Tài liệu Tìm hiểu nội dung và nghệ thuật tập những truyện hay viết cho thiếu nhi của trần quốc toàn

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2 KHOA GIÁO DỤC MẦM NON ====== LÊ THỊ THU HÀ TÌM HIỂU NỘI DUNG VÀ NGHỆ THUẬT TẬP NHỮNG TRUYỆN HAY VIẾT CHO THIẾU NHI CỦA TRẦN QUỐC TOÀN KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Chuyên ngành: Văn học Thiếu nhi Ngƣời hƣớng dẫn khoa học TS. DƢƠNG THỊ THÚY HẰNG HÀ NỘI - 2017 LỜI CẢM ƠN Em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới tiến sĩ Dƣơng Thị Thúy Hằng , ngƣời đã tận tình giúp đỡ, hƣớng dẫn và cho em những lời khuyên bổ ích để em hoàn thành khoá luận này. Em xin chân thành cảm ơn đến các thầy cô trong khoa Giáo dục Mầm Non trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội 2 đã tạo điều kiện cho em trong suốt quá trình học tập, tìm hiểu và nghiên cứu đề tài. Do thời gian nghiên cứu đề tài có hạn nên không tránh khỏi những hạn chế, thiếu sót. Vì vậy, em rất mong nhận đƣợc sự góp ý của các thầy cô và các bạn để khoá luận đƣợc hoàn thiện hơn. Em xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày 28 tháng 04 năm 2017 Sinh viên Lê Thị Thu Hà LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi. Những kết quả và các số liệu trong khóa luận chƣa đƣợc ai công bố dƣới bất cứ hình thức nào. Tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm về sự cam đoan này. Hà Nội, ngày 28 tháng 04 năm 2017 Sinh viên Lê Thị Thu Hà MỤC LỤC MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 1. Lí do chọn đề tài ............................................................................................ 1 2. Lịch sử vấn đề ............................................................................................... 2 3. Mục đích nghiên cứu ..................................................................................... 3 4. Đối tƣợng nghiên cứu.................................................................................... 4 5. Phạm vi nghiên cứu ....................................................................................... 4 6. Phƣơng pháp nghiên cứu............................................................................... 5 7. Cấu trúc khóa luận ........................................................................................ 5 NỘI DUNG ....................................................................................................... 7 CHƢƠNG 1. ĐẶC ĐIỂM VỀ NỘI DUNG TẬP TRUYỆN “NHỮNG TRUYỆN HAY VIẾT CHO THIẾU NHI” CỦA TRẦN QUỐC TOÀN ........ 7 1.1. Vài nét về tác giả và tác phẩm ................................................................... 7 1.1.1. Tác giả Trần Quốc Toàn ......................................................................... 7 1.1.2. Tập truyện “Những truyện hay viết cho thiếu nhi” của Trần Quốc Toàn ........................................................................................................................... 9 1.2. Một số đặc điểm nội dung tập truyện “Những truyện hay viết cho thiếu nhi” của Trần Quốc Toàn ................................................................................ 10 1.2.1 Những câu chuyện về trẻ thơ ................................................................. 10 1.2.1.1 Những câu chuyện trẻ thơ gần gũi và ngộ nghĩnh .............................. 10 1.2.1.2. Những câu chuyện trẻ thơ xúc động .................................................. 18 1.2.2. Những câu chuyện về ngƣời lớn trọng tình .......................................... 22 1.2.3. Những câu chuyện về thế giới loài vật sinh động ................................. 