LỜI MỞ ĐẦU
Nãi ®Õn sù ph¸t triÓn cña toµn x· héi, chóng ta kh«ng thÓ kh«ng nãi
®Õn b¶o hiÓm x· héi (BHXH). BHXH lµ mét chÝnh s¸ch lín cña §¶ng vµ
Nhµ níc ta, nã lµ x¬ng sèng b¶o ®¶m æn ®Þnh x· héi, nã thÓ hiÖn sù phån
thÞnh cña nÒn kinh tÕ, mét sù v÷ng ch¾c cña thÓ chÕ chÝnh trÞ vµ sù nh©n v¨n
s©u s¾c. BHXH gãp phÇn æn ®Þnh ®êi sèng vËt chÊt, tinh thÇn cho ngêi lao
®éng khi gÆp rñi ro vµ c¸c khã kh¨n kh¸c. BHXH còng lµ mét chÝnh s¸ch tµi
chÝnh nh»m huy ®éng ®ãng gãp cña ngêi lao ®éng ®ang lµm viÖc ®Ó h×nh
thµnh quü tµi chÝnh tËp trung ®îc b¶o toµn vµ t¨ng trëng ®Ó thùc hiÖn c¸c chÕ
®é. Do ®ã, BHXH lµ mét ®Ò tµi khoa häc ®îc nhiÒu ngêi quan t©m vµ nghiªn
cøu. Víi sù mong muèn gãp mét phÇn nhá bÐ vµo thÕ giíi khoa häc vµ phôc
vô häc tËp tèt h¬n, em chän ®Ò tµi “BHXH ViÖt Nam trong c¬ chÕ thÞ trêng”.
Ngoµi lêi nãi ®Çu vµ kÕt luËn ®Ò tµi bao gåm:
PhÇn I: Kh¸i qu¸t chung vÒ BHXH
PhÇn II: BHXH ViÖt Nam trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ trêng.
PhÇn III: Mét sè kiÕn nghÞ
phÇn I
kh¸i qu¸t chung vÒ b¶o hiÓm x· héi
I. B¶o hiÓm x· héi trong ®êi sèng kinh tÕ x· héi.
B¶o hiÓm x· héi (BHXH) lµ tæng thÓ nh÷ng mèi quan hÖ kinh tÕ x·
héi gi÷a Nhµ níc víi ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng khi ngêi lao
®éng gÆp khã kh¨n do bÞ mÊt hoÆc gi¶m thu nhËp.
BHXH lµ mét chÝnh s¸ch lín mang tÝnh x· héi réng r·i vµ trong ®êi
sèng x· héi cña mçi quèc gia th× BHXH cã ý nghÜa rÊt to lín:
1
- §èi víi ngêi lao ®éng: nã gãp phÇn æn ®Þnh cuéc sèng cho b¶n th©n
hä hoÆc gia ®×nh khi gÆp khã kh¨n do bÞ mÊt hoÆc gi¶m thu nhËp. §Æc biÖt
BHXH ra ®êi cßn gãp phÇn t¹o ra mét t©m lý yªn t©m æn ®Þnh trong cuéc
sèng còng nh lao ®éng, hä kh«ng ph¶i lo l¾ng khi èm ®au, thai s¶n hoÆc khi
hÕt tuæi lao ®éng. Tõ ®ã gãp phÇn n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng trong x· héi.
- §èi víi ngêi sö dông lao ®éng: BHXH gãp phÇn æn ®Þnh s¶n xuÊt
kinh doanh, lµm cho hä ®ì ph¶i bá ra mét kho¶n tiÒn lín hoÆc nhiÒu khi rÊt
lín, khi ngêi lao ®éng mµ hä sö dông gÆp khã kh¨n trong cuéc sèng. NhÊt lµ
trong trêng hîp bÞ èm ®au, tai n¹n hµng lo¹t.
- §èi víi Nhµ níc: BHXH ra ®êi gãp phÇn ®¶m b¶o an toµn cho x·
héi, ®Æc biÖt quü BHXH lµ mét trong nh÷ng nguån ®Çu t lín gãp phÇn ph¸t
triÓn vµ t¨ng trëng kinh tÕ quèc gia.
- §èi víi c¶ ba bªn: BHXH ra ®êi t¹o lËp ®îc mèi quan hÖ bÒn v÷ng,
æn ®Þnh ®Ó tõ ®ã gãp phÇn ®iÒu hoµ m©u thuÉn gi÷a giíi chñ vµ giíi thî.
ChÝnh v× nh÷ng ý nghÜa nªu trªn cho nªn BHXH lu«n lu«n lµ mét
trong nh÷ng chÝnh s¸ch x· héi c¬ b¶n nhÊt cña mét quèc gia vµ trong ®êi
sèng kinh tÕ x· héi hiÖn nay BHXH lµ mét trong nh÷ng chÝnh s¸ch kh«ng
thÓ thiÕu ®îc vµ ngµy cµng ph¸t triÓn.
II. Nh÷ng néi dung c¬ b¶n vÒ BHXH.
1. B¶n chÊt cña BHXH.
1.1 §èi tîng cña BHXH.
BHXH lµ mét lÜnh vùc mang tÝnh chÊt x· héi rÊt lín v× nã cã ®èi tîng
lµ mét bé phËn rÊt lín trong x· héi, ®ã lµ ngêi lao ®éng mµ cô thÓ lµ mét bé
phËn rÊt lín vµ nghÜa vô cña mét c«ng d©n theo nh÷ng tiªu chuÈn luËt ph¸p
cña Nhµ níc vµ cã viÖc lµm díi c¸c h×nh thøc kh¸c nhau, t¹o ra thu nhËp ®Ó
®¶m b¶o ®êi sèng vµ tham gia vµo BHXH nh ngêi lao ®éng lµm viÖc trong
c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc, trong c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn
kinh tÕ ngoµi quèc doanh cã sö dông tõ 10 lao ®éng trë lªn, ngêi lao ®éng
ViÖt Nam trong c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi, khu chÕ xuÊt... ngêi lao ®éng lµm viÖc trong c¸c tæ chøc kinh doanh dÞch vô thuéc c¬ quan
hµnh chÝnh sù nghiÖp, c¬ quan §¶ng, ®oµn thÓ thuéc lùc lîng vò trang...
C¸c ®èi tîng trªn ®i häc, thùc tËp, c«ng t¸c, ®iÒu dìng trong vµ ngoµi
níc mµ vÉn hëng tiÒn l¬ng vµ tiÒn c«ng th× thuéc ®èi tîng thùc hiÖn BHXH
b¾t buéc.
1.2 Vai trß vµ tÝnh chÊt cña BHXH.
1.2.1 Vai trß cña BHXH.
- BHXH b¶o ®¶m æn ®Þnh kinh tÕ cho ngêi lao ®éng vµ gia ®×nh khi hä
gÆp rñi ro, gi¶m hoÆc mÊt thu nhËp.
- BHXH ®¶m b¶o ®îc tÝnh c«ng b»ng trong x· héi vµ thùc hiÖn ph©n
phèi vµ ph©n phèi l¹i thu nhËp gi÷a nh÷ng ngêi tham gia BHXH.
2
- BHXH ®· g¾n kÕt lîi Ých cña ngêi lao ®éng, ngêi sö dông lao ®éng
vµ Nhµ níc.
- BHXH gãp phÇn ®¶m b¶o an toµn x· héi, g¾n bã ngêi lao ®éng víi
x· héi.
1.2.2 TÝnh chÊt cña BHXH.
- TÝnh kinh tÕ: ngêi lao ®éng ®ãng gãp phÝ BHXH h×nh thµnh nªn quü
BHXH. Tõ quü nµy trî cÊp cho ngêi lao ®éng khi an toµn kinh tÕ cña hä bÞ
®e do¹. Sù ®ãng gãp nµy ®· gãp phÇn gi¶m bít g¸nh nÆng cho ng©n s¸ch
Nhµ níc. Tõ phÇn quü nhµn rçi vµ phÇn gi¶m bít g¸nh nÆng cho ng©n s¸ch
Nhµ níc lµ nguån vèn ®Çu t cho nÒn kinh tÕ nh»m b¶o ®¶m b¶o tån vµ ph¸t
triÓn quü vµ gi¶m bít sù ®ãng gãp cña ngêi lao ®éng.
- TÝnh x· héi: thÓ hiÖn ngêi lao ®éng trong ®é tuæi lao ®éng cã kh¶
n¨ng lao ®éng vµ cã nhu cÇu cã quyÒn ®îc hëng BHXH vµ ngêi sö dông lao
®éng còng nh Nhµ níc cã tr¸ch nhiÖm BHXH cho ngêi lao ®éng ®ã, TÝnh x·
héi thÓ hiÖn tÝnh céng ®ång (tÝnh nh©n ®¹o) rÊt cao.
- TÝnh dÞch vô: BHXH tho· m·n nhu cÇu ®îc tham gia BHXH cña ngêi lao ®éng cã kh¶ n¨ng v© cã nhu cÇu lao ®éng.
2. Quü BHXH.
Quü BHXH lµ tæng hîp nh÷ng ®ãng gãp b»ng tiÒn cña c¸c bªn tham
gia BHXH, vµ phÇn sinh lêi t¨ng trëng tiÒn nhµn rçi h×nh thµnh nªn mét quü
tiÒn tÖ tËp trung ®Ó chi tr¶ cho nh÷ng ngêi ®îc hëng BHXH vµ gia ®×nh hä
khi hä bÞ gi¶m hoÆc mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng hay mÊt viÖc lµm.
Nh vËy quü BHXH lµ mét quü tiªu dïng, ®ång thêi lµ mét quü dù
phßng, nã võa mang tÝnh kinh tÕ , võa mang tÝnh x· héi rÊt cao, vµ lµ ®iÒu
kiÖn hay c¬ së vËt chÊt quan träng nhÊt ®¶m b¶o cho toµn bé hÖ thèng
BHXH tån t¹i vµ ph¸t triÓn. Quü BHXH h×nh thµnh vµ ho¹t ®éng ®· t¹o ra
kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt nh÷ng rñi ro cña tÊt c¶ nh÷ng ngêi tham gia BHXH víi
tæng dù tr÷ Ýt nhÊt gióp cho viÖc dµn tr¶i rñi ro ®îc thùc hiÖn theo c¶ hai
chiÒu, kh«ng gian vµ thêi gian, ®ång thêi gióp gi¶m tíi møc thÊp nhÊt nh÷ng
thiÖt h¹i kinh tÕ cho ngêi sö dông lao ®éng, tiÕt kiÖm chi cho c¶ ng©n s¸ch
Nhµ níc vµ ng©n s¸ch gia ®×nh ngêi lao ®éng.
