Tài liệu Tội cướp giật tài sản trong luật hình sự việt nam (trên cơ sở thực tiễn địa bàn tỉnh đắk lắk)

LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận vãn là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận vãn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực. Tôi đã hoàn thành tât cả các môn học và đã thanh toán tất cả các nghĩa vụ tài chính theo quy định của Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội. Tôi xỉn chân thành cảm ơn! NGƯỜI CAM ĐOAN Dương Thị Bích Dịu MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục các chữ viết tắt Danh mục các bảng MỞ ĐÀU........................................................................................................................ 1 Chương 1: MỘT SỐ VẤN ĐÈ LÝ LUẬN VÀ QUY ĐỊNH CỦA LUẬT HÌNH Sự VIỆT NAM VÈ TỘI CƯỚP GIẬT TÀI SẢN.............................. 6 1.1. Khái niệm tội cướp giật tài sản....................................................................... 6 1.2. Khái quát lịch sử lập pháp của tội cướp giật tài sản..................................... 8 1.2.1. Tội cướp giật tài sản theo quy định của pháp luật hình sự giai đoạn 1945-1985........................................................................................................9 1.2.2. Tội cướp giật tài sản theo quy định của pháp luật hình sự giai đoạn 1985-2015..................................................................................................... 11 1.2.3. Tội cướp giật tài sản theo quy định của pháp luật hình sự từ năm 2015 đến nay..........................................................................................................16 1.3. Những dấu hiệu pháp lý và trách nhiệm hình sự của tội cướp giật tài sản theo quy định của Bộ luật Hình sự Việt Nam 2015 (sửa đổi bổ sung năm 2017)........................................................................................................ 18 1.3.1. Các dấu hiệu định tội..................................................................................... 18 1.3.2. Trách nhiệm hình sự đốivới người phạm tộicướp giật tài sản.....................25 1.4. Phân biệt tội cướp giật tàisản với một số tội phạm khác......................... 35 1.4.1. Phân biệt tội cướp giật tài sản với tội cưóp tài sản.......................................35 1.4.2. Phân biệt tội cướp giật tài sản với tội công nhiên chiếm đoạt tài sản..........37 1.4.3. Phân biệt tội cướp giật tài sản với tội trộm cắp tài sản.................................39 1.4.4. Phân biệt tội cướp giật tài sản với tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản.................40 Chương 2: THựC TIỄN XÉT xử TỘI CƯỚP GIẬT TÀI SẢN TẠI ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮK VÀ CÁC GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT, NÂNG CAO HIỆU QUẢ ÁP DỤNG QUY ĐỊNH CỦA BÔ LUẬT HÌNH sụ VÈ TỘI CƯỚP GIẬT TÀI SẢN.......................................................................... 42 2.1. Thực tiễn xét xử tội cướp giật tài sản trên địa bàn tính Đắk Lắk..............42 2.1.1. Tình hình xét xử tội cướp giật tài sản trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk (Từ năm 2015 đến năm 2020)...............................................................................42 