Tài liệu Tổ chức bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên trung học cơ sở huyện ba bể tỉnh bắc kạn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ––––––––––––––––––––––– ĐÀM VĂN THẤM TỔ CHỨC BỒI DƯỠNG KỸ NĂNG TƯ VẤN HƯỚNG NGHIỆP CHO GIÁO VIÊN TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN BA BỂ TỈNH BẮC KẠN LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2018 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ––––––––––––––––––––––– ĐÀM VĂN THẤM TỔ CHỨC BỒI DƯỠNG KỸ NĂNG TƯ VẤN HƯỚNG NGHIỆP CHO GIÁO VIÊN TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN BA BỂ TỈNH BẮC KẠN Ngành: Quản lý giáo dục Mã ngành: 8.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: GS.TSKH NGUYỄN VĂN HỘ THÁI NGUYÊN - 2018 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ một công trình nào khác. Tác giả luận văn Đàm Văn Thấm i LỜI CẢM ƠN Em xin trân trọng cảm ơn quý thầy (cô) Ban Giám hiệu, Ban chủ nhiệm Khoa Tâm lý Giáo dục, phòng Quản lý khoa học trường Đại học sư phạm, Đại học Thái Nguyên đã giảng dạy và giúp đỡ em trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu chương trình đào tạo Thạc sỹ chuyên ngành Quản lý giáo dục khóa 2016 - 2018. Em xin bày tỏ sự biết ơn sâu sắc tới GS.TSKH Nguyễn Văn Hộ, người thầy tận tình, chu đáo, đã trực tiếp hướng dẫn em trong suốt quá trình nghiên cứu hoàn thiện luận văn. Xin chân thành cảm ơn Sở Giáo dục và Đào tạo Bắc Kạn, các đồng chí cán bộ quản lý và giáo viên các trường THCS huyện Ba Bể, các bạn đồng nghiệp đã cung cấp cho tôi những tư liệu bổ ích giúp tôi hoàn thành luận văn này. Xin trân trọng cảm ơn! Thái nguyên, ngày 26 tháng 4 năm 2018 Tác giả Đàm Văn Thấm ii MỤC LỤC Lời cam đoan ........................................................................................................ i Lời cảm ơn ........................................................................................................... ii Mục lục ............................................................................................................... iii MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Lý do lựa chọn đề tài ....................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 3 3. Đối tượng nghiên cứu ...................................................................................... 3 4. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 4 5. Phạm vi nghiên cứu ......................................................................................... 4 6. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 4 7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 5 8. Cấu trúc của luận văn ...................................................................................... 6 Chương 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ TỔ CHỨC BỒI DƯỠNG KỸ NĂNG TƯ VẤN HƯỚNG NGHIỆP CHO GIÁO VIÊN TRUNG HỌC CƠ SỞ .... 7 1.1. Các khái niệm liên quan ............................................................................... 7 1.1.1. Sơ lược lịch sử nghiên cứu vấn đề............................................................. 7 1.1.2. Khái niệm tư vấn, tư vấn hướng nghiệp .................................................. 11 1.1.3. Kỹ năng, kỹ năng tư vấn hướng nghiệp .................................................. 14 1.1.4. Bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên Trung học cơ sở .... 16 1.2. Mục tiêu và tầm quan trọng của bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên THCS............................................................................... 17 1.3. Nội dung bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên THCS.. 18 1.4. Phương pháp và hình thức bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên Trung học cơ sở ................................................................................. 