31 1.2.4. Thiên nhiên tƣơi đẹp ............................................................................. 36 CHƢƠNG 2. ĐẶC ĐIỂM VỀ NGHỆ THUẬT CỦA TẬP TRUYỆN “NHỮNG TRUYỆN HAY VIẾT CHO THIẾU NHI “ CỦA TRẦN QUỐC TOÀN .............................................................................................................. 39 2.1.Thể loại……………………………………………………………………………………………….. 39 2.1.1. Truyện cổ viết lại .................................................................................. 39 2.1.2. Truyện đồng thoại ................................................................................. 44 2.1.3. Những truyện ngắn hiện đại khác ......................................................... 46 2.2. Ngôn ngữ .................................................................................................. 48 2.2.1. Sử dụng nhiều thành ngữ, tục ngữ, đồng dao ....................................... 48 2.2.2. Sử dụng ngôn ngữ dễ hiểu, trong sáng.................................................. 51 2.2.3. Sử dụng ngôn ngữ địa phƣơng, dân dã ................................................. 53 2.3. Giọng điệu ................................................................................................ 55 2.3.1. Giọng điệu vui vẻ, hài hƣớc .................................................................. 55 2.3.2. Giọng điệu trữ tình đậm chất thơ .......................................................... 58 KẾT LUẬN ..................................................................................................... 62 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 63 MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài 1.1. Văn chƣơng khơi dậy cảm xúc cho con ngƣời, khiến ngƣời ta khóc cƣời, buồn vui, yêu ghét… cùng nhân vật. Đời sống tình cảm của con ngƣời đƣợc giàu có, phong phú lên nhờ những trang văn. Đối với trẻ em – lứa tuổi hồn nhiên, trong sáng, dễ tiếp nhận – điều này lại đặc biệt cần thiết. Đƣa văn chƣơng đến với trẻ em cũng là một cách thức để giáo dục các em. Tiếp xúc với các tác phẩm văn học, trẻ nhƣ đƣợc hòa mình vào thế giới sinh động của cỏ cây, hoa lá, các con vật, đồ vật… trong tác phẩm. Thêm nữa, với trí tƣởng tƣợng phong phú, bay bổng, tƣ duy phát triển mạnh; trẻ có thể hiểu đƣợc khá đầy đủ nội dung và ý nghĩa của những câu chuyện, bài thơ; tự rút ra bài học cho bản thân và ý thức đƣợc hành vi của mình. Chính vì vậy, văn học trẻ em có vai trò quan trọng đối với việc giáo dục toàn diện nhân cách cho trẻ. 1.2. Trong nền văn học Việt Nam hiện đại, xuất hiện nhiều tác giả chuyên chú viết cho các em. Có thể kể đến Tô Hoài, Phạm Hổ, Nguyễn Huy Tƣởng, Phong Thu, Võ Quảng…. Với lao động nghệ thuật miệt mài và tình yêu đối với trẻ nhỏ, họ đã xây dựng đƣợc nền móng vững chắc cho văn học trẻ em Việt Nam phát triển. Khác với các tác phẩm văn học trẻ em dịch, đến với thế giới nghệ thuật trong sáng tác của các tác giả văn học Việt Nam, các em đƣợc tiếp xúc với những điều giản dị, gần gũi, quen thuộc với các em hàng ngày. Đó là những tác phẩm văn học của trẻ em Việt Nam, cho trẻ em Việt Nam. Trên nền ấy, Trần Quốc Toàn là một cây bút quen thuộc và tạo đƣợc dấu ấn khá rõ nét. Ông đƣợc biết đến là một trong những nhà văn viết cho trẻ em đầy sung sức. 1 Trần Quốc Toàn có “vốn liếng” đầy đặn về thế giới trẻ em, không chỉ bằng sự tích lũy trong những năm tháng đứng trên bục giảng; mà ngay cả khi không làm công tác giảng dạy nữa, ông vẫn đƣợc sống chung với những ngƣời bạn nhỏ của mình bằng tất cả sự quan tâm, tình yêu thƣơng. Viết cho trẻ em, viết về