töi àaä nghe noái àïën döëc naây. Dûúái chên döëc coá laâm möåt caái
cöíng chaâo vaâ treo nhûäng khêíu hiïåu àöång viïn ngûúâi ra tiïìn tuyïën.
Anh em giao liïn àaä laâm nhûäng bêåc göî àïí lïn döëc cho dïî. Töi hùng
haái vûúåt hïët bêåc naây àïën bêåc khaác, vûúåt gêìn nghòn bêåc thò lïn túái
àónh. Trïn àónh cuäng coá möåt cöíng chaâo. Boã ba lö xuöëng, töi hñt thúã
möåt caách thoaãi maái laân khöng khñ trong laânh. Nhòn xuöëng, töi thêëy
úã tñt xa, doâng söng SïPön aánh lïn baâng baåc.
Ngaây 20/6/1968
Àïën traåm 19 A. Àûúâng bùçng nhûng daâi quaá nïn ài khaá mïåt.
Àïën àêy àoaân K191 chia tay vúái chuáng töi àïí reä vïì Trõ Thiïn.
Khu rûâng chuáng töi úã toaân möåt loaåi cêy nhoã, thêëp vaâ thûa laá
nïn quaá tröëng traãi.
Ngaây 21/6/1968
Nghó laåi núi naây. Chuáng töi ra búâ söng SïPön nêëu ùn. Loâng
söng khaá röång vaâ nöng, coá nhiïìu phiïën àaá lúán nùçm giûäa doâng nûúác
tröng thêåt laâ àeåp. Töi tùæm giûäa doâng söng trong maát thêëy thoaãi maái
vö cuâng.
Chiïìu, traåm töí chûác chiïëu phim cho anh em xem.
Ngaây 22/6/1968
Ài súám àïí qua cêìu treo. Chiïëc cêìu nhoã, chó röång àöå nûãa thûúác
àan bùçng tre, àûúåc treo úã hai moãm àaá bùçng nhûäng súåi mêy lúán. Trïn
àêët Laâo naây, chuáng töi hay gùåp nhûäng cêìu treo nhû thïë. Chó laâm
toaân bùçng göî, tre röìi duâng dêy mêy chùçng, treo lïn ngoån, thên cêy
- Xem thêm -