Tài liệu Tiểu luận những vướng mắc về bảo hiểm xã hội đối với người lao động trong công cuộc cải cách doanh nghiệp nhà nước hiện nay

môc lôc lêi më ®Çu...............................................................................................................2 néi dung...................................................................................................................3 I. Kh¸i niÖm, ®Æc trng, vai trß cña b¶o hiÓm x· héi (BHXH)..........................3 1. Kh¸i niÖm BHXH................................................................................................3 2. §Æc trng cña BHXH............................................................................................3 3. Vai trß cña BHXH ®èi víi ngêi lao ®éng vµ ®èi víi x· héi...............................3 II. Nh÷ng víng m¾c vÒ BHXH ®èi víi ngêi lao ®éng trong c«ng cuéc c¶i c¸ch doanh nghiÖp Nhµ níc hiÖn nay.....................................................................5 1. BHXH ®èi víi vÊn ®Ò lao ®éng d«i d.................................................................6 2. BHXH víi viÖc s¾p xÕp lao ®éng doanh nghiÖp................................................7 3. C¶i c¸ch doanh nghiÖp víi vÊn ®Ò nî BHXH.....................................................7 III. Mét sè kiÕn nghÞ vÒ híng gi¶i quyÕt............................................................8 1. Híng thø nhÊt......................................................................................................8 2. Híng thø hai........................................................................................................9 KÕt luËn.................................................................................................................11 tµi liÖu tham kh¶o..........................................................................................12 nh÷ng víng m¾c vÒ b¶o hiÓm x· héi ®èi víi ngêi lao ®éng trong c«ng cuéc c¶i c¸ch dNNN hiÖn nay. LỜI MỞ ĐẦU §¶ng vµ Nhµ níc ta ®Æt ra nhiÖm vô träng t©m trong thêi kú chiÕn lîc 20012010 lµ ®Èy m¹nh c«ng cuéc ®æi míi, t¹o ®éng lùc ph¸t huy cao ®é mäi nguån lùc, x©y dùng nÒn t¶ng cho mét níc c«ng nghiÖp, x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp, tù chñ, chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. §Ó thùc hiÖn thµnh c«ng nhiÖm vô nµy, mét trong nh÷ng c«ng t¸c mµ ta ®· vµ ®ang thùc hiÖn lµ c¶i c¸ch doanh nghiÖp Nhµ níc. Chóng ta kh«ng thÓ phñ nhËn nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc mµ c«ng cuéc c¶i c¸ch nµy 1 ®em l¹i. Song ®i kÌm víi nã lµ v« sè c¸c vÊn ®Ò phøc t¹p