chính những điều trẻ em đang háo hức tìm hiểu, khám phá nhƣ một “ngƣời bạn lớn” trò chuyện với “ngƣời bạn nhỏ” là điều không hề dễ dàng, nếu nhà văn không thực sự dành sự quan tâm và tài năng cho những cuộc “trò chuyện” hấp dẫn thú vị này. Trần Quốc Toàn đã làm đƣợc điều này. “Những truyện hay viết thiếu nhi cho” của Trần Quốc Toàn là tập truyện tập hợp những sáng tác tiêu biểu hơn cả dành cho trẻ em của tác giả này. Mỗi câu chuyện là một điều mới mẻ, bổ ích. Có những câu chuyện viết về trẻ thơ trong trẻo. Cũng có những câu chuyện ngƣời lớn trọng tình trọng nghĩa; lại có những câu chuyện về loài vật kì thú, sinh động. Sự sinh động, phong phú, hấp dẫn và đầy tính giáo dục hiện diện trên từng trang văn. Với những lý do trên, tôi quyết định lựa chọn đề tài Tìm hiểu nội dung và nghệ thuật tập “Những truyện hay viết cho thiếu nhi” của Trần Quốc Toàn làm đề tài khóa luận. Chúng tôi hy vọng rằng có thể bƣớc đầu nhận diện những nét cơ bản nhất về nội dung và nghệ thuật của tập truyện này, từ đó góp phần phục vụ cho quá trình công tác sau này của chính bản thân mình. 2. Lịch sử vấn đề Có thể nói, Trần Quốc Toàn là một trong những tác giả nhận đƣợc nhiều đánh giá ƣu ái, trìu mến về những đóng góp của ông đối với sự phát triển của văn học trẻ em Việt Nam. Bậc thầy văn xuôi Nguyễn Khải khẳng định: “Tôi đọc tản văn của Trần Quốc Toàn 2 hơi, vừa tròn 2 buổi sáng, đọc liền mạch, càng đọc càng hứng thú, nhƣ đƣợc trò chuyện với một ngƣời bạn, đi nhiều, đọc nhiều, biết nhiều và còn biết thuật lại một cách hóm hỉnh sâu sắc”. [1,5] 2 Khi bàn về sự hóm hỉnh trong mỗi trang văn của Trần Quốc Toàn, nhà văn Nguyễn Khải cũng viết: “Lại phải có cả cái mỉm cƣời nữa, lúc thông cảm, lúc cay chua, lúc giễu cợt, thấp thoáng giữa các dòng chữ”. [1,5]. Cũng cùng quan điểm khẳng định đề cao, nhà văn Tô Hoài đã nhận xét: “Những truyện thật ngắn, có chuyện chỉ ba bốn trăm chữ. Nhƣng gợi cảm tƣởng man mác khiến ngƣời đọc mải mê quên để ý truyện ngắn hay dài.... Ý nghĩa những câu chuyện rất thấm thía. Tâm lý thiếu nhi lúc nào cũng vừa thiết thực vừa bay bổng thật xa, thật mênh mang...” (Tô Hoài – Tuần báo Ngƣời Hà Nội). Trong bài “Tổng kết cuộc thi sáng tác cho thiếu nhi - tuần báo văn nghệ ngày 3/10/1987”, có khẳng định: “Trần Quốc Toàn đã tìm đƣợc hƣớng viết mới, viết về những chuyện thƣờng ngày của các em... Hầu hết các câu chuyện rất ngắn của anh đều vui, vui một cách kín đáo, không ồn ào, và vì vậy nên có duyên” ”. (Bài tổng kết cuộc thi sáng tác cho thiếu nhi - tuần báo Văn Nghệ ngày 3.10.1987). Có thể thấy, đại đa số các ý kiến đều gặp nhau ở điểm là đề cao, khẳng định tài năng, tâm huyết với nghề của Trần Quốc Toàn. Tuy nhiên cho đến nay, chƣa có công trình nghiên cứu nào đề cập một cách hệ thống vấn đề nội dung và nghệ thuật trong các sáng tác cho trẻ em của Trần Quốc Toàn. Trên cơ sở đó, tôi lựa chọn đề tài: “Tìm hiểu nội dung và nghệ thuật tập Những truyện hay viết cho thiếu nhi của Trần Quốc Toàn.” 3. Mục đích nghiên cứu Qua khóa luận này, bƣớc đầu, chúng tôi muốn thâm nhập vào thế giới nghệ thuật trong các sáng tác viết cho trẻ em của Trần Quốc Toàn; tìm hiểu những nét cơ bản về nội dung và nghệ thuật của tập truyện. Thông qua đặc điểm về nội dung và nghệ thuật của tập truyện, Trần Quốc Toàn cung cấp cho các em những câu chuyện trẻ thơ, trong trẻo, những câu chuyện ngƣời lớn 3 trọng tình, những câu chuyện về thế giới loài vật sinh động và giáo dục cho các em những phẩm chất đạo đức tốt, cách sống tốt để đƣợc mọi ngƣời quý mến. Qua đó, một lần nữa chúng tôi muốn khẳng định tài năng và những đóng góp của Trần Quốc Toàn đối với sự phát triển của văn học trẻ em Việt Nam. 4. Đối tƣợng nghiên cứu Khóa luận tập trung khai thác những nét cơ bản về nội dung và nghệ thuật của tập truyện “Những truyện hay viết cho thiếu nhi của Trần Quốc Toàn”. 