20 1.5. Tổ chức bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên Trung học cơ sở ............................................................................................................ 22 1.5.1. Lập kế hoạch bồi dưỡng .......................................................................... 22 1.5.2. Tổ chức hoạt động bồi dưỡng .................................................................. 23 iii 1.5.3. Chỉ đạo, triển khai hoạt động bồi dưỡng ................................................. 24 1.5.4. Kiểm tra, đánh giá hoạt động bồi dưỡng ................................................. 26 1.5.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến tổ chức bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên Trung học cơ sở............................................................... 27 Chương 2: THỰC TRẠNG TỔ CHỨC BỒI DƯỠNG KỸ NĂNG TƯ VẤN HƯỚNG NGHIỆP CHO GIÁO VIÊN TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN BA BỂ TỈNH BẮC KẠN ................................................................. 32 2.1. Khái quát về huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn ................................................... 32 2.1.1. Đặc điểm điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội của huyện Ba Bể ............... 32 2.1.2. Khái quát tình hình phát triển giáo dục và công tác tổ chức tư vấn hướng nghiệp trên địa bàn huyện Ba Bể cho học sinh Trung học cơ sở ........... 33 2.2. Mục đích, đối tượng, nội dung, phương pháp khảo sát thực trạng ............. 35 2.2.1. Mục đích nghiên cứu thực trạng .............................................................. 35 2.2.2. Đối tượng khảo sát ................................................................................... 36 2.2.3. Nội dung, phương pháp khảo sát ............................................................. 36 2.3. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên Trung học cơ sở huyện Ba Bể về kỹ năng tư vấn hướng nghiệp.................................................. 36 2.3.1. Nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên THCS huyện Ba Bể về những yêu cầu đối với cán bộ làm công tác tư vấn hướng nghiệp .................... 36 2.3.2. Nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên THCS huyện Ba Bể về mức độ cần thiết của các kỹ năng tư vấn hướng nghiệp ........................................... 38 2.4. Thực trạng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp của giáo viên THCS huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn .......................................................................................... 40 2.4.1. Thực trạng kỹ năng lắng nghe của giáo viên Trung học cơ sở huyện Ba Bể.................................................................................................................. 43 2.4.2. Thực trạng kỹ năng giao tiếp không lời của giáo viên THCS huyện Ba Bể . 44 2.4.3. Thực trạng kỹ năng phản hồi của giáo viên Trung học cơ sở huyện Ba Bể ................................................................................................................. 44 2.4.4. Thực trạng kỹ năng thu thập thông tin của giáo viên THCS huyện Ba Bể ... 45 iv 2.4.5. Kỹ năng thông đạt của giáo viên THCS huyện Ba Bể tình Bắc Kạn ......... 46 2.4.6. Thực trạng kỹ năng nói của giáo viên THCS huyện Ba Bể .................... 46 2.4.7. Thực trạng kỹ năng sử dụng các công cụ tư vấn của giáo viên THCS huyện Ba Bể....................................................................................................... 47 2.5. Thực trạng tổ chức bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên THCS huyện Ba Bể tỉnh Bắc Kạn ............................................................. 47 2.5.1. Lập kế hoạch bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên ... 