cÇn gi¶i quyÕt trong ®ã cã vÊn ®Ò lao ®éng, cô thÓ lµ c¸c chÝnh s¸ch vÒ b¶o hiÓm x· héi ®èi víi ngêi lao ®éng. Cã thÓ nãi b¶o hiÓm x· héi lµ x¬ng sèng cña hÖ thèng an sinh x· héi. B¶o hiÓm x· héi ra ®êi ®· ®¸p øng ®îc nhu cÇu cña ®«ng ®¶o ngêi lao ®éng nãi chung. Trong qu¸ tr×nh lµm viÖc, ngêi lao ®éng kh«ng tr¸nh khái nh÷ng rñi ro ®¸ng tiÕc lµm gi¶m hoÆc mÊt thu nhËp cña hä. B¶o hiÓm x· héi thùc chÊt lµ sù ®Òn bï hËu qu¶ cña nh÷ng “rñi ro x· héi”. Sù ®Òn bï nµy ®îc thùc hiÖn th«ng qua qu¸ tr×nh tæ chøc vµ sö dông quü tiÒn tÖ tËp trung h×nh thµnh do sù ®ãng gãp cu¶ c¸c bªn tham gia b¶o hiÓm x· héi. Khi tiÕn hµnh c¶i c¸ch doanh nghiÖp Nhµ níc, b¶o hiÓm x· héi ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng khã kh¨n trong gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò nh: vÊn ®Ò lao ®éng d«i d, vÊn ®Ò s¾p xÕp l¹i lao ®éng, vÊn ®Ò nî b¶o hiÓm cña doanh nghiÖp. N¾m b¾t ®îc tÝnh thùc tiÔn cña vÊn ®Ò, em ®· lùa chän ®Ò tµi “Nh÷ng víng m¾c vÒ b¶o hiÓm x· héi ®èi víi ngêi lao ®éng trong c«ng cuéc c¶i c¸ch doanh nghiÖp Nhµ níc hiÖn nay“ lµm néi dung nghiªn cøu vµ xin kiÕn nghÞ mét sè biÖn ph¸p gi¶i quyÕt. 2 I. Kh¸I niÖm, ®Æc trng vµ vai trß cña b¶o hiÓm x· héi. 1. Kh¸I niÖm b¶o hiÓm x· héi (BHXH). BHXH lµ qu¸ tr×nh tæ chøc, sö dông mét quü tiÒn tÖ tËp trung ®îc tån tÝch dÇn do sù ®ãng gãp cña ngêi sö dông lao ®éng vµ ngêi lao ®éng díi sù qu¶n lý, ®iÒu tiÕt cña Nhµ níc, nh»m b¶o ®¶m phÇn thu nhËp ®Ó tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu sinh sèng thiÕt yÕu cña ngêi lao ®éng vµ gia ®×nh hä, khi hä gÆp nh÷ng biÕn cè lµm gi¶m hoÆc mÊt thu nhËp theo lao ®éng. 2. §Æc trng c¬ b¶n cña BHXH. - B¶o hiÓm cho ngêi lao ®éng trong vµ sau qu¸ tr×nh lao ®éng. - C¸c rñi ro cña ngêi lao ®éng liªn quan ®Õn thu nhËp cña hä nh: èm ®au, tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp, thai s¶n, mÊt viÖc lµm, giµ yÕu, chÕt… Do nh÷ng rñi ro nµy mµ ngêi lao ®éng bÞ gi¶m hoÆc mÊt nguån thu nhËp. Hä cÇn ph¶i cã kho¶n thu nhËp kh¸c bï vµo ®Ó æn ®Þnh cuéc sèng. §©y lµ ®Æc trng rÊt c¬ b¶n cña BHXH. - Ngêi lao ®éng muèn ®îc quyÒn hëng trî cÊp BHXH ph¶i cã nghÜa vô ®ãng b¶o hiÓm x· héi. Ngêi chñ sö dông lao ®éng mµ m×nh thuª mín. Quü BHXH dïng ®Ó chi tr¶ c¸c trî cÊp khi cã c¸c nhu cÇu ph¸t sinh vÒ BHXH. - C¸c ho¹t ®éng BHXH ®îc thùc hiÖn trong khu«n khæ ph¸p luËt, c¸c chÕ ®é BHXH còng do luËt ®Þnh. Nhµ níc b¶o hé c¸c ho¹t ®éng cña BHXH. TÊt c¶ nh÷ng khÝa c¹nh ®· nªu trªn cho thÊy BHXH ®îc lËp ra lµ ®Ó t¸c ®éng vµo thu nhËp theo lao ®éng cña ngêi lao ®éng tham gia BHXH. Nãi c¸ch kh¸c BHXH lµ hÖ thèng b¶o ®¶m kho¶n