-1-
PhÇn më ®Çu
1. LÝ do chän ®Ò tµi
Ngµy 12- 8- 1991, nhµ níc th«ng qua luËt phæ cËp gi¸o dôc tiÓu häc,
chuyÓn cÊp I sang bËc tiÓu häc, x¸c ®Þnh ®©y kh«ng ph¶i lµ giai ®o¹n chuÈn bÞ
mµ lµ bËc häc ®Çu tiªn, hoµn chØnh t¬ng ®èi ®Ó chuÈn bÞ cho mét bé phËn trÎ
em bíc vµo cuéc sèng.
BËc tiÓu häc lµ bËc häc nÒn t¶ng trong hÖ thèng gi¸o dôc phæ th«ng.
C¸c em lµ nh÷ng ngêi lao ®éng trong thÕ kû míi, sÏ lµ nh÷ng ngêi quyÕt
®Þnh viÖc ®Êt níc ta s¸nh vai cïng c¸c cêng quèc trªn thÕ giíi. Trong sù
nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc ®ßi hái gi¸o dôc ®µo t¹o nãi
chung vµ trêng tiÓu häc nãi riªng ph¶i cã nh÷ng môc tiªu, yªu cÇu, nhiÖm vô
phï hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn cña ®Êt níc.
§Ó thùc hiÖn ®îc nh÷ng nhiªm vô nµy, ngêi gi¸o viªn tiÓu häc gièng
nh mét «ng thÇy tæng thÓ, võa biÕt truyÒn cho häc sinh nh÷ng tri thøc cña
nh©n lo¹i, võa lµ mét ngêi thî khÐo lÐo, biÕt uèn n¾n, söa ch÷a nh÷ng thiÕu
xãt cho c¸c em, gióp c¸c em trë thµnh nh÷ng con ngêi ph¸t triÓn toµn diÖn.
§i häc ë trêng tiÓu häc lµ bíc ngoÆt trong ®êi sèng cña trÎ ®· më ra
c¸nh cöa diÖu kú ®Çy bÝ Èn, ®a c¸c em ®Õn th¨m mét thÕ giíi míi l¹ víi biÕt
bao tri thøc míi. Cã nhiÒu m«n häc mµ trÎ ph¶i lµm quen trong ®ã cã m«n
TiÕng ViÖt víi ph©n m«n nh : ChÝnh t¶, tËp viÕt, kÓ chuyÖn, tËp ®äc, tËp lµm
v¨n
Víi nhiÖm vô gióp häc sinh chiÕm lÜnh mét c«ng cô míi ®Ó sö dông
trong häc tËp vµ giao tiÕp.
TËp ®äc lµ mét ph©n m«n cña ch¬ng tr×nh TiÕng ViÖt. §©y lµ mét ph©n
m«n cã vÞ trÝ ®Æc biÖt trong ch¬ng tr×nh, v× nã ®¶m nhiÖm viÖc h×nh thµnh vµ
ph¸t triÓn cho häc sinh kü n¨ng ®äc, kü n¨ng quan träng hµng ®Çu cña häc
sinh ë bËc häc ®Çu tiªn trong ch¬ng tr×nh phæ th«ng. M«n häc nµy ®ãng vai
-2trß quan träng trong viÖc h×nh thµnh nh÷ng phÈm chÊt, n¨ng lùc ®¹o ®øc cña
con ngêi.
Ph¬ng ph¸p tæ chøc trß ch¬i häc tËp ®îc coi lµ mét trong nh÷ng
ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc. Ph¬ng ph¸p nµy ®îc sö dông kh¸ phæ biÕn,
®Ó tæ chøc cho häc sinh häc tËp cã hiÖu qu¶ ë nhiÒu m«n häc trong ch¬ng
tr×nh tiÓu häc nh m«n to¸n, tiÕng ViÖt, tù nhiªn x· héi, ®¹o ®øc,
Sö dông
trß ch¬i trong d¹y häc, kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò míi.
Khæng Tö ®· tõng d¹y häc trß r»ng: ‘‘BiÕt mµ häc kh«ng b»ng thÝch mµ
häc, thÝch mµ häc kh«ng b»ng vui say mµ häc’’.V× vËy mét trong nh÷ng gi¶i
ph¸p ®¶m b¶o sù thµnh c«ng trong d¹y häc cho häc sinh tiÓu häc lµ t¹o ®îc
sù høng thó nhËn thøc cho c¸c em. Trß ch¬i víi tÝnh hÊp dÉn tù th©n cña m×nh
cã mét tiÒm n¨ng lín ®Ó trë thµnh mét ph¬ng tiÖn d¹y häc hiÖu qu¶, kÝch
thÝch sù høng thó nhËn thøc, niÒm say mª häc tËp vµ tÝnh tÝch cùc s¸ng t¹o ë
häc sinh.
Trong thùc tÕ, ph©n m«n tËp ®äc ngµy cµng ®îc quan t©m, chó ý.
NhiÒu ch¬ng tr×nh míi ®îc x©y dùng, nhiÒu ph¬ng ph¸p vµ h×nh thøc d¹y
häc míi ®îc nghiªn cøu vµ øng dông ®· mang l¹i nh÷ng hiÖu qña gi¸o dôc
®¸ng tr©n träng. Tuy nhiªn, ngêi gi¸o viªn tiÓu häc phÇn lín míi chØ chó ý
®Õn viÖc b»ng mäi c¸ch cung cÊp hÕt kiÕn thøc trong s¸ch gi¸o khoa mµ Ýt
quan t©m ®Õn th¸i ®é c¶m xóc cña trÎ, chÝnh v× vËy nhiÒu tiÕt häc ®· trë nªn
nÆng nÒ, mÖt mái ®èi víi häc sinh. NhÊt lµ trong giai ®o¹n hiÖn nay, khi ¸p lùc
do ®ßi hái tõ phÝa x· héi, gia ®×nh, nhµ trêng lªn ®øa trÎ ngµy cµng lín, th×
ngµy cµng xuÊt hiÖn nh÷ng häc sinh sî mµ häc chø kh«ng ph¶i thÝch mµ häc.
§Ó kh¾c phôc nhîc ®iÓm nµy, còng cã mét sè gi¸o viªn ®· ®a trß ch¬i vµo
trong d¹y häc vµ gi¸o dôc, tuy nhiªn do c¸c trß ch¬i thiÕu tÝnh hÊp dÉn vµ
cha cã tæ chøc thÝch hîp nªn ®· kh«ng cã ®îc hiÖu qu¶ d¹y häc nh mong
muèn.
-3XuÊt ph¸t tõ nh÷ng lý do trªn chóng t«i ®· chän ®Ò tµi:
ch¬i cho häc sinh trong d¹y häc m«n tËp ®äc ë trêng tiÓu häc
Tæ chøc trß
.
2. Môc ®Ých nghiªn cøu
- Nghiªn cøu lý luËn vµ thùc tiÔn viÖc sö dông ph¬ng ph¸p tæ chøc trß
ch¬i.
- T×m ra ph¬ng ph¸p, tæ chøc nh÷ng trß ch¬i hîp lý,®Ó vËn dông chóng
nh»m gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ d¹y häc m«n tËp ®äc ë trêng tiÓu häc.
3. §èi tîng nghiªn cøu
- §èi tîng nghiªn cøu: C¸c trß ch¬i trong d¹y häc m«n tËp ®äc vµ c¸ch
thùc hiÖn c¸c trß ch¬i.
- Ph¹m vi nghiªn cøu: T×m hiÓu thùc tr¹ng tæ chøc trß ch¬i trong d¹y häc
m«n tËp ®äc vµ thiÕt kÕ trß ch¬i ®Ò xuÊt biÖn ph¸p tæ chøc, x©y dùng quy tr×nh
tæ chøc trß ch¬i trong m«n tËp ®äc. LuËn v¨n tiÕn hµnh kh¶o s¸t thùc tr¹ng tæ
chøc trß ch¬i trong giê tËp ®äc t¹i ba trêng tiÓu häc ë khu vùc thÞ x· Phóc
Yªn tØnh VÜnh Phóc.
4. NhiÖm vô nghiªn cøu
- HÖ thèng, mét sè vÊn ®Ò lý luËn cã liªn quan ®Õn ®Ò tµi : ViÖc d¹y häc
m«n tËp ®äc ë trêng tiÓu häc, ®Æc ®iÓm t©m sinh lý cña häc sinh tiÓu häc, lý
luËn vÒ trß ch¬i, trß ch¬i häc tËp, trß ch¬i trong d¹y häc m«n tËp ®äc lµm
s¸ng tá vÒ vai trß, ý nghÜa tæ chøc c¸c trß ch¬i trong d¹y häc m«n tËp ®äc ë
tiÓu häc.