47 2.5.2. Thực trạng tổ chức bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên THCS huyện Ba Bể ................................................................................... 49 2.5.3. Chỉ đạo, triển khai hoạt động bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho GV THCS huyện Ba Bể .............................................................................. 53 2.5.4. Thực trạng kiểm tra, đánh giá hoạt động bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho GV THCS huyện Ba Bể ...................................................... 54 2.5.5. Những yếu tố ảnh hưởng đến tổ chức bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên THCS huyện Ba Bể .............................................. 55 2.6. Đánh giá chung ........................................................................................... 58 2.6.1. Thành tựu ................................................................................................. 58 2.6.2. Hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế .......................................... 59 Chương 3: CÁC BIỆN PHÁP TỔ CHỨC BỒI DƯỠNG KỸ NĂNG TƯ VẤN HƯỚNG NGHIỆP CHO GIÁO VIÊN THCS HUYỆN BA BỂ TỈNH BẮC KẠN .............................................................................................. 61 3.1. Nguyên tắc đề xuất giải pháp ..................................................................... 61 3.1.1. Nguyên tắc 1: Đảm bảo tính mục đích .................................................... 61 3.1.2. Nguyên tắc 2: Đảm bảo phù hợp với thực tế công việc .......................... 62 3.1.3. Nguyên tắc 3: Đảm bảo tính toàn diện .................................................... 62 3.1.4. Nguyên tắc 4: Đảm bảo tính hiệu quả ..................................................... 62 3.2. Giải pháp bồi dưỡng KN TVHN cho GV THCS huyện Ba Bể .................. 63 3.2.1. Khảo sát nhu cầu bồi dưỡng để lập kế hoạch tổ chức bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên THCS huyện Ba Bể ......................... 63 v 3.2.2. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức cho Cán bộ quản lý, Giáo viên, Phụ huynh và Học sinh về tư vấn hướng nghiệp .. 65 3.2.3. Xây dựng lực lượng báo cáo viên bồi dưỡng KN TVHN cho giáo viên THCS huyện Ba Bể ................................................................................... 69 3.2.4. Chỉ đạo đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp theo hướng phát huy vai trò chủ thể của giáo viên THCS ......................................................................................................... 71 3.2.5. Đầu tư về tài chính, cơ sở vật chất cho hoạt động bồi dưỡng nâng cao kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên THCS ........................................... 74 3.2.6. Tăng cường kiểm tra, giám sát quá trình tổ chức bồi dưỡng và đánh giá kết quả bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên THCS........... 75 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp .................................................................. 77 3.4. Khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp............................................... 78 3.4.1. Mục đích khảo nghiệm............................................................................. 78 3.4.2. Nội dung, đối tượng khảo nghiệm ........................................................... 78 3.4.3. Phương pháp khảo nghiệm ...................................................................... 78 3.4.4. Kết quả khảo nghiệm ............................................................................... 78 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 83 TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................... 