2.1.2. Một số khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn xét xử tội cướp giật tài sản....47 2.1.3. Nguyên nhân những khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn xét xử................77 2.2. Các giải pháp hoàn thiện pháp luật, nâng cao hiệu quả áp dụng quy định của Bộ luật Hình sự về tội cướp giật tài sản................................ 79 2.2.1. Hoàn thiện các quy định pháp luật hình sự về tội cướp giật tài sản.............79 2.2.2. Các giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng quy định của Bộ luật Hình sự về tội cướp giật tài sản.............................................................................83 KÉT LUẬN................................................................................................................. 87 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................... 89 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẤT BCA: BLDS: BLHS: BLTTHS: BTP: LHS: Bộ Công an Bô Luât Dân sư ••• Bô luât Hình sư ••• Bộ Luật Tố tụng Hình sự XHCN: XXPT: Bộ Tư pháp Luât hình sư •• Tòa án nhân dân Tối cao Trách nhiêm hình sư •• Viên kiểm sát nhân dân Tối cao • Xã hội chủ nghĩa Xét xử phúc thẩm XXST: Xét xử sơ thẩm TANDTC: TNHS: VKSNDTC: DANH MỤC CÁC BẢNG So niêu Tên bảng • Bảng 2.1 Trang Số vụ án/bị cáo XXST về tội cướp giật tài sản so với tổng số vụ án/bi cáo trên đia bàn tỉnh Đắk Lắk từ năm 2015 đến năm Bảng 2.2 2020 số liệu vụ án xét xử phúc thẩm tại Tòa án nhân dân tỉnh Đắk Lắk về tội cướp giật tài sản từ năm 2015 đến năm 2020 43 46 MỞ ĐẦU 1. Tính câp thiêt của đê tài Qua 15 năm thực hiện Nghị quyết 49/NQ-TW ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020, được sự quan tâm, nỗ lực của Đảng, Nhà nước và của toàn dân thì tình hình an ninh trật tự an toàn xã hội nhìn chung đã được giữ vững, tội phạm từng bước được kiểm soát, tạo môi trường ổn định cho sự phát triển kinh tế, hội nhập quốc tế, xây dựng và bảo vệ đất nước. Tuy nhiên, với sự chuyển đổi kinh tế thị trường, tình hình tội phạm ngày càng diễn biến tinh vi, phức tạp, đặc biệt là các tội xâm phạm quyền sở hữu có chiều hướng gia tăng. Điều này gây ảnh hưởng không nhỏ việc bảo vệ, bảo đảm các quyền cơ bản của công dân trong đó có quyền sở hữu. Liên quan đến các tội phạm xâm hại về sở hữu, tội phạm cướp giật tài sản trở thành vấn đề đáng lưu tâm, gây tâm lý bất ổn trong nhân dân gây ảnh hưởng xấu đến tình hình an ninh chính trị. Đắk Lắk là một tỉnh có diện tích lớn thứ tư cả nước, nằm ở trung tâm vùng Tây Nguyên, miền Trung Việt Nam. Kinh tế chủ đạo của Đắk Lắk chủ yếu dựa vào sản xuất và xuất khẩu nông sản, lâm sản, đời sống người dân có nhiều huyện còn gặp nhiều khó khăn, trình độ dân trí chưa đồng đều. Bên cạnh những thuận lợi cho việc phát triển kinh tế thì cũng là điều kiện cho một số tội phạm phát triển, trong đó có tội phạm cướp giật tài sản chiếm tỷ lệ lớn trong các tội phạm xâm phạm sở hữu, có tính chất manh động, liều lĩnh, gây ảnh hưởng lớn đến trật tự trị an của địa phương, cướp giật tài sản đang là loại tội phạm trở thành vấn nạn vô cùng bức xúc, được dư luận xã hội quan tâm. Cướp giật tài sản là một trong những tội thuộc nhóm tội xâm phạm quyền