5. Phạm vi nghiên cứu Để thực hiện đề tài “Tìm hiểu nội dung và nghệ thuật tập Những truyện hay viết cho thiếu nhi của Trần Quốc Toàn”, chúng tôi tập trung khảo sát 29 truyện ngắn của ông viết cho trẻ em đƣợc in trong cuốn “Những truyện hay viết cho thiếu nhi” của Trần Quốc Toàn”, nhà xuất bản Kim Đồng, năm 2015. Cụ thể nhƣ sau: 1. Lá đa mặt nguyện 2. Trạng khế 3. Dưa hành 4. Nàng măng và chàng Mo Nang 5. Heo mẹ chí tình 6. Bài Hịch trên những tờ lá xanh 7. Những cuộc điều tra của chó Mực 8. Đũa cả mông mang 9. Tiều ngựa 10. Có một bò con tuổi nhi đồng 11. Học trong bụng mẹ 12. Đi tìm vần 13. Cài máy tính nhỏ 4 14. Tập làm văn 15. Máy chữa tè dầm 16. Nấu cơm thi 17. Rừng và biển 18. Trường tương ớt 19. Học toán với phật Bà 20. Đêm hoa đăng thành phố 21. Đi thăm ông nội 22. Nhà bảo sanh gà 23. Người buông mùng cho trâu 24. Cùn sự chổi 25. Quà tặng ngày 20 26. Trăm vạn bờm vàng 27. Những chầm đường ngọt ngào 28. Những bác khổng lồ 29. Trời cao cúi xuống 6. Phƣơng pháp nghiên cứu Các phƣơng pháp sau đƣợc chúng tôi sử dụng chủ yếu trong khóa luận này: - Phƣơng pháp thống kê, phân loại. - Phƣơng pháp phân tích, tổng hợp. - Phƣơng pháp so sánh, đối chiếu 7. Cấu trúc khóa luận Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Tài liệu tham khảo, nội dung khóa luận đƣợc triển khai trong 2 chƣơng: Chƣơng 1: Đặc điểm về nội dung tập truyện “Những truyện hay viết cho thiếu nhi” của Trần Quốc Toàn 5 Chƣơng 2: Đặc điểm về nghệ thuật tập truyện “Những truyện hay viết cho thiếu nhi” của Trần Quốc Toàn 6 NỘI DUNG CHƢƠNG 1 ĐẶC ĐIỂM VỀ NỘI DUNG TẬP TRUYỆN “NHỮNG TRUYỆN HAY VIẾT CHO THIẾU NHI” CỦA TRẦN QUỐC TOÀN 1.1. Vài nét về tác giả và tác phẩm 1.1.1. Tác giả Trần Quốc Toàn Nhà văn Trần Quốc Toàn sinh năm 1949, ở nhà hộ sinh số 3 Hàng Ngang, cách Bờ Hồ vài trăm mét. Chính bởi vậy, ông đã đƣợc hít thở không khí sông Hồng ngay từ trong bụng mẹ. Nhƣng ông lại sống và làm việc chủ yếu ở thành phố Hồ Chí Minh. Suốt thời thơ ấu , Trần Quốc Toàn đã cuốc bộ theo đƣờng tàu điện đi học. Đền Ngọc Sơn, đền Bà Kiệu, hiệu kem Bốn Mùa… là chỗ thƣờng xuyên “đi thực tế” của ông. Văn hóa 36 phố phƣờng đã in dấu đậm nét trên nhiều trang viết của Trần Quốc Toàn. Dấu ấn của những năm tháng tuổi thơ với phố phƣờng Hà Nội và sau này, chính sự đi nhiều, trải nghiệm nhiều đã đƣa đến cho mỗi trang văn của Trần Quốc Toàn vừa mang đậm không khí của vùng đất kinh kì tinh tế, thanh lịch, với nhiều nét bản sắc tƣơi đẹp. Năm 1970, sau khi tốt nghiệp Đại học sƣ phạm, Trần Quốc Toàn xin lên Cao Bằng nhƣng cuối cùng, ông lại về với vùng núi thấp Bất Bạt, Ba Vì, và sau này còn thấp hơn - thị xã Sơn Tây – một xứ Đoài với “vƣờn văn học” phì nhiêu. Ở đây ông đã làm quen với Quang Dũng tài hoa, làm bạn vong niên với Hoàng Tố Nguyên, Trần Lê Văn, Nguyễn Khắc Dực…; kết thân với Bế Kiến Quốc, bạn đồng lứa. Chính Bế Kiến Quốc đã chép thơ của Trần Quốc Toàn gửi báo Văn Nghệ. Năm 1976, Trần Quốc Toàn đƣợc sung vào đội ngũ giáo viên trƣờng sƣ phạm tỉnh Đồng Tháp. Trần Quốc Toàn là ngƣời dành tình cảm đặc biệt cho con trẻ ngay từ những năm tháng còn ngồi trên ghế nhà trƣờng. Cũng chính tình cảm ấy đã 7 thôi thúc ông luôn cố gắng và trở thành ngƣời thầy giáo trẻ. Hơn hai mƣơi năm đứng trên bục giảng đã để lại những dấu ấn khá rõ nét trong văn thơ Trần Quốc Toàn. Mảng thơ văn ông viết cho trẻ em quả là sự lựa chọn chân