thu nhËp thay thÕ cho ngêi lao ®éng trong trêng hîp bÞ gi¶m hoÆc mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng hay mÊt viÖc lµm, do ®ã bÞ mÊt hoÆc gi¶m kho¶n thu nhËp ®îc thay thÕ, nh»m b¶o ®¶m tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu sinh sèng thiÕt yÕu cña hä. 3. Vai trß cña BHXH ®èi víi ngêi lao ®éng vµ ®èi víi x· héi. a. §èi víi ngêi lao ®éng. Trong cuéc sèng hµng ngµy cã nh÷ng lo¹i rñi ro nh èm ®au, tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp, thai s¶n, giµ yÕu råi chÕt… TÊt c¶ nh÷ng rñi ro nµy ®Òu cã thÓ x¶y ra ®èi víi bÊt cø ngêi lao ®éng nµo, t¹i bÊt cø thêi ®iÓm nµo trong cuéc sèng hµng ngµy cña con ngêi. NhÊt lµ trong giai ®o¹n ngµy nay, khi mµ ®Êt níc ®ang ngµy cµng hoµn thiÖn qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ th× nh÷ng “rñi ro” nµy l¹i cµng diÔn ra mét c¸ch thêng xuyªn vµ cã tÝnh chÊt ngµy cµng phæ biÕn h¬n v× sù biÕn ®éng vÒ thÞ trêng lao ®éng vµ s¶n xuÊt kinh doanh ®a d¹ng h¬n, phøc t¹p h¬n. Khi nh÷ng rñi ro nµy x¶y ra ®èi víi ngêi lao ®éng th× sÏ g©y cho hä nh÷ng khã kh¨n c¶ vÒ vËt chÊt lÉn tinh thÇn, g©y ra mÊt hoÆc gi¶m thu nhËp, tõ ®ã g©y ra 3 nh÷ng ¶nh hëng kh«ng tèt kh«ng chØ cho chÝnh anh ta, gia ®×nh anh ta, mµ cßn cho c¶ céng ®ång x· héi loµi ngêi. Víi t c¸ch lµ mét trong nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ – x· héi cña Nhµ níc, BHXH sÏ gãp phÇn trî gióp cho c¸ nh©n nh÷ng ngêi lao ®éng gÆp ph¶i rñi ro, bÊt h¹nh kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n b»ng c¸ch t¹o ra cho hä nh÷ng thu nhËp thay thÕ, nh÷ng ®iÒu kiÖn lao ®éng thuËn lîi… gióp hä æn ®Þnh cuéc sèng, yªn t©m trong c«ng t¸c, t¹o cho hä mét niÒm tin vµo t¬ng lai tõ ®ã gãp phÇn quan träng vµo viÖc t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng còng nh chÊt lîng c«ng viÖc cho xÝ nghiÖp, c¬ quan hä ®ang lµm nãi riªng vµ toµn x· héi nãi chung. b. §èi víi x· héi. Tríc tiªn, cÇn ph¶i kh¼ng ®Þnh r»ng ho¹t ®éng BHXH lµ mét ho¹t ®éng dÞch vô, BHXH lµ mét “doanh nghiÖp” s¶n xuÊt ra nh÷ng dÞch vô “b¶o hiÓm” cho ngêi lao ®éng, mét lo¹i dÞch vô bÊt cø ai còng cÇn ®Õn. NÕu c¸c doanh nghiÖp nµy cµng s¶n xuÊt ra nhiÒu lo¹i dÞch vô b¶o hiÓm (®¸p øng ®a d¹ng c¸c yªu cÇu) th× gi¸ trÞ cña nh÷ng s¶n phÈm dÞch vô nµy còng ®îc tÝnh trùc tiÕp vµo tæng s¶n phÈm x· héi. Thø hai, víi t c¸ch lµ mét trong nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ - x· héi cña Nhµ níc, BHXH sÏ “b¶o hiÓm” cho ngêi lao ®éng, ho¹t ®éng BHXH sÏ gi¶i quyÕt nh÷ng “trôc trÆc, rñi ro” x¶y ra ®èi víi nh÷ng ngêi lao ®éng, gãp phÇn tÝch cùc cña m×nh vµo viÖc phôc håi n¨ng lùc lµm