- Kh¶o s¸t thùc tr¹ng viÖc sö dông trß ch¬i d¹y häc trong m«n tËp ®äc.
- §Ò xuÊt biÖn ph¸p vµ quy tr×nh tæ chøc trß ch¬i d¹y häc trong m«n tËp ®äc
- Tæ chøc thùc nghiÖm S ph¹m ®Ó kiÓm nghiÖm hiÖu qu¶, viÖc sö dông ph¬ng ph¸p
trß ch¬i trong d¹y häc m«n tËp ®äc.
-45. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu
Ph©n tÝch, so s¸nh, pháng vÊn.
- Quan s¸t: quan s¸t vµ ghi chÐp ®Ó nhËn xÐt ®¸nh gi¸ vÒ c¸ch sö
dông trß ch¬i trong d¹y häc m«n tËp ®äc cña gi¸o viªn.
- §iÒu tra: §iÒu tra b»ng phiÕu ®Ó t×m hiÓu thùc tr¹ng sö dông trß
ch¬i trong giê tËp ®äc.
- §µm tho¹i: Trao ®æi víi c¸c gi¸o viªn ®Õ t×m hiÓu vÒ nhËn thøc, thùc
tr¹ng sö dông trß ch¬i trong giê tËp ®äc.
- Thö nghiÖm s ph¹m: Thö nghiÖm mét sè tiÕt häc cã sö dông trß
ch¬i theo ®óng c¸ch thøc ®· ®Ò ra ®Ó chøng minh tÝnh ®óng ®¾n cña gi¶ thuyÕt
khoa häc.
6. Gi¶ thuyÕt khoa häc
Trß ch¬i häc tËp lµ trß ch¬i cã môc ®Ých häc t©p râ rÖt. Trong khi ch¬i c¸c
trß ch¬i nµy, häc sinh sÏ tiÕp nhËn vµ thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô häc tËp mét c¸ch
nhÑ nhµng, tho¶i m¸i. NÕu ta lùa chän, thiÕt kÕ ®îc c¸c trß ch¬i hÊp dÉn ®Ó
sö dông hîp lÝ trong d¹y häc m«n tËp ®äc ë TH, th× hiÖu qu¶ giê tËp ®äc nhÊt
®Þnh sÏ ®îc n©ng cao, HS sÏ ham thÝch häc h¬n.
-5-
NéI DUNG
CH¦¥NG 1: C¬ Së lÝ luËn
1.1. kh¸i niÖm vÒ ph¬ng ph¸p d¹y häc vµ h×nh thøc tæ chøc d¹y häc
1.1.1. Kh¸i niÖm ph¬ng ph¸p d¹y häc
* Kh¸i niÖm ph¬ng ph¸p:
Theo Heghen: “Ph¬ng ph¸p lµ ý thøc vÒ h×nh thøc cña sù tù vËn ®éng
bªn trong cña néi dung” [9,6].
Theo Hµ ThÕ Ng÷, §Æng Vò Ho¹t: “ Ph¬ng ph¸p lµ con ®êng, c¸ch
thøc ®Ó ®¹t ®îc môc ®Ých nhÊt ®Þnh” [7, 227].
Theo Hoµng Phª: “Ph¬ng ph¸p lµ c¸ch thøc nhËn thøc, nghiªn cøu
hiÖn tîng cña tù nhiªn vµ ®êi s«ng x· héi” [8 ,793].
Cßn nhiÒu quan niÖm kh¸c nhau n÷a vÒ ph¬ng ph¸p, tuy nhiªn c¸c t¸c
gi¶ ®Òu cho r»ng ph¬ng ph¸p lµ c¸ch thøc, con ®êng ®Ó thùc hiÖn mét môc
®Ých nµo ®ã. Do vËy, chóng t«i ®ång ý víi quan niÖm cña t¸c gi¶ Hµ ThÕ Ng÷
vµ §Æng Vò Ho¹t vÒ ®Þnh nghÜa ph¬ng ph¸p nh sau: Ph¬ng ph¸p lµ con
®êng, c¸ch thøc ®Ó ®¹t ®îc môc ®Ých nhÊt ®Þnh .
* Kh¸i niÖm ph¬ng ph¸p d¹y häc
Theo §i – a – chen - co: “Ph¬ng ph¸p d¹y häc lµ hÖ thèng nh÷ng
hµnh ®éng cã môc ®Ých cña gi¸o viªn, nh»m tæ chøc ho¹t ®éng nhËn thøc vµ
thùc hµnh cña häc sinh, ®¶m b¶o häc sinh lÜnh héi néi dung häc vÊn” [5,28].
Theo Phan Träng Ngä: “§Þnh nghÜa chung nhÊt vÒ ph¬ng ph¸p d¹y häc
lµ nh÷ng con ®êng, c¸ch thøc tiÕn hµnh d¹y häc” [5,145 ].
Theo Hµ ThÕ Ng÷, §Æng Vò Ho¹t: “Ph¬ng ph¸p d¹y häc lµ tæ hîp
c¸ch thøc ho¹t ®éng cña c¶ thÇy vµ trß trong qu¸ tr×nh d¹y häc, mµ thÇy vµ trß
sö dông ®Ó ®¹t ®îc môc ®Ých d¹y häc” [7 ,229 ].
Theo NguyÔn Ngäc Quang: “Ph¬ng ph¸p d¹y häc lµ c¸ch thøc lµm
viÖc cña thÇy vµ trß trong sù phèi hîp thèng nhÊt díi sù chØ ®¹o cña thÇy,
nh»m lµm cho trß tù gi¸c, tÝch cùc, tù lùc ®¹t tíi môc ®Ých d¹y häc.” [9 ,23].
-6Mçi mét nhµ gi¸o dôc l¹i cã nh÷ng quan niÖm kh¸c nhau vÒ ph¬ng
ph¸p d¹y häc, theo c¸ch hiÓu cña §i - « - chen - co ph¶n ¸nh nh÷ng quan
niÖm cò vÒ vai trß cña ngêi gi¸o viªn trong qu¸ tr×nh d¹y häc, theo ®ã gi¸o
viªn lµ nh©n vËt trung t©m, chñ ®¹o, häc sinh thô ®éng thùc hiÖn nh÷ng ®iÒu
thÇy d¹y. Quan niÖm cña Phan Träng Ngä, §Æng vò ho¹t, Hµ ThÕ Ng÷ vµ
NguyÔn Ngäc Quang cã nh÷ng nÐt t¬ng ®ång khi cho r»ng ®ã lµ c¸ch thøc
phèi hîp cña c¶ thÇy vµ trß nh»m ®¹t ®îc môc ®Ých d¹y häc. Nh vËy quan
niÖm vÒ ph¬ng ph¸p d¹y häc nµy phï hîp víi quan ®iÓm d¹y häc lÊy ngêi
häc lµm trung t©m, chóng t«i ®ång ý víi quan ®iÓm cña hai t¸c gi¶ Hµ ThÕ
ng÷ vµ §Æng vò Ho¹t cho r»ng:
Ph¬ng ph¸p d¹y häc lµ tæ hîp c¸ch thøc
ho¹t ®éng cña c¶ thÇy vµ trß trong qu¸ tr×nh d¹y häc, mµ thÇy vµ trß sö
dông ®Ó ®¹t ®îc môc ®Ých d¹y häc .
1.1.2. Kh¸i niÖm vÒ h×nh thøc tæ chøc d¹y häc
* Kh¸i niÖm h×nh thøc tæ chøc d¹y häc
Theo quan ®iÓm c«ng nghÖ d¹y häc, qu¸ tr×nh d¹y häc tån t¹i nh mét
quy tr×nh c«ng nghÖ ®Æc biÖt. §ã lµ quy tr×nh tæ chøc, ®iÒu khiÓn vµ quy tr×nh
tù tæ chøc, tù ®iÒu khiÓn cña ngêi d¹y vµ ngêi häc nh»m thùc hiÖn tèi u
c¸c nhiÖm vô d¹y häc. Tõ quan ®iÓm ®ã chóng ta xem xÐt c¸c h×nh thøc tæ
chøc d¹y häc nh: h×nh thøc t¸c ®éng qua l¹i gi÷a ho¹t ®éng d¹y vµ ho¹t ®éng
häc, gi÷a thÇy vµ trß. Trong ®ã, c¸c thµnh tè: môc ®Ých, nhiÖm vô d¹y häc, néi
dung, ph¬ng ph¸p, ph¬ng tiÖn d¹y häc ®îc thùc hiÖn víi ph¬ng ph¸p tèi
u nhÊt.