xác; nó bắt đƣợc cái tạng mạch tâm hồn ông; xuất phát là thầy và mãi mãi yêu quý những đứa học trò nhỏ bé. Có lẽ, việc viết văn thơ cho trẻ em với ông là vẫn tiếp tục nghề sƣ phạm nhƣng ở một hình thức khác. Những năm 1980 – 1990, văn chƣơng của Trần Quốc Toàn có xu hƣớng thiên về phê phán, lật tẩy những cái giả dối. Tuy vậy, trên trang viết Trần Quốc Toản, ta vẫn bắt gặp một màu hồng, không phải là thứ hồng của son phấn tô vẽ mà là màu hồng của bình minh, của nắng sớm khơi dậy những cảm xúc trong lành. Đầu thập kỉ 1990, Trần Quốc Toàn chuyển qua làm báo. Khi giữ chuyên mục cửa sổ lớp học trên Giáo dục và thời đại, ông đã viết hàng trăm bài tản văn. Năm 1998, Nhà xuất bản Trẻ in thành tập Cửa sổ lớp học với 99 bài tản văn về trẻ em mà ông đã viết. Cửa sổ lớp học, đó chính là cửa sổ con tàu thời gian đã đƣa Trần Quốc Toàn đến với các em khắp vùng miền đất nƣớc, từ thành thị đến thôn quê, vùng gần, vùng xa… Trần Quốc Toàn là nhà văn viết nhiều thơ và truyện ngắn cho trẻ em, với các bút danh nhƣ: Viễn Giao, Phan Sự, Kính Nhi, Tƣ Hai Mắt Kiếng. Ngoài ra, ông còn là ngƣời cầm trịch ở nhiều sân chơi văn chƣơng của các tuần báo dành cho trẻ em. Trong hành trình cầm bút cần mẫn chuyên chú của mình, có thể nói, Trần Quốc Toàn đã tạo dựng đƣợc nhiều tác phẩm có ý nghĩa cho trẻ em. Ông cũng đạt nhiều giải thƣởng có giá trị, ghi nhận những cống hiến nghệ thuật: Giải thƣởng truyện ngắn cuộc thi viết cho thiếu nhi do Bộ Văn hóa – Trung ƣơng Đoàn và báo Văn nghệ tổ chức năm 1987; Giải thƣởng của Hội đồng 8 Văn học thiếu nhi Hội Nhà văn Viết Nam cho tập thơ “ Viết đơn lên cát trắng” năm 1994 – 1995… 1.1.2. Tập truyện “Những truyện hay viết cho thiếu nhi” của Trần Quốc Toàn Từ những ngày tuổi còn đôi mƣơi dạy ở trƣờng làng, thầy giáo Trần QuốcToàn đã có những bài văn, bài thơ viết cho trẻ em đăng báo. Trở thành nhà báo, có điều kiện trải nghiệm các vùng miền, Trần Quốc Toàn viết rất nhiều, đủ các thể loại: thơ, truyện ngắn, truyện ký, tản văn… Có bạn văn từng nhận định: “Nhƣ một dòng suối nhỏ róc rách chảy hoài qua tháng rộng năm dài, qua sỏi đá, nắng mƣa, Trần Quốc Toàn là một trong số ít những cây bút thủy chung, cần mẫn, bền bỉ, không ngừng hƣớng đến các em, trò chuyện cùng các em”. Tập truyện Những truyện hay viết cho thiếu nhi gồm 29 truyện ngắn thú vị và bổ ích giúp các em hiểu biết và yêu thƣơng gia đình, bạn bè, loài vât, môi trƣờng xung quanh. Chỉ là những điều bình dị, gần gũi, nhƣng chính cách kể chuyện linh hoạt, sống động và giọng văn hóm hỉnh khiến mỗi câu chuyện trở nên lung linh, biến ảo lạ thƣờng. 29 câu chuyện là 29 màu sắc khác nhau. Mỗi câu chuyện đều đƣợc kể thông qua con mắt của trẻ nhỏ, gần gũi và tự nhiên. Có những câu chuyện của những đứa trẻ thơ ngây thơ ngộ nghĩnh. Có cả những câu chuyện ngƣời lớn trọng tình , mang ý nghĩa giáo dục cho các em những đức tính, những phẩm chất đạo đức tốt một cách sâu sắc và kín đáo. Rồi lại có những câu chuyện về thế giới loài vật đa dạng và sinh động. Đó là những câu chuyện đồng thoại, truyện cổ đƣợc ông viết lại hay những câu truyện ngắn viết cho trẻ em thông thƣờng. 