viÖc, kh¶ n¨ng s¸ng t¹o cña søc lao ®éng. Sù gãp phÇn nµy t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn viÖc n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng c¸ nh©n, ®ång thêi gãp phÇn vµo viÖc n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng x· héi. Víi sù trî gióp cho ngêi lao ®éng khi gÆp rñi ro b»ng c¸ch t¹o ra thu nhËp thay thÕ th× BHXH ®· gi¸n tiÕp t¸c ®éng ®Õn chÝnh s¸ch tiªu dïng quèc gia lµm t¨ng sù tiªu dïng cho x· héi. Thø ba, víi t c¸ch lµ mét quü tiÒn tÖ, BHXH t¸c ®éng m¹nh mÏ tíi hÖ thèng tµi chÝnh ng©n s¸ch Nhµ níc, tíi hÖ thèng tÝn dông tiÒn tÖ ng©n hµng. ChÝnh v× vËy, ®Æt ra mét yªu cÇu cho quü BHXH ph¶i tù b¶o tån vµ ph¸t triÓn quü b»ng nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau trong ®ã cã h×nh thøc ®Çu t ph¸t triÓn phÇn “nhµn rçi” cña quü. PhÇn nµy cã t¸c ®éng kh«ng nhá tíi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt níc, gãp phÇn t¹o ra nh÷ng c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh míi, viÖc lµm míi, gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp cña ®Êt níc, cuèi cïng lµm t¨ng tæng s¶n phÈm quèc d©n nãi chung. Thø t, BHXH gãp phÇn vµo viÖc thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi, lµ c«ng cô ph©n phèi l¹i thu nhËp gi÷a nh÷ng ngêi tham gia BHXH. Sù ph©n phèi l¹i thu nhËp nµy ®îc tiÕn hµnh qua hai c¸ch: ph©n phèi l¹i theo chiÒu ngang gi÷a nh÷ng ngêi khoÎ vµ ngêi giµ, ngêi ®ang lµm viÖc vµ ngêi ®· vÒ hu, ngêi trÎ tuæi vµ ngêi lín 4 tuæi, gi÷a nam vµ n÷, ngêi ®ang hëng trî cÊp vµ ngêi cha ®îc hëng trî cÊp; ph©n phèi l¹i theo chiÒu däc lµ môc tiªu quan träng cña chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi, gi÷a ngêi cã thu nhËp cao vµ ngêi cã thu nhËp thÊp. BHXH kh«ng bao hµm ý ph©n phèi b×nh qu©n, còng kh«ng hµm ý lÊy cña ngêi giµu chia cho ngêi nghÌo mét c¸ch vâ ®o¸n. ý tëng cña BHXH lµ “nhiÔu ®iÒu phñ lÊy gi¸ g¬ng; lµ ®oµn kÕt t¬ng trî ph¸t huy tÝnh tù th©n, sèng hoµ nhËp cã t×nh cã nghÜa gi÷a c¸c nhãm, c¸c giíi h¹n trong cïng céng ®ång víi nhau mµ vèn lµ tiÒm lùc cña d©n téc ta ®· ®îc lÞch sö chøng minh”. II. Nh÷ng víng m¾c vÒ BHXH ®èi víi ngêi lao ®éng trong c«ng cuéc c¶I c¸ch doanh nghiÖp Nhµ níc hiÖn nay. §èi víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam, vai trß cña doanh nghiÖp Nhµ níc (DNNN) ph¶i lµ lùc lîng chñ ®¹o. DNNN ph¶i lµ lùc lîng ®i tiªn phong trong tiÕn tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. V× vËy, viÖc ®æi míi vµ s¾p xÕp doanh nghiÖp lµ viÖc lµm hÕt søc cÇn thiÕt. Qua c¸c ®ît s¾p xÕp theo QuyÕt ®Þnh 315/H§BT, 90/TTg, 91/TTg, chØ thÞ 20/TTg cña Thñ tíng ChÝnh phñ th× sè lîng DNNN ®· gi¶m xuèng rÊt nhiÒu, tõ 12300 doanh nghiÖp (1990) cßn 5570 doanh nghiÖp (n¨m 2000). §Æc biÖt, gÇn ®©y chóng ta cã thªm c¸c biÖn ph¸p lµ cæ phÇn ho¸, giao, b¸n, kho¸n kinh doanh vµ cho thuª doanh nghiÖp. Liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh c¶i c¸ch doanh nghiÖp Nhµ níc th× mét trong nh÷ng vÊn ®Ò rÊt phøc t¹p ph¶i gi¶i quyÕt ®ã lµ vÊn ®Ò lao ®éng cô thÓ lµ c¸c chÝnh s¸ch vÒ BHXH ®èi víi ngêi lao ®éng. 1. B¶o hiÓm x· héi víi vÊn ®Ò lao ®éng d«I d. Lao ®éng kh«ng bè trÝ ®îc viÖc lµm lµ mét vÊn ®Ò lín ph¶i gi¶i quyÕt trong qu¸ tr×nh c¶i c¸ch doanh nghiÖp. HiÖn nay, doanh nghiÖp Nhµ níc ®ang ®øng tríc mét thùc tr¹ng nhiÒu vÒ sè lîng nhng n¨ng suÊt lao ®éng thÊp vµ kÐm hiÖu qu¶. Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n kh¸ quan träng cña sù kÐm hiÖu qu¶ vÒ n¨ng suÊt, chÊt lîng lµ lao ®éng ®ang qu¸ d thõa. Theo sè liÖu b¸o c¸o cha ®Çy ®ñ cña 42 tØnh, thµnh phè cho thÊy sè lîng lao ®éng kh«ng bè trÝ ®îc viÖc lµm chiÕm kho¶ng 6% so víi tæng sè lao ®éng hiÖn cã cña c¸c doanh nghiÖp cã b¸o c¸o. Trong sè lao ®éng d«i d th× sè lao ®éng d«i d tõ 40 tuæi trë xuèng chiÕm 59%, tõ 41-50 tuæi chiÕm 31%, tõ 51 tuæi trë lªn chiÕm 10%. Theo tÝnh to¸n s¬ bé, giai ®o¹n 2000-2003, níc ta cã kho¶ng 7,5 v¹n lao ®éng bÞ mÊt viÖc lµm do 357 doanh nghiÖp gi¶i thÓ ph¸ s¶n. Còng chõng Êy lao ®éng d«i d tõ c¸c doanh nghiÖp ®îc cæ phÇn hoa, giao, b¸n, kho¸n kinh doanh vµ 5 cho thuª. Cha kÓ c¸c doanh nghiÖp cßn l¹i (100% vèn Nhµ níc) muèn v¬n lªn ®Ó cã ®ñ søc c¹nh tranh vµ héi nhËp còng cÇn ph¶i gi¶i quyÕt lîng lao ®éng d«i d lµ kh«ng nhá. Tríc m¾t theo chñ tr¬ng chung, cÇn gi¶i quyÕt chõng 25 v¹n lao ®éng (10 v¹n ®· nghØ viÖc tõ l©u nhng cha gi¶i quyÕt chÕ ®é theo luËt ®Þnh, vµ 15 v¹n do gi¶i thÓ, ph¸ s¶n vµ thùc hiÖn cæ phÇn ho¸, giao, b¸n, kho¸n vµ cho thuª). Víi sè lîng lao ®éng cÇn gi¶i quyÕt nh vËy, cïng víi hai yÕu tè quan träng lµ tuæi ®êi vµ thêi gian c«ng t¸c th× viÖc tÝnh to¸n ®Ó cã ®îc c¸c chÝnh s¸ch hç trî ®Æc biÖt lµ hç trî ®Ó b¶o ®¶m vÒ quyÒn lîi BHXH lµ rÊt quan träng vµ khã kh¨n. 2. B¶o hiÓm x· héi víi viÖc s¾p xÕp lao ®éng doanh nghiÖp. Cã mét thùc tÕ lµ trong qu¸ tr×nh c¶i c¸ch doanh nghiÖp Nhµ níc ®ã lµ ngêi lao ®éng kh«ng muèn ®îc ®µo t¹o l¹i ®Ó cã thÓ chuyÓn sang nghÒ kh¸c, ®Æc biÖt lµ nh÷ng nghÒ nÆng nhäc, ®éc h¹i, nguy hiÓm. Cã hiÖn tîng lµ do khi chuyÓn sang nghÒ míi, khi nghØ hu ngêi lao ®éng sÏ hëng l¬ng hu thÊp h¬n so víi khi vÒ hu ë nghÒ cò. §iÒu nµy dÉn ®Õn t×nh tr¹ng doanh nghiÖp kh«ng thÓ s¾p xÕp vµ sö dông hîp lý lao ®éng cña m×nh vµ xuÊt hiÖn ®Ò nghÞ gi¶m tuæi hu xuèng thÊp h¬n quy ®Þnh hiÖn hµnh ngay c¶ ®èi víi nh÷ng nghÒ ®· gi¶m tuæi hu. 3. C¶I c¸ch doanh nghiÖp víi vÊn ®Ò nî b¶o hiÓm x· héi. Thùc tÕ nh÷ng n¨m qua cho thÊy khi thùc hiÖn s¾p xÕp vµ ®æi míi doanh nghiÖp, dï theo bÊt cø h×nh thøc nµo, ®Òu gÆp ph¶i trêng hîp ph¶i xö lý vÊn ®Ò nî BHXH. Nguyªn nh©n nî BHXH còng cã rÊt nhiÒu vµ doanh nghiÖp lu«n t×m ®îc lý do ®Ó biÖn minh cho m×nh, kÓ c¶ trêng hîp ®· trõ 5% l¬ng cña ngêi lao ®éng còng vÉn nî BHXH. §èi víi c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸, giao doanh nghiÖp cho tËp thÓ ngêi lao ®éng vµ b¸n doanh nghiÖp lµ chuyÓn ®æi tõ së h÷u Nhµ níc sang së h÷u cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. V× vËy vÊn ®Ò nî BHXH cÇn ph¶i ®îc gi¶i quyÕt ngay tõ tríc khi chuyÓn ®æi ®Ó ®¶m b¶o quyÒn lîi cña ngêi lao ®éng. Trong cæ phÇn ho¸ mÆc dï kh«ng ®Ò cËp riªng vÊn ®Ò xö lý nî BHXH, mµ ®îc ®Ò cËp trong xö lý nî nãi chung, tøc lµ ®îc tÝnh to¸n ®Ó trõ vµo gi¸ trÞ doanh nghiÖp. Nh vËy lµ nî BHXH còng cha gi¶i quyÕt ®îc v× nß lµ tµi s¶n, lµ gi¸ trÞ cña doanh nghiÖp, kh«ng ph¶i lµ tiÒn ®Ó tr¶ nî. VÊn ®Ò nµy sÏ nan gi¶i h¬n khi c¸c doanh nghiÖp tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ kh«ng ph¶i lµ nh÷ng doanh nghiÖp cã l·i nh nh÷ng doanh nghiÖp ®· cæ phÇn ho¸. VÊn ®Ò nî BHXH trong giao, b¸n, kho¸n, cho thuª doanh nghiÖp còng ®· ®îc xö lý mét bíc b»ng viÖc cho phÐp lÊy tõ Quü hç trî s¾p xÕp vµ cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp ban hµnh kÌm theo QuyÕt ®Þnh 177/1999/Q§-TTg (gäi t¾t lµ quü 177) nhng còng vÉn cßn víng m¾c nh trêng hîp cæ phÇn ho¸ v× nguån quü 177 cßn qu¸ nhá bÐ, hoÆc cha cã. ThËm chÝ trong viÖc 6 giao doanh nghiÖp cho tËp thÓ ngêi lao ®éng, gi¸ trÞ doanh nghiÖp nhá h¬n c¶ sè nî ph¶i thõa kÕ, cã ®Þa ph¬ng ph¶i hç trî thªm tõ nguån ng©n s¸ch cña ®Þa ph¬ng ®Ó gi¶i quyÕt. III. Mét sè khuyÕn nghÞ vÒ híng gi¶I quyÕt. 1. Híng thø nhÊt. CÇn cã chÝnh s¸ch hç trî nguån tµi chÝnh ®Ó tµi chÝnh ®Ó doanh nghiÖp gi¶i quyÕt døt ®IÓm nî BHXH, nhÊt lµ nh÷ng doanh nghiÖp thùc sù khã kh¨n vÒ tµi chÝnh. MÆt kh¸c còng cÇn cã chÝnh s¸ch hç trî vÒ nguån tµi chÝnh ®Ó khuyÕn khÝch ngêi lao vÒ nghØ hu sím. Cô thÓ nh sau: Mét lµ: ®èi víi sè lao ®éng ®· ®ãng ®ñ 30 n¨m BHXH trë lªn nhng cha ®ñ ®iÒu kiÖn vÒ tuæi ®êi, thiÕu tõ 1 ®Õn 5 tuæi (con sè dù tÝnh) cô thÓ lµ nam tõ 55 ®Õn díi 60, n÷ tõ 50 ®Õn díi 55. §èi tîng nµy theo quy ®Þnh t¹i NghÞ ®Þnh 93/CP th× ®ñ ®iÒu kiÖn vÒ hu mµ kh«ng ph¶i trõ lïi tû lÖ % l¬ng hu ®îc hëng nÕu tù nguyÖn xin nghØ hu. Nhng thùc tÕ cho thÊy, do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau nªn ®a sè ngêi lao ®éng kh«ng tù nguyÖn vÒ hu v× l¬ng hu qu¸ thÊp (chØ b»ng 75% møc l¬ng ®ãng BHXH) so víi thu nhËp cña hä khi cßn ë doanh nghiÖp. V× vËy ®èi víi nhãm ®èi tîng nµy cÇn cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch tho¶ ®¸ng ®éng viªn hä vÒ hu sím, ®ång thêi hç trî thªm mét phÇn thiÕu hôt do vÒ hu tríc tuæi. Hai lµ: ®èi víi nhãm ®èi tîng lµ nh÷ng ngêi ®· ®ñ tuæi ®êi (nam ®ñ 60 tuæi, n÷ ®ñ 55 tuæi) nhng thêi gian ®ãng BHXH cßn thÊp, ch¼ng h¹n tõ 15 ®Õn díi 19 n¨m. Theo quy ®Þnh t¹i NghÞ ®Þnh 93/CP, nhãm ®èi tîng nµy ®ñ ®IÒu kiÖn vÒ hu víi møc l¬ng thÊp h¬n. Thùc tÕ cho thÊy hä kh«ng muèn vÒ hu mµ chê vµ ®ãng thªm BHXH ®Ó ®ñ ®IÒu kiÖn vÒ hu vµ nhËn l¬ng hu víi møc b×nh thêng. §èi víi nhãm ®èi tîng nµy còng cÇn hç trî thªm ®Ó khuyÕn khÝch hä vÒ hu. Møc khuyÕn khÝch vµ hç trî cã thÓ nh sau: - §èi víi ngêi cha ®ñ tuæi, cã thÓ hç trî víi møc l¬ng lµ 1 hoÆc 1,5 th¸ng l¬ng c¬ b¶n cho mét n¨m vÒ hu tríc tuæi. - §èi víi ngêi cha ®ñ n¨m ®ãng BHXH hç trî ®Ó ngêi lao ®éng ®ãng thªm mét sè n¨m BHXH, ®ång thêi khuyÕn khÝch ®Ó hä vÒ hu sím. Møc khuyÕn khÝch cã thÓ thÊp h¬n so víi nhãm trªn v× sè nµy ®· ®îc hç trî ®Ó ®ãng thªm BHXH. Ngoµi ra còng cÇn c©n ®èi thªm mét nguån tµi chÝnh cÇn thiÕt ®Ó bï chªnh lÖch gi÷a møc ®ãng vµ møc hëng l¬ng hu cho nh÷ng n¨m vÒ sím cña c¶ hai nhãm ®èi tîng nµy. Cuèi cïng, bªn c¹nh viÖc hç trî vÒ tµi chÝnh vµ khuyÕn khÝch ngêi lao ®éng nghØ hu sím còng cÇn më ra cho nh÷ng ngêi muèn tiÕp tôc tham gia BHXH khi hä tù t×m kiÕm ®îc nguån. §©y lµ mét vÊn ®Ò lín cã liªn quan ®Õn c¶ chÝnh s¸ch chung vÒ BHXH. §Ó thùc hiÖn ®îc ®iÒu nµy cÇn tÝnh to¸n cô thÓ vÝ dô: tû lÖ ®ãng 7 gãp vµ tû lÖ thô hëng nh thÕ nµo? Cã tham gia hÕt c¸c chÕ ®é BHXH hay kh«ng hoÆc chØ tham gia mét, hai chÕ ®é trong 5 chÕ ®é hiÖn hµnh… ViÖc nèi kÕt gi÷a thêi gian tham gia BHXH tríc ®ã vµ tiÕp theo sÏ ®îc gi¶i quyÕt nh thÕ nµo. 2. Híng thø hai. ChÝnh s¸ch BHXH cÇn ®îc ®iÒu chØnh mét sè vÊn ®Ò sau: Thø nhÊt: ®èi tîng BHXH b¾t buéc cÇn ®îc më réng thªm Ýt ra lµ n¬i sö dông díi 10 lao ®éng vµ hîp t¸c x·. Thø hai: bæ sung thªm chÝnh s¸ch BHXH tù nguyÖn. Víi chÕ ®é cña chóng ta, ®¬ng nhiªn mäi ngêi lao ®éng ®Òu ®îc b¶o hiÓm còng lµ môc tiªu x· héi quan träng cÇn ph¶i v¬n tíi. XÐt theo gãc ®é c¶i c¸ch doanh nghiÖp, th× viÖc bæ sung thªm chÕ ®é BHXH tù nguyÖn mang mét ý nghÜa rÊt quan träng. Nã gióp cho ngêi lao ®éng yªn t©m, tin tëng h¬n khi cïng chia sÎ khã kh¨n víi doanh nghiÖp, víi Nhµ níc. Ngêi lao ®éng cã thÓ tiÕp nèi viÖc tham gia BHXH khi hä cã thÓ t¹o ra nguån thu nhËp tõ viÖc lµm míi. Cßn ®èi víi ngêi lao ®éng