Nh vËy, h×nh thøc tæ chøc d¹y häc lµ h×nh thøc tæ chøc ho¹t ®éng d¹y
häc ®îc tiÕn hµnh theo mét trËt tù vµ chÕ ®é nhÊt ®Þnh. Trong qu¸ tr×nh ®ã
ho¹t ®éng d¹y vµ ho¹t ®éng häc thèng nhÊt biÖn chøng víi nhau. Trong thùc
tiÔn d¹y häc, tån t¹i nhiÒu h×nh thøc tæ chøc d¹y häc kh¸c nhau, tuú theo mèi
quan hÖ gi÷a ho¹t ®éng d¹y vµ häc cã tÝnh c¸ nh©n hay theo tËp thÓ, tuú theo
ph¬ng thøc tæ chøc, ®iÒu khiÓn cña ngêi d¹y vµ møc ®é ho¹t ®éng tÝch cùc,
-7®éc lËp s¸ng t¹o cña ngêi häc mµ c¸c h×nh thøc tæ chøc d¹y häc ®îc diÔn
ra nh thÕ nµo cho phï hîp víi ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng d¹y häc víi c¸c ®iÒu kiÖn
vÒ thêi gian, kh«ng gian vµ c¸c ph¬ng tiÖn d¹y häc cho phÐp.
* C¸c h×nh thøc tæ chøc d¹y häc
Cho tíi nay c¸c tµi liÖu vÒ lÝ luËn d¹y häc cha cã sù nhÊt trÝ hoµn toµn
vÒ c¸c h×nh thøc tæ chøc d¹y häc. Tuy nhiªn, dùa theo lÞch sö ph¸t triÓn cña
c¸c h×nh thøc tæ chøc d¹y häc nãi chung vµ kinh nghiÖm thùc tiÔn trong c¸c
h×nh thøc hiÖn nay, chóng ta cã thÓ kÓ tíi c¸c h×nh thøc tæ chøc d¹y häc c¬
b¶n sau: H×nh thøc lªn líp, trß ch¬i, kÓ chuyÖn, tù häc, thùc hµnh, th¶o luËn,
xemina, gióp ®ì riªng ( phô ®¹o ), ngo¹i kho¸, tham quan, nghiªn cøu khoa
häc trong c¸c h×nh thøc tæ chøc d¹y häc kÓ trªn, lªn líp lµ h×nh thøc d¹y häc
c¬ b¶n nhÊt. Ho¹t ®éng häc tËp ®îc tiÕn hµnh chung cho c¶ líp gåm mét sè
ngêi häc nhÊt ®Þnh phï hîp víi kh¶ n¨ng bao qu¸t cña gi¸o viªn. Nh÷ng
ngêi häc nµy thuéc cïng løa tuæi, cã tr×nh ®é nhËn thøc t¬ng ®¬ng, ®¶m
b¶o cho ho¹t ®éng gi¶ng d¹y ®îc tiÕn hµnh phï hîp víi tr×nh ®é chung cña
c¶ líp. Ho¹t ®éng d¹y vµ häc ®îc tiÕn hµnh theo tõng tiÕt häc, thêi gian cña
c¸c tiÕt häc ®îc quy ®Þnh phï hîp víi tr×nh ®é nhËn thøc cña ngêi häc. C¸c
tiÕt häc ®îc s¾p xÕp theo mét tr×nh tù khoa häc, phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t
triÓn cña ngêi häc. Trong c¸c líp häc, gi¸o viªn trùc tiÕp tæ chøc, ®iÒu khiÓn
nh»m ph¸t huy tÝnh tÝch cùc nhËn thøc cña ngêi häc. Trong qu¸ tr×nh chiÕm
lÜnh tri thøc vµ c¸c kü n¨ng, kü x¶o t¬ng øng. H×nh thøc trªn líp cã nh÷ng u
®iÓm c¬ b¶n lµ t¹o ®iÒu kiÖn ®µo t¹o hµng lo¹t häc sinh ®¸p øng yªu cÇu phæ
cËp gi¸o dôc vµ ®µo t¹o c¸n bé cho ®Êt níc. MÆt kh¸c, h×nh thøc lªn líp ®¶m
b¶o cho viÖc lÜnh héi tri thøc vµ c¸c kü n¨ng, kü x¶o ®îc tiÕn hµnh mét c¸ch
cã kÕ ho¹ch, cã hÖ thèng phï hîp víi nh÷ng yªu cÇu gi¸o dôc vµ t¹o ®iÒu kiÖn
ph¸t triÓn nh©n c¸ch ®èi víi ngêi häc. Tuy nhiªn, h×nh thøc lªn líp vÉn cßn
cã nh÷ng nhîc ®iÓm, nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh nh, gi¸o viªn lªn líp víi sè
lîng HS rÊt ®«ng, kh«ng ®ñ thêi gian ®Ó quan t©m tíi tõng c¸ nh©n ngêi
-8häc, kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu nhËn thøc s©u s¾c nh÷ng tri thøc
vît ra ngoµi ch¬ng tr×nh. Cho nªn viÖc c¸ biÖt ho¸, c¸ nh©n ho¸ ho¹t ®éng
d¹y häc khã thùc hiÖn. V× nh÷ng u vµ nhîc ®iÓm trªn, th× h×nh thøc lªn líp
lµ h×nh thøc d¹y häc c¬ b¶n, song kh«ng ph¶i lµ h×nh thøc d¹y häc duy nhÊt.
Bëi vËy, nã cÇn bæ sung bëi c¸c h×nh thøc tæ chøc d¹y häc kh¸c.
1.1.3.Mèi quan hÖ gi÷a ph¬ng ph¸p d¹y häc vµ h×nh thøc tæ chøc d¹y häc
Sù thµnh c«ng cña viÖc d¹y häc phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè. Tríc hÕt
ph¶i nãi tíi viÖc x¸c ®Þnh ®óng ®¾n môc tiªu vµ néi dung d¹y häc. TiÕp sau ®ã
lµ vai trß cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh cña biÖn ph¸p ®¹t tíi môc tiªu, nghÜa lµ
ph¬ng ph¸p d¹y häc vµ h×nh thøc tæ chøc d¹y häc.
Ph¬ng ph¸p d¹y häc lµ tæ hîp c¸c c¸ch thøc ho¹t ®éng cña c¶ thÇy vµ
trß trong qu¸ tr×nh d¹y häc, ®îc tiÕn hµnh díi vai trß chñ ®¹o cña thÇy nh»m
thùc hiÖn tèt c¸c nhiÖm vô d¹y häc.
H×nh thøc tæ chøc d¹y häc hay ph¬ng ph¸p d¹y häc nµo cïng ®Òu xuÊt
ph¸t tõ mét môc ®Ých, hay nhiÖm vô d¹y häc cÇn ®¹t. Chóng ®Òu lµ hÖ thèng
c¸c ho¹t ®éng cã môc ®Ých nh»m tæ chøc ho¹t ®éng nhËn thøc vµ thùc hµnh
cña HS, b¶o ®¶m cho HS lÜnh héi néi dung trÝ thøc mét c¸ch tèt nhÊt.
