Tài liệu Tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi trong luật hình sự việt nam (trên cơ sở thực tiễn địa bàn tỉnh đắk lắk)

LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong bẩt kỳ công trình nào khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực. Tôi đã hoàn thành tất cả các môn học và đã thanh toán tất cả các nghĩa vụ tài chính theo quy định của Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội. Tôi xin chân thành cảm ơn! NGƯỜI CAM ĐOAN Nông Thị Quỳnh Hoa MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục các từ viết tắt MỞ ĐÀU............................................................................................................. 1 Chương 1: MỘT SỐ VẤN ĐÈ CHUNG VỀ TỘI HIẾP DÂM NGƯỜI DƯỚI 16 TUÔI TRONG LUẬT HÌNH sự VIỆT NAM....................8 1.1. Khái niệm và ý nghĩa của việc quy định tội hiếp dâm người dưói 16 tuổi............................................................................................ 8 1.1.1. Khái niệm tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi............................................8 1.1.2. Ý nghĩa của việc quy định tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi.................10 1.2. Khái quát lịch sử lập pháp Việt Nam về tội hiếp dâm ngưòi dưói 16 tuổi......................................................................................... 11 1.2.1. Giai đoạn từ năm 1945 đến trước khi BLHS năm 1985 có hiệu lực pháp luật......................................................................................... 11 1.2.2. Giai đoạn BLHS năm 1985 có hiệu lực pháp luật................................14 1.2.3. Giai đoạn BLHS năm 1999 có hiệu lực pháp luật................................18 1.3. Những quy định chung của BLHS năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) về tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi........................19 1.3.1. Những quy định của BLHS năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) về tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi............................................20 1.3.2. So sánh tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi với một số tội phạm xâm phạm tình dục người dưới 16 tuổi khác........................................45 Kết luận chương 1............................................................................................ 51 Chương 2: THựC TIỄN XÉT xứ VÀ KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT, GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUÃ PHÒNG CHỐNG TỘI HIẾP DÂM NGƯỜI DƯỚI 16 TUỎI...................................52 2.1. Thực tiễn xét xử tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk giai đoạn từ năm 2016 - 2020......................................52 2.1.1. Tình hình xét xử tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk giai đoạn từ năm 2016 - 2020.........................................53 2.1.2. Một số tồn tại, hạn chế trong thực tiễn xét xử tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk giai đoạn từ năm 2016 - 2020........58 2.1.3. Nguyên nhân của một số tồn tại, hạn chế trong thực tiễn điều tra, truy tố và xét xử tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi theo trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk giai đoạn từ năm 2016 - 2020.................................................78 2.2. Một số kiến nghị hoàn thiện pháp luật và giải pháp nâng cao hiệu quả đấu tranh, phòng, chống tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi.......84 2.2.1. Kiến nghị hoàn thiện pháp luật hình sự.................................................84 2.2.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả đấu tranh, phòng, chống tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi.........................................................................89 Kết luận chương 2............................................................................................ 