thuéc ®èi tîng tham gia BHXH b¾t buéc còng cã thÓ lùa chän thªm cho b¶n th©n mét chÕ ®é b¶o hiÓm tù nguyÖn n÷a khi hä cã ®iÒu kiÖn (vÝ dô nghØ viÖc víi hai l¬ng hu…) Thø ba: cÇn bæ sung thªm chÕ ®é b¶o hiÓm thÊt nghiÖp. XÐt tõ gãc ®é c¶i c¸ch doanh nghiÖp th× ®¬ng nhiªn cã mét bé phËn lao ®éng kh«ng tr¸nh khái bÞ mÊt viÖc lµm (t¹m thêi hay l©u dµi). Hä cÇn cã ®iÒu kiÖn vµ c¬ héi tiÕp tôc tham gia vµo thÞ trêng lao ®éng. XÐt tõ gãc ®é x· héi nãi chung còng cßn mét bé phËn ngêi lao ®éng r¬i vµo t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp. Thø t: cÇn tÝnh to¸n l¹i møc hëng vµ ®èi tîng hëng ®èi víi ngêi lao ®éng chuyÓn nghÒ. §Æc biÖt lµ ®èi víi nh÷ng ngêi chuyÓn tõ nghÒ nÆng nhäc, ®éc h¹i nguy hiÓm cã møc l¬ng cao h¬n nghÒ cò, khi nghØ hu sÏ cã sù chªnh lÖch gi÷a ngêi nghØ hu ë nghÒ cã l¬ng cao víi ngêi nghØ ë nghÒ cã l¬ng thÊp nh trªn ph©n tÝch. Cuèi cïng, vÒ tæ chøc bé m¸y vµ h×nh thµnh c¸c quü. Xu thÕ chung lµ quü BHXH kh«ng gép cïng mét quü mµ ®îc t¸ch riªng thµnh c¸c quü kh¸c nhau. Híng lµ nh vËy nhng vÊn ®Ò xö lý kü thuËt còng kh«ng ®¬n gi¶n nhÊt lµ khi mét sè chÕ ®é BHXH míi xuÊt hiÖn (BHXH tù nguyÖn, b¶o hiÓm x· héi thÊt nghiÖp) l¹i cha cã nguån trong thêi gian dµi. Theo ®ã lµ vÊn ®Ò tæ chøc bé m¸y ®Ó qu¶n lý quü. Còng lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc phøc t¹p vµ nh¹y c¶m nhÊt lµ trong giai ®o¹n chóng ta ®ang thùc hiÖn tinh gi¶n bé m¸y, c¶i c¸ch hµnh chÝnh vµ kh«ng Ýt c¸c ý kiÕn cha hµi lßng vÒ bé m¸y qu¶n lý hiÖn nay. 8 kÕt luËn Trong thêi ®¹i ngµy nay, khi mµ khoa häc kü thuËt ngµy cµng ph¸t triÓn th× yÕu tè con ngêi ngµy cµng ®îc coi träng. Trong c¸c ®oµn thÓ, c¸c xÝ nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh, ®©u ®©u còng ®Ò ra khÈu hiÖu con ngêi lµ môc tiªu tríc hÕt. Bëi vËy, h¬n bao giê hÕt, ngêi lao ®éng ®îc quan t©m, ch¨m sãc vÒ mäi mÆt, tõ vËt chÊt ®Õn tinh thÇn. Chung tay gãp søc trong hµnh ®éng ®ã, BHXH ®· vµ ®ang cã nh÷ng chÝnh s¸ch trî cÊp tho¶ ®¸ng cho ngêi lao ®éng. Ngêi lao ®éng yªn t©m s¶n xuÊt h¬n, n¨ng suÊt lao ®éng c¸ nh©n t¨ng cao dÉn ®Õn n¨ng suÊt lao ®éng x· héi chuyÓn biÕn m¹nh mÏ. §©y còng lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n gãp phÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi cña c¶ níc. Cïng víi ®µ ph¸t triÓn cña x· héi, BHXH còng sÏ cã nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc ®Ó hoµn thiÖn h¬n n÷a vai trß cña m×nh, xøng ®¸ng lµ tæ chøc mµ mäi c«ng d©n ai còng muèn tham gia. 9 10 tµi liÖu tham kh¶o 1. Hái ®¸p vÒ bhxh – nxb lao ®éng kü thuËt. 2. bhxh – Nh÷ng ®iÒu cÇn biÕt vÒ bhxh – nxb thèng kª. 11