Mçi h×nh thøc tæ chøc d¹y häc thêng g¾n liÒn víi mét sè ph¬ng ph¸p
d¹y häc nhÊt ®Þnh lµ yÕu tè v« cïng quan träng t¹o nªn hiÖu qu¶ cña c¸c
ph¬ng ph¸p d¹y häc ®ã. Khi c¸c h×nh thøc tæ chøc d¹y häc (ho¹t ®éng néi
kho¸ vµ ho¹t ®éng ngo¹i kho¸ ) thay ®æi sÏ kÐo theo sù thay ®æi cña c¸c
ph¬ng ph¸p d¹y häc. NÕu h×nh thøc d¹y häc chñ yÕu hiÖn nay ë tiÓu häc lµ
h×nh thøc lªn líp, g¾n liÒn víi h×nh thøc nµy gi¸o viªn thêng sö dông c¸c
ph¬ng ph¸p d¹y häc kh¸c nhau trong giê lªn líp nh: thuyÕt minh, trùc quan,
vÊn ®¸p, thùc hµnh, d¹y häc nªu vÊn ®Ò, kiÓm tra,
th× khi h×nh thøc d¹y häc
thay ®æi nh th¶o luËn nhãm, tù häc c¸ nh©n, lóc ®ã ph¬ng ph¸p d¹y häc phï
hîp lµ luyÖn tËp, lµm viÖc ®éc lËp víi s¸ch; khi h×nh thøc tæ chøc d¹y häc lµ
tham quan ngo¹i kho¸ th× ph¬ng ph¸p d¹y häc ®îc sö dông lµ trùc quan,
-9Trong ®ã ph¬ng ph¸p quan s¸t cña ngêi häc díi vai trß chØ ®¹o cña gi¸o
viªn ®ãng vai trß chñ yÕu
Trong mçi h×nh thøc tæ chøc d¹y häc l¹i cã nh÷ng h×nh thøc cô thÓ nãi
lªn ®Æc ®iÓm mèi quan hÖ, sù g¾n bã mËt thiÕt vµ quy ®Þnh lÉn nhau gi÷a h×nh
thøc tæ chøc vµ ph¬ng ph¸p d¹y häc. Cô thÓ víi h×nh thøc tæ chøc d¹y häc
theo nhãm ë tiÓu häc. Cô thÓ víi h×nh thøc tæ chøc d¹y häc theo nhãm ë tiÓu
häc cã thÓ tæ thøc theo: nhãm nhá cïng th¶o luËn, nhãm theo së thÝch, nhãm
theo biÓu tîng, nhãm theo cÆp,
Mçi kiÓm nhãm ®ã l¹i cã thÓ ¸p dông c¸c
ph¬ng ph¸p d¹y häc cô thÓ nh»m t¨ng hiÖu qu¶, chÊt lîng d¹y häc. VÝ dô
nhãm nhá cïng th¶o luËn cã thÎ ¸p dông c¸c ph¬ng ph¸p: luyÖn tËp, nªu vµ
gi¶i quyÕt vÊn ®Ò,.. Nhãm theo së thÝch cã thÓ dïng ph¬ng ph¸p luyÖn tËp,
th¶o luËn, vao trß,
Nhãm theo biÓu tîng cã thÓ ¸p dông ph¬ng ph¸p: th¶o
luËn, luyÖn tËp, «n tËp, trß ch¬i,
Cho nªn trong qu¸ tr×nh häc cã thÓ cã nhiÒu ph¬ng ph¸p vµ h×nh thøc
®Ó chuyÓn t¶i cïng mét néi dung nhng ta ph¶i lùa chän ph¬ng ph¸p sao cho
phï hîp víi h×nh thøc tæ chøc d¹y häc vµ ph¶i sö dông linh ho¹t, phèi hîp
nhiÒu ph¬ng ph¸p, nhiÒu h×nh thøc tæ chøc kh¸c nhau. Cã nh vËy míi ph¸t
huy ®îc thÕ m¹nh vµ h¹n chÕ, kh¾c phôc ®îc nh÷ng nhîc ®iÓm cña chóng
®ång thêi mang l¹i hiÖu qu¶ gi¸o dôc nh mong muèn.
- 10 1.2. Ph¬ng ph¸p tæ chøc trß ch¬i cho häc sinh trong d¹y häc m«n tËp
®äc.
1.2.1. LÞch sö ph¬ng ph¸p trß ch¬i
Ngay tõ thÕ kû XVIII nhµ t©m lý häc ngêi Ph¸p J.J. Rótx« ®· nhËn xÐt:
TrÎ em kh«ng ph¶i lµ ngêi lín thu nhá l¹i vµ ngêi lín còng kh«ng ph¶i lóc
nµo còng cã thÓ hiÓu ®îc trÝ tuÖ, nguyÖn väng vµ t×nh c¶m ®éc ®¸o cña trÎ
th¬ v× “TrÎ em cã nh÷ng c¸ch nh×n, c¸ch suy nghÜ vµ c¶m nhËn riªng cña nã”
J.Piaget (người pháp) rÊt quan t©m vµ ñng hé luËn ®iÓm “Th«ng qua
ho¹t ®éng vui ch¬i ®Ó tiÕn hµnh ho¹t ®éng häc tËp” cña «ng ®îc triÖt ®Ó khai
th¸c trong c¸c nhµ trêng tiÓu häc hiÖn nay.
N¨m 1974, trªn t¹p chÝ v¨n häc trêng Matc¬va t¸c gi¶ B.C.Gie-nhi –
xloai - a cho r»ng: “Chóng ta kh«ng ph¶i t¹o ra cho trÎ th× giê ®Ó ch¬i mµ cßn
ph¶i lµm cho toµn bé cuéc sèng cña trÎ ®îc nu«i dìng b»ng trß ch¬i”(7,
Tr3).
N¨m 1999, nhµ xuÊt b¶n Meadowbook (Anh) ®· xuÊt b¶n cuèn
“Ph¬ng ph¸p gióp trÎ ch¬i mµ häc” (Biªn dÞch M¹nh Linh - Minh §øc NXB phô n÷ ) cña t¸c gi¶ Penny Warner, cuèn s¸ch ®· ®îc t¸c gi¶ nghiªn
cøu vµ viÕt vÒ trß ch¬i häc tËp trong ®ã mçi trß ch¬i cã híng dÉn tõng bíc,
liÖt kª c¸c kÜ n¨ng mµ trÎ häc ®îc qua mçi trß ch¬i. (7,tr3).
VÊn ®Ò lý luËn vÒ trß ch¬i häc tËp vµ tæ chøc cho trÎ ch¬i, trß ch¬i nµy
®îc c¸c nhµ s ph¹m trªn thÕ giíi còng nh ë níc ta quan t©m, bëi lÏ hä ®·
t×m thÊy ý nghÜa ®Ých thùc cña trß ch¬i häc tËp trong viÖc gi¸o dôc vµ d¹y häc
cho trÎ. Tuy nhiªn, trong c¸c hÖ thèng gi¸o dôc cæ ®iÓn vµ hiÖn ®¹i vÒ vÊn ®Ò
nµy ®îc xem xÐt nghiªn cøu theo nh÷ng khuynh híng kh¸c nhau .
* Khuynh híng thø nhÊt: Nghiªn cøu vµ sö dông trß ch¬i häc tËp vµo
môc ®Ých gi¸o dôc, ph¸t triÓn nh©n c¸ch toµn diÖn cho trÎ. (N.K.Crupxkaia;
I.A K«menxki;
§. Lokk; J.J. Rutx«, S¸cl¬ Phuriª, Robert Owen; A.X.
Macarenc«, E.I. Chikhieva; ).
- 11 C¸c nhµ khoa häc ®· bá nhiÒu c«ng søc vÒ trß ch¬i häc tËp, hä chØ ra
vai trß cña trß ch¬i häc tËp trong sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch cña trÎ
Theo nhµ s ph¹m næi tiÕng N.K Crupxkaia th× “Trß ch¬i häc tËp kh«ng
nh÷ng lµ ph¬ng thøc nhËn biÕt thÕ giíi, lµ con ®êng dÉn d¾t trÎ em ®i t×m
ch©n lý mµ cßn gióp trÎ xÝch l¹i gÇn nhau, gi¸o dôc cho trÎ t×nh yªu quª
h¬ng, lßng tù hµo d©n téc. TrÎ em kh«ng chØ häc trong lóc häc mµ cßn häc
trong lóc ch¬i. ch¬i víi trÎ võa lµ häc,võa lµ lao ®éng, võa lµ h×nh thøc gi¸o
dôc nghiªm tóc”. Cßn nhµ s ph¹m E.I Chikhieva cho r»ng “Trß ch¬i häc tËp
®Èy m¹nh sù ph¸t triÓn chung cña trÎ, nã gióp trÎ xÝch l¹i gÇn nhau, ph¸t huy
tÝnh ®éc lËp cña chóng nÕu c« gi¸o biÕt c¸ch tæ chøc híng dÉn lo¹i trß ch¬i
nµy mét c¸ch khÐo lÐo vµ sinh ®éng th× trÎ rÊt thÝch thó vµ trµn ngËp niÒm vui”
* Khuynh híng thø hai: Nghiªn cøu vµ sö dông trß ch¬i bã hÑp trong
môc ®Ých d¹y häc, coi trß ch¬i häc tËp nh mét ph¬ng tiÖn d¹y häc. Cã
nghÜa lµ trß ch¬i häc tËp ®îc x¸c ®Þnh nh lµ mét ph¬ng ph¸p, biÖn ph¸p
d¹y häc lµ mét h×nh thøc d¹y häc phï hîp víi häc sinh tiÓu häc (I.B.