sở hữu được quy định tại Bộ luật Hình sự Việt Nam. Qua thực tiễn xét xử tại địa bàn ••• • • • • • tỉnh Đắk Lắk thì tình hình tội phạm về cướp giật tài sản ngày càng diễn biến phức tạp, nhiều thủ đoạn tinh vi và việc áp dụng pháp luật trong thực tiễn xét xử còn nhiều khó khăn, vướng mắc. Đe đảm bảo truy cứu trách nhiệm hình sự đúng người, đúng tội thì việc nghiên cứu, phân tích các dấu hiệu pháp lý cơ bản về tội cướp tài sản là cần thiết để áp dụng quy phạm này vào thực tiễn xét xử đạt hiệu quả cao đồng thời qua hoạt động xét xử phát hiện những điêm còn vướng măc, những mặt tôn tại, hạn chế từ đó có những giải pháp để hoàn thiện, nâng cao chất lượng xét xử là đòi hỏi bức thiết, qua đó góp phần hoàn thiện pháp luật, nâng cao hiệu quả áp dụng quy định của Bộ luật Hình sự Việt Nam về tội cướp giật tài sản. Vì vậy, tác giả quyết định chọn đề tài: “Tội cướp giật tài sản trong Luật hình sự Việt Nam (Trên cơ sở thực tiễn địa bàn tỉnh Đắk Lắk)” để nghiên cứu làm luận văn Thạc sĩ Luật học. 2. Tình hình nghiên cứu của đề tài Cướp giật tài sản là một trong những tội phạm được quy định rất sớm trong pháp luật hình sự ở thế giới nói chung và nước ta nói riêng. Cho đến nay đã có những công trình nghiên cứu về tội cướp giật tài sản ở những cấp độ khác nhau như: Luận án tiến sĩ, luận văn thạc sĩ, đề tài khoa học, khóa luận tốt nghiệp và những khía cạnh khác nhau như: Tội phạm học, khoa học Luật hình sự ..., cụ thể như: • • 1 • • •• • y• Một số giáo trình, sách chuyên khảo: GS.TSKH Lê Cảm (Chủ biên) - Giáo trình Luật hình sự Việt Nam (Phần các tội phạm), Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội (2001, tái bản năm 2003 và 2007); GS.TS. Nguyễn Ngọc Hòa (chủ biên), Chương XX - Các tội xâm phạm sở hữu trong Giáo trình Luật hình sự Việt Nam (Phần các tội phạm), NXB Công an nhân dân (2010); GS.TS Võ Khánh Vinh (chủ biên) - Giáo trình Luật hình sự Việt Nam (Phần các tội phạm), NXB Công an nhân dân, Hà Nội (2001); Một số công trình nghiên cứu khoa 2 học của Ths. Đinh Văn Quế - Bình luận khoa học Bộ luật Hình sự năm 1999 - Phần •••••• các tội phạm, Tập II: Các tội xâm phạm sở hữu, NXB Tổng hợp, Thành phố Hồ Chí Minh, 2006; TS. Trần Minh Hường - Tìm hiểu Bộ luật Hình sự nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam - Bình luận và chú giải - Chương IV: Các tội xâm phạm quyền sở hữu, Nxb Lao động, Hà Nội, 2002; PGS.TS Phùng Thế vắc (chủ biên), Bĩnh luận khoa học Bộ luật Hình sự năm 1999 (Phần các tội phạm) - Chương IV: Các tội xâm phạm sở hữu, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội, 2001; TS. Cao Thị Oanh, Giáo trình Luật hình sự Việt Nam (Phần các tội phạm) - Chương IV: Các tội phạm sở hữu, Nxb Giáo dục, 2010; ThS. Đinh Thế Hoàng và ThS. Trần Văn Biên, Bĩnh luận Bộ luật Hình sự của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã sửa đôi, bỏ sung năm 2009 Chương XIV: Các tội xâm phạm sở hữu, Nxb Lao động, 2010; Th.sỹ Đoàn Tấn Minh, Luật gia Nguyễn Ngọc Điệp, Phương pháp định tội danh với 538 Tội danh trong Bộ luật Hình sự Năm 2015, được sủa đối bố sung năm 2017', TS. Trần Văn Biên, TS. Đinh Thế Hùng, Bĩnh luận khoa học Bộ luật Hình sự năm 2015 (sủa đổi bô sung năm 2017). Các luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ Luật học chuyên ngành Tư pháp hình sự nghiên cứu về các tội xâm phạm sở hữu như: Đỗ Kim Tuyến, Đấu tranh phòng, chống tội cướp tài sản trên địa bàn Hà Nội, Luận án tiến sĩ Luật học, Trường Đại học Luật Hà Nội, 2001; Lê Thị Khanh; Lê Thị Thu Hà, Tội cướp giật tài sản theo luật hình sự Việt 3 Nam, một số khía cạnh pháp lý hình sự và tội phạm học, Luận văn Thạc sĩ, khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội, 2014. Nhìn chung, các công trình nghiên cứu, sách chuyên khảo, bài viết liên quan đến tội cướp giật tài sản thường tập trung đi sâu tới vấn đề lý luận về dấu hiệu định tội của tội cướp giật tài sản hoặc nhìn nhận vấn đề dưới góc độ tội phạm học, đấu tranh phòng ngừa tội cướp giật tài sản hoặc đấu tranh phòng ngừa tội xâm phạm tài sản trên một địa bàn nhất định. Tuy nhiên, đến nay chưa có công trình nghiên cứu nào nghiên cứu một cách toàn diện, có hệ thống các vấn đề lý luận và thực tiễn xét xử đối với tội cướp giật tài sản ở cấp độ một luận văn thạc sĩ luật học kể từ khi BLHS năm 2015 (sửa đổi bổ sung năm 2017) có hiệu lực, vì vậy Tác giả chọn đề tài “T0Z cưóp giật tài sản trong Luật hình sự Việt Nam (Trên cơ sở thực tiễn địa bàn tỉnh Đắk Lắk)” để nghiên cứu chuyên sâu về tội cướp giật tài sản cũng như việc áp dụng chế định này vào trong thực tiễn xét xử. Những vướng mắc, tồn tại trong việc áp dụng pháp luật, từ đó đưa ra một số giải pháp đề nâng cao hiệu quả áp dụng. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài Luận văn nghiên cứu và làm sáng rõ những vấn đề lý luận, dấu hiệu pháp lý, thực trạng pháp luật hiện hành, thực tiễn xét xử tội cướp giật tài sản và những vướng mắc, tồn tại từ đó đưa ra một số giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả của công tác xét xử tội cướp giật tài sản trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. 4 Trong khuôn khổ của Luận văn thạc sỹ, tác giả không có tham vọng nghiên cứu về tất cả các giai đoạn điều tra, truy tố, xét xử đối với tội cướp giật tài sản. Việc nghiên cứu thực tiễn thực hiện các quy định của pháp luật hình sự về tội cướp giật tài sản được thực hiện đối với quá trình xét xử tại các Tòa án trên địa bàn tỉnh Đắk •♦•1•♦ Lắk trong những năm gần đây. Do vậy, các kiến nghị đưa ra cũng tập trung cho việc nâng cao hiệu quả của công tác xét xử. 4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu đề tài • • • ơ Luận văn được thực hiện nhằm mục đích làm rõ những vấn đề lý luận về tội • • • • • J • • cướp giật tài sản trong Luật hình sự Việt Nam, đồng thời nghiên cứu thực trạng áp dụng trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk, làm sáng rõ những bất cập, hạn chế, để đưa ra những kiến nghị và giải pháp tăng cường hiệu quả áp dụng quy định của Bộ luật Hình sự Việt Nam về tội cướp giật tài sản. Để đạt được mục đích nghiên cứu trên, nhiệm vụ nghiên cứu đặt ra là: - Nghiên cứu những vấn đề chung, dấu hiệu pháp lý, lịch sử lập pháp hình sự đối với tội cướp giật tài sản trong Luật hình sự Việt Nam. - Phân biệt tội cướp giật tài sản với một số tội phạm xâm phạm quyền sở hữu khác. - Thực tiễn tình trạng tội phạm về cướp giật tài sản trên địa bản tỉnh Đắk Lắk, đánh giá thực trạng áp dụng Pháp luật. Dựa trên kết quả phân tích những ưu điểm, 5 những vấn đề còn tồn tại. Từ đó đưa ra những kiến nghị hoàn thiện các quy định của Pháp luật hình sự Việt Nam về tội cướp giật tài sản và nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật trong thực tiễn. 