Quü BHXH ®îc h×nh thµnh tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau, tríc hÕt lµ sù
®ãng gãp cña ngêi lao ®éng, ngêi sö dông lao ®éng vµ Nhµ níc, ®©y lµ
kho¶n thu chÝnh chiÕm tû träng lín cña quü BHXH. Hai lµ ®îc h×nh thµnh tõ
kho¶n thu tõ ho¹t ®éng tµi chÝnh cña mét phÇn nhµn rçi cña quü. Thø ba lµ
phÇn thu tõ nép ph¹t cña nh÷ng tæ chøc vµ c¸ nh©n vi phËm ®iÒu lÖ vÒ
BHXH, ngoµi ra cßn cã c¸c kho¶n thu kh¸c nh viÖn trî cña níc ngoµi hîp
t¸c vÒ BHXH.
Quü BHXH ®¶m nhËn nh÷ng kho¶n chñ yÕu nh trî cÊp theo c¸c chÕ
®é BHXH (kho¶n chi nµy chiÕm tû träng lín), chi phÝ cho bé m¸y ho¹t ®éng
BHXH (tiÒn l¬ng cña c¸n bé nh©n viªn ngµnh BHXH, tiÒn ®µo t¹o c¸n bé...)
3
Møc ®ãng gãp cña mçi ngêi vµo quü BHXH gäi lµ phÝ BHXH. PhÝ
BHXH cã thÓ cã nhiÒu lo¹i tuú theo c¸ch ph©n lo¹i cô thÓ. theo qu¸ tr×nh lao
®éng, phÝ BHXH chia lµm 2 lo¹i: phÝ dµi h¹n vµ phÝ ng¾n h¹n.
- PhÝ BHXH dµi h¹n t¹o thµnh nguån quü ®Ó chi tr¶ trî cÊp BHXH dµi
h¹n nh: hu trÝ, mÊt søc lao ®éng, tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp.
- PhÝ BHXH ng¾n h¹n t¹o thµnh nguån quü chi tr¶ trî cÊp BHXH ng¾n
h¹n nh thai s¶n, èm ®au vµ tai n¹n lao ®éng nhÑ.
Quü BHXH ®îc qu¶n lý trong c¬ chÕ c©n b»ng thu chi, phÇn quü nhµn
rçi ph¶i ®îc ®em ®Çu t sinh lîi.
3. HÖ thèng c¸c chÕ ®é BHXH
BHXH ra ®êi tõ thÕ kû 13 ë Nam ch©u ¢u - khi nÒn kinh tÕ hµng hãa
b¾t ®Çu ph¸t triÓn. Nöa cuèi thÕ kû 19 ë §øc vµ vµi níc c«ng nghiÖp ph¸t
triÓn ë ch©u ¢u ®· xuÊt hiÖn BHXH. Nh÷ng thËp kû ®Çu cña thÕ kû 20,
BHXH ®· lan ra hÇu hÕt ch©u ¢u vµ c¸c níc B¾c Mü. §Õn sau chiÕn tranh
thÕ giíi lÇn thø II, BHXH cã nhiÒu thay ®æi vÒ chÊt, ph¸t triÓn phong phó ®a
d¹ng ë trªn 100 níc trªn thÕ giíi vµ ®îc nhiÒu tæ chøc quèc tÕ kh¸c quan
t©m.
Lóc ®Çu c¸c chÕ ®é BHXH chØ ®îc thùc hiÖn díi d¹ng c¸c quü èm ®au
®Ó ®Ò phßng khi mÊt thu nhËp v× bÖnh tËt. DÇn dÇn ®· më réng c¸c chÕ ®é
BHXH thµnh b¶o hiÓm rñi ro nghÒ nghiÖp, b¶o hiÓm bÖnh tËt vµ tuæi giµ...
§Õn ngµy 28/6/1952 héi nghÞ toµn thÓ cña tæ chøc lao ®éng quèc tÕ ®· nhÊt
trÝ tËp hîp tÊt c¶ c¸c chÕ ®é hiÖn cã vÒ BHXH cña c¸c níc trªn thÕ giíi thµnh
mét hÖ thèng bao gåm 9 chÕ ®é sau:
- ChÕ ®é ch¨m sãc y tÕ
- ChÕ ®é trî cÊp èm ®au
- ChÕ ®é trî cÊp thÊt nghiÖp
- ChÕ ®é trî cÊp tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp
- ChÕ ®é trî cÊp tuæi giµ
- ChÕ ®é trî cÊp gia ®×nh
- ChÕ ®é trî cÊp sinh ®Î
- ChÕ ®é trî cÊp khi tµn phÕ
- ChÕ ®é trî cÊp cho nh÷ng ngêi cßn sèng
T¹i héi nghÞ nµy tæ chøc lao ®éng quèc tÕ ®ång thêi tuyªn bè tuú theo
®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi cña mçi quèc gia mµ thùc hiÖn c¸c chÕ ®é BHXH
nãi trªn. Nhng b¾t buéc ph¶i thùc hiÖn c¸c chÕ ®é sau:
- ChÕ ®é trî cÊp tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp
- ChÕ ®é trî cÊp sinh ®Î
- ChÕ ®é trî cÊp cho nh÷ng ngêi cßn sèng
4
Theo sè liÖu thèng kª ë 140 níc vµ khu vùc trªn thÕ giíi cho thÊy tÝnh
®Õn n¨m 1993 cã 33 níc thùc hiÖn c¶ 9 chÕ ®é, cã 34 níc cha thùc hiÖn chÕ
®é thø 3, cã 62 níc cha thùc hiÖn chÕ ®é thø 3 vµ thø 6.
§iÒu kiÖn vµ møc hëng c¸c chÕ ®é trî cÊp BHXH tuú theo sù thùc
hiÖn cña mçi níc do mçi níc cã nguyªn t¾c, kinh tÕ chiÕt lý vµ chñ nghÜa
kh¸c nhau. C«ng íc chØ ®Ò ra nh÷ng tiªu chuÈn tèi thiÓu ®Ó c¸c quèc gia phª
chuÈn vµ thùc hiÖn.
phÇn II
BHXH ViÖt nam trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ trêng
I. t×nh h×nh triÓn khai BHXH ViÖt Nam tríc nghÞ ®Þnh 43/CP
1. Tæ chøc triÓn khai.
Tõ thêi Ph¸p thuéc giai ®o¹n nh÷ng n¨m 30 BHXH b¾t ®Çu xuÊt hiÖn
ë ViÖt Nam. Lóc ®Çu lµ mét chÕ ®é h¹n hÑp vµ møc trî cÊp Ýt ái.
N¨m 1962 hoµ b×nh lËp l¹i §¶ng vµ Nhµ níc míi cho thùc hiÖn c¸c
chÕ ®é BHXH ë níc ta b»ng NghÞ ®Þnh 218/CP cña ChÝnh phñ ngµy
27/12/1961 cã hiÖu lùc tõ 1962 ®Õn tríc th¸ng 6/1993. Theo NghÞ ®Þnh nµy
hÖ thèng BHXH ë ViÖt Nam bao gåm 6 chÕ ®é lµ:
- ChÕ ®é trî cÊp èm ®au
- ChÕ ®é trî cÊp tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp
- ChÕ ®é trî cÊp thai s¶n
- ChÕ ®é trî cÊp hu trÝ
- ChÕ ®é trî cÊp mÊt søc lao ®éng
5
- ChÕ ®é trî cÊp tö tuÊt
Qua h¬n 30 n¨m thùc hiÖn ®· cã rÊt nhiÒu v¨n b¶n söa ®æi vµ bæ sung.
trong ®ã cã lÇn söa ®æi lín nhÊt lµ NghÞ ®Þnh 236 /H§BT ngµy 18/9/1985 ®i
kµm víi NghÞ ®Þnh 235/ H§BT vÒ tæng ®iÒu chØnh gi¸, l¬ng, tiÒn... Nhng kÕt
qu¶ cho thÊy BHXHVN cã nh÷ng thµnh c«ng vµ tån t¹i.
2. KÕt qu¶ thÊy ®îc.
BHXHVN sau h¬n 30 n¨m thùc hiÖn ®· tá ra cã u thÕ vµ ph¸t huy t¸c
dông vÒ nhiÒu mÆt ®èi víi ngêi lao ®éng ViÖt Nam. Víi 6 chÕ ®é chi tr¶ c¬
b¶n trong 9 chÕ ®é chuÈn cña ILO ®· ghi trong c«ng íc phÇn nµo ®· ®¸p øng
®îc nhu cÇu c¬ b¶n cña ngêi lao ®éng ®èi víi BHXH.
H¬n 3 triÖu ngêi ®· ®îc hëng chÕ ®é hu trÝ, gÇn 1 triÖu ngêi ®îc hëng
chÕ ®é mÊt søc lao ®éng. Kho¶ng 40 v¹n ngêi ®îc hëng chÕ ®é tai n¹n lao
®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp dµi h¹n, h¬n 1,2 triÖu ngêi ®îc hëng chÕ ®é tai
n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp ng¾n h¹n, h¬n 50 v¹n lao ®éng n÷ ®îc hëng chÕ ®é trî cÊp thai s¶n, h¬n 8 triÖu lît ngêi ®îc hëng chÕ ®é èm ®au.
Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn BHXH thùc sù trë thµnh chÝnh s¸ch x· héi
c¬ b¶n ë níc ta. §èi tîng tham gia BHXH kh«ng chØ riªng c«ng nh©n viªn
chøc mµ cßn lµ toµn bé nh©n d©n lao ®éng ®Òu cã thÓ tham gia. Do cã
BHXH mµ ngêi lao ®éng ®îc trî cÊp kÞp thêi ®Ó æn ®Þnh cuéc sèng kh«ng
nh÷ng cho b¶n th©n hä mµ cßn cho gia ®×nh hä, khiÕn cho ngêi lao ®éng
hoµn toµn yªn t©m g¾n bã víi x· héi. §ång thêi n©ng cao ý thøc céng ®ång
tr¸ch nhiÖm gi÷a nh÷ng ngêi lao ®éng víi nhau vµ gi÷a ngêi lao ®éng víi
ngêi sö dông lao ®éng vµ Nhµ níc XHCN.
3. Nh÷ng tån t¹i vµ nguyªn nh©n cña nã
3.1 Nh÷ng tån t¹i
BHXHVN trong h¬n 30 n¨m thùc hiÖn mÆc dï ®· ®¹t ®îc nh÷ng kÕt
qu¶ nhÊt ®Þnh nhng khi bíc vµo kinh tÕ thÞ trêng nã ®· béc lé tÊt c¶ nh÷ng
nhîc ®iÓm cÇn ph¶i ®æi míi vµ hoµn thiÖn thÓ hiÖn ë nh÷ng khÝa c¹nh lín
sau:
- VÒ mÆt tæ chøc: cßn ph©n t¸n, v× vËy khi thùc hiÖn chÝnh s¸ch cßn
nhiÒu nhÊt qu¸n, thiÕu ®ång bé, cã lóc cã n¬i cßn chång chÐo.
- ChÝnh s¸ch BHXH tríc ®©y chØ phï hîp víi c¬ chÕ bao cÊp, bëi lÏ
trong c¬ chÕ bao cÊp Nhµ níc ®· ®øng ra bao phÇn lín nh÷ng vÊn ®Ò liªn
quan ®Õn BHXH. MÆt kh¸c chÝnh s¸ch BHXH cha thêng xuyªn ®æi míi cho
nªn ë c¸c cÊp c¬ së rÊt khã thùc hiÖn vµ nhiÒu khi thùc hiÖn kh«ng ®óng
chÝnh s¸ch. §Æc biÖt chóng ta cha x©y dùng ®îc luËt BHXH cho nªn chÝnh
s¸ch BHXH ®· s¬ cøng l¹i cµng s¬ cøng h¬n.
Bªn c¹nh ®ã hÖ thèng c¸c chÕ ®é BHXH béc lé rÊt nhiÒu vÊn ®Ò tån
t¹i trong néi dung tõng chÕ ®é. §Æc biÖt chÕ ®é mÊt søc lao ®éng ®· bÞ lîi
dông, v× thÕ ®· ¶nh hëng nghiªm träng vµ lµm th©m hôt rÊt lín nguån
BHXH.
6
- Quü BHXH trªn thùc tÕ coi nh kh«ng cã bëi v× cã mét bé phËn ngêi
lao ®éng kh«ng ®ãng gãp BHXH mµ Nhµ níc ®ãng thay cho hä, lùc lîng vò
trang cã møc tiÒn l¬ng rÊt cao nhng kh«ng ®Çy ®ñ, thªm vµo ®ã ®ãng theo
quü l¬ng nhng quü l¬ng l¹i mang tÝnh bao cÊp nªn phÇn thu BHXH tõ nguån
l¬ng hÇu nh kh«ng ®¸ng kÓ.
- ViÖc qu¶n lý quü cßn qu¸ nhiÒu s¬ hë vµ thiÕu sãt cho nªn quü
BHXH bÞ th©m hôt nghiªm träng vµ viÖc ®iÒu phèi quü BHXH gi÷a hai c¬
quan (Tæng liªn ®oµn lao ®éng vµ Së lao ®éng th¬ng binh x· héi) kh«ng thùc
hiÖn ®îc, cho nªn ®· g©y nhiÒu khã kh¨n trong c«ng t¸c thu chi , ®Æc biÖt lµ
chi b¶o hiÓm.
- §éi ngò c¸n bé lµm c«ng t¸c BHXH sè lîng cßn thiÕu vµ chÊt lîng
cßn yÕu ®· ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn viÖc qu¶n lý thu chi vµ thùc hiÖn c¸c chÕ
®é BHXH ®èi víi ngêi lao ®éng; nhËn thøc vÒ BHXH cßn rÊt yÕu kÓ c¶ cÊp
l·nh ®¹o bëi v× ba lý do: thø nhÊt quü BHXH kh«ng cã mµ ng©n s¸ch Nhµ níc g¸nh v¸c toµn bé, thø hai ®èi tîng tham gia b¶o hiÓm cßn h¹n hÑp v× vËy
®¹i ®a sè lùc lîng lao ®éng ViÖt Nam cßn kh«ng biÕt ®Õn BHXH, thø ba lµ
møc ®îc hëng trî cÊp trong c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm cßn rÊt thÊp. §Æc biÖt lµ
sau thêi kú gi¸ tiÒn lªn, ngêi lao ®éng coi tiÒn l¬ng c¬ b¶n hoÆc toµn bé trî
cÊp BHXH lµ mét phÇn.
3.2 Nguyªn nh©n tån t¹i.
Xem xÐt thùc tr¹ng cña BHXH ë ViÖt Nam ta cã thÓ rót ra mét sè
nguyªn nh©n sau:
- BHXHVN míi chØ cã h¬n 30 n¨m h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn mµ l¹i
cßn ë trong t×nh tr¹ng chiÕn tranh kÐo dµi, kinh tÕ ®Êt níc cßn kÐm ph¸t
triÓn, c«ng cuéc kh«i phôc sau chiÕn tranh cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n. HËu qu¶
®ã ¶nh hëng m¹nh ®Õn c¸c chÝnh s¸ch BHXH nãi riªng vµ chÝnh s¸ch kinh tÕ
x· héi nãi chung. Bªn c¹nh ®ã BHXH l¹i chÞu ¶nh hëng cña nÒn kinh tÕ kÕ
ho¹ch ho¸ tËp trung bao cÊp võa cøng nh¾c, thiÕu n¨ng ®éng l¹i võa láng lÎo
trong viÖc ®Ò ra chÝnh s¸ch vµ ®iÒu hµnh. HiÖn nay khi nÒn kinh tÕ chuyÓn
®æi sang c¬ chÕ thÞ trêng th× BHXH còng ®îc c¶i tiÕn rÊt nhiÒu nhng vÉn cßn
hÕt søc míi mÎ.
- BHXHVN cßn h¹n chÕ vÒ mÆt nhËn thøc, ®èi víi nh÷ng ngêi lµm
c«ng t¸c BHXH cha ®îc tiÕp cËn víi thµnh tùu vµ kinh nghiÖm ho¹t ®éng
BHXH cña thÕ giíi. Cßn ®èi víi ngêi ®îc b¶o hiÓm còng cha ®ñ nhËn thøc
vÒ quyÒn lîi, nghÜa vô vµ tr¸ch nhiÖm cña m×nh khi tham gia BHXH. Cho
nªn viÖc kiÓm so¸t sù ho¹t ®éng cña hÖ thèng BHXH, nh©n viªn, c¸n bé lµm
c«ng t¸c BHXH thùc hiÖn kh«ng chÆt chÏ, tõ ®ã rÔ ph¸t sinh hµnh vi vi ph¹m
quy ®Þnh cña Nhµ níc.
- Sù kÕt hîp cña c¸c c¬ quan, tæ chøc trontg c«ng t¸c BHXH vÉn cßn
láng lÎo, ph©n t¸n: Tæng liªn ®oµn lao ®éng ViÖt Nam qu¶n lý ba chÕ ®é,
cßn c¸n bé lao ®éng th¬ng binh vµ x· héi qu¶n lý ba chÕ ®é. Tõ ®ã dÉn ®Õn
viÖc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch x· héi cßn thiÕu tËp trung.
7
II. thùc tr¹ng BHXH ViÖt Nam sau nghÞ ®Þnh 43/CP.
1. Sù ra ®êi cña nghÞ ®Þnh 43/CP.
Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ trêng, sù nghiÖp BHXH ViÖt Nam lµ mét
trong lÜnh vùc yÕu kÐm nhÊt vµ béc lé rÊt nhiÒu tån t¹i. V× vËy n¨m 1993
Nhµ níc ban hµnh nghÞ ®Þnh 43 vÒ BHXH nh»m môc ®Ých kh¾c phôc mét
phÇn yÕu kÐm tríc ®©y, ®ång thêi gióp cho lÜnh vùc BHXH dÇn dÇn ®i vµo
thÕ æn ®Þnh.
NghÞ ®Þnh 43 ra ®êi lµ rÊt kÞp thêi vµ ®¸p øng ®îc nguyÖn väng cña
ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng, ®¸p øng ®îc yªu cÇu, sù ®ßi hái cÊp
b¸ch cña Nhµ níc vÒ qu¶n lý lÜnh vùc nµy.
NÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®· chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng, tÊt c¸c
ngµnh, c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi kh¸c ®· chuyÓn ®æi mµ BHXH cha
chuyÓn ®æi kÞp thêi, cßn c¸c chÝnh s¸ch BHXH tríc ®©y kh«ng cßn phï hîp
vÒ nhiÒu khÝa c¹nh kh¸c nhau nh tæ chøc h×nh thµnh, chÕ ®é tiÒn l¬ng, ký kÕt
hîp ®ång... cho nªn NghÞ ®Þnh 43 ra ®êi lµ phï hîp víi nÒn kinh tÕ. §Æc biÖt
BHXH ph¶i hoµ nhËp víi BHXH quèc tÕ.
Bªn c¹nh ®ã BHXH lµ mét chÝnh s¸ch kh«ng thÓ thiÕu ®îc. V× vËy,
ngêi lao ®éng, ngêi sö dông lao ®éng vµ Nhµ níc ®Òu rÊt quan t©m bëi lÏ
ngêi lao ®éng kh«ng cßn ®îc hëng chÕ ®é bao cÊp nh tríc n÷a vµ Nhµ níc
kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng ®Ó bao cÊp n÷a. Cho nªn ®Ó ®¸p øng ®îc nh÷ng nhu cÇu
nµy ®ßi hái ph¶i cã v¨n b¶n thèng nhÊt.
TiÕp ®ã n¨m 1995 Nhµ níc cßn ban hµnh NghÞ ®Þnh 12/CP vÒ BHXH
nh»m kh¾c phôc mét sè ®iÓm bÊt hîp lý vµ kh«ng phï hîp cña c¸c v¨n b¶n
tríc ®©y trong ®ã cã c¶ NghÞ ®Þnh 42 vµ còng n¨m nµy Nhµ níc cßn ban
hµnh NghÞ ®Þnh 19/CP vÒ tæ chøc sù nghiÖp BHXH ViÖt Nam. §©y lµ mét
trong nh÷ng mèc quan träng nhÊt cña sù nghiÖp BHXHVN kÓ c¶ ®æi míi vÒ
kh©u tæ chøc.§ång thêi còng n¨m nµy cßn ban hµnh ®iÒu lÖ BHXHVN cho
phï hîp víi c¬ chÕ thÞ trêng.
2. Tæ chøc BHXH.
BHXHVN ®îc tæ chøc theo hÖ thèng ngµnh däc tõ Trung ¬ng ®Õn ®Þa
ph¬ng cã c¬ cÊu nh sau:
- ë Trung ¬ng cã BHXHVN
- ë c¸c tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung ¬ng (gäi chung lµ tØnh) lµ
BHXH tØnh trùc thuéc BHXHVN.
- ë c¸c quËn, huyÖn, thÞ x·, thµnh phè thuéc tØnh (gäi chung lµ huyÖn)
lµ BHXH huyÖn trùc thuéc BHXH tØnh.
C¬ quan qu¶n lý cao nhÊt cña BHXHVN lµ héi ®ång qu¶n lý
BHXHVN. Héi ®ång qu¶n lý BHXHVN gåm cã: Chñ tÞch, 1 phã chñ tÞch vµ
c¸c thµnh viªn do thñ tíng chÝnh phñ bæ nhiÖm vµ miÔn nhiÖm. Thµnh viªn
cña Héi ®ång qu¶n lý bao gåm ®¹i diÖn cã thÈm quyÒn cña Bé lao ®éng Th¬ng binh vµ X· héi, Bé tµi chÝnh, Tæng liªn ®oµn lao ®éng ViÖt Nam vµ
Tæng gi¸m ®èc BHXHVN.
8
Thñ tíng
S¬ ®å hÖ thèng tæ chøc BHXHVVN
ChÝnh phñ tõ sau NghÞ ®Þnh 19/CP:
BHXHVN
Phã tæng
gi¸m ®èc
Tæng gi¸m ®èc
BHXHVN
C¸c ban BHXH
Tæng gi¸m ®èc
BHXHVN
BHXH tØnh, thµnh phè
BHXH cña quËn, huyÖn, ngµnh
Ghi chó:
Th«ng tin chØ ®¹o
Th«ng tin b¸o c¸o
BHXH ë c¸c ®¬n vÞ c¬ së
9
Phã tæng
gi¸m ®èc
3. Quü BHXH.
Trong c¬ chÕ míi, theo NghÞ ®Þnh 43CP cña ChÝnh phñ ra ngµy
22/6/1993 quy ®Þnh quü BHXH lµ mét quü tµi chÝnh ®éc lËp, tËp trung n»m
ngoµi Ng©n s¸ch Nhµ níc do:
- Ngêi sö dông lao ®éng ®ãng gãp 15% quü l¬ng.
- Ngêi lao ®éng ®ãng gãp 5% tiÒn l¬ng.
- Trî cÊp cña ng©n s¸ch Nhµ níc.
Ngoµi ra quü nµy cßn ®îc bæ sung thªm phÇn l·i xuÊt do ®Çu t mang
l¹i vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ, c¸c nhµ h¶o t©m ®ãng gãp.
Nhê cã c¬ chÕ míi nµy nguån thu quü BHXH ®· kh«ng ngõng t¨ng
lªn vµ cã thÓ ®¸p øng ®îc nhu cÇu chi phÝ BHXH. Tuy nhiªn nguån quü nµy
t¨ng lµ do hiÖn nay ngêi ph¶i ®ãng nhiÒu, trong khi ®ã ngêi ®îc hëng cha
nhiÒu, sè ®ang ®îc hëng th× vÉn do ng©n s¸ch Nhµ níc ®¶m nhiÖm v× quü
BHXH lµ “x¬ng sèng”. Cho nªn quü BHXH cha v÷ng ch¾c do vËy ngay tõ
b©y giê Nhµ níc ph¶i cã chÝnh s¸ch hîp lý. Bëi v× chóng ta ®ang phÊn ®Êu
quü BHXH n»m ngoµi ng©n s¸ch, t¬ng lai quü BHXH kh«ng cßn ng©n s¸ch
tµi trî n÷a. Vµ lóc ®ã ngêi ®îc hëng BHXH còng t¨ng lªn. Sù t¨ng lªn ®ã do
nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau nh ngêi ®îc hëng t¨ng nhanh h¬n ngêi ph¶i
®ãng, thêi gian hëng trî cÊp dµi h¬n. Do tuæi thä cña d©n c ngµy mét t¨ng,
hiÖn nay tuæi thä b×nh qu©n sÏ t¨ng lªn 70,4 tuæi ®Õn 75,4 tuæi vµ ®Õn n¨m
2030 lµ ®Õn 72,4 ®Õn 74,4 tuæi. §iÒu nµy cho thÊy ph¶i cã sù ®iÒu chØnh
trong chÝnh s¸ch ph¸t triÓn quü BHXH, viÖc nµy cã thÓ b»ng nhiÒu c¸ch:
t¨ng thªm tû lÖ ®ãng hoÆc kÐo dµi thêi gian ®ãng b»ng c¸ch t¨ng tuæi nghØ hu hoÆc tÝnh l¹i møc hëng cña tõng chÕ ®é, trong ®ã ®Æc biÖt lu ý dïng l¬ng 5
n¨m cuèi tríc khi nghØ hu lµm c¨n cø tÝnh møc hëng. §Ó thÊy râ h¬n ta cã
thÓ tham kh¶o b¶ng sè liÖu sau.
Dù b¸o nh÷ng yÕu tè ¶nh hëng ®Õn quü BHXH.
N¨m
Sè ngêi ®ãng BHXH (ngh×n)
1997
3100
2000
3271
2010
4406
2020
5233
2030
5897
Sè hëng BHXH (ngh×n)
Trong ®ã:
1792
1802
1739
1808
1867
- Hëng tríc n¨m 1995
1732
60
1635
167
1195
544
706
1102
290
1577
7,9
11,6
23,4
35,1
49,6
Chi BHXH (ngh×n tû)
5,9
8,7
17,9
33,4
63
Chªnh lÖch thu chi (ngh×n tû)
+2,0
+2,8
+5,5
+1,8
-13,5
- Hëng sau n¨m 1995
Thu BHXH (ngh×n tû)
10
Qua b¶ng sè liÖu trªn ta thÊy chªnh lÖch thu-chi ngµy cµng gi¶m
chøng tá sè ngêi ®îc hëng BHXH ngµy cµng t¨ng trong t¬ng lai vµ hä ®îc hëng nhiÒu h¬n hä ®ãng.
4. HÖ thèng c¸c chÕ ®é
B¾t ®Çu tõ nghÞ ®Þnh 43 trë l¹i ®©y, BHXHVN thùc hiÖn 5 chÕ ®é
BHXH sau ®©y:
4.1 ChÕ ®é trî cÊp èm ®au
Con ngêi sinh ra, lín lªn vµ chÕt ®i nã nh lµ mét qui luËt vËn ®éng tù
nhiªn, tÊt yÕu cña x· héi. Trong qu¸ tr×nh vËn ®éng ®ã con ngêi nãi chung vµ
ngêi lao ®éng nãi riªng kh«ng thÓ tranh khái èm ®au. §Æc biÖt víi ngêi lao
®éng, lµ ngêi t¹o ra cña c¶i vËt chÊt cho x· héi. V× vËy khi hä bÞ èm ®au ph¶i
®îc nghØ ngh¬i, ®iÒu trÞ an dìng. Trong thêi gian nµy hä ®îc xÐt hëng trî
cÊp BHXH thay v× tiÒn l¬ng, møc hëng trî cÊp ®îc quy ®Þnh nh sau:
- TÊt c¶ ngêi lao ®éng nghØ viÖc vµ èm ®au, tai n¹n, rñi ro mµ cã x¸c
nhËn cña tæ chøc y tÕ do bé y tÕ quyÕt ®Þnh ®îc hëng chÕ ®é trî cÊp èm ®au,
trõ nh÷ng ngêi tù huû ho¹i søc khoÎ do say rîu hoÆc dïng chÊt ma tuý th×
kh«ng ®îc trî cÊp èm ®au.
- Víi nh÷ng ngêi lao ®éng lµm viÖc ë ®iÒu kiÖn b×nh thêng th× ®îc hëng tèi ®a 30 ngµy trong mét n¨m, nÕu ®· ®ãng BHXH díi 15 n¨m. §îc hëng 40 ngµy trong n¨m nÕu ®· ®ãng BHXH tõ 15 n¨m ®Õn díi 30 n¨m. §îc
hëng 50 ngµy trong mét n¨m nÕu ®ãng BHXH tõ 30 n¨m trë lªn.
- §èi víi nh÷ng ngêi lao ®éng lµm c¸c nghÒ hoÆc c«ng viÖc nÆng
nhäc, ®éc h¹i, lµm viÖc ë nh÷ng n¬i cã phô cÊp khu vùc hÖ sè tõ 0,7 trë lªn
th× ®îc hëng 40 ngµy trong mét n¨m, nÕu ®ãng BHXH díi 15 n¨m; 50 ngµy
trong mét n¨m nÕu ®· ®ãng BHXH tõ 15 ®Õn 30 n¨m vµ ®îc hëng 60 ngµy
trong mét n¨m nÕu ®ãng BHXH tõ 30 n¨m trë lªn.
Møc tù cÊp cña nh÷ng ngêi m¾c bÖnh cÇn ch÷a tõ 180 ngµy trong mét
n¨m trë lªn b»ng 65% - 70% møc l¬ng hëng tríc khi èm ®au.
Víi ngêi lao ®éng cã con thø 1, thø 2 díi 7 tuæi bÞ èm ®au th× ®îc
nghØ ch¨m sãc con vµ ®îc hëng trî cÊp BHXH. Vµ nÕu ngêi lao ®éng thùc
hiÖn c¸c biÖn ph¸p kÕ ho¹ch ho¸ d©n sè th× thêi gian nghØ do bé y tÕ quy
®Þnh vµ còng ®îc hëng trî cÊp BHXH.
ë ViÖt Nam khi thùc hiÖn chÕ ®é trî cÊp nµy cã u ®iÓm sau:
- §¸p øng ®îc nguyÖn väng, nhu cÇu cña ngêi lao ®éng trong thùc tÕ
gióp hä yªn t©m lao ®éng s¶n xuÊt ®Ó tõ ®ã gãp phÇn t¨ng n¨ng suÊt lao
®éng.
- Trong vßn h¬n 30 n¨m thùc hiÖn, c¸c chÕ ®é nµy ®· thùc hiÖn cho
hµng chôc triÖu lît ngêi bÞ èm ®au, ®Æc biÖt lµ nh÷ng ngêi lµm trong ngµnh
nghÒ nÆng nhäc, ®éc h¹i, tõ ®ã gãp phÇn æn ®Þnh cuéc sèng cho gia ®×nh hä,
®Æc biÖt thêi kú chiÕn tranh.
11
MÆc dï ®· ®¹t ®îc mét sè u ®iÓm nhng khi thùc hiÖn chÕ ®é nµy vÉn
cßn tån t¹i mét sè ®iÓm sau:
- Kh©u gi¸m ®Þnh y khoa qu¸ dÔ d·i, v× vËy ph¸t sinh hiÖn tîng tiªu
cùc lµm th©m hôt quü BHXH.
- ViÖc qu¶n lý chÕ ®é nµy cßn láng lÎo vµ thiÕu sù kiÓm tra, kiÓm so¸t.
- Khi xÐt trî cÊp cho chÕ ®é nµy cßn mang tÝnh b×nh qu©n gi÷a c¸c
ngµnh nghÒ cho nªn kh«ng khuyÕn khÝch ngêi lao ®éng lµm nh÷ng ngµnh
nghÒ nÆng nhäc, ®éc h¹i.
4.2 ChÕ ®é trî cÊp thai s¶n.
Nh chóng ta ®· biÕt phô n÷ cã vai trß chñ yÕu trong viÖc t¸i s¶n xuÊt
con ngêi, t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm tinh thÇn cho x· héi, vµ chiÕm h¬n mét nöa
lùc lîng lao ®éng trong x· héi. Do vËy trî cÊp thai s¶n cho lao ®éng n÷ lµ rÊt
cÇn thiÕt vµ quan träng, gióp lao ®éng n÷ sinh vµ nu«i con tèt h¬n. Cô thÓ
chÕ ®é hëng nh sau.
Lao ®éng n÷ cã thai sinh con thø nhÊt, thø hai ®îc hëng trî cÊp theo
nh÷ng néi dung sau:
- Tríc khi sinh con, ®èi víi ngêi lµm viÖc trong ®iÒu kiÖn b×nh thêng
®îc nghØ ba ngµy trong ba lÇn ®i kh¸m thai. Trong trêng hîp ngêi lao ®éng
cã thai lµm viÖc ë xa tæ chøc y tÕ hoÆc ngêi mang thai cã bÖnh lý, thai kh«ng
b×nh thêng th× ®îc nghØ 2 ngµy cho mçi lÇn ®i kh¸m thai, trêng hîp x¶y thai
th× ®îc nghØ 20 ngµy nÕu thai díi 3 th¸ng, 30 ngµy nÕu thai 3 th¸ng trë lªn.
- Sau khi sinh con, víi nh÷ng ngêi lµm viÖc ë ®iÒu kiÖn b×nh thêng th×
®îc nghØ 4 th¸ng. Cßn trong ®iÒu kiÖn hÖ sè khu vùc lµ 0,5 - 0,7 th× ®îc nghØ
4 th¸ng. NÕu hÖ sè khu vùc lµ mét vµ lµm viÖc ë ®iÒu kiÖn ®éc h¹i th× ®îc
nghØ 6 th¸ng. HÕt thêi h¹n nghØ nÕu muèn nghØ thªm ph¶i ®îc sù ®ång ý cña
ngêi sö dông lao ®éng vµ kh«ng ®îc hëng trî cÊp. NÕu ®· lµm tríc thêi h¹n
nghØ th× ph¶i b¸o tríc 1 tuÇn lÔ vµ ®îc hëng trî cÊp theo quy ®Þnh.
Ngêi lao ®éng nam hay n÷ nÕu muèn nu«i con s¬ sinh theo quy ®Þnh
cña luËt h«n nh©n vµ gia ®×nh th× ®îc nghØ viÖc vµ ®îc hëng trî cÊp BHXH 4
th¸ng, møc hëng lµ 100% l¬ng lµm c¨n cø ®ãng BHXH. ViÖt Nam khi thùc
hiÖn chÕ ®é nµy cã u ®iÓm:
- Gãp phÇn ®éng viªn chÞ em phô n÷ yªn t©m vµ h¨ng h¸i lao ®éng s¶n
xuÊt. §Æc biÖt trong thêi kú chiÕn tranh.
- Gãp phÇn lµm gi¶m tû lÖ suy dinh dìng khi sinh ®Î.
- Gãp phÇn thùc hiÖn quyÒn b×nh ®¼ng vÒ mäi mÆt gi÷a nam vµ n÷.
Nh÷ng tån t¹i:
+ Cã nh÷ng thêi kú viÖc quy ®Þnh thêi gian nghØ ®Î cña lao ®éng n÷
cßn thiÕu c¬ së khoa häc vµ thùc tiÔn.
+ §¹i ®a sè lao ®éng n÷ khi sinh ®Î bÞ suy dinh dìng nghiªm träng c¶
mÑ vµ con.
12
+ Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn nay chÕ ®é nµy cã ¶nh hëng
tiÕp tôc ®Õn c«ng ¨n viÖc lµm cña lao ®éng n÷.
4.3 ChÕ ®é trî cÊp tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp.
Ngêi lao ®éng kh«ng may bÞ tai n¹n lao ®éng hoÆc bÖnh nghÒ nghiÖp,
Nhµ níc hoÆc c¬ quan doanh nghiÖp ph¶i cã tr¸ch nhiÖm xÐt trî cÊp BHXH
®Ó hä tiÕp tôc æn ®Þnh æn ®Þnh vµ duy tr× cuéc sèng. Nh÷ng trêng hîp sau
®©y ®îc hëng trî cÊp:
- BÞ tai n¹n trong giê lµm viÖc, t¹i n¬i lµm viÖc kÓ c¶ lµm viÖc ngoµi
giê do yªu cÇu cña ngêi sö dông lao ®éng.
- BÞ tai n¹n ngoµi giê lµm viÖc, khi thùc hiÖn c«ng viÖc theo yªu cÇu
cña ngêi sö dông lao ®éng.
- BÞ tai n¹n trªn tuyÕn ®êng ®i vµ vÒ ®Õn n¬i lµm viÖc.
Ngêi lao ®éng ®îc hëng trî cÊp tuú thuäc vµo møc ®é suy gi¶m kh¶
n¨ng lao ®éng ®îc tÝnh theo møc tiÒn l¬ng tèi thiÓu, nÕu bÞ suy gi¶m tõ 5%
®Õn 30% th× ®îc hëng trî cÊp mét lÇn, nÕu tõ 31% ®Õn 100% th× ®îc hëng
trî cÊp hµng th¸ng. Møc ®é hëng phô thuéc vµo tõng kho¶ng tû lÖ mÊt søc
lao ®éng.
ViÖt Nam khi thùc hiÖn nh÷ng chÕ ®é nµy cã mét sè ®iÓm sau:
+ Cßn nhÇm lÉn gi÷a tai n¹n lao ®éng vµ tai n¹n giao th«ng.
+ Kh©u gi¸m ®Þnh y khoa cã nh÷ng lóc, nh÷ng n¬i cha nghiªm tóc vµ
®Æc biÖt chóng ta cha ®Þnh kú gi¸m ®Þnh l¹i y khoa. V× vËy viÖc sö dông vµ
bè trÝ lao ®éng kh«ng hîp lý vµ cha cã hiÖu qu¶.
+ Khi xÐt trî cÊp chÕ ®é nµy vÉn cßn mang tÝnh b×nh qu©n gi÷a c¸c
ngµnh nghÒ cho nªn cha khuyÕn khÝch ngêi lao ®éng lµm viÖc ë nh÷ng
ngµnh nghÒ ®éc h¹i.
4.4 ChÕ ®é trî cÊp hu trÝ
Ngêi lao ®éng khi hÕt tuæi lao ®éng hä ph¶i ®îc nghØ ng¬i an dìng bëi
lÏ sau mét thêi gian cèng hiÕn cho Nhµ níc, cho c¬ quan, doanh nghiÖp th×
søc khoÎ bÞ gi¶m sót nghiªm träng. Tuy nhiªn thêi gian nµy cã mét sè nhu
cÇu hä kh«ng gi¶m ®i mµ cßn t¨ng lªn. V× vËy hä vÉn tiÕp tôc ®îc xÐt BHXH
díi h×nh thøc tiÒn hu trÝ.
Quy ®Þnh n¨m c«ng t¸c víi n÷ lµ 55 tuæi vµ 60 tuæi ®èi víi nam, nÕu
lµm viÖc ë ®iÒu kiÖn nÆng nhäc, ®éc h¹i th× c«ng t¸c ®ãng BHXH h¹ xuèng
20 n¨m (tríc ®©y lµ 15 n¨m). Thay chÕ ®é mÊt søc tríc ®©y, ®iÒu kiÖn nghØ
hu cßn quy ®Þnh ba trêng hîp ®îc hëng thÊp h¬n tuæi nghØ hu n¨m ®ñ 60, n÷
®ñ 55 cã 15 n¨m ®ãng BHXH hoÆc nam ®ñ 50 n÷ ®ñ 45 cã hai m¬i n¨m
®ãng BHXH trong ®ã cã 15 n¨m lµm viÖc nÆng nhäc, ®éc h¹i, mÊt søc 61%
trë lªn th× kh«ng phô thuéc vµo tuæi ®êi.
13
Møc hëng cã sù tiÕn bé h¬n tríc, ®iÓm khëi ®Çu lµ 15 n¨m ®îc hëng
45% l¬ng b×nh qu©n 5 n¨m vÒ cuèi vµ cao nhÊt lµ 75%.
ë ViÖt Nam khi thùc hiÖn chÕ ®é nµy mÆc dï ®· ®¹t ®îc mét sè u
®iÓm rÊt c¬ b¶n sau:
- Gióp cho hµng triÖu ngêi vÒ hu cã cuéc sèng æn ®Þnh, t¹o ra mét t©m
lý yªn t©m æn ®Þnh khi lao ®éng s¶n xuÊt bëi v× hä biÕt r»ng sau khi vÒ hu hä
vÉn tiÕp tôc ®îc xÐt trî cÊp BHXH.
- Trong thêi kú chèng Mü cøu níc ®· ®éng viªn ®îc rÊt nhiÒu ®ang
trong qu¸ tr×nh lao ®éng s¶n xuÊt ®i chiÕn ®Êu bëi v× thêi gian lµm nghÜa vô
còng ®îc tÝnh lµ thêi gian c«ng t¸c liªn tôc ®Ó ®ùc t×nh trî cÊp BHXH.
Tuy nhiªn chÕ ®é nµy hiÖn nay lµ mét trong nh÷ng chÕ ®é cã nhiÒu
tån t¹i nhÊt vµ khã gi¶i quyÕt.
- §¹i ®a sè nh÷ng ngêi vÒ hu hiÖn nay ë níc ta cha ®ñ tuæi quy ®Þnh.
- Chóng ta cha bãc t¸ch mét c¸ch cô thÓ c¸c chÕ ®é u ®·i x· héi ra
khái chÕ ®é hu trÝ.
- §¹i ®a sè nh÷ng ngêi ®· vÒ hu ë ViÖt Nam hiÖn nay cã cuéc sèng rÊt
khã kh¨n bëi v× thu nhËp thÊp, tiÒn l¬ng hu thÊp. Thªm vµo ®ã cã nh÷ng lóc,
nh÷ng n¬i tiÒn l¬ng hu ®îc nhËn kh«ng ®óng kú h¹n cho nªn cuéc sèng cña
hä l¹i cµng khã kh¨n h¬n.
4.5. ChÕ ®é trî cÊp tiÒn tuÊt.
Ngêi lao ®éng kh«ng may bÞ chÕt th× Nhµ níc, c¬ quan doanh nghiÖp
ph¶i cã tr¸ch nhiÖm ®èi víi nh÷ng ngêi cßn sèng trong gia ®×nh hä bao gåm
bè mÑ giµ kh«ng n¬i n¬ng tùa, con c¸i cha ®Õn tuæi trëng thµnh. Nã cã vai
trß rÊt quan träng thÓ hiÖn tÝnh nh©n ®¹o cao c¶ s©u s¾c cña BHXH.
Khi ngêi lao ®éng ®ang lµm viÖc bÞ chÕt th× gia ®×nh ®îc hëng 8 th¸ng
l¬ng tèi thiÓu. HiÖn nay møc l¬ng tèi thiÓu lµ 144.000VN§, nÕu ngêi lao
®éng chÕt cßn nu«i con díi 15 tuæi hoÆc 18 tuæi.
NÕu ngêi ®îc ngêi chÕt ®ã nu«i dìng, sau khi ngêi lao ®éng chÕt
kh«ng cßn ai nu«i dìng th× ®îc nhËn trî cÊp 70% l¬ng tèi thiÓu hµng th¸ng.
Trong trêng hîp vÉn cßn ngêi nu«i dìng th× vÉn ®îc hëng 40% l¬ng
tèi thiÓu/Th¸ng. Sè ngêi ®îc nhËn tiÒn tuÊt tèi ®a 4 ngêi. NÕu kh«ng cã th©n
nh©n cña ngêi chÕt thuéc diÖn hëng trî cÊp hµng th¸ng th× gia ®×nh ®îc hëng
trî cÊp mét lÇn phô thuéc vµo thêi gian ®ãng BHXH vµ phô thuéc vµo ngêi
®ã ®· vµ ®ang hëng trî cÊp hu trÝ hoÆc trî cÊp bÖnh nghÒ nghiÖp, tai n¹n lµ
bao nhiªu råi.
§©y lµ chÕ ®é mang tÝnh nh©n ®¹o nhÊt cña BHXH. V× thÕ khi tiÕn
hµnh BHXH quèc gia nµo còng ph¶i thùc hiÖn chÕ ®é nµy. Khi thùc hiÖn chÕ
®é nµy, ViÖt Nam cßn mét sè ®iÓm sau:
- Cã nh÷ng lóc, nh÷ng n¬i ngêi ta cßn lîi dông c¶ ngêi chÕt.
14
- Cã nh÷ng lóc, nh÷ng n¬i khi gi¶i quyÕt chÕ ®é nµy cßn chËm chÔ, v×
vËy ®· ¶nh hëng ®Õn t©m t, t×nh c¶m cña nh÷ng ngêi cßn sèng.
Trªn ®©y lµ 5 chÕ ®é cña BHXHVN. Ngoµi 5 chÕ ®é chi tr¶ nµy Nhµ
níc cßn ®Ò ra chÕ ®é dµnh cho chi tr¶ qu¶n lý x· héi vµ sù nghiÖp qu¶n lý
BHXH.
III. sù cÇn thiÕt ph¶i ®æi míi ho¹t ®éng BHXHVN
1. Quan ®iÓm ®æi míi:
BHXH ®· ra ®êi h¬n 30 n¨m nay ë níc ta, tr¶i qua nhiÒu giai ®o¹n
lÞch sö kh¸c nhau, chÝnh s¸ch vµ c¸c chÕ ®é BHXH ®· qua nhiÒu lÇn söa ®æi.
Cã thÓ nãi r»ng BHXHVVN ®· cã hiÖu qu¶ hÕt søc to lín, nã ®· gãp phÇn
æn ®Þnh ®êi sèng cña ngêi lao ®éng trong biªn chÕ Nhµ níc, ®¶m b¶o ®êi
sèng cña gia ®×nh hä, ®éng viªn hä g¾n bã víi chÕ ®é, tin tëng vµo ®êng lèi
chÝnh s¸ch cña §¶ng, h¨ng h¸i trong lao ®éng s¶n xuÊt vµ chiÕn ®Êu b¶o vÖ
x©y dùng tæ quèc, gãp phÇn tÝch cùc vµo c«ng cuéc ®æi míi ®Êt níc. §Æc
biÖt tõ khi chÝnh phñ quyÕt ®Þnh thµnh lËp ngµnh BHXH theo hÖ thèng däc
vµ ban hµnh bé luËt lao ®éng, ®iÒu lÖ BHXH th× ho¹t ®éng BHXH ®· cã
nh÷ng chuyÓn biÕn ®¸ng khÝch lÖ, nã ®¶m b¶o tèt h¬n c¸c quyÒn lîi BHXH
cho ngêi lao ®éng. Tuy nhiªn trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn trong nÒn kinh tÕ thÞ
trêng song còng kh«ng tr¸nh khái vµ cßn nhiÒu h¹n chÕ, v× vËy nã còng cha
thùc sù t¹o ®îc ®éng lùc cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi vµ ®¶m b¶o c«ng
b»ng x· héi, æn ®Þnh ®êi sèng ngêi lao ®éng vµ gia ®×nh cña hä c¶ khi cßn
lao ®éng hoÆc khi ®· nghØ.
HiÖn nay níc ta ®ang thùc hiÖn ®êng lèi ®æi míi, x©y dùng nÒn kinh
tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng XHCN, ®ång thêi thùc hiÖn ®êng lèi kinh tÕ më
cöa, t¨ng cêng quan hÖ hîp t¸c víi c¸c níc trªn thÕ giíi. Víi ®êng lèi chÝnh
s¸ch ®ã c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc ®ang chuyÓn sang c¬ chÕ s¶n xuÊt kinh
doanh g¾n víi thÞ trêng vµ ngµy cµng ph¸t triÓn m¹nh mÏ c¶ vÒ quy m« lÉn
chÊt lîng. Kinh tÕ hé gia ®×nh, c¸c doanh nghiÖp t nh©n, c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ
liªn doanh víi níc ngoµi vµ c«ng ty 100% vèn níc ngoµi ngµy cµng ph¸t
triÓn. C¬ cÊu lao ®éng vµ c¬ cÊu kinh tÕ trªn c¶ níc còng thay ®æi, sè ngêi
lao ®éng lµm trong c¸c doanh gnhiÖp Nhµ níc, t nh©n vµ liªn doanh, lµm
thuª trong c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi ngµy cµng nhiÒu. §ång
thêi do thùc hiÖn ®êng lèi kinh tÕ ®æi míi, ph¸t triÓn nªn thu nhËp cña ngêi
lao ®éng ngµy cµng n©ng cao. Sù ®æi míi c¬ cÊu kinh tÕ x· héi vµ c¬ chÕ
qu¶n lý kinh tÕ x· héi còng nh thay ®æi theo híng ®i lªn cña ®êi sèng ngêi
lao ®éng, nh vËy ®¬ng nhiªn ®ßi hái c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi nãi chung
vµ chÝnh s¸ch chÕ ®é BHXH nãi riªng còng ph¶i ®æi míi cho ®ång bé, phï
hîp. Trong v¨n kiÖn §¹i héi 8 cña §¶ng ®· x¸c ®Þnh: “Më réng chÕ ®é
BHXH ®èi víi ngêi lao ®éng thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, ¸p dông b¾t buéc
®èi víi c¸c c¬ quan, doanh nghiÖp, tæ chøc qu¶n lý vµ sö dông tèt c¸c quü
BHXH, b¶o ®¶m ®êi sèng cña ngêi vÒ hu”. Vµ ®æi míi ph¶i ®îc thùc hiÖn
15
mét c¸ch toµn diÖn trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc nh»m môc ®Ých t¹o ®iÒu kiÖn cho
chÝnh s¸ch BHXH níc ta nhËp ®îc víi BHXH quèc tÕ.
Thùc hiÖn ®êng lèi trªn cña §¶ng, c«ng t¸c ho¹t ®éng BHXH trong
thêi gian tíi ph¶i tiÕn hµnh ®æi míi theo ph¬ng híng díi ®©y.
2. Néi dung ®æi míi
2.1 §æi míi vÒ nhËn thøc BHXH.
Ngµy nay BHXH kh«ng cßn lµ sù ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn vËt chÊt vµ tinh
thÇn cña Nhµ níc ®èi víi ngêi lao ®éng n÷a, mµ lµ sù ®¶m b¶o thay thÕ hoÆc
bï ®¾p mét phÇn thu nhËp cho ngêi lao ®éng khi hä bÞ gi¶m, mÊt kh¶ n¨ng
lao ®éng hoÆc mÊt viÖc lµm b»ng mét quü tµi chÝnh ®éc lËp vµ tËp trung, ®îc
h×nh thµnh b»ng c¸ch tån tÝch dÇn sù ®ãng gãp cña ngêi sö dông lao ®éng,
ngêi lao ®éng vµ cã sù hç trî cña Nhµ níc. Quü nµy do ngµnh BHXH ®¶m
nhËn thu, qu¶n lý vµ tæ chøc chi tr¶ cho ngêi lao ®éng.
Nh vËy BHXH tån t¹i vµ ph¸t triÓn lµ trªn c¬ së mèi quan hÖ ba bªn,
bªn tham gia BHXH gåm: ngêi sö dông lao ®éng ph¶i ®ãng BHXH ®Ó ®¶m
b¶o quyÒn lîi cho ngêi lao ®éng vµ Nhµ níc còng lµ bªn tham gia ®ãng gãp
quü BHXH. Bªn ®îc nhËn BHXH lµ nh÷ng ngêi lao ®éng cã tham gia ®ãng
BHXH. Bªn thø ba lµ ngµnh BHXH. Nhê cã chÕ ®é ba bªn nµy nã ®· thùc
hiÖn ®îc viÖc ph©n phèi l¹i thu nhËp theo c¶ chiÒu ngang vµ chiÒu däc, sù
dµn tr¶i rñi ro theo c¶ kh«ng gian vµ thêi gian võa b¶o ®¶m thu nhËp thay thÕ
cho phÇn thu nhËp theo nghÒ nghiÖp ®îc thay thÕ l¹i võa mang tÝnh x· héi
cao.
§ång thêi cµng ph¶i nhËn thøc BHXH kh«ng ph¶i lµ ngµnh lµm nhiÖm
vô ban ph¸t chÕ ®é cho ngêi lao ®éng mµ lµ ngµnh ®îc h×nh thµnh ®Ó ®¶m
nhËn viÖc b¶o vÖ, ®¶m b¶o quyÒn lîi BHXH theo chÕ ®é chÝnh s¸ch cho ngêi
lao ®éng, ho¹t ®éng cña BHXH lµ hoµn toµn theo luËt ®Þnh.
2.2 Ph¶i x©y dùng hÖ thèng BHXH cã c¬ cÊu phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh
tÕ x· héi cña níc ta ®ang chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng XHCN.
Tríc hÕt ph¶i nhËn thøc r»ng: cÇn ph¶i thµnh lËp hÖ thèng BHXH ®éc
lËp thèng nhÊt chuyªn tr¸ch vÒ BHXH, kh«ng nªn ®Ó ph©n t¸n do nhiÒu
ngµnh qu¶n lý ®¶m nhËn nh tríc ®©y, hÖ thèng nµy ®îc thµnh lËp theo hÖ
thèng däc do Nhµ níc tæ chøc ra vµ b¶o hé ®Æc biÖt, thùc hiÖn b¾t buéc ®èi
víi khu vùc do Nhµ níc tr¶ l¬ng tõ ng©n s¸ch vµ khu vùc ngêi lao ®éng lµm
c«ng ¨n l¬ng cã quan hÖ lao ®éng, mÆc dï hÖ thèng BHXH nµy do Nhµ níc
lËp ra vµ b¶o hé ®Æc biÖt nhng Nhµ níc kh«ng nªn vµ kh«ng thÓ qu¶n lý, tæ
chøc thùc hiÖn trùc tiÕp nh ®· lµm tríc ®©y mµ ph¶i ®Ó nã tån t¹i vµ ho¹t
®éng ®éc lËp theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
HÖ thèng BHXH theo nghÞ ®Þnh 12/ CP ngµy 26/1/1995 cña chÝnh phñ
gåm ba cÊp: trung ¬ng, tØnh huyÖn, thµnh phè. §Ó hÖ thèng chuyªn tr¸ch nµy
thùc hiÖn chøc n¨ng, nhiÖm vô th× cÇn thiÕt ph¶i h×nh thµnh nªn mét m¹ng l16
íi c¸c ®¹i lý ë c¸c ®¬n vÞ sö dông lao ®éng vµ c¸c x· phêng, thÞ trÊn. §©y
chÝnh lµ c¸c ch©n rÕt cña BHXH ®Ó trùc tiÕp qu¶n lý, tuyªn truyÒn gi¶i thÝch
chÝnh s¸ch chÕ ®é BHXH vµ thùc hiÖn chi tr¶ c¸c chÕ ®é BHXH cho ngêi lao
®éng.
2.3 §æi míi c¬ chÕ qu¶n lý BHXH
Theo chñ tr¬ng t¸ch qu¶n lý Nhµ níc vÒ BHXH ra khái ho¹t ®éng
qu¶n lý kinh tÕ vµ nghiÖp vô chuyªn m«n cña BHXH, t¸ch quü BHXH ra
khái ng©n s¸ch Nhµ níc ®Ó h×nh thµnh hÖ thèng tæ chøc qu¶n lý Nhµ níc ®èi
víi BHXH riªng vµ hÖ thèng tæ chøc qu¶n lý kinh tÕ chuyªn m«n nghiÖp cô
BHXH riªng. §©y lµ quan ®iÓm hoµn toµn phï hîp t×nh h×nh qu¶n lý hiÖn
nay. Theo quan ®iÓm nµy th× Nhµ níc ®èi víi BHXH ph¶i ®¶m b¶o tÝnh
thèng nhÊt, tÝnh nhÊt qu¸n vµ chØ ®¹o thùc hiÖn trªn tÇm vÜ m« ®èi víi nh÷ng
vÊn ®Ò lín, nh÷ng mèi quan hÖ lín vµ c¬ b¶n cña BHXH. Nh÷ng giíi h¹n
quan träng trong hÖ thèng c¸c chÕ ®é trî cÊp b»ng ph¸p luËt còng nh mét sè
c«ng cô cÇn thiÕt kh¸c. Kh«ng nªn ®Ó tån t¹i c¬ chÕ cò võa qu¶n lý Nhµ níc
võa thùc hiÖn nghiÖp vô BHXH ë cïng mét ngµnh, ®iÒu nµy dÉn ®Õn lÉn lén
chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ níc vµ chøc n¨ng thùc hiÖn.
Theo híng t¸ch nµy th× BHXH lµ ngµnh ®éc lËp, xong chØ lµ c¬ quan
chøc n¨ng thùc hiÖn c¸c chÕ ®é chÝnh s¸ch BHXH cho ngêi lao ®éng. Nh
vËy BHXH chØ lµ thùc hiÖn theo luËt ®Þnh, kh«ng thÓ tù x©y dùng chÕ ®é
chÝnh s¸ch ban hµnh chÕ ®é chÝnh s¸ch BHXH ®îc
VÒ mèi quan hÖ gi÷a BHXH víi chÕ ®é tiÒn l¬ng, cÇn ®îc lùa chän
møc ®é quan hÖ phï hîp víi tÝnh chÊt ho¹t ®éng vµ sù biÕn ®éng cña tõng
lÜnh vùc trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, víi viªn chøc Nhµ níc vµ lùc lîng vò
trang do Nhµ níc tr¶ l¬ng tõ ng©n s¸ch th× cã thÓ thùc hiÖn mèi quan hÖ chÆt
chÏ gi÷a BHXH ®èi víi møc l¬ng hu c¸ nh©n ngêi lao ®éng vµ quü l¬ng cña
chñ sö dông lao ®éng. §èi víi khu vùc s¶n xuÊt kinh doanh th× ph¶i lùa chän
quan hÖ mÒm dÎo cho phï hîp, lµ c¨n cø vµo møc l¬ng c¬ b¶n theo thang
b¶ng l¬ng cÊp bËc, chøc vô, nghÒ nghiÖp vµ kh«ng nªn ¸p dông c¬ chÕ tiÒn l¬ng thùc tÕ. Riªng c¸c doanh nghiÖp liªn doanh vµ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu
t 100% vèn cña níc ngoµi th× ph¶i vËn dông mét c¬ chÕ tiÒn l¬ng sao cho
phï hîp víi tõng ®Þa ph¬ng, tõng vung. Kh«ng nªn cøng nh¾c vµ m¸y mãc,
cÇn lÊy mét møc b×nh qu©n theo tõng vïng, tõng tØnh v× ta cha thÓ kiÓm so¸t
®îc tiÒn l¬ng vµ thu nhËp cña khu vùc nµy.
2.4 §æi míi chÕ ®é chÝnh s¸ch BHXH
ChÝnh s¸ch BHXH lµ mét bé phËn trong tæng thÓ c¸c chÝnh s¸ch kinh
tÕ x· héi cña Nhµ níc ta. V× vËy kh«ng thÓ ®æi míi chÝnh s¸ch BHXH mét
c¸ch ®¬n lÎ mµ ph¶i ®îc tiÕn hµnh ®ång thêi víi sù ®æi míi ®ång bé cña c¸c
chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi cã liªn quan nh chÝnh s¸ch u ®·i x· héi, chÝnh s¸ch
tiÒn l¬ng (tiÒn l¬ng, viÖc lµm, b¶o hé lao ®éng, b¶o hiÓm y tÕ, qu¶n lý lao
®éng... )
17
MÆt kh¸c, chÝnh s¸ch BHXH ®îc ®Ò ra ph¶i xuÊt ph¸t tõ ®ßi hái thùc
tÕ cña cuéc sèng, song ph¶i tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn kinh tÕ - chÝnh trÞ x· héi
cña ®Êt níc trong tõng thêi kú, ®ång thêi chÝnh s¸ch ra sau ph¶i mang tÝnh
kinh tÕ vµ cã tÝnh ph¸t triÓn u viÖt h¬n.
ChÝnh s¸ch chÕ ®é BHXH kh«ng ph¶i lµ mét vÊn ®Ò cè ®Þnh cøng
nh¾c mµ nã tÝnh nguyªn t¾c vµ æn ®Þnh trong thêi gian nhÊt ®Þnh, nã lu«n ®îc söa ®æi ®iÒu chØnh cho ngµy cµng hoµn thiÖn vµ tèt h¬n, chÕ ®é chÝnh
s¸ch BHXH ph¶i xuÊt ph¸t tõ quyÒn lîi vµ b¶o vÖ cña ngêi lao ®éng.
2.5 Ch¨m lo x©y dùng ®éi ngò c¸n bé lµm c«ng t¸c BHXH
Thùc hiÖn lêi d¹y cña B¸c Hå “Muèn x©y dùng chñ nghÜa x· héi tríc
hÕt cÇn cã con ngêi XHCN”. Con ngêi lµ chñ thÓ cña mäi ho¹t ®éng, c¸n bé
quyÕt ®Þnh hÕt th¶y mäi c«ng viÖc: BHXH lµ ngµnh phôc vô, b¶o vÖ vµ thùc
hiÖn chÕ ®é quyÒn lîi cho ngêi lao ®éng, v× vËy muèn BHXH thùc hiÖn tèt
vai trß chøc n¨ng cña m×nh ph¶i cã quan ®iÓm ®óng vÒ viÖc lùa chän, ®µo t¹o
båi dìng, rÌn luyÖn, qu¶n lý ®éi ngò c¸n bé lµm c«ng t¸c BHXH c¸c cÊp.
Quan ®iÓm nµy ph¶i thÓ hiÖn râ ngêi lµm c«ng t¸c BHXH nhÊt thiÕt ph¶i am
hiÓu vÒ chÕ ®é chÝnh s¸ch BHXH, ph¶i cã t©m, cã ®øc, trong ®ã c¸i t©m lµ
cùc kú quan träng. Tuy nhiªn còng ph¶i cã quan ®iÓm ®µo t¹o båi dìng ®éi
ngò c¸n bé cã tr×nh ®é khoa häc kü thuËt ®¸p øng yªu cÇu cña c«ng nghiÖp
ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc.
Nh÷ng ®Þnh híng c¬ b¶n trªn ®©y lµ sù thÓ hiÖn nh÷ng quan ®iÓm lín
cña §¶ng vµ Nhµ níc vÒ BHXH. §¶ng ta lu«n x¸c ®Þnh BHXH lµ chÝnh s¸ch
lín cña §¶ng vµ Nhµ níc, gãp phÇn b¶o ®¶m æn ®Þnh ®êi sèng cho ngêi lao
®éng, æn ®Þnh chÝnh trÞ, trËt tù an toµn x· héi, thóc ®Èy sù nghiÖp x©y dùng
®Êt níc, b¶o vÖ tæ quèc.
phÇn III
mét sè kiÕn nghÞ
BHXH lµ mét chÝnh s¸ch x· héi quan träng cña mçi quèc gia v× nã
liªn quan ®Õn ®êi sèng cña ®«ng ®¶o ngêi lao ®éng, v× vËy qu¶n lý BHXH lµ
nhiÖm vô quan träng cña hÖ thèng BHXH.
18
Tríc hÕt xÐt vÒ mÆt x· héi cña BHXH lµ sù t¬ng trî céng ®ång. Khi
ngêi lao ®éng gÆp ph¶i nh÷ng rñi ro nh èm ®au, tai n¹n, thÊt nghiÖp, giµ yÕu
th× ®îc trî cÊp. Nguån tµi chÝnh b¶o ®¶m viÖc trî cÊp lµ trÝch gãp tõ thµnh
qu¶ lao ®éng cña ngêi lao ®éng.
XÐt vÒ mÆt kinh tÕ BHXH lµ sù ph©n phèi l¹i thu nhËp mäi ngêi lao
®éng, mäi ®¬n vÞ sö dông lao ®éng ®Òu tham gia ®ãng gãp vµo quü BHXH
®Ó trî cÊp cho nh÷ng ngêi lao ®éng gÆp ph¶i rñi ro. Hai mÆt x· héi vµ kinh tÕ
cña BHXH g¾n chÆt víi nhau kh«ng thÓ t¸ch rêi vµ ®ã chÝnh lµ b¶n chÊt cña
BHXH. V× vËy BHXH lµ hiÖn tîng tù ph¸t côc bé mµ ®èi tîng lµ ph¹m vi më
réng khi liªn quan nhiÒu mèi quan hÖ kinh tÕ x· héi kh¸c cÇn cã sù qu¶n lý
cña Nhµ níc, ®ã lµ mét yªu cÇu kh¸ch quan chØ cã Nhµ níc míi ®ñ kh¶ n¨ng
®iÒu chØnh c¸c quan hÖ liªn quan ®Õn BHXH. Sù qu¶n lý cña Nhµ níc vÒ
chÝnh s¸ch BHXH thÓ hiÖn ë viÖc x©y dùng c¸c dù ¸n luËt, c¸c v¨n b¶n ph¸p
quy vÒ BHXH vµ ban hµnh thùc hiÖn råi híng dÉn kiÓm tra, thanh tra vµ c¸c
tæ chøc, c¸ nh©n thùc hiÖn chÝnh s¸ch. ViÖc ®¶m b¶o vËt chÊt cña BHXH th×
vao trß qu¶n lý cña Nhµ níc phô thuéc vµo chÝnh s¸ch BHXH do Nhµ níc
quy ®Þnh. Ngoµi viÖc qu¶n lý cña Nhµ níc vÒ ®¶m b¶o vËt chÊt cÇn xem xÐt
sù b¶o trî cña Nhµ níc ®èi víi vÊn ®Ò nµy mét khi ®· thùc hiÖn nguyªn t¾c
h¹ch to¸n ®éc lËp vµ tù chñ vÒ tµi chÝnh mµ b¶n chÊt cña BHXH lµ sù t¬ng
trî céng ®ång, BHXH mang tÝnh nh©n ®¹o, nh©n v¨n rÊt cao vµ ®ãng gãp
tÝch cùc vµo sù ®¶m b¶o an toµn x· héi.
BHXH cã ®Æc ®iÓm lµ thùc hiÖn liªn tôc tiÕp diÔn tõ n¨m nµy sang
n¨m kh¸c, v× thÕ trong c«ng t¸c qu¶n lý ph¶i sö dông nh÷ng ph¬ng tiÖn ®¶m
b¶o cho viÖc theo dâi ®èi tîng chÆt chÏ viÖc thu BHXH, qu¶n lý BHXH, viÖc
chi trî cÊp ®óng quy ®Þnh nh÷ng ph¬ng tiÖn qu¶n lý BHXH bao gåm sæ
s¸ch, biÓu mÉu, dung n¹p ®Çy ®ñ th«ng tin cÇn thiÕt cã tÝnh ph¸p lý vµ b¶o
®¶m nh÷ng quy ®Þnh vµ hµnh chÝnh. Häc tËp kinh nghiÖm qu¶n lý BHXH
cña c¸c níc ®Ó cã thÓ ¸p dông mét lo¹i h×nh nµo ®ã sao cho phï hîp víi ®iÒu
kiÖn vµ t×nh h×nh ë níc ta hiÖn nay.
BHXHVN lµ mét tæ chøc míi ®îc thµnh lËp, l¹i ph¶i ®¶m nhiÖm mét
khèi lîng c«ng viÖc rÊt lín, bëi vËy ph¬ng tiÖn vµ ®iÒu kiÖn lµm viÖc cßn
thiÕu ®ång bé, bé m¸y nh©n sù cßn cha hoµn chØnh phï hîp víi yªu cÇu
qu¶n lý BHXH trong c¬ chÕ míi. §ßi hái c¸n bé qu¶n lý ph¶i cã tr×nh ®é
chuyªn m«n vÒ tµi chÝnh, kÕ to¸n, cã tr¸ch nhiÖm ®Ó qu¶n lý quü ®îc tèt
h¬n.
CÇn tiÕn hµnh khÈn tr¬ng c«ng t¸c ®¨ng ký, cÊp sæ BHXH cho mäi ®èi
tîng tham gia, sæ BHXH lµ chøng tõ ®Ó theo dâi chÆt chÏ thu chi quü BHXH
vµ chÕ ®é møc hëng cña ®èi tîng tham gia.
Quü BHXH hiÖn nay ®îc qu¶n lý theo chÕ ®é tù qu¶n vµ tù chÞu tr¸ch
nhiÖm cña c¬ quan BHXHVN. Quü ph¶i ®îc qu¶n lý theo nguyªn t¾c thu
ph¶i ®ñ chi tr¶ cho c¸c ®èi tîng. V× vËy quü BHXHVN lu«n lu«n ®æi míi
19
mét c¸ch toµn diÖn vµ ph¸t huy vai trß tiÒm n¨ng vèn cã ®Ó ngµy cµng hoµn
thiÖn, ph¸t triÓn ®¶m b¶o t¨ng trëng kinh tÕ, æn ®Þnh chÝnh trÞ x· héi.
KÕt luËn
BHXHVN ra ®êi tõ n¨m 1961, tuy cßn nhiÒu h¹n chÕ nhng tõ khi thùc
hiÖn ®Õn nay nã lu«n lµ c«ng cô ®¾c lùc cho §¶ng vµ Nhµ níc ta thùc hiÖn
c¸c chÝnh s¸ch vÒ b¶o ®¶m x· héi. Trong giai ®o¹n hiÖn nay, khi mµ nÒn kinh
tÕ chuyÓn tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang c¬ chÕ thÞ trêng cã sù ®iÒu
tiÕt cña Nhµ níc th× hÖ thèng BHXH cò ®· béc lé râ nh÷ng ®iÓm yÕu cña
m×nh, ®ßi hái ph¶i ®æi míi cho phï hîp. §¸p øng yªu cÇu ®ã, hÖ thèng
BHXH míi ra ®êi ho¹t ®éng ®óng híng trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng.
BHXH vÉn tån t¹i vµ ph¸t triÓn lµ phï hîp víi nhu cÇu cña mäi ngêi
d©n lao ®éng vµ sù æn ®Þnh vÒ kinh tÕ - x· héi trong chÝnh s¸ch x· héi cña
mçi quèc gia. Ph¸t triÓn BHXH nh»m thùc hiÖn môc tiªu c«ng b»ng x· héi
vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®¶m b¶o x· héi lµ mét ®Þnh híng chiÕn lîc cña §¶ng
vµ Nhµ níc, hoµn toµn phï hîp víi xu híng hiÖn nay cña c¸c níc, BHXHVN
sÏ cïng víi sù nghiÖp x©y dùng ®Êt níc tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi, thùc hiÖn
d©n giµu níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh.
Tuy em ®· cã cè g¾ng häc hái song ®Ò ¸n nµy kh«ng thÓ tr¸nh khái
thiÕu sãt. V× vËy em rÊt mong sù chØ b¶o, gãp ý cña thÇy ®Ó ®Ò ¸n nµy ®îc
hoµn thiÖn h¬n.
20
- Xem thêm -
.DOC 
23 
54 
125 