9 1.2. Một số đặc điểm nội dung tập truyện “Những truyện hay viết cho thiếu nhi” của Trần Quốc Toàn 1.2.1 Những câu chuyện về trẻ thơ Viết cho trẻ em phải chú ý đến đối tƣợng tiếp cận là trẻ em. Muốn đƣợc nhƣ vậy, ngƣời cầm bút phải thực sự hiểu đƣợc tâm sinh lí của trẻ nhỏ, hiểu đƣợc các em cần gì, muốn gì và học đƣợc những gì từ những trang viết của mình. Nhà văn Phong Thu đã nói “Hãy viết những điều mà các em cần, các em thích. Nếu thế thì phải hiểu chúng nó”. Hay tác giả Nguyễn Nhật Ánh quan niệm tác phẩm văn học trẻ em là tác phẩm lấy trẻ em làm đối tƣợng cảm thụ. Điều đó có nghĩa là viết văn làm sao để các em có thể cảm nhận đƣợc, hiểu đƣợc và thích thú. Có thể viết về chính cuộc sống của các em, có thể không, nhƣng tác phẩm phải gần hoặc trùng, hoặc giống với nhãn quan của trẻ. Để làm đƣợc điều này nhà văn viết cho trẻ em không thể viết bằng chính những suy nghĩ, cách phán quyết của ngƣời lớn áp đặt vào trong tác phẩm cho các em. Tác giả cần đặt mình vào các em để cùng các em nhận thức thế giới xung quanh. Có thể nói, nhà văn lấy các em làm hệ quy chiếu trong việc nhận thức và sáng tạo. Đến với trẻ thơ với bao điều bí ẩn, Trần Quốc Toàn đã dẫn dắt các em đi khám phá những điều bình dị nhất của cuộc sống. Từ đó các em phát hiện ra những điều ý nghĩa từ chính những câu chuyện bình thƣờng, gần gũi giản dị ngay trong chính cuộc sống của các em. 1.2.1.1 Những câu chuyện trẻ thơ gần gũi và ngộ nghĩnh Truyện Trần Quốc Toàn viết cho trẻ em thể hiện sự khám phá thế giới xung quanh một cách hồn nhiên, ngộ nghĩnh của trẻ thơ. Các câu chuyện ông kể đƣợc đan dệt bởi những chi tiết hết sức quen thuộc, mộc mạc với những tình huống dí dỏm, ngộ nghĩnh. 10 Trƣớc tiên, cái ngộ nghĩnh, gần gũi ấy xuất hiện ngay từ việc Học trong bụng mẹ. Chắc chắn ai cũng sẽ vô cùng kinh ngạc khi biết rằng ngày từ khi ở trong bụng mẹ, bạn đã có nhiều khả năng k diệu mà bạn không ngờ đến, và nó chính là bằng chứng cho phép nhiệm màu của sự sống. Với tất cả chúng ta, 9 tháng 10 ngày là con số mang một ý nghĩa vô cùng cao cả. Đó chính là quãng thời gian dài mẹ bạn mang thai, bạn nằm trong bụng mẹ, đƣợc ngắm nhìn cả thế giới dƣới góc nhìn đặc biệt. Đó cũng là giai đoạn bạn trải qua quá trình phát triển từ phôi thai để trở thành một con ngƣời hoàn chỉnh. Trong quá trình này, có biết bao câu chuyện thú vị đã xảy ra mà bạn gần nhƣ không bao giờ nhớ lại đƣợc. Trần Quốc Toàn viết không chỉ dành cho độc giả nhí mà còn hƣớng tới cả những độc giả là ngƣời mẹ. Đọc câu chuyện, các em hiểu đƣợc rằng ngay từ khi chúng ta còn trong bụng mẹ, chúng ta đã nhận đƣợc tình yêu vô bờ bến và sự dạy dỗ ân cần của mẹ. “Ngay từ trong bụng mẹ, những đứa bé đã có một tuổi ta, đã biết sống. Biết chòi đạp, biết nghe”[1, 82]. Khi mẹ đi chợ quê nhân vật “Bé” nghe đƣợc tiếng chuông cà rem. Qua con mắt tinh tƣờng của nhà văn thì tiếng chuông cà rem bán dạo đã biến thành tiếng nhạc để “Bé” vẫy tay, đạp chân rối rít trong bụng mẹ nhƣ muốn ra ngoài hòa vào dòng ngƣời chợ quê. “Bé” theo mẹ lên lớp dạy học lại đƣợc nghe nhiều bài học bổ ích. Khi bé theo mẹ đi học lớp đại học, nhà văn cho rằng bé sẽ học kém đi hơn một chút. Trần Quốc Toàn lí giải rằng với những kiến thức phức tạp của đại học, bé “tránh sao khỏi lộn xộn, lúng túng”. Quá trình học phải bắt đầu từ thấp đến cao, từ dễ đến khó,từ đơn giản đến phức tạp. Bài học từ trong bụng mẹ đã cho các em thấy đƣợc mình đƣợc sinh ra nhƣ thế nào, đó là sự tác tạo của mẹ, tình yêu của cha, và bàn tay khéo nặn hình hài của tạo hóa. Đọc tới đây ngƣời đọc không khỏi tò mò, thôi thúc muốn đi tìm hiểu xem nhân vật “Bé” trong câu chuyện đó tên là gì? “ Tên là gì thì phải giấu! 11 Cổ tích này chính là một truyện trinh thám, người kể và người nghe cùng điều tra cho ra cái tên đẹp ấy”[1,83]. Cái tên của cậu bé thông minh đƣợc bắt đầu từ việc học đánh vần. Bởi cậu bé đƣợc theo mẹ đi dạy lớp một ở trƣờng làng nên bài học vần cậu thuộc “Ngon ơ”. Nào thì Á nờ ăn, khó hơn thì U ô ngờ uông sắc uống cậu vẫn đánh vần đƣợc. Rồi từ cuộc nói chuyện với bà Mụ - cô mẫu giáo nhà trời: “Lớp má con có ba mươi