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu Luận văn được nghiên cứu trên cơ sở lý luận chủ nghĩa Mác - Lên Nin, đó là chủ nghĩa duy vật lịch sử và chủ nghĩa duy vật biện chứng, tư tưởng Hồ Chí Minh; những chủ trương, đường lối, quan điểm của Đảng, Nhà nước về chính sách hình sự đối với các tội xâm phạm sở hữu có tính chất chiếm đoạt, trong đó có tội cướp giật tài sản. Luận văn còn sử dụng trong một tổng thể các phương pháp nghiên cứu cụ thể như: Phương pháp phân tích và tông hợp; Phương pháp so sánh; Phương pháp thông kê; Phương pháp kết hợp giữa lý luận và thực tiễn. Đồng thời, Luận văn còn sử dụng một số phương pháp của các ngành khoa học khác như: Phương pháp thống kê xã hội, Phương pháp lôgic học. 6. Tính mói và những đóng góp của đề tài Tội cướp giật tài sản trong các nghiên cứu cũng mới chỉ phân tích thuần tuý trên phương diện pháp lý mà chưa đề cập phân tích về thực tiễn áp dụng trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk, nơi có những đặc thù riêng. Bởi vậy, việc nghiên cứu các vấn đề lý luận về cấu thành tội phạm này cũng như thực tiễn xét xử đối với tội cướp giật tài sản trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk là việc làm cần thiết có ý nghĩa lý luận và thực tiễn, Luận văn 6 hoàn thành sẽ là chuyên khảo khoa học phục vụ việc nghiên cứu, học tập về tội danh này. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Danh mục tài liệu tham khảo thì luận văn gồm 02 chương sau: Chương 1: Một số vấn đề lý luận và quy định của Luật hình sự Việt Nam về tội cướp giật tài sản. Chương 2: Thực tiễn xét xử tội cướp giật tài sản tại địa bàn tỉnh Đắk Lắk và các giải pháp hoàn thiện pháp luật, nâng cao hiệu quả áp dụng quy định của Bộ luật Hình sự về tội cướp giật tài sản. Chương 1 MỘT SỐ VẤN ĐÈ LÝ LUẬN VÀ QUY ĐỊNH CỦA LUẬT HÌNH sự VIỆT NAM VỀ TỘI cu ỚP GIẬT TÀI SẢN 1.1. Khái niệm tội CU’Ó’P giật tài sản Tội cướp giật tài sản là một trong các tội xâm phạm sở hữu, lần đầu tiên được quy định trong một điều luật độc lập (Điều 136) trong Bộ luật Hình sự năm 1999 trên cơ sở tách tội cướp giật tài sản và tội công nhiên chiếm đoạt tài sản của BLHS năm 1985. Trải qua các Bộ luật Hình sự, điều luật quy định về tội cướp giật tài sản đều 7 không mô tả hành vi của tội cướp giật tài sản. Tại Điều 171 Bộ Luật Hình sự 2015 (sửa đối bồ sung năm 2017) chỉ quy định tội cướp giật tài sản như sau: “Người nào cướp giật tài sản của người khác, thì...”. Như vậy, nhà làm luật chỉ nêu tội danh, mà không quy định cụ thể cấu thành tội phạm, đặc biệt là không mô tả hành vi thuộc mặt khách quan của tội phạm nên đã dẫn đến nhiều trường họp hiểu và thực hiện không thống nhất, có nhiều trường hợp có sự nhầm lẫn trong việc định tội danh nên vấn đề đặt ra là cần nghiên cứu, làm rõ khái niệm của tội phạm này, từ đó đi sâu phân tích những đặc trưng, đánh giá thực tiễn, đề xuất những giải pháp hoàn thiện phù hợp với yêu cầu của thực tiễn. Để làm rõ khái niệm tội cướp giật tài sản, chúng