Bazª®«ra; Ph. Phroebel; X.G. Zalxmana; )
Theo nhµ s ph¹m ngêi §øc Ph. Phroeble, trß ch¬i häc tËp ph¸t triÓn
thÓ chÊt lµm giµu vèn ng«n ng÷ còng nh ph¸t triÓn t duy, trÝ tëng tîng
cña trÎ. Tuy nhiªn «ng xem xÐt trß ch¬i díi gãc ®é duy t©m thÇn bÝ. ¤ng cho
r»ng: trß ch¬i ph¸t triÓn c¸i vèn cã s½n cña trÎ em, v× thÕ «ng ®· lo¹i bá kh¶
n¨ng tëng tîng, ãc s¸ng t¹o vµ tÝnh tÝch cùc cña trÎ trong ho¹t ®éng vui ch¬i
* Khuynh híng thø ba: Nghiªn cøu vµ sö dông trß ch¬i häc tËp vµo
môc ®Ých gi¸o dôc vµ ph¸t triÓn mét sè n¨ng lùc, phÈm chÊt trÝ tuÖ cho häc
sinh (T.M. Babunova; A.K. B«n®arencoo; ) Theo híng nghiªn cøu nµy, trß
ch¬i häc tËp ®îc x¸c ®Þnh nh mét ph¬ng ph¸p gi¸o dôc vµ ph¸t triÓn tÝnh
tÝch cùc vµ tÝnh ®éc lËp nhËn thøc cña häc sinh.
Theo mét sè nhµ t©m lý häc ph¬ng t©y, trong trß ch¬i häc tËp, ngêi
lín nh lµ “thang ®ì”, “ngêi trî gióp” trÎ trong khi ch¬i” mçi gi¸o viªn tù
- 12 m×nh quyÕt ®Þnh xem cã nªn tham gia vµo trß ch¬i cña trÎ hay kh«ng? nh÷ng
ai ®· quyÕt ®Þnh can thiÖp th× ph¶i x¸c ®Þnh xem tiÕp theo sau ®ã hä sÏ ph¶i
lµm g×? Tuy nhiªn vÉn cha cã sù nhÊt qu¸n vÒ vai trß vµ møc ®é ¶nh hëng
cña ngêi lín ®Õn vai trß cña trÎ.
C¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ trß ch¬i trªn thÕ giíi tËp trung vµo viÖc
nghiªn cøu vÒ lý luËn sö dông trß ch¬i häc tËp vµo môc ®Ých d¹y häc vµ gi¸o
dôc cho häc sinh tiÓu häc. Trªn c¬ së ®ã, c¸c nhµ s ph¹m ®· cè g¾ng t×m
kiÕm, lùa chän néi dung vµ c¸c ph¬ng ph¸p, biÖn ph¸p tæ chøc trß ch¬i tuy
nhiªn viÖc nghiªn cøu øng dông vµo thùc tiÔn gi¸o dôc trÎ cßn phô thuéc vµo
quan ®iÓm cña hä vÒ b¶n chÊt cña trß ch¬i.
ë ViÖt nam, ngoµi nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu cã tÝnh lý luËn vÒ
ph¬ng ph¸p trß ch¬i nãi chung, nhiÒu t¸c gi¶ ®· quan t©m ®Õn viÖc sö dông
ph¬ng ph¸p nµy trong tõng m«n häc cô thÓ. NguyÔn ThÞ Hoa ®· ®Ò cËp mét
c¸ch kh¸ chi tiÕt tõ nguån su tÇm, sù ph©n lo¹i, híng sö dông c©u ®è nh
mét ph¬ng tiÖn ®Æc biÖt ®Ó tæ chøc trß ch¬i häc tËp cho häc sinh nh»m n©ng
cao hiÖu qu¶ d¹y vµ häc, t¹o bµi gi¶ng cã søc hÊp dÉn, l«i cuèn lµm häc sinh
say mª, phÊn khëi häc tËp qua bµi viÕt “Sö dông c©u ®è trong gi¶ng d¹y m«n
Tù nhiªn - X· héi”.
T¸c gi¶ Ng« Thóc Lanh ®· cho xuÊt b¶n cuèn “Gióp em vui häc to¸n
1”. Cuèn s¸ch ®· ®a ra nh÷ng c©u ®è vµ rÊt nhiÒu trß ch¬i To¸n häc gióp c¸c
em cñng cè néi dung bµi häc, rÌn trÝ th«ng minh, kh¶ n¨ng s¸ng t¹o mµ vÉn
®¶m b¶o “Häc mµ vui, vui mµ häc”.
Hay nhãm t¸c gi¶ §ç TiÕn §¹t, TrÇn Ngäc Lan, Ph¹m Thanh T©m ®·
®Ò cËp tíi c¸c lo¹i trß ch¬i theo tõng néi dung bµi häc trong ch¬ng tr×nh to¸n
1 qua cuèn “ 100 trß ch¬i häc to¸n 1”
Trong c¸c gi¸o tr×nh “gi¸o dôc häc”, “gi¸o dôc tiÓu häc”, ph¬ng ph¸p
trß ch¬i lu«n lµ ph¬ng ph¸p cã vÞ trÝ quan träng. C¸c gi¸o tr×nh nµy ®Òu nhÊn
m¹nh “trß ch¬i lµ mét h×nh thøc tæ chøc d¹y häc nhÑ nhµng, hÊp dÉn l«i cuèn
- 13 häc sinh vµo häc tËp tÝch cùc, võa ch¬i, võa häc, vµ häc cã kÕt qu¶” [8,240].
Gi¸o tr×nh “ph¬ng ph¸p d¹y häc TiÕng ViÖt 1” [12,72] còng coi ph¬ng
ph¸p häc sö dông trß ch¬i lµ mét ph¬ng ph¸p c¬ b¶n ®Ó d¹y häc vÇn . C¸c t¸c
gi¶ cña gi¸o tr×nh nµy cho r»ng “®ã lµ mét d¹ng ho¹t ®éng häc tËp ®îc tiÕn
hµnh th«ng qua c¸c trß ch¬i (ch¬i lµ ph¬ng tiÖn, häc lµ môc ®Ých ). Thùc chÊt
trß ch¬i ë ®©y lµ trß ch¬i cã môc ®Ých” vµ còng kh¼ng ®Þnh “Trß ch¬i cã t¸c
dông gióp giê häc trë nªn sinh ®éng, duy tr× ®îc høng thó cña trÎ. C¸c em
häc tËp mét c¸ch chñ ®éng , tÝch cùc”. Mét sè tµi liÖu tham kh¶o vÒ trß ch¬i
nh “Trß ch¬i häc tËp tiÕng ViÖt [17], “Tæ chøc ho¹t ®éng vui ch¬i ë tiÓu häc
nh»m ph¸t triÓn trÝ tuÖ vµ thÓ lùc cho häc sinh” [16] “d¹y vµ häc m«n TiÕng
ViÖt ë tiÓu häc theo ch¬ng tr×nh míi” [18], còng ®· nghiªn cøu mét sè lý
luËn vÒ tæ chøc trß ch¬i ë tiÓu häc. C¸c tµi liÖu nµy ®· tr×nh bµy vÒ vai trß cña
trß ch¬i trong viÖc thùc hiÖn môc tiªu gi¸o
dôc tiÓu häc, mét sè lý luËn vÒ trß ch¬i, nh÷ng nguyªn t¾c vµ quy ®Þnh lùa
chän, tæ chøc trß ch¬i cho häc sinh tiÓu häc. Cã thÓ nãi ®©y lµ bíc khëi ®Çu
cho viÖc ®Èy m¹nh tæ chøc trß ch¬i ë trêng tiÓu häc nãi chung vµ ph©n m«n
tËp ®äc nãi riªng.