sáu cái tên, con thuộc lòng! Nghe má gọi tên điểm danh, bao giờ cũng bắt đầu từ Nguyễn Bình An, rồi tới Trần Thanh Anh, Lê Đình Ấm, Đinh Thị Bình, Trần Danh Công…Tới cái tên thứ ba mươi sáu Thái Thị Bạch Yến là hết”[1, 84]. Cái gần gũi và ngộ nghĩnh trong câu chuyện của cậu bé thông minh càng đƣợc thể hiện rõ nét qua cuộc trò truyện của cậu bé với Bà Mụ. Theo lời giảng giải cặn kẽ của bà Mụ, mỗi đứa trẻ ra đời muốn mình tên gì thì cất tiếng khóc đầu tiên là vần giống tên đó. Nhƣ Muốn tên Hoa hay Khoa, thì khóc oa…oa…oa…. Trần Quốc Toàn gọi đây là “bí kíp khóc thần diệu”. Câu chuyện mang màu sắc trinh thám khép lại với sự kiện vào đúng phút giao thừa, cậu bé thông minh khóc tiếng chào đời “ êu…êu…êu…” và cái tên Trần Lê Thân Yêu đã đƣợc ra đời nhƣ vậy. Học trong bụng mẹ của Trần Quốc Toàn không chỉ mang đến sự thích thú cho các em, mà ngƣời lớn đọc cũng thú vị, vì đọc Trần Quốc Toàn nhƣ đƣợc trở về tuổi thơ hồn nhiên, trong trẻo, đƣợc “học” làm trẻ con để xứng đáng là ngƣời lớn tốt. Qua các trang viết của Trần Quốc Toàn, ngƣời đọc sẽ bắt gặp không ít các chi tiết lấy từ trong đời thực của chính ngƣời viết, từ sự trải nghiệm trong quãng thời thơ bé của nhà văn. Theo quan niệm của Tạ Duy Anh, nhà văn cho rằng dù làm báo, hay viết văn cho trẻ con cũng vậy, phải rất cẩn trọng trong việc chọn lựa ngôn ngữ, trích dẫn tài liệu hay nói đơn giản, muốn giáo dục ngƣời khác trƣớc hết anh phải giáo dục đƣợc chính bản thân anh. Cũng chính 12 lòng yêu nghề cùng với lối viết sinh động, hồn nhiên đã khiến cho các câu chuyện của ông đặc biệt lôi cuốn ngƣời đọc. Vấn đề dạy vần Tiếng Việt là một vấn đề cơ bản, sơ đẳng khi bắt đầu dạy hay học Tiếng Việt. Tuy nhiên, hiện nay việc dạy vần còn đa dạng, mỗi nơi mỗi khác. Có nơi thì vẫn “đƣờng xƣa lối cũ”, có nơi thì thầy cô giáo dạy một cách, về nhà phụ huynh dạy cách khác. Nắm bắt đƣợc tình hình đó. Trần Quốc Toàn đã viết truyện ngắn Đi tìm vần để hƣớng đến đối tƣợng trẻ thơ khi học đánh vần. Trần Quốc Toàn đã “nhập vai” vào nhân vật “Tôi”, quay ngƣợc dòng thời gian về thời thơ ấu, để xây dựng các tình huống đi tìm vần. Khởi đầu của học vần là việc đi tìm các tiếng có vần “êm”. Cuộc đối thoại của tác giả với ông ngoại đang sửa xe ngoài đầu hè đã giúp tác giả tìm đƣợc tiếng có vần “êm” trong từ “cái kềm”. Với tinh thần ham học, “Tôi” ko dừng lại ở một từ mà tiếp tục chạy ra ngoài vƣờn hỏi bà ngoại: “ Bà ngoại! Bà ngoại cho con một tiếng có vần êm? Cha! Bộ chê bánh rồi sao xin thứ đó. Khó hả. Mà đây, têm trầu” [1, 88] Vậy là tác giả tìm thêm đƣợc một từ nữa có vần “êm” “Têm trầu”. Rồi lại chạy xuống bếp hỏi má, tình huống hài hƣớc “từ bếp bốc lên mùi gì thơm nức. Má buông sách chạy xuống” và má cho từ “Mắm nêm”. Vậy là tác giả đã tìm đƣợc những từ có vần “êm” nhƣ “Cái kềm”, “Têm trầu”, “Mắm nêm” cho buổi học ngày mai. Câu chuyện tuy ngắn, chỉ vỏn vẹn có vài trăm chữ nhƣng nó giúp các em nắm đƣợc một cách có hệ thống các âm vị trong tiếng Việt (nguyên âm, phụ âm, thanh điệu). Giúp các em biết ghép âm thành vần, nắm đƣợc vị trí các âm trong vần: biết ghép các phụ âm đầu với vần tạo thành tiếng, đọc và viết các tiếng đó. Trẻ em yêu thích cái gì, tò mò muốn biết cái gì, thì sẽ học cái đó rất nhanh. Muốn cho một bé học giỏi toán đầu tiên phải làm cho bé yêu toán. Cái 13 máy tính nhỏ đề cập về việc học tính của trẻ nhỏ. Nhân vật Hoàng đã nhận đƣợc điểm thấp trong bài kiểm tra Toán bởi vì Hoàng học kém toán và mẹ Hoàng đã mua cho cậu cái máy tính điện tử bỏ túi có gắn đàn. Vào giờ kiểm tra, cô giáo cho đề bài: “Nam có 7 con gà, Bắc cho Nam thêm ba con. Hỏi Nam có tất cả mấy con?” [1, 90]. Vì Hoàng đã kém toán lại ỷ lại vào chiếc máy tính nhỏ nên dù có chiếc máy tính trong tay nhƣng Hoàng không biết làm phép tính cộng hay trừ. Dù đã hỏi đƣợc bạn và tính ra kết quả rồi nhƣng Hoàng đã không hiểu đƣợc bản chất của bài toán cho nên tình huống hài hƣớc đã xảy ra “Theo cái máy nó chỉ ghi 7 + 3 = 10 mà không ghi chữ con gà.”