ta cần phân tích, làm rõ khái niệm “Cướp giật”, “Tài sản” từ góc độ Luật hình sự, trên cơ sở đó phân tích, đưa ra những đặc trưng nội hàm của khái niệm tội cướp giật tài sản. Khái niệm “Tài sản”, nghĩa Hán Việt là khái niệm dùng để “chỉ chung tiền bạc, của cải” [3, tr. 622], theo Điều 105 Bộ Luật dân sự 2015, tài sản được hiểu là vật, tiền, giấy tờ có giá và quyền tài sản. Tài sản bao gồm bất động sản và động sản. Bất động sản và động sản có thể là tài sản hiện có và tài sản hình thành trong tương lai. Tuy nhiên, từ góc độ Luật hình sự, đối với các loại tội phạm có tính chất chiếm đoạt tài sản trong đó có tội cướp giật tài sản, không phải lúc nào tài sản theo quan niệm của Bộ luật Dân sự cũng được coi là đối tượng của tội phạm này, như quyên vê tài sản cũng không phải là đôi tượng tác động của cướp giật tài sản, các quyền tài sản 8 thông thường là quyền tác giả, quyền sở hữu công nghiệp, quyền đối với giống cây trồng, quyền đòi nợ, quyền được nhận số tiền bảo hiểm đối với vật bảo đảm ... Các quyền này thường gắn liền với nhân thân con người hoặc được thể hiện qua các giấy tờ có xác nhận của cơ quan có thẩm quyền. Cho nên, cũng như giấy tờ có giá ghi danh thì người phạm tội không thể xác lập quyền sở hữu đối với các quyền tài sản của chủ sở hữu. Tài sản là đối tượng tác động của cướp giật tài sản phải được Nhà nước cho lưu hành và có thể dịch chuyển được giữa các chủ sở hữu, có thể mua bán trao đổi một cách hợp pháp, là tài sản hữu hình, có thực, có thể nhìn thấy, sờ thấy. Những tài sản bị Nhà nước cấm lưu hành như: Băng đĩa hình đồi trụy, ma túy ... không phải là đối tượng của tội cướp giật tài sản. Hành vi cướp giật, tức là giằng mạnh lấy tài sản về mình một cách nhanh chóng (ngay tức khắc). Chính vì hành vi giật tài sản đã bao gồm bản chất của tội cướp giật nên nhà làm luật không mô tả hành vi khách quan của tội cướp giật trong cấu thành cũng là điều dễ hiểu. Tội cưóp giật tài sản nằm trong Chương XVI “Các tội xâm phạm sở hữu” của Bộ luật Hình sự 2015 (Sửa đổi bổ sung năm 2017) và căn cứ vào tính chất chiếm đoạt thì cướp giật tài sản thuộc nhóm tội “Xâm phạm sở hữu có tính chất chiếm đoạt”. Các tội phạm xâm phạm sở hữu là những hành vi nguy hiểm cho xã hội được quy định trong Bộ luật Hình sự, do người có năng lực trách nhiệm hình sự thực hiện một cách cố ý hoặc vô ý, xâm phạm đến quan hệ sở hữu của cơ quan tổ chức và của 9 công dân” [2, tr. 9]. Theo quan điểm của TSKH.GS Lê Cảm thì “Chiếm đoạt là hành vi cố ý chuyển biến một cách trái pháp luật tài sản của người khác thành tài sản của mình hoặc của một nhóm người hoặc cho người khác mà mình quan tâm” [6, tr. 230]. Hành vi chiếm đoạt tài sản được coi là bắt đầu khi người phạm tội bắt đầu thực hiện việc làm mất khả năng chiếm hữu của chủ tài sản để tạo khả năng đó cho mình. Khi người phạm tội làm chủ được tài sản chiếm đoạt thì khi đó hành vi chiêm đoạt được coi là đã hoàn thành, người phạm tội được coi là đã chiêm đoạt được tài sản. Như vậy cướp giật tài sản là hành vi của một người có năng lực trách nhiệm hình sự thực hiện có tính chất công khai, chiếm đoạt tài sản một cách nhanh chóng. Khái niệm tội phạm được định nghĩa cụ thể tại Điều 8, Bộ luật Hình sự 2015 (Sửa đổi