97 KẾT LUẬN....................................................................................................... 98 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO......................................................100 PHỤ LỤC........................................................................................................ 104 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Nghĩa đầy đủ BLHS BÔ luât hình sư ••• CTTP cấu thành tội phạm NXB Nhà xuất bản TAND Tòa án nhân dân TANDTC Tòa án nhân dân tối cao VKSND Viên kiểm sát nhân dân • Viên kiểm sát nhân dân tối cao • MỞ ĐẦU VKSNDTC 1. Tính câp thiêt của đê tài Trẻ em là mầm non tương lai của đất nước, là những chủ nhân của Tổ quốc sau này, chính vì lẽ đó việc chăm lo và bảo vệ trẻ em được coi là một trong những ưu tiên hàng đầu của Việt Nam, đòi hỏi sự kết hợp đồng bộ, hiệu quả của toàn hệ thống chính trị với sự nồ lực của gia đình, nhà trường và toàn xã hội, cũng như các nguồn lực trong nước và quốc tế. Cùng với việc phát triển kinh tế, trong những năm qua, Nhà nước ta đã ban hành nhiều chính sách, văn bản pháp luật trực tiếp hoặc gián tiếp liên quan đến bảo vệ các quyền trẻ em. Từ các bản Hiến pháp, các bộ luật, luật đến các văn bản dưới luật đã tạo thành một hệ thống pháp luật bảo vệ trẻ em phù hợp với các công ước quốc tế và truyền thống văn hoá của dân tộc. Cụ thể: Quyền trẻ em đã được hiến định từ Hiến pháp năm 1946 (trực tiếp là các Điều 14, 15 và được hàm chứa trong một số điều khác), và trong tất cả các Hiến pháp năm 1959, năm 1980, năm 1992 (gồm cả lần sửa đổi, bổ sung vào năm 2001), năm 2013. Tại Hiến pháp năm 2013, quyền trẻ em được quy định như sau: “Trẻ em được Nhà nước, gia đình và xã hội bảo vệ, chăm sóc và giáo dục; được tham gia vào các vấn đề về trẻ em. Nghiêm cấm xâm hại, hành hạ, ngược đãi, bỏ mặc, lạm dụng, bóc lột sức lao động và những hành vi khác vi phạm quyền trẻ em” [16, Điều 37], Quyền trẻ em cũng được thể chế hóa trong nhiều bộ luật và luật, mà tập trung là Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 và Luật Trẻ em năm 2016 ... Việt Nam cũng là nước đầu tiên ở Châu Á và nước thứ hai trên thế giới phê chuẩn Công ước của Liên Họp Quốc về quyền trẻ em (CRC) vào ngày 20/02/1990. Và phê chuẩn 2 Nghị định thư bổ sung của Công ước quyền trẻ em là Nghị định thư không bắt buộc về trẻ em trong xung đột vũ trang và Nghị định thư không băt buộc vê chông sử dụng trẻ em trong mại dâm, tranh ánh khiếu dâm. Theo quy định tại Luật trẻ em năm 2016 thì: “Trẻ em là người dưới 16 tuổi” [20, Điều 1], Trẻ em là nhóm người yếu thế và dễ bị tổn thương trong xã hội, vì vậy được coi như những công dân đặc biệt của xã hội, được Nhà nước và nhân dân chăm sóc và được dành cho những ưu tiên, cũng như tạo môi trường lành mạnh để phát triển toàn diện về thể chất, trí tuệ và đạo đức. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, các hành vi xâm hại và xâm hại tình dục người dưới 16 tuổi nói chung và tội phạm hiếp dâm người dưới 16 tuổi nói riêng liên tiếp xảy ra với diễn biến phức tạp, nhiều vụ việc chưa được xử lý hoặc xử lý không kịp thời, nghiêm minh gây hoang mang trong quần chúng nhân dân, gây bất bình trong dư luận xã hội và cảnh báo “đỏ” về sự an toàn của những người dưới 16 tuối và sự xuống cấp về đạo đức, ý thức pháp luật của những người trưởng thành. Đây là loại tội phạm nguy hiểm, xâm phạm quyền được bảo vệ thân thể, nhân phẩm, danh dự của người dưới 16 tuổi, làm ảnh hưởng xấu đến trật tự an toàn xã hội, ảnh hưởng tiêu cực đến thuần phong mỹ tục, gây ảnh hưởng xấu đến sự phát triển bình thường về tâm, sinh lý của người dưới 16 tuổi. Đây không chỉ là vấn nạn riêng ở tỉnh Đắk Lắk mà còn là vấn nạn ở hầu hết các tỉnh, thành trên cả nước. Để đấu tranh phòng chống loại tội phạm này, Nhà nước cần tiến hành đồng 2 bộ nhiều biện pháp khác nhau, trong đó, biện pháp hình sự đóng vai trò vô cùng quan trọng. BLHS năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) có hiệu lực pháp luật kể từ ngày 01/01/2018 đã có nhiều điểm mới, tiến bộ hơn so với BLHS năm 1999, trong đó có quy định về tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi, làm hành lang pháp lý cũng như cơ sở pháp lý vững chắc cho các cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng xử lý đối với các hành vi phạm tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi. Tuy nhiên, sau hơn 03 năm áp dụng trên thực tiễn cũng nảy sinh một số vấn đề tồn tại, hạn chế nhất định (như xác định sai tội danh; xác định sai khung hình phạt; bỏ lọt tội phạm; có những vụ án có sự áp dụng pháp luật không thống nhất giữa các cơ quan tiến hành tố tụng ...). Những tồn tại, hạn chế này cũng ảnh hưởng đến việc áp dụng BLHS trên thực tế. Đe đấu tranh, phòng, chống hiệu quả các hành vi xâm phạm tình dục nói chung và tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi nói riêng đòi hỏi các quy định của BLHS về loại tội phạm này phải hoàn thiện và phù hợp với thực tiễn hơn. Vì vậy, cần nghiên cứu một cách toàn diện quy định của BLHS hiện hành về tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi, từ đó chỉ rõ những tồn tại, hạn chế và nguyên nhân để từ đó có những kiến nghị hoàn thiện pháp luật và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả đấu tranh, phòng chống loại tội phạm này. Với lí do trên, tác giả đã chọn và nghiên cứu đề tài: “Tội hiếp dâm người 3 dưới 16 tuổi trong Luật hĩnh sự Việt Nam (trên cơ sở thực tiền địa bàn tinh Đẳk Lắk) ” làm luận văn thạc sĩ của mình. 2. Tình hình nghiên cứu của đề tài Các tội phạm xâm hại tình dục người dưới 16 tuổi nói chung và tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi nói riêng là đối tượng nghiên cứu của nhiều công trình khoa học và được nhiều nhà khoa học pháp lý quan tâm, nghiên cứu qua các thời kỳ với nhiều góc độ khác nhau. Chẳng hạn như: về các công trình là giáo trình gồm: Giáo trĩnh Luật hình sự Việt Nam phần các tội phạm do PGS. TSKH Lê Cảm chủ biên, NXB Đại học quốc gia Hà Nội; Giáo trình Luật hình sự của Trường Đại học Luật Hà Nội do GS.TS Nguyễn Ngọc Hòa chủ biên, NXB Công an nhân dân năm 2009; Giáo trình Luật hình sự Việt Nam của Khoa luật Đại học quốc gia Hà Nội năm 2014 ... • • • • • • JL • về các công trình là Sách chuyên khảo có: Bình luận Bộ luật hình sự năm 1999 (phần các tội phạm) do TSKH Lê Cảm chủ biên, Đại học Quốc gia Hà Nội xuât bản năm 2001; Bình luận khoa học chuyên sâu Bộ luật hình sự năm 1999 (tập lị các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của con người của tác giả Đinh Văn Quế, NXB Tư pháp năm 2006; Bình luận khoa học Bộ luật hình sự phần các tội phạm của Viện nghiên cứu khoa học pháp lý - Bộ tư pháp, NXB Chính trị Quốc gia năm 1999; 500 bài tập định tội danh của 4 GS.TSKH Lê Cảm và TS. GVC Trịnh Quốc Toản, Đại học Quốc gia Hà Nội, NXB Đại học Quốc Gia năm 2012; Tội phạm và trách nhiệm hình sự của TS. Trịnh Tiến Việt, Đại học Quốc gia Hà Nội, NXB Đại học Quốc gia năm 2013; Sách: Các tội tham nhũng, ma tủy và các tội phạm về tình dục đối với người chưa thành niên do PTS Uông Chu Lưu, Bộ trưởng Bộ tư pháp chủ biên, xuất bản năm 1997; Bình luận khoa học Bộ luật hình sự năm 2015 được sửa đổi, bô sung năm 2017 (Phần các tội phạm) do GS. TS Nguyễn Ngọc Hoà chủ biên, NXB Tư pháp; Bình luận Bộ luật hình sự năm 2015 phần thứ hai các tội phạm chương XIV các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của con người của tác giả Đinh Văn Quế, NXB Thông tin truyền thông, năm 2018. Các công trình là Luận án, Luận văn có: “Các tội xâm hại tình dục trẻ em - quy định của pháp luật hình sự Việt Nam và nghiên cứu so sánh với một số nước” của Hồ Thị Nhung, Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội, 2015; “Các tội xâm hại tình dục trẻ em trong luật hình sự Việt Nam ” của Nguyễn Thị Minh Hương, Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội, 2014; “Bảo vệ quyền trẻ em bằng pháp luật hĩnh sự Việt Nam” của Tạ Thị Thu Thảo, trường Đại học Quốc Gia Hà Nội, 2013; “Các tội phạm tình dục trong luật hình sự Việt Nam (trên cơ sở số liệu thực tiền địa bàn tỉnh Đắk Lắk) ” của Trịnh Văn Toàn, Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội, 2015; “Các tội hiếp dâm theo quy định của Bộ luật hình sự 5 Việt Nam ” của Cao Hữu Sáng, Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội, 2015 ... Ngoài ra, còn có một sô bài báo, bài viêt