[1,91] Hay để dạy trẻ học phép tính chia, Trần Quốc Toàn cũng sáng tác riêng câu chuyện Học Toán với Phật bà để dạy cho các em cách chia. Câu chuyện lôi cuốn độc giả ngay ở cái tên “ Ái Đô”. “Trong khai sinh tôi tên Ái Đô nhưng cả nhà gọi tôi là thằng Đô ba số năm”. Cái tên này đƣợc nhân vật tôi lí giải rằng: “Vì tôi to con mới sinh đã năm kí, năm phẩy năm trăm gam”[1; 109]. Câu chuyện thực sự lôi cuốn hơn khi cô giáo ra câu đố cho cả lớp. Cứ ngỡ rằng cả lớp không bạn nào có thể giải đƣợc câu đố, nhƣng bạn Bạch Huệ lớp trƣởng đã làm ra đƣợc kết quả. Trẻ nhỏ lớn lên cùng với sự phát triển các khái niệm toán học. Rất lâu trƣớc khi hiểu đƣợc 5+5 có nghĩa là gì thì trẻ đã và đang hình thành những ý tƣởng là nền móng cho việc học toán sau này. Cha mẹ cần biết trong độ tuổi mẫu giáo lớn và lớp 1 các con cần phát triển khái niệm toán học nhƣ thế nào và chúng ta có thể làm gì để giúp con yêu thích môn toán và học giỏi môn toán. Qua câu chuyện, Trần Quốc Toàn cũng hƣớng đến cho các em đức tính tự học. Tinh thần tự học là ý thức học, ý thức ấy dần trở thành một nhu cầu thƣờng trực đối với các em; là có ý chí vƣợt qua mọi khó khăn, trở ngại để tự học một cách có hiệu quả; là có phƣơng pháp học phù hợp với trình độ bản 14 thân, hoàn cảnh điều kiện cụ thể. Nó chính là một chiếc chìa khóa đƣa trẻ đến kho tàng tri thức, là điều kiện giúp ta thành công trong học tập. Tự học giúp trẻ thơ có đƣợc ý thức tốt nhất trong quá trình học: chủ động suy nghĩ, tìm tòi, khám phá, nghiên cứu và nắm đƣợc bản chất vấn đề từ đó tự học giúp ta tiếp thu đƣợc các kiến thức. Những câu chuyện về trẻ thơ gần gũi quen thuộc với các em đƣợc tác giả viết truyện từ những môn học của các em nhƣ Tiếng Việt, Toán. Cái gần gũi và ngộ nghĩnh còn xuất hiện trong cả bài Tập làm văn. Chắc chắn, Trần Quốc Toàn phải là ngƣời đi tìm hiểu và nghiên cứu rất kĩ về chƣơng trình giáo dục của các em thì mới có những trang văn rất gần gũi với các em nhƣ vậy. Bài tập làm văn tả “Cây hoa nhà em” đƣợc viết qua lăng kính trẻ thơ. Phải suy nghĩ một hồi rất lâu “ Tôi ngồi đò dọc ba mươi cây số Sa Đéc – Lấp Vò”[1, 92], “Tôi” mới chỉ viết đƣợc phần mở đầu của bài văn. Rồi sau đó bằng cảm nhận thực tế của các kênh giác quan chủ yếu là thị giác thì “Tôi” đã viết đƣợc những đặc điểm cấu tạo của cây hoa hồng. Nhân vật Mực xuất hiện nhƣ một nguồn sáng. Nhờ việc Mực ngoạm cuốn sách Tiếng Việt, đứng nhún nhảy bên cây hồng nên bài tập làm văn miêu tả cây hồng đƣợc đầy đủ hơn. Hoa hồng còn có gai nhọn, những chiếc gai có nhiệm vụ bảo về bông hồng, giữ cho bông thả sức đẹp. Bài tập làm văn kết thúc bằng việc chăm sóc bảo vệ cây hoa hồng của nhân vật “Tôi”. Qua bài tập làm văn, Trần Quốc Toàn muốn nhắc nhở các em đức tính trung thực trong học tập. Với đối tƣợng là những độc giả nhí thì việc giáo dục cho các em đức tính trung thực là rất cần thiết. Nó là nền móng để phát triển và hoàn thiện nhân cách của các em sau này. Thế giới tuổi thơ đƣợc Trần Quốc Toàn phát hiện dƣới một cái nhìn rất tinh tế và đƣợc lý giải bằng con mắt trẻ thơ. Từng đoạn văn đƣợc ông trau chuốt từ ý đến lời, hài hƣớc, hóm hỉnh; ông bắt nhịp đƣợc sự hồn nhiên ngây thơ, ngộ nghĩnh trong suy nghĩ của trẻ thơ. Ngƣời lớn đọc truyện của Trần 15