bổ sung năm 2017) như sau: "Tội phạm là hành vi nguy hiểm cho xã hội được quy định trong Bộ luật Hình sự, do người có năng lực trách nhiệm hình sự hoặc pháp nhân thưong mại thực hiện một cách cố ý hoặc vô ý.. Trên thực tế có rất nhiều quan điểm về tội danh này. Cụ thể, có quan điểm cho rằng: “Cướp giật tài sản là (Hành vỉ) công khai chiếm đoạt tài sản một cách nhanh chóng để tránh phản kháng của chủ tài sản” hay “Tội cướp giật tài sản là hành vi nhanh chóng chiếm đoạt tài sản một cách công khai”. Thạc sĩ Đinh Văn Quế có quan điểm: “Cướp giật tài sản là hành vi nhanh chóng giật lấy tài sản của người khác một cách công khai rồi tẩu thoát” [11, tr. 1461 10 Theo quan điểm của TSKH.GS Lê Văn Cảm: “Tội cướp giật tài sản là việc người phạm tội chiếm đoạt tài sản của người khác bằng hành vi nhanh chóng, công khai với thủ đoạn lợi dụng hoặc tạo ra sơ hở, vướng mắc của người quản lý tài sản” [6, tr. 254]. Như vậy, trên cơ sở tổng kết các quan điểm khác nhau trong khoa học pháp lý và thực tiễn, chúng ta có thể đưa ra định nghĩa khoa học về tội cướp giật tài sản như sau: “7ợj cướp giật tài sản là hành vi nguỵ hiểm cho xã hội được quy định trong BLHS, do người có năng lực trách nhiệm hình sự thực hiện với lỗi cố ỷ trực tiếp, chiếm đoạt tài sản của người khác bằng cách công khai, nhanh chóng giật lấy tài sản của người khác rồi tâu thoát”. 1.2. Khái quát lịch sử lập pháp của tội cướp giật tài sản Sự hình thành và phát triển của các quy phạm pháp luật hình sự Việt Nam về các tội xâm phạm sở hữu gắn liền với sự hình thành và phát triển của hệ thống pháp luật Việt Nam nói chung kể từ ngày thành lập nước Việt Nam dân chủ cộng hòa. Nó gắn liền với các giai đoạn của cách mạng Việt Nam trong kháng chiến chống thực dân Pháp, đến cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ xâm lược. Khi đất nước được thống nhất, cả nước cùng đi lên chủ nghĩa xã hội đã tạo ra những cơ sở về chính trị, kinh tếxã hội để thống nhất về mặt luật pháp, trong đó pháp luật hình sự quy định các tội phạm xâm phạm sở hữu ngày càng được xây dựng và hoàn thiện. 11 1.2.1. Tội cướp giật tài sản theo quy định của pháp luật hình sự giai đoạn 1945- 1985 Sau Cuộc Cách mạng Tháng tám 1945 thành công, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời, việc xây dựng và bảo vệ chế độ sở hữu đóng vai trò quan trọng chính là nền tảng kinh tế xã hội của đất nước, vì vậy, tại Điều 12, Hiến pháp 1946 đã ghi nhận: “Quyền tư hữu tài sản của công dân Việt Nam được bảo đảm”. Ngoài ra, Nhà nước còn ban hành hàng loạt các Thông tư, sắc lệnh như: Thông tư số 60 - 28/6/1947 của Liên Bộ Tư pháp - Quốc phòng, sắc lệnh số 26-SL ngày 25 tháng 02 năm 1946 quy định các hành vi phá hoại công sản, sắc lệnh số 12-SL ngày 12 tháng 3 năm 1949 trừng trị tội ăn cắp các đồ quân giới, quân trang, quân dụng. Sau khi giải phóng Miền Bắc, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Thông tư 442/TTg ngày 19/02/1955 hướng dẫn các Tòa án trừng trị một số tội xâm phạm sở hữu như trộm cắp, cướp của, lừa đảo, bội tín ... sắc lệnh số 267-SL ngày 15 tháng 6 năm 1956 trừng trị những âm mưu và hành động phá hoại tài sản của Nhà nước, của Hợp tác xã, của Nhân dân và cản trờ việc thực hiện chính sách kế