87 PHỤ LỤC vi DANH MỤC KÝ HIỆU VIẾT TẮT Ký hiệu viết tắt Diễn giải PTCHC Phòng tổ chức hành chính QLNN Quản lý nhà nước QTNS Quản trị nhân sự TCNS Tổ chức nhân sự TDNS Tuyển dụng nhân sự TGPL Trợ giúp pháp lý Viện Viện nghiên cứu pháp luật và trợ giúp pháp lý iv DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 2.1. Nhận thức của CBQL, GV THCS về mức độ cần thiết của các yêu cầu đối với cán bộ làm công tác TV hướng nghiệp.................... 37 Bảng 2.2. Nhận thức của CBQL huyện Ba Bể về mức độ cần thiết của các kỹ năng tư vấn hướng nghiệp ............................................................ 38 Bảng 2.3. Nhận thức của Giáo viên THCS huyện Ba Bể về mức độ cần thiết của các kỹ năng tư vấn hướng nghiệp ....................................... 39 Bảng 2.4. Đánh giá của CBQL huyện Ba Bể về thực trạng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp của GV THCS ............................................................ 41 Bảng 2.5. Tự đánh giá của GV THCS huyện Ba Bể về thực trạng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp .......................................................................... 42 Bảng 2.6. Thực trạng công tác lập kế hoạch tổ chức hoạt động bồi dưỡng kỹ năng tổ chức tư vấn hướng nghiệp cho GV THCS huyện Ba Bể .......... 48 Bảng 2.7. Đánh giá của CBQL, GV về các nội dung bồi dưỡng KNTVHN cho GV THCS huyện Ba Bể ............................................................. 50 Bảng 2.9. Biện pháp chỉ đạo thực hiện kế hoạch bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên THCS huyện Ba Bể ............................. 53 Bảng 2.11. Các yếu tố ảnh hưởng đến bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho GV THCS huyện Ba Bể.................................................. 56 Bảng 3.1. Đánh giá của CBQL, GV về mức độ cấp thiết của các biện pháp bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên THCS huyện Ba Bể ...................................................................................... 79 Bảng 3.2. Đánh giá của CBQL, GV về mức độ khả thi của các biện pháp bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên THCS huyện Ba Bể ...................................................................................... 80 v DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1. Đánh giá của CBQL Huyện Ba Bể về thực trạng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp của GV THCS ..................................................... 41 Biểu đồ 2.2. Tự đánh giá của GV THCS huyện Ba Bể về thực trạng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp ................................................................. 42 Biểu đồ 2.3. Đánh giá của CBQL, GV về các nội dung bồi dưỡng KNTVHN cho GV THCS huyện Ba Bể ........................................... 50 Biểu đồ 3.1. Đánh giá của CBQL, GV về mức độ cấp thiết của các biện pháp bồi dưỡng KNTVHNcho giáo viên THCS huyện Ba Bể ............................ 81 Biểu đồ 3.2. Đánh giá của CBQL, GV về mức độ khả thi của các biện pháp bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên THCS huyện Ba Bể ...................................................................................... 81 vi MỞ ĐẦU 1. Lý do lựa chọn đề tài Nghề nghiệp là một phần quan trọng trong cuộc đời mỗi con người. Nghề nghiệp cũng thể hiện sự thành đạt và hạnh phúc của mỗi cá nhân. Khi cá nhân chọn được những nghề phù hợp với sở trường, năng lực của bản thân thì họ sẽ phấn khởi, hăng say và sáng tạo trong lao động, từ đó năng suất và hiệu quả lao động sẽ cao và như vậy sẽ giúp cá nhân phát triển tối đa khả năng của bản thân và thúc đẩy xã hội phát triển. Đối với người lao động hiện nay, vấn đề không chỉ là có nghề, mà là có nghề nghiệp phù hợp. Tuy nhiên, muốn xây dựng được một nền tảng vững chắc, ổn định trong sự nghiệp, thì không phải là điều mà ai cũng làm được. Bản thân người lao động