1.2.2. H×nh thøc tæ chøc trß ch¬i
Trß ch¬i lµ ho¹t ®éng vui ch¬i mang mét chñ ®Ò, mét néi dung nhÊt
®Þnh vµ cã nh÷ng quy ®Þnh mµ ngêi tham gia ph¶i tu©n thñ:
NÕu vui ch¬i lµ mét thuËt ng÷ chØ d¹ng ho¹t ®éng gi¶i trÝ tù nguyÖn cña
mäi ngêi t¹o ra sù s¶ng kho¸i, th gi·n vÒ thÇn kinh, t©m lÝ, th× trß ch¬i lµ sù
vui ch¬i cã néi dung, cã tæ chøc cña nhiÒu ngêi, cã quy ®Þnh luËt lÖ mµ ngêi
tham gia ph¶i tu©n theo. NÕu vui ch¬i cña c¸ nh©n ®îc tæ chøc díi d¹ng trß
ch¬i th× nã sÏ mang l¹i ý nghÜa gi¸o dôc, rÌn luyÖn ®èi víi ngêi ch¬i , ®Æc
biÖt lµ ®èi víi thiÕu niªn, nhi ®ång vµ sÏ cã t¸c dông gãp phÇn h×nh thµnh nªn
nh÷ng phÈm chÊt, nh©n c¸ch cho trÎ .Trß ch¬i lµ mét ho¹t ®éng cña con ngêi
nh»m môc ®Ých tríc tiªn vµ chñ yÕu lµ vui ch¬i, gi¶i trÝ, th gi·n sau nh÷ng
- 14 giê lµm viÖc c¨ng th¼ng. Nhng qua trß ch¬i ngêi ch¬i cßn cã thÓ rÌn luyÖn
thÓ lùc, rÌn luyÖn c¸c gi¸c quan t¹o c¬ héi giao lu víi mäi ngêi cïng hîp
t¸c víi b¹n bÌ, ®«ng ®éi trong nhãm, tæ
Trß ch¬i lµ mét lo¹i h×nh ho¹t ®éng sèng cña con ngêi còng nh ho¹t
®éng häc tËp, lao ®éng
Trß ch¬i cã chñ ®Ò vµ néi dung nhÊt ®Þnh, cã nh÷ng néi dung mµ ngêi
tham gia ph¶i tu©n thñ.
Trß ch¬i võa mang tÝnh chÊt vui ch¬i, gi¶i trÝ võa cã ý nghÜa gi¸o dìng
vµ gi¸o dôc lín lao ®èi víi con ngêi.
* Dùa theo nguyªn t¾c lùa chän vµ tæ chøc trß ch¬i, chóng t«i ®· x©y
dùng c¸c biÖn ph¸p lùa chän vµ tæ chøc trß ch¬i nh sau:
- Gi¸o viªn ph¶i x©y dùng ®îc mét ng©n hµng trß ch¬i phong phó, ®a
d¹ng vµ phï hîp víi ®èi tîng häc sinh. §Ó cã ®îc ng©n hµng trß ch¬i ®ã th×
gi¸o viªn cÇn su tÇm tõ c¸c tµi liÖu nh s¸ch gi¸o viªn, s¸ch trß ch¬i c¸c m«n
häc… tõ c¸c ®ång nghiÖp hay tù m×nh thiÕt kÕ x©y dùng trß ch¬i.
- Khi lùa chän trß ch¬i trong giê lªn líp, tríc hÕt gi¸o viªn ph¶i ph©n
chia bµi d¹y thµnh c¸c ho¹t ®éng cô thÓ, x¸c ®Þnh râ nhiÖm vô môc ®Ých cña
tõng ho¹t ®éng ®Ó tõ ®ã lùa chän ho¹t ®éng nµo cã thÓ tæ chøc b»ng trß ch¬i.
X¸c ®Þnh thêi lîng, c¬ së vËt chÊt cÇn thiÕt cho ho¹t ®éng ®ã vµ lùa chän
trong ng©n hµng trß ch¬i mét trß ch¬i thÝch hîp.
- Khi lùa chän mét trß ch¬i tõ ng©n hµng trß ch¬i, nÕu cÇn thiÕt th× gi¸o
viªn cã thÓ thay ®æi mét sè yÕu tè ®Ó trß ch¬i trë nªn thÝch hîp h¬n. Ch¼ng
h¹n nh t¨ng gi¶m ®é khã cña trß ch¬i, thay ®æi nhiÖm vô nhËn thøc cña trß
ch¬i…
- Lùa chän c¸c trß ch¬i cho trÎ theo híng t¨ng dÇn ®é khã, buéc trÎ
ph¶i t×m kiÕm ph¬ng thøc gi¶i quyÕt míi ®Ó gi¶i quyÕt nhiÖm vô nhËn thøc
tiÕp sau.
+ T¹o vµ duy tr× sù høng thó ch¬i cña häc sinh:
- 15 Gi¸o viªn nªn t¹o ra nh÷ng t×nh huèng bÊt ngê trong trß ch¬i gióp häc
sinh tËp trung chó ý, quan s¸t vµ ghi nhí, kÝch thÝch c¸c em ®Õn víi trß ch¬i
nh: më ®Çu thËt hÊp dÉn, Ên tîng. Häc sinh lu©n phiªn ®îc tham gia ch¬i
mét c¸ch thêng xuyªn. §¶m b¶o quyÒn b×nh ®¼ng quyÒn cña c¸c thµnh viªn
trong nhãm ch¬i. Trong qu¸ tr×nh tæ chøc trß ch¬i, ®iÖu bé, cö chØ, nÐt mÆt cña
ngêi ®iÒu khiÓn còng lµm t¨ng høng thó cña häc sinh. Sù ®éng viªn khuyÕn
khÝch kÞp thêi còng lµm cho c¸c em thÊy høng khëi h¬n, tin vµo b¶n th©n h¬n.
§ång thêi ®éng viªn khuyÕn khÝch cßn cã t¸c dông uèn n¾n c¸c em kh¸c
trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng. Sö dông phong phó c¸c lo¹i trß ch¬i kh¸c nhau víi
nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau (c¸ nh©n, nhãm, tËp thÓ … ch¬i trong líp, ch¬i
ngoµi líp…) mét mÆt h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kü n¨ng ch¬i cña häc sinh, mÆt
kh¸c lµm t¨ng sù høng thó cña c¸c em ®èi víi trß ch¬i.
+ Ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, ®éc lËp s¸ng t¹o cña häc sinh:
TÝnh tù lùc cña häc sinh trong trß ch¬i ®îc thÓ hiÖn b»ng viÖc c¸c em
cã thÓ lùa chän, t×m kiÕm c¸c ph¬ng thøc tèi u ®Ó gi¶i quyÕt nhiÖm vô nhËn
thøc, tù kiÓm tra vµ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ ch¬i cña chóng. Tuy nhiªn nÕu kh«ng cã
sù t¸c ®éng cña ngêi lín th× trß ch¬i trÎ em sÏ bÞ k×m h·m trong sù ph¸t triÓn
cña chÝnh nã. Nhê sù gióp ®ì cña ngêi lín (tæ chøc cho trÎ em ho¹t ®éng phï
hîp víi kh¶ n¨ng chóng) th× trÎ cã thÓ gi¶i quyÕt ®îc vÊn ®Ò mµ chóng ch¼ng
bao giê tù m×nh cã thÓ gi¶i quyÕt ®îc. Vai trß cña ngêi lín nªn thÓ hiÖn sao
kh«ng lÊn ¸t vai trß cña trÎ. Trong khi ch¬i, gi¸o viªn lµ “®iÓm tùa” “thang
®ì” cho trÎ dùa vµo. Gi¸o viªn chØ lµ ngêi dµn xÕp, ®iÒu phèi c¸c mèi quan
hÖ; lµ ngêi gióp trÎ khi cÇn thiÕt; lµ ngêi lªn kÕ ho¹ch ch¬i vµ ®¶m b¶o sù
an toµn cho trÎ trong khi ch¬i. Trong khi ch¬i, häc sinh lµ chñ thÓ tÝch cùc
ho¹t ®éng, tÝch cùc t×m kiÕm, kh¸m ph¸ nh÷ng ®iÒu bÝ Èn thó vÞ nh»m tháa
m·n nhu cÇu nhËn thøc cña m×nh. ë ®©y vai trß cña ngêi lín kh«ng bÞ lo¹i
bá, ngîc l¹i, nã t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c em ph¸t huy ®îc tÝnh tÝch cùc cña
m×nh trong khi ch¬i. T¹o nh÷ng t×nh huèng ch¬i mang tÝnh cã vÊn ®Ò, kÝch
- 16 thÝch sù t×m kiÕm còng lµ mét c¸ch thøc thóc ®Èy tÝnh ®éc lËp s¸ng t¹o cña trÎ,
b¾t buéc trÎ ph¶i suy nghÜ, ph¶i sö dông nh÷ng thao t¸c t duy: so s¸nh, ph©n
tÝch, hÖ thèng, huy ®éng vèn tri thøc cña m×nh ®Ó t×m ra lêi gi¶i ®¸p. ViÖc t¹o
ra yÕu tè thi ®ua trong qu¸ tr×nh ch¬i sÏ ph¸t huy ®îc tÝnh tÝch cùc trong ho¹t
®éng cña häc sinh. Bëi kh«ng cã “ganh ®ua” trÎ kh«ng cßn høng thó n÷a.