đăng trên Tạp chí Tòa án nhân dân, Tạp chí Kiểm sát của VKSNDTC, cũng như một số bài tham luận trong các diễn đàn khoa học trình bày về nhóm tội phạm xâm hại tình dục trẻ em, các bài viết đăng trên Tạp chí Luật học của trường Đại học Luật Hà Nội, Tạp chí Nghề Luật của Học viện Tư pháp ... Các nghiên cứu trên đã chỉ ra cơ sở lý luận về CTTP của tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi (theo quy định của Bộ luật hình sự năm 1999 là Tội hiếp dâm trẻ em); nêu rõ các vấn đề pháp lý liên quan như khái niệm “Trẻ em” trong cấu thành cơ bản của điều luật; làm rõ khái niệm “người chưa thành niên”; làm rõ khách thể bị xâm hại; các tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ trách nhiệm hình sự; cũng có những công trình tổng kết lý luận và thực tiễn. Tuy nhiên, các công trình nghiên cứu nêu trên nghiên cứu về tội hiếp dâm trẻ em theo quy định của BLHS năm 1999 mà chưa có, hoặc có rất ít công trình nghiên cứu chuyên sâu về tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi theo quy định của BLHS năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) và chưa có công trình nghiên cứu nào về loại tội phạm này gắn với thực tiễn tại địa bàn tỉnh Đắk Lắk. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu • • • C7 - Mỵc đích nghiên cứu: Đề tài nghiên cứu nhằm làm sáng tở một số vấn đề 6 lý luận, các dấu hiệu pháp lý của tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi từ đó đưa ra cái nhìn tổng quát của quy định của pháp luật về tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi, cũng như việc áp dụng các quy định pháp luật trong thực tiễn. Trong khuôn khổ luận văn này đi sâu và nghiên cứu các khái niệm và đặc điểm pháp lý của tội phạm này, đánh giá thực tiễn về loại tội phạm này trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk, làm sáng tở những ưu điểm, tồn tại khi áp dụng trong thực tiễn. Từ đó, đưa ra các giải pháp nhằm hoàn thiện quy định của điều luật cụ thể, đồng thời nâng cao hiệu quả đấu tranh, phòng, chống tội phạm nói chung và tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi nói riêng. Thông qua việc nghiên cứu một số vấn đề lý luận và thực tiễn về tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi nhằm làm sáng tỏ những vấn đề liên quan đến định tội danh, quyết định hình phạt khi xét xử tội hiếp dâm người dưới 16 tuối, đảm bảo xét xử đúng người, đúng tội, đúng pháp luật. - Nhiệm vụ nghiên cứu: Để đạt được mục đích trên tác giả cần hoàn thành các nhiệm vụ sau: Thứ nhất: Nghiên cứu một số vấn đề lý luận về tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi trong luật hình sự Việt Nam. Thứ hai, tổng hợp thực tiễn xét xử và đưa ra các kiến nghị hoàn thiện pháp luật, giải pháp nâng cao hiệu quả phòng chống tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi. 4. Tính mói và những đóng góp của đê tài 7 Luận văn này nghiên cứu các vấn đề lý luận về tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi trong pháp luật hình sự Việt Nam mà trọng tâm là theo quy định của BLHS năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) và thực tiễn trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn áp dụng, tác giả làm rõ những vấn đề tồn tại, hạn chế để từ đó kiến nghị các giải pháp hoàn thiện pháp luật và các giải pháp nâng cao hiệu quả đấu tranh phòng chống loại tội này. Việc nghiên cứu chuyên sâu vấn đề này đã được nhiều học giả cũng như những người làm nghề luật thực hiện nhưng mồi học giả, mỗi công trình nghiên cứu dựa trên cơ sở các giai đoạn lịch sử khác nhau, dưới những góc nhìn riêng và thực tiễn áp dụng tại các địa phương khác nhau. Vì vậy, việc nghiên cứu đề tài “Tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi trong Luật hình sự Việt Nam (trên cơ sở thực tiễn địa bàn tỉnh Đắk Lắk) ” là nội dung mới và không bị trùng lắp với các công trình khác. 5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: “Tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi trong Luật hình sự Việt Nam (trên cơ sở thực tiễn địa bàn tỉnh Đắk Lak)”. - Phạm vi nghiên cứu: Luận văn sử dụng số liệu về tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi trên địa bàn tỉnh Đấk Lắk từ năm 2016 - 2020. 