không dễ dàng làm tốt công việc lựa chọn nghề này, họ cần có sự trợ giúp của các nhà chuyên môn - người làm công tác tư vấn hướng nghiệp. Đối với học sinh THCS, việc lựa chọn đúng nghề nghiệp là nền tảng đầu tiên giúp các em xác định được công việc tốt và phù hợp để xây dựng cuộc sống trong tương lai. Tuy nhiên, trong bối cảnh chuyển đổi cơ cấu các ngành kinh tế, công nghiệp hóa, hiện đại hóa hiện nay thì vấn đề lựa chọn được một ngành nghề phù hợp với khả năng và trình độ học vấn của bản thân là một việc không hề dễ, nếu không có sự định hướng, dẫn dắt từ nhà trường thông qua các hoạt động tư vấn hướng nghiệp . tư vấn hướng nghiệp là một hoạt động không mới, là vấn đề không chỉ học sinh THCS phải lo mà cũng là lo lắng chung của gia đình, ngành giáo dục và toàn xã hội trong giai đoạn hiện nay. Với mục đích bồi dưỡng, hướng dẫn học sinh chọn nghề một cách có cơ sở, giúp họ có được nhận thức đúng đắn hơn về nghề nghiệp và phát huy được tối đa năng lực sáng tạo, góp phần vào việc phát triển kinh tế, xã hội thì tư vấn hướng nghiệp đã và đang trở thành là bước khởi đầu quan trọng để xây dựng cho các em một hành trang tri thức nghề nghiệp trên con đường hướng tới tương lai. 1 Cũng chính từ những vai trò to lớn trên, từ năm 1981 đến nay đã có rất nhiều quyết định, nghị định, thông tư, công văn liên quan tới công tác hướng nghiệp cho học sinh THCS được Đảng và Nhà Nước ban hành, mở đầu là Quyết định số 126 - CP ngày 19 tháng 03 năm 1981 của Hội đồng Chính phủ “Về công tác hướng nghiệp trong trường phổ thông và việc sử dụng hợp lý học sinh phổ thông cơ sở và phổ thông trung học tốt nghiệp ra trường” . Tại Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng Cộng sản Việt Nam (2011) cũng nhấn mạnh: "Coi trọng công tác hướng nghiệp và phân luồng, chuẩn bị cho thanh thiếu niên đi vào lao động nghề nghiệp phù hợp với sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế cả nước và từng địa phương; đồng thời nhằm góp phần định hướng nghề nghiệp cho học sinh trước khi vào đời là một nhiệm vụ hết sức quan trọng, cấp bách của sự nghiệp giáo dục phổ thông ở nước ta hiện nay” [14]. Vì thế, có thể khẳng định rằng GDHN là một trong những nhiệm vụ hàng đầu của GD&ĐT, góp phần tích cực và có hiệu quả trong việc phân công và sử dụng hợp lý học sinh sau khi tốt nghiệp. Tuy nhiên, trên thực tế hoạt động GDHN tại các trường THCS nói chung và của các trường THCS trên địa bàn huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Cạn nói riêng hiện nay còn rất nhiều hạn chế. GDHN chưa đáp ứng yêu cầu của xã hội đối với nhiệm vụ định hướng nghề nghiệp cho học sinh. Nhìn một cách tổng quát thì GDHN vẫn chưa giành được nhiều sự quan tâm và đầu tư từ các nhà quản lý. Thông thường, khi gần đến kỳ thi tuyển sinh hàng năm, các trường Đại học, cao đẳng, trung cấp chuyên nghiệp.. mới kết hợp với các cơ quan truyền thông, các tổ chức chính trị, xã hội để tổ chức tư vấn tuyển sinh tại các trường THCS. Điều này chỉ mới cung cấp được một số thông tin cơ bản về trường thi, khối thi, điểm thi….cho học sinh, chứ chưa đủ cơ sở để giúp các em có được một quyết định đúng đắn trong việc lựa chọn nghề nghiệp. Sự hiểu biết về nghề nghiệp hạn chế đã làm cho một bộ phận học sinh có những suy nghĩ sai lệch trong việc định hướng nghề nghiệp của chính mình. 2 Trước nhu cầu lớn về tư vấn hướng nghiệp ở nước ta hiện nay, một số trung tâm tư vấn hướng nghiệp đã được thành lập tại trường phổ thông ở một số thành phố lớn như Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Huế. Những cố gắng ban đầu của các nhà tư vấn đã được học sinh, phụ huynh, giáo viên và nhà quản lý giáo dục đón nhận rất nhiệt tình. Song, do mới được thành lập trong mấy năm gần đây, các trung tâm phát triển theo hình thức tự phát là chủ yếu, thiếu cơ chế quản lý mang tính pháp lý, phần lớn cán bộ tư vấn chưa được đào tạo một cách bài bản đúng chuyên ngành, điều kiện cơ sở vật chất còn thiếu, thời gian và kinh phí cho hoạt động tư vấn còn hạn hẹp. Do vậy, cần thiết phải có những công trình nghiên cứu sâu về vấn đề này để đưa ra cơ sở lý luận và thực tiễn nhằm đáp ứng nhu cầu của xã hội, đồng thời góp phần hiện thực hóa mục tiêu giáo dục phổ thông được thể hiện trong luật giáo dục: “Học sinh có những hiểu biết thông thường về kỹ thuật và hướng nghiệp, có điều kiện phát huy năng lực cá nhân để lựa chọn hướng phát triển, tiếp tục học đại học, cao đẳng, trung cấp, học nghề hoặc đi vào cuộc sống lao động”. Từ những lý do trên, với mong muốn tìm hiểu rõ hơn về vấn đề GDHN tại các trường THCS trên địa bàn huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn, đồng thời tìm ra được một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng hoạt động tư vấn hướng nghiệp , tôi đã chọn đề tài : “Tổ chức bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên Trung học cơ sở huyện Ba Bể tỉnh Bắc Kạn" làm đề tài luận văn thạc sỹ của mình. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận về thực trạng tổ chức bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên các trường THCS trên địa bàn huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn. Luận văn đề xuất một số biện pháp tổ chức bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên THCS huyện Ba Bể tỉnh Bắc Kạn nhằm góp phần nâng cao hiệu quả công tác tư vấn hướng nghiệp cho học sinh, góp phần nâng cao chất lượng tư vấn hướng nghiệp tại các trường THCS. 3. Đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động tổ chức bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên THCS huyện Ba Bể, Bắc Kạn. 3 3.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp tổ chức bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên THCS huyện Ba Bể, Bắc Kạn 4. Giả thuyết khoa học Hiệu quả hoạt động tư vấn hướng nghiệp cho học sinh các trường THCS huyện Ba Bể phụ thuộc một phần vào kỹ năng tư vấn hướng nghiệp của đội ngũ giáo viên, nếu đánh giá đúng kỹ năng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp của đội ngũ giáo viên và đề xuất được các biện pháp bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên một cách khoa học, phù hợp với điều kiện thực tiễn của các nhà trường và đặc điểm hoạt động tư vấn hướng nghiệp của học sinh THCS thì sẽ nâng cao năng lực tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên THCS huyện Ba Bể góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo. 5. Phạm vi nghiên cứu - Khách thể nghiên cứu: : Khảo sát tổ chức bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên THCS trên địa bàn huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn. - Về thời gian: Các khảo sát đánh giá dựa trên số liệu và kết quả tổ chức bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp tại các trường THCS trên địa bàn huyện Ba Bể trong năm học 2017-2018. 6. Nhiệm vụ nghiên cứu - Xây dựng cơ sở lý luận về tổ chức bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên THCS. - Khảo sát, đánh giá thực trạng tổ chức chức bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên THCS huyện Ba Bể. Xác định những thành tựu cũng như các tồn tại, yếu kém và nguyên nhân của những tồn tại đó trong công tác chức bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên. - Đề xuất một số biện pháp nhằm tăng cường hiệu quả tổ chức bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên THCS huyện Ba Bể 4 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Các nhóm phương pháp lý luận 7.2. Các nhóm phương pháp thực tiễn 7.3. Phương pháp bổ trợ Tác giả sử dụng toán thống kê để xử lý kết quả khảo sát. Luận văn sử dụng một số phương pháp nghiên cứu như * Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi Phương pháp này được sử dụng để