+ Ph¸t triÓn kü n¨ng ch¬i:
- Lµm mÉu, gi¶i thÝch: §èi víi nh÷ng trß ch¬i cã c¸ch thøc míi vµ khã
th× gi¸o viªn cÇn lµm mÉu, gi¶i thÝch ®Ó häc sinh n¾m ®îc c¸ch ch¬i. Gi¸o
viªn sö dông lêi nãi mét c¸ch ng¾n gän, râ rµng kÕt hîp víi minh häa b»ng
hµnh ®éng cho häc sinh xem ®Ó cuèn hót sù chó ý, tËp trung cña c¸c em, gióp
c¸c em lÜnh héi, tiÕp nhËn nhiÖm vô nhËn thøc, luËt ch¬i, hµnh ®éng ch¬i.
- KiÓm tra: §èi víi nh÷ng trß ch¬i mµ häc sinh ®· ®îc lµm quen víi
c¸ch ch¬i, gi¸o viªn cã thÓ kiÓm tra møc ®é ghi nhí, tÝnh linh ho¹t, s¸ng t¹o
khi ch¬i trß ch¬i. Cã thÓ cho mét nhãm häc sinh thùc hiÖn l¹i c¸ch ch¬i.
- Theo dâi vµ söa sai: Trong qu¸ tr×nh ch¬i, häc sinh thêng xuyªn theo
dâi vµ kÞp thêi söa sai, khi c¸c em ch¬i cha ®óng. Khi häc sinh ®· n¾m ®îc
néi dung vµ c¸ch ch¬i, c« gi¸o cã thÓ thay ®æi h×nh thøc thi ®ua toµn thÓ ,
ph©n nhãm , c¸ nh©n ®Ó trÎ tù kh¼ng ®Þnh vai trß cña m×nh vµo trß ch¬i häc
tËp.
+ T¹o mèi quan hÖ cña häc sinh trong qu¸ tr×nh ch¬i:
Gi¸o viªn gióp häc sinh thiÕt lËp mèi quan hÖ b¹n bÌ th©n ¸i, biÕt phèi
hîp cïng nhau trong trß ch¬i. ViÖc ph©n nhãm ch¬i mét c¸ch linh ho¹t, hîp lÝ,
gióp häc sinh cã nhiÒu c¬ héi ®Ó giao tiÕp víi c¸c b¹n. Gi¸o viªn ph¶i kÞp thêi
nh¾c nhë khi häc sinh cã th¸i ®é kh«ng tèt víi b¹n ch¬i. Lµm tèt viÖc ®¸nh
gi¸ còng gióp c¸c em ®iÒu chØnh hîp lý víi b¹n ch¬i, gióp trÎ tù tin vµ cè g¾ng
h¬n ë c¸c trß ch¬i tiÕp theo. ViÖc nµy còng cã t¸c dông h×nh thµnh, cñng cè vµ
ph¸t triÓn t×nh c¶m gi÷a gi¸o viªn vµ häc sinh. Gi¸o viªn cÇn t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó
häc sinh ®îc tù nhËn xÐt ®¸nh gi¸ buæi ch¬i.
- 17 *Quy tr×nh tæ chøc trß ch¬i.
Víi c¸c biÖn ph¸p lùa chän vµ tæ chøc trß ch¬i ®· nªu trªn, quy tr×nh tæ
chøc trß ch¬i ®îc x©y dùng theo c¸c giai ®o¹n sau:
Giai ®o¹n 1: Lùa chän trß ch¬i
Bíc 1: X¸c ®Þnh môc tiªu, yªu cÇu cÇn ®¹t cña ho¹t ®éng, ®Þnh tæ chøc
trß ch¬i (h×nh thµnh, ph¸t triÓn tri thøc, cñng cè tri thøc hay luyÖn tËp kü n¨ng
kü x¶o,…).
Bíc 2: Lùa chän trß ch¬i phï hîp víi yªu cÇu, môc tiªu cÇn ®¹t ®îc,
®iÒu kiÖn thùc tÕ,…
Giai ®o¹n 2: ChuÈn bÞ tæ chøc trß ch¬i
Bíc 3: ThiÕt kÕ “gi¸o ¸n”
Tªn trß ch¬i
- Môc tiªu cÇn ®¹t cña trß ch¬i.
- ChuÈn bÞ c¸c ph¬ng tiÖn vËt chÊt ®Ó thùc hiÖn trß ch¬i
- C¸ch tiÕn hµnh: Néi dung trß ch¬i, luËt ch¬i, c¸ch ®¸nh gi¸.
Bíc 4: ChuÈn bÞ thùc hiÖn “gi¸o ¸n”
ChuÈn bÞ ®Çy ®ñ c¸c ph¬ng tiÖn ®¶m b¶o cho viÖc thùc hiÖn trß ch¬i.
Gi¸o viªn n¾m ch¾c luËt ch¬i vµ c¸ch ®¸nh gi¸ ®Ó phæ biÕn cho häc
sinh.
Giai ®o¹n 3: Tæ chøc trß ch¬i
Bíc 5: §Æt vÊn ®Ò
- Giíi thiÖu tªn trß ch¬i
- Nªu yªu cÇu cña trß ch¬i.
Bíc 6: Híng dÉn trß ch¬i
Gi¸o viªn giíi thiÖu râ rµng néi dung ch¬i vµ phæ biÕn luËt ch¬i. Gi¸o
viªn cã thÓ lµm mÉu, híng dÉn ch¬i thö nÕu thÊy cÇn thiÕt…
Bíc 7: Thùc hiÖn ch¬i
- 18 Cho häc sinh thùc hiÖn trß ch¬i theo c¸c ho¹t ®éng ®· nªu. Gi¸o viªn
theo dâi qu¸ tr×nh hµnh ®éng, thùc hiÖn luËt ch¬i cña häc sinh. Theo dâi kh¶
n¨ng s¸ng t¹o cña häc sinh trong trß ch¬i, ®éng viªn khuyÕn khÝch hoÆc uèn
n¾n kÞp thêi ®Ó trß ch¬i ®¹t hiÖu qu¶. Theo dâi tiÕn ®é ch¬i ®Ó cã thÓ ®iÒu
chØnh nÕu cÇn.
Giai ®o¹n 4: NhËn xÐt ®¸nh gi¸ kÕt qña sau khi ch¬i
Bíc 8: Gi¸o viªn gîi ý cho häc sinh nhËn xÐt vÒ:
- Møc ®é n¾m v÷ng luËt ch¬i vµ viÖc thùc hiÖn trß ch¬i
- Thµnh tÝch cña häc sinh trong trß ch¬i.
- Nh÷ng quan hÖ cña häc sinh trong nhãm ch¬i.
Bíc 9: gi¸o viªn nhËn xÐt tæng kÕt: Kh¼ng ®Þnh, bæ sung, ®iÒu chØnh
nh÷ng nhËn xÐt cña häc sinh, ®¸nh gi¸ chung vÒ cuéc ch¬i. Ph¸t phÇn thëng
(nÕu cã)
Bíc 10: Rót ra bµi häc, nhÊn m¹nh c¸c kiÕn thøc cÇn ®¹t sau khi ch¬i..
Nh vËy, quy tr×nh tæ chøc trß ch¬i cã 4 giai ®o¹n víi 10 bíc thùc hiÖn
cô thÓ cho viÖc tæ chøc trß ch¬i nãi chung. ViÖc tæ chøc trß ch¬i trong d¹y häc
m«n T§ chóng ta cÇn rót ngän l¹i tiÕn tr×nh c¸c bíc, c¸c giai ®o¹n, ®an xen
gi÷a häc mµ ch¬i, ch¬i mµ häc cho phï hîp víi môc ®Ých, néi dung cña bµi
häc.
1.2.3. Vai trß vµ gi¸ trÞ cña ph¬ng ph¸p trß ch¬i
Häc trong qu¸ tr×nh vui ch¬i, lµ qu¸ tr×nh lÜnh héi tri thøc, vèn sèng
kinh nghiÖm x· héi nhÑ nhµng, tù nhiªn kh«ng gß bã, phï hîp víi ®Æc ®iÓm
t©m lý ë häc sinh, gi÷ ®îc sù hån nhiªn ë trÎ th¬
Trong qu¸ tr×nh ch¬i, ®Ó thùc hiÖn chøc n¨ng cña ho¹t ®éng ch¬i, gi¶i
quyÕt nhiÖm vô ch¬i, häc sinh ph¶i sö dông c¸c gi¸c quan ®Ó tiÕp nhËn th«ng
tin ng«n ng÷, ph¶i tù ph©n tÝch, tæng hîp, so s¸nh, ph©n lo¹i vµ kh¸i qu¸t hãa,
tïy theo nhiÖm vô nhËn thøc cña mçi trß ch¬i, lµm cho c¸c gi¸c quan cña trÎ
tinh nhËy h¬n, ng«n ng÷ m¹ch l¹c h¬n, t duy trùc quan, h×nh tîng ph¸t triÓn
- 19 m¹nh, c¸c thao t¸c trÝ tuÖ ®îc h×nh thµnh. Qua trß ch¬i häc tËp häc sinh tiÕp
thu, lÜnh héi vµ kh¾c s©u ®îc nhiÒu tri thøc, nhiÒu kh¸i niÖm vµ h×nh thµnh
®îc nh÷ng biÓu tîng râ rÖt vÒ c¸c sù vËt, hiÖn tîng xung quanh. Trªn c¬ së
®ã nh÷ng phÈm chÊt trÝ tuÖ cña c¸c em ®îc h×nh thµnh nh: Sù nhanh trÝ, tÝnh
linh ho¹t, s¸ng t¹o, tÝnh kiªn tr×…Trß ch¬i häc tËp cßn lµ ph¬ng tiÖn rÊt tèt
®Ó kh¾c phôc nh÷ng mÆt khã kh¨n trong ho¹t ®éng t duy cña häc sinh, v×
còng cã lóc trong trß ch¬i c¸c em béc lé nh÷ng sai lÇm trong nh÷ng t×nh
huèng míi. Gi¸o viªn hoÆc b¹n bÌ trong nhãm gióp ®ì c¸c em gi¶i quyÕt t×nh
huèng ®ã, c¸c em tÝch lòy ®îc kinh nghiÖm mµ söa ch÷a nh÷ng sai sãt trong
t duy.Trß ch¬i häc tËp cã ¶nh hëng gi¸o dôc s©u s¾c tíi häc sinh. Nã ®îc
coi lµ mét trong nh÷ng ph¬ng tiÖn cã hiÖu qu¶ ®Ó ®¹t ®îc môc tiªu d¹y häc,
gãp phÇn ph¸t triÓn n¨ng lùc trÝ tuÖ ®ång thêi gãp phÇn gi¸o dôc thÈm mÜ, ®¹o
®øc cho c¸c em nh: tÝnh thËt thµ, tÝnh tæ chøc, tù lùc, ®oµn kÕt. Trß ch¬i häc
tËp gióp häc sinh lÜnh héi tri thøc vµ kü n¨ng kh¸c nhau mµ kh«ng cã chñ ®Þnh
tõ tríc. Trong trß ch¬i nµy, yÕu tè chñ yÕu cña b¶n th©n c¸c em lµ nh÷ng
hµnh ®éng ch¬i vµ ®¹t tíi môc ®Ých ch¬i. §ång thêi c¸c em còng thùc hiÖn
®îc nhiÖm vô nhËn thøc, n¾m v÷ng ®îc nh÷ng tri thøc, kü n¨ng míi mµ b¶n
th©n c¸c em kh«ng biÕt. Trß ch¬i häc tËp cã sù tù nguyÖn vµ b×nh ®¼ng gi÷a
c¸c häc sinh. Mäi häc sinh ®Òu cã vÞ trÝ, nhiÖm vô nh nhau khi tham gia vµo
trß ch¬i. Trß ch¬i häc tËp häc sinh c¶m nhËn ®îc mét c¸ch trùc tiÕp kÕt qu¶
hµnh ®éng cña m×nh: §óng hay sai, ph¸t hiÖn ra c¸i míi… KÕt qu¶ nµy cã ý
nghÜa to lín ®èi víi c¸c em, nã mang l¹i niÒm vui v« h¹n, thóc ®Èy tÝnh tÝch
cùc, më réng cñng cè vµ ph¸t triÓn vèn hiÓu biÕt ë c¸c em.ViÖc tæ chøc ho¹t
®éng trß ch¬i trong qu¸ tr×nh d¹y häc, kh«ng nh÷ng gióp trÎ häc tËp mét c¸ch
cã hiÖu qu¶ mµ nã cßn t¹o ra nh÷ng c¬ héi ®Ó trÎ vui ch¬i, gi¶i trÝ trong giê
häc.
V× vËy cã thÓ nãi r»ng qua trß ch¬i ph¸t triÓn ®îc c¶ thÓ chÊt lÉn trÝ
tuÖ còng nh kh¶ n¨ng nhí, kh¶ n¨ng t duy, kh¶ n¨ng tëng tîng, kh¶ n¨ng
- 20 s¸ng t¹o. Häc sinh sÏ lÜnh héi ®îc kiÕn thøc bµi häc ®ång thêi gi¸o dôc c¸c
em vÒ ý thøc trong cuéc sèng, rÌn luyÖn tÝnh kû luËt, ý thøc tr¸ch nhiÖm gãp
phÇn hoµn thiÖn nh©n c¸ch cña häc sinh. Th«ng qua trß ch¬i häc tËp, c¸c em
sÏ cã nh÷ng biÓu hiÖn nhÊt ®Þnh vÒ thÕ giíi xung quanh nãi chung, con ngêi
nãi riªng.Trß ch¬i häc tËp cßn lµ chØ tiªu chÝnh x¸c nhÊt, thÓ hiÖn n¨ng khiÕu
vµ kh¶ n¨ng cña trÎ.
A. H. Jpa ¤pb ®· viÕt :“Møc ®é kÐm ph¸t triÓn cña ®øa trÎ ®îc thÓ
hiÖn b»ng kh¶ n¨ng tham gia trß ch¬i cña nã”. ¤ng cßn kh¼ng ®Þnh r»ng:
“Kh«ng, kh«ng mét kh¶ n¨ng nµo mµ nã kh«ng ®îc rÌn luyÖn trong c¸c trß
ch¬i”[31].
Nh vËy nÕu ®îc tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng vui ch¬i phong phó th×
ch¼ng nh÷ng trÝ tuÖ, t×nh c¶m mµ c¶ tµi n¨ng cña c¸c em còng ®îc ph¸t triÓn
®Õn giíi h¹n tét cïng. Trß ch¬i ®îc coi nh mét ph¬ng ph¸p lµm phong phó
nh÷ng kiÕn thøc cho trÎ, më réng tÇm nh×n cña chóng, lµm s¸ng tá nh÷ng hiÓu
biÕt cña trÎ. §èi víi häc sinh tiÓu häc, trß ch¬i häc tËp thêng cã néi dung
®¬n gi¶n, võa søc phï hîp víi sù ph¸t triÓn t©m lý cña trÎ vµ néi dung ch¬ng
tr×nh tiÓu häc quy ®Þnh. Cã nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i trß ch¬i häc tËp. Cã thÓ ph©n
lo¹i theo sè ngêi tham gia ch¬i: Trß ch¬i tËp thÓ, trß ch¬i c¸ nh©n. Còng cã
thÓ c¨n cø vµo qu¸ tr×nh t©m lý chñ yÕu ®îc huy ®éng ®Ó gi¶i quyÕt t×nh
huèng cña trß ch¬i mµ ngêi ta ph©n chia thµnh c¸c lo¹i: trß ch¬i nh»m ph¸t
triÓn c¸c gi¸c quan, trß ch¬i ph¸t triÓn trÝ nhí, trß ch¬i ph¸t triÓn trÝ tëng
tîng; trß ch¬i ph¸t triÓn t duy; trß ch¬i ph¸t triÓn ng«n ng÷. Hay còng cã
thÓ dùa vµo nguån gèc, cÊu tróc trß ch¬i ®Ó ph©n lo¹i….Theo chóng t«i trß
ch¬i häc tËp cã thÓ ph©n lo¹i theo c¸ch thøc tæ chøc cña trß ch¬i gåm c¸c lo¹i:
trß ch¬i vËn ®éng, trß ch¬i trÝ tuÖ, trß ch¬i vËn ®éng kÕt hîp víi trÝ tuÖ, trß
ch¬i ®ãng vai theo chñ ®Ò, trß ch¬i ®ãng kÞch, trß ch¬i víi ®å vËt
NhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu ®· chøng minh r»ng, nÕu ®îc tæ chøc
®óng ®¾n, hîp lý th× trß ch¬i sÏ lµ ph¬ng tiÖn rÊt tèt ®Ó gi¸o dôc toµn diÖn trÎ
- Xem thêm -
.PDF 
111 
26 
149 