6. Phương pháp nghiên cứu Trong quá trình nghiên cứu đề tài, tác giả đã sử dụng các phương pháp cụ 8 thể và đặc thù của khoa học Luật hình sự như phương pháp phân tích và tổng hợp; phương pháp so sánh, đối chiếu; phương pháp diễn dịch; phương pháp quy nạp; phương pháp thống kê, điều tra xã hội học để tổng hợp các tri thức khoa học luật hình sự và luận chứng các vấn đề tương ứng trong luận văn. 7. Kết cấu luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung luận văn gồm có 02 chương: Chương 1: Một số vấn đề chung về tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi trong luật hình sự Việt Nam. Chương 2: Thực tiễn xét xử và kiến nghị hoàn thiện pháp luật, giải pháp nâng cao hiệu quả phòng, chống tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi. Chương 1 MỘT SỐ VẤN ĐÈ CHUNG VỀ TỘI HIẾP DÂM NGƯỜI DƯỚI 16 TUỔI TRONG LUẬT HÌNH sụ VIỆT NAM 1.1. Khái niệm và ý nghĩa của việc quỵ định tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi 1.1.1. Khái niệm tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi Tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi là một trong các tội phạm xâm phạm đến 9 danh dự, nhân phẩm, uy tín của con người (mà cụ thể là người dưới 16 tuổi) được quy định tại Chương XIV của BLHS năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) Sau đây viết gọn lại là BLHS năm 2015. Đây không phải là tội danh mới mà là sửa đổi về tên tội danh của “Tội hiếp dâm trẻ em” trong BLHS năm 1999, việc sửa đổi này nhằm phù hợp và đáp ứng nhu cầu đấu tranh phòng chống tội phạm trong thời kỳ mới. Để làm rõ được khái niệm về tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi, trước hết cần nắm được các khái niệm tội phạm, tội hiếp dâm và người dưới 16 tuổi. Trước tiên, cần phải hiểu tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi cũng là một tội phạm được quy định trong BLHS và là một trường hợp đặc biệt của tội hiếp dâm được quy định trong BLHS, vì vậy muốn hiểu rõ được nội hàm của tội này cần nắm được nội hàm của khái niệm tội phạm. • • • • • JL • Theo TSKH.GS Lê Văn Cảm: Tội phạm là hành vi nguy hiểm cho xã hội, được quy định trong pháp luật hình sự (hay còn gọi là trái pháp luật hình sự hoặc bị pháp luật hình sự cấm), do cá nhân (người) có năng lực trách nhiệm hình sự và đủ tuổi chịu trách nhiệm hình sự thực hiện một cách có lỗi (cố hoặc vô ý) [2, tr. 298], Tại BLHS năm 2015 tội phạm được định nghĩa như sau: 10 • • • • • • • \ ý Tội phạm là hành vi nguy hiểm cho xã hội được quy định trong BLHS, do người có năng lực trách nhiệm hình sự hoặc pháp nhân thương mại thực hiện một cách cố ý hoặc vô ý, xâm phạm độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ Tổ quốc, xâm phạm chế độ chính trị, chế độ kinh tế, nền văn hóa, quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, xâm phạm quyền con người, quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, xâm phạm những lĩnh vực khác của trật tự pháp luật xã hội chủ nghĩa mà theo quy định của Bộ luật này phải bị xử lý hình sự [19, Điều 8], Thứ hai, tại BLHS năm 2015 định nghĩa về tội hiếp dâm như sau: Hiếp dâm là hành vi dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực hoặc lợi dụng tình trạng không the tự vệ được của nạn nhân hoặc thủ đoạn khác giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác trái với ý muốn của nạn nhân [19, Điều 141]. Hay nói cách khác hiếp dâm là hành vi xâm phạm đến quyền bất khả xâm phạm về tình dục của người khác [12, tr. 231], Thứ ba, về khái niệm người dưới 16 tuổi thì tại Điều 1 Luật trẻ em năm 2016 ghi nhận: “Trẻ em là người dưới 16 tuổi” [20]. Như vậy, người dưới 16 tuổi là trẻ em, là đối tượng đặc biệt được Nhà nước và pháp luật bảo vệ, được hưởng 11 các quyền, bổn phận của trẻ em. Theo tác giả Đinh Văn Quế định nghĩa: “Hiếp dâm người dưới 16 tuổi là hành vi dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực hoặc lợi dụng tình trạng không thể tự vệ được của nạn nhân hoặc thủ đoạn khác giao cấu hoặc thực hiện hành vi • • • • • • S-X • • • quan hệ tình