điều tra trên đối tượng CBQL Sở GD&ĐT, GV, HS trường THPT để tìm hiểu thực trạng công tác bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho GV trường THPT. * Phương pháp đàm thoại Sử dụng phương pháp này nhằm thu thập một số thông tin qua giáo viên chủ nhiệm lớp, GV làm cán bộ Đoàn và học sinh... để giúp cho việc phân tích thực trạng và lý giải nguyên nhân, đồng thời nhằm làm tăng thêm tính khác quan của kết quả thu được từ phương pháp khác. * Phương pháp quan sát Tiến hành quan sát quá trình tổ chức, công tác bồi dưỡng đồng thời quan sát việc tổ chức hoạt động tư vấn hướng nghiệp của giáo viên THPT để thu thập thêm các cứ liệu làm rõ thực trạng công tác bồi dưỡng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên THPT. * Phương pháp chuyên gia Phương pháp này được sử dụng trong đề tài để thu thập ý kiến kinh nghiệm quản lý bồi dưỡng của các chuyên gia để từ đó xây dựng, bổ sung, hoàn thiện các biện pháp bồi dưỡng tư vấn hướng nghiệp cho sát với đối tượng, sát với thực tế Phương pháp thống kê, phương pháp phân tích, tổng hợp để làm rõ cơ sở lý luận và thực trạng tổ chức bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên THCS huyện Ba Bể trong giai đoạn hiện nay. 5 8. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phục lục, kết cấu của luận văn gồm: Chương 1: Cơ sở lý luận về tổ chức bồi dưỡng kỹ năng hướng nghiệp cho giáo viên THCS Chương 2: Thực trạng tổ chức bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên THCS huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn. Chương 3: Các giải pháp hoàn thiện tổ chức bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên THCS huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn 6 Chương 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ TỔ CHỨC BỒI DƯỠNG KỸ NĂNG TƯ VẤN HƯỚNG NGHIỆP CHO GIÁO VIÊN TRUNG HỌC CƠ SỞ 1.1. Các khái niệm liên quan 1.1.1. Sơ lược lịch sử nghiên cứu vấn đề 1.1.1.1. Trên thế giới Hầu hết các quốc gia trên thế giới đều coi hoạt động bồi dưỡng giáo viên là vấn đề phát triển cơ bản trong phát triển giáo dục. Việc tạo mọi điều kiện thuận lợi để mọi người có cơ xã hội học tập suốt đời, học tập thường xuyên để kịp thời bổ sung kiến thức và đổi mới phương pháp hoạt động phù hợp với sự phát triển KT-XH là phương châm hành động của các cấp quản lý giáo dục nhất là tư vấn hướng nghiệp có vai trò quan trọng trong đào tạo nguồn nhân lực của đất nước. Pháp là một trong những nước rất đề cao công tác hướng nghiệp cho học sinh và công việc này do những nhà tâm lý tư vấn hướng nghiệp đảm nhiệm, thuộc biên chế của Bộ Giáo dục và làm việc tại các trung tâm độc lập với các trường phổ thông. Công tác hướng nghiệp tại Pháp phân biệt rõ hai loại: định hướng học đường (thường dành cho học sinh và thanh thiếu niên) và định hướng nghề dành cho người trưởng thành đã đi làm. Mục tiêu của định hướng học đường nhằm giúp cho thanh thiếu niên có những lựa chọn tốt cho đường hướng tương lai, phát triển bản thân; về mặt xã hội làm giảm tỉ lệ thất nghiệp ở thanh thiếu niên, cũng như đảm bảo sự phân bố nguồn lực trong cơ cấu xã hội. Triết lý của công tác hướng nghiệp ở Pháp là “làm cho cá nhân nhận thức được những đặc tính, năng lực của cá nhân và phát triển các đặc tính đó để chọn ngành học và các hoạt động chuyên môn trong các hoàn cảnh của đời sống với mong muốn được phục vụ xã hội và phát triển trách nhiệm của mình”. Có 3 cách thức định hướng học đường: hướng nghiệp ban đầu trong hệ thống trường phổ thông; Học nghề dưới dạng hợp đồng lao động chuyên biệt dành cho nhóm 7 thanh niên từ 16 đến 25 tuổi. Cơ sở sử dụng lao động phải tổ chức việc đào tạo thực hành nghề và chỉ định người hướng dẫn. Sau khi làm việc, học viên được cấp chứng chỉ nghề. Học viên được trả lương theo qui định của pháp luật. Kinh phí cho học nghề được lấy kinh phí của cơ sở