hoạch Nhà nước. Điều 2 Sắc lệnh số 267-SL quy định: “Người phạm các tội trộm cắp, lãng phí, làm hỏng, hủy hoại, cướp bóc tài sản của Nhà nước, của hợp tác xã, của nhân dân với mục đỉch phá hoại sẽ bị xử phạt từ năm năm đến hai mươi năm tù”. Tuy nhiên, trong các văn bản pháp luật này, tội cướp giật tài sản chưa được quy định thành một điều luật cụ thể. 12 Sau chiến thắng Điện Biên Phủ năm 1954, miền Bắc hoàn toàn được giải phóng. Nhiệm vụ của đất nước ta trong thời kỳ này là xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Miền Bắc và tiến hành cuộc cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân ở Miền Nam để thống nhất đất nước, việc bảo vệ sở hữu nhà nước, sở hữu tập thể là vấn đề cấp bách, được đặc biệt coi trọng. Hiến pháp 1959 ra đời và tại Điều 11 Hiến pháp 1959 đã quy định: Ở nước Việt Nam dân chủ cộng hoà trong thời kỳ quá độ, các hình thức sở hữu chủ yếu về tư liệu sản xuất hiện nay là: hình thức sở hữu của Nhà nước tức là của toàn dân, hình thức sở hữu của hợp tác xã tức là hình thức sở hữu tập thể của nhân dân lao động, hình thức sở hữu của người lao động riêng lẻ, và hình thức sở hữu của nhà tư sản dân tộc. Tại Điều 40 - Hiến pháp 1959 đã ghi nhận: “Tài sản công cộng của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa là thiêng liêng không thề xâm phạm. Công dân có nghĩa vụ tôn trọng và bảo vệ tài sản công cộng”. Để cụ thể hóa tinh thần quy định này thì Nhà nước đã thông qua hai văn bản pháp luật mới là: Pháp lệnh trừng trị các tội xâm phạm tài sản XHCN ngày 21 tháng 10 năm 1970 và Pháp lệnh trừng trị các tội xâm phạm tài sản riêng của công dân ngày 21 tháng 10 năm 1970. Tại Điều 5 của Pháp lệnh trừng trị các tội xâm phạm tài sản XHCN, Tội cướp giật tài sản XHCN được quy định: “Kẻ nào cướp giật tài sản XHCN thì bị phạt tù từ 1 13 năm đến 7 năm”. Tại Điều 4 Pháp lệnh trừng trị các tội xâm phạm tài sản riêng của công dân có ghi: “Kẻ nào Cướp giật tài sản riêng của công dân thì bị phạt tù từ 3 thảng đến 5 năm”. Thời kỳ này, Tội cướp giật tài sản XHCN và Tội cướp giật tài sản riêng của công dân đã được cụ thể hóa thành hai điều luật riêng nằm trong hai pháp lệnh khác nhau. Ngoài hai Pháp lệnh trên, Ban bí thư Trung ương Đảng đã ra Chỉ thị số 185 ngày 09/12/1970 về tăng cường bảo vệ tài sản XHCN nhằm chỉ đạo thi hành nội dung hai Pháp lệnh trong thực tế. Ngày 16/03/1973, Thông tư liên bộ cùa TANDTC VKSNDTC - BCA hướng dẫn trong đó, tội cướp giật tài sản được hiểu là: “Trường hợp kẻ phạm tội lợi dụng sơ hở vướng mắc của người giữ tài sản, bất thần giằng lấy tài sản trên tay người giữ tài sản”. Hướng dẫn này đã khái quát tội cướp giật tài sản với hành vi khách quan của tội phạm là hành vi chiếm đoạt tài sản một cách nhanh chóng và công khai. Sau khi Miền Nam được giải phóng, đất nước được thống nhất, đế thực hiện việc trấn áp các tội phạm sở hữu thì Chính phủ Cách mạng lâm thời Miền Nam Việt Nam đã ban hành Săc Luật sô 03-SL/76 ngày 15/03/1976 quy định Tội phạm và Hình phạt, tuy tội cướp giật tài sản không được quy định cụ thể, chi tiết trong một điều luật riêng nhưng cũng đã được quy định chung trong Điều 4 cùng với các tội xâm phạm sở hữu khác, Cụ thể: Điều 4: Tội xâm phạm đến tài sản công cộng. 14