dục khác với người chưa đủ 16 tuổi” [13, tr. 252], BLHS năm 2015 không nêu rõ khái niệm về tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi, nhưng trên cơ sở tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi là một trường hợp đặc biệt của Tội hiếp dâm, trong đó căn cứ để phân biệt là đối tượng tác động - nạn nhân là người dưới 16 tuổi và các khái niệm nêu trên, kết hợp với quy định tại Điêu 142 BLHS năm 2015, có thê khái quát khái niệm vê Tội hiêp dâm người dưới 16 tuổi như sau: Hiếp dâm người dưới 16 tuổi là hành vi nguy hiểm cho xã hội, do người có năng lực trách nhiệm hình sự thực hiện với lồi cố ý bằng hành vi dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực hoặc lợi dụng tình trạng không thể tự vệ được của nạn nhân hoặc thủ đoạn khác giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác trái với ý muốn của người từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi; hoặc trường hợp thực hiện hành vi giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người dưới 13 tuổi không phụ thuộc vào ý chí của nạn nhân đều phạm tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi. 12 1.1.2. Ỷ nghĩa của việc quy định tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi Tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi được quy định tại Điều 142 BLHS năm 2015, thuộc Chương XIV - Các tội phạm xam phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của con người. Việc quy định tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi là dựa trên cơ sở lý luận chặt chẽ, có ý nghĩa vô cùng quan trọng: Trước hết về mặt lý luận, đối tượng tác động của tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi là người dưới 16 tuổi, việc quy định tội này thể hiện chính sách pháp luật hình sự của Nhà nước ta là chú trọng, quan tâm đến đối tượng người dưới 16 tuổi - nhóm người yếu thế và dễ bị tổn thương trong xã hội, quy định này cũng phù hợp với xu thế chung của nhiều quốc gia trên thế giới và pháp luật quốc tế, giúp hạn chế tình trạng lợi dụng sự non nớt, yếu ớt về cả thể chất lẫn nhận thức, chưa có khả năng biểu lộ ý chí đúng đắn, dễ bị người khác lôi kéo, rủ rê, mua chuộc, khó có thể tự vệ được của người dưới 16 tuổi. Do đó, bằng quy định này trong BLHS đã thể hiện ý chí của Nhà nước, nghiêm khắc xử lý đối với các hành vi phạm tội, nhằm bảo vệ một cách đặc biệt cho người dưới 16 tuổi, đảm bảo sự phát triển bình thường, lành mạnh của họ. về mặt thực tiễn, việc quy định tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi tạo cơ sở pháp lý vững chắc trong việc áp dụng thống nhất pháp luật của các cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng. Đồng thời, tạo cơ sở pháp lý trong công tác 13 đấu tranh, phòng, chống tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi. 1.2. Khái quát lịch sử lập pháp Việt Nam về tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi 1.2.1. Giai đoạn từ năm 1945 đến trước khi BLHS năm 1985 có hiệu lực pháp luật •• Trong giai đoạn từ năm 1945 đến năm 1954: Tháng Tám năm 1945 nhân dân Việt Nam đã đứng lên làm cuộc Cách mạng tháng Tám vĩ đại xóa bỏ chế độ thực dân - phong kiến, lập nên chính thể Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Nhà nước Cộng hoà dân chủ nhân dân non trẻ vừa ra đời đã phải tố chức cho nhân dân vừa kháng chiến, vừa kiến quốc. Nhiệm vụ của cách mạng Việt Nam trong giai đoạn này là: Bảo toàn lãnh thổ, giành độc lập hoàn toàn và kiến thiết quốc gia. Với tình hình kinh tế, chính trị như trên việc pháp điển hóa luật hình sự vào thời điểm này là chưa thể thực hiện được nên ngày 10/10/1945, Chủ tịch Chính phủ lâm thời đã ban hành sắc lệnh số 47/SL theo đó xác định nguyên tắc: “Cho đến khi ban hành những bộ luật pháp duy nhất cho toàn cõi nước Việt Nam, các luật lệ hiện hành ở Bắc, Trung và Nam bộ vẫn tạm thời giữ nguyên như cũ, nếu những luật lệ ấy không trái với những điều thay đổi ấn định trong sắc lệnh này” [4], Nhìn chung về pháp luật của nước ta trong giai đoạn này chưa có văn bản nào thể hiện định nghĩa về tội phạm, mà chỉ quy định một số tội phạm cụ thể, các biện pháp pháp lý 14