sử dụng lao động, nhà nước và địa phương. Ba là, thanh niên từ 16-25 tuổi rời trường phổ thông nhưng không đạt được bằng cấp hoặc chứng chỉ nào được hưởng những hỗ trợ đặc biệt của chính quyền (kí hợp đồng dự thính, hợp đồng làm thế chỗ) nhằm cung cấp cho họ các kỹ năng nghề cơ bản và giúp họ xâm nhập vào thị trường lao động. Các nhà tâm lý tư vấn định hướng có trình độ tương đương Thạc sĩ chuyên về tư vấn định hướng. Nhiệm vụ của họ là: 1. Tham gia giám sát liên tục học sinh và thành công học tập của các em. 2. Đảm bảo thông tin về qui trình định hướng, đào tạo và nghề nghiệp cho học sinh và gia đình; 3. Đảm bảo công tác đặc biệt là tham vấn cá nhân cho học sinh và phu huynh học sinh; 4. Với tư cách là người hỗ trợ, thực hiện công việc đánh giá học sinh; 5. Hỗ trợ học sinh thực hiện các dự định học tập và nghề nghiệp; 6. Đóng vai trò cố vấn chuyên môn cho Hiệu trưởng, các nhà quản lý trong việc xây dựng các kế hoạch giáo dục liên quan đến hướng nghiệp. Hiện ở Pháp có trên 4400 nhà tâm lý tư vấn định hướng. Tại Pakistan, có chương trình bồi dưỡng về sư phạm do nhà nước quy định trong thời gian 3 tháng, gồm các nội dung như giáo dục nghiệp vụ dạy học, cơ sở tâm lý giáo dục, phương pháp nghiên cứu, đánh giá và nhận xét học sinh,... đối với đội ngũ giáo viên mới vào nghề chưa quá 3 năm. Ở Philippin, công tác bồi dưỡng cho giáo viên không tổ chức trong năm học mà tổ chức bồi dưỡng vào các khoá học trong thời gian học sinh nghỉ hè. Hè thứ nhất bao gồm các nội dung môn học, nguyên tắc dạy học, tâm lý học và đánh giá trong giáo dục; hè thứ hai gồm các môn về quan hệ con người, triết học giáo dục, nội dung và phương pháp giáo dục; hè thứ ba gồm nghiên cứu giáo dục, viết tài liệu trong giáo dục và hè thứ tư gồm kiến thức nâng cao, kĩ 8 năng nhận xét, vấn đề lập kế hoạch giảng dạy, viết tài liệu giảng dạy sách giáo khoa, sách tham khảo,… Tại Nhật Bản, việc bồi dưỡng và đào tạo lại cho giáo viên và giáo viên THPT quản lý giáo dục là nhiệm vụ bắt buộc đối với người lao động sư phạm. Tùy theo thực tế của từng đơn vị cá nhân mà các cấp quản lý giáo dục đề ra các phương thức bồi dưỡng khác nhau trong một phạm vi theo yêu cầu nhất định. Cụ thể là mỗi trường cử từ 3 đến 5 giáo viên được đào tạo lại một lần theo chuyên môn mới và tập trung nhiều vào đổi mới phương pháp dạy học. Tại Thái Lan, từ 1998 việc bồi dưỡng giáo viên được tiến hành ở các trung tâm học tập cộng đồng nhằm thực hiện giáo dục cơ bản, huấn luyện kĩ năng nghề nghiệp và thông tin tư vấn cho mọi người dân trong xã hội. Triều Tiên là một trong những nước có chính sách rất thiết thực về bồi dưỡng và đào tạo lại đội ngũ giáo viên. Tất cả đội ngũ giáo viên đều phải tham gia học tập đầy đủ các nội dung chương trình về nâng cao trình độ và nghiệp vụ chuyên môn theo quy định. Nhà nước đã đưa ra hai chương trình lớn được thực thi hiệu quả trong thập kỉ vừa qua; đó là: “Chương trình bồi dưỡng giáo viên mới” để bồi dưỡng giáo viên thực hiện trong 10 năm và “Chương trình trao đổi” để đưa giáo viên đi tập huấn tại nước ngoài. Tư vấn hướng nghiệp luôn là một vấn đề được các nước trên thế giới đặc biệt quan tâm và bồi dưỡng tư vấn hướng nghiệp đã trở thành một nhiệm vụ quan trọng với bất kỳ quốc gia dân tộc nào bởi việc bồi dưỡng hướng nghiệp cho giáo viên tốt hay không sẽ ảnh hưởng lớn đến thế hệ sau này của cả quốc gia đó. 1.1.1.2. Ở Việt Nam Ngay sau năm 1975, việc đào tạo và bồi dưỡng giáo viên nói chung được thực hiện trong bối cảnh cả nước phải khắc phục hậu quả khốc liệt của cuộc chiến tranh chống Mỹ, nên gặp rất nhiều khó khăn. Chương trình đào tạo giáo viên ở các vùng miền được tổ chức theo các hình thức khác nhau, nội dung đào tạo khác nhau dẫn tới trình độ chuyên môn nghiệp vụ của đội ngũ giáo viên cũng khác nhau. Để đáp ứng yêu